Toelichting op het Nader Voorschrift

Transcriptie

1 Toelchtng op het Nader Voorschrt Januar 2014 Rjksdenst voor Ondernemend Nederland Slachthusstraat 71 Postbus AZ Roermond T +31 (0) no@rvo.nl Rjksdenst voor Ondernemend Nederland Rjksdenst voor Ondernemend Nederland s een dochter van het nstere van conosche Zaken. Rjksdenst voor Ondernemend Nederland voert beled ut voor dverse nsteres als het gaat om agrarsch, duurzaamhed, nnovate en nternatonaal. Rjksdenst voor Ondernemend Nederland s hét aanspreekpunt voor bedrjven, kennsnstellngen en overheden. Voor normate en adves, nancerng, netwerken en wet- en regelgevng. et nstere van Bnnenlandse Zaken en Konnkrjksrelates, drecte Bouwen s verantwoordeljk voor de nhoud, het nstere van conosche Zaken s verantwoordeljk voor de organsate.

2 Aledng ormule reerenteenergegebruk bestaande wonngen voor P-ndcator Nader Voorschrt bj NN 7120 ndrapport Jors Berben Rapportnummer: /JB/ BuldDesk Benelux B.V., Arnhem Arnhem, 27 januar 2014

3 COLOFON BuldDesk Benelux B.V., Arnhem Postbus 694, 6800 AR Arnhem Gele Rjders Plen 11-2, Arnhem Teleoon: Teleax: mal: Internet: Projectnummer: Projectttel: Actualsate Nader Voorschrt Opdrachtgever: Mnstere van BZK Nets ut deze utgave mag worden verveelvoudgd en/o openbaar gemaakt door ddel van druk, otokope, crolm, elektronsch op geludsband o op welke andere wjze ook zonder vooragaande schrteljke toestemng van BuldDesk Benelux BV.

4 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inledng Aanpak Indelng rapport Formules ut NN Karakterstek energegebruk van een gebouw (5.4) Bepalng warmte- en koudebehoete (7) armteoverdracht door transsse (8) armteoverdracht door ventlate (9) Systeemgerelateerde ventlate q vesys Spuventlate q vespu Verbrandngsluchttoevoer q veverbr Inltrate q ven Interne warmte (10) armtewnst door opvallende zonnestralng (11) Daglchtopenngen (transparante constructes) Net-transparante constructes armtestralng naar de hemel Dynasche gebouwegenschappen (12) Bnnencondtes (13) Setponttemperatuur Correctes voor net-contnu verwarmen Bepalng energegebruk voor verwarng (14) Agterendement verwarngssystemen Dstrbuterendement Opwekkngsrendement lektrsche hulpenerge verwarng (14.7) ulpenerge ventlatoren (15) Verlchtng (16) nergegebruk koelng (17) Bevochtgng (18) arm tapwater (19) Netto behoete Agte Dstrbute Opwekkng ulpenerge tapwatersysteem Gebouwgebonden producte van elektrctet op egen perceel (20) Klmaatgegevens (21) Aledng ormule reerente-energegebruk Rumteverwarng Transsse Ventlate Interne warmte BuldDesk Benelux

5 3.1.4 Zonnestralng Installate Totaal rumteverwarng arm tapwater Tapbehoete Installate Totaal Verlchtng Koelng Interne warmte Zonnestralng Transsse Ventlate Totaal ulpenerge Ventlatoren Totaal Getalswaarden Getalswaarden voor kenmerken Constanten Maandahankeljke constanten nergetsche kenmerken Formule reerente-energegebruk Analyse van getalswaarden Concluses Lteratuur Bjlagen Bepalng actoren Analyse getalswaarden BuldDesk Benelux

6 1. Inledng In dt document s de aledng gegeven van de waarden van coëcënten n de ormule van het reerente-energegebruk van bestaande wonngen volgens het Nader Voorschrt bj NN 7120 (NN PG nergeprestate van gebouwen). Dt reerenteverbruk s van belang voor de berekenng van de energe-ndex (I). De aledng s gebaseerd op de ormules van NN 7120, NN 8088 en NN 1068 en de aanpassngen de n het Nader Voorschrt heraan zjn gedaan. r s gebruk gemaakt van de volgende documenten: - NN 7120+C2:2012 [1] - NN C1: 2012 [2] - NN 1068: 2012 [17] - Correcteblad C3 bj NN 7120 [6] - Correcteblad C4 bj NN 7120 (concept) [7] 1 - Correctebladen bj NN (concept) [13], [14], [15], [16], [19] - Correcteblad C1 bj NN 1068 (concept) [18] - ndconcepttekst Nader Voorschrt ut 2012 [12]. 1.1 Aanpak De aanpak om te komen tot de ormule voor het reerente-energegebruk s als volgt: Ut NN worden de relevante ormules gedestlleerd. Dt zjn de ormules de van belang zjn voor een doorsnee wonng met geddelde kenmerken (bjvoorbeeld een gasgestookte nstallate). Aspecten de weng voorkomen worden herbj achterwege gelaten (bjvoorbeeld zonnebolers en warmtepompen). De ormules bevatten soms een maandahankeljkhed. In somge gevallen worden herbj vereenvoudgngen toegepast (bjvoorbeeld alleen maanden meetellen ut het stooksezoen). Deze ormules worden dusdang omgewerkt, dat ze kunnen worden geschreven als een uncte van het gebruksoppervlak A g en het verlesoppervlak A verles. Vervolgens worden voor alle parameters ut de ormule waarden ngevuld. Voor de energetsche kenmerken (zoals de U-waarde van constructes o het opwekkngsrendement voor rumteverwarng) worden gewogen geddelde waarden ut de Nederlandse wonngvoorraad aangehouden. De I s geljk aan het berekende energegebruk gedeeld door het reerenteenergegebruk. De I kan dus beschouwd worden als het berekende verbruk van een wonng gedeeld door het verbruk van een wonng met dezelde ametngen geddelde energetsche kenmerken. 1 De correctebladen bj NN 7120, NN en NN 1068 zjn nog net allemaal dente. Aanvullngen de gedurende de ontwkkelng van het Nader Voorschrt zjn gemeld door NN zjn ook meegenomen. 2 Inden n het kader van het Nader Voorschrt er een aanpassng op de ormules ut NN 7120 s doorgevoerd, worden de ormules ut het Nader Voorschrt gebrukt. BuldDesk Benelux 1

7 1.2 Indelng rapport In hoodstuk 2 zjn alle relevante ormules ut NN 7120 beschreven. In hoodstuk 3 worden deze geschreven als uncte van A g en A verles. In hoodstuk 4 worden ten slotte waarden ngevuld voor alle actoren en energetsche kenmerken. Dt ledt tot een waarde voor de coëcënten en hermee tot een ormule voor de vaststellng van het reerente-energegebruk. De getalswaarden zjn nog verder geanalyseerd met enkele berekenngen. De berekenngen zjn utgevoerd met de NV-rekentool verse BuldDesk Benelux 2

8 2. Formules ut NN 7120 In dt hoodstuk worden de relevante ormules ut NN 7120 (en NN ) benoemd en worden deze, voor zover mogeljk, vereenvoudgd door net-relevante aspecten weg te laten. erbj wordt de hoodstukndelng ut NN 7120 aangehouden en worden tevens de ormulenummers vermeld. Inden n het Nader Voorschrt een aanpassng s doorgevoerd voor de betreende berekenng, wordt dt vermeld. NB de toelchtng op de ormules en een beschrjvng van de varabelen wordt net overgenomen n dt document. ervoor wordt verwezen naar NN Karakterstek energegebruk van een gebouw (5.4) Totaal karakterstek energegebruk: PTot P del c Pexp T g Pexp el g P pr npus c el (5.7) g g g Aannames: - er s geen producte o terugleverng van energe - er s geen export van warmte o koude - er zjn utslutend elektrsche en gasnstallates (geen warmteleverng). Dan: PTot P del el + P del gas Voor elke energedrager c geldt: (5.8) P del c Pdel c P del c Dus voor respecteveljk gas en elektrctet geldt: P del el Pdel el P del el P del gas Pdel gas P del gas Voor elektrctet geldt verder: (5.12) P del el Pus el pr Pus el Aanname: - geen producte van elektrctet. Dus: P del el Pus el Voor gas geldt: P del gas Pus gas (5.13) et energegebruk s opgebouwd ut de volgende posten: (5.16) Pus c c hum c V L C / SC c dhum c c + aux tot BuldDesk Benelux 3

9 Aannames: - verwarng en tapwater zjn altjd op gas - verlchtng en hulpenerge zjn altjd elektrsch - er s geen koelng. Benodgd energegebruk t.b.v. zomercomort s altjd elektrsch - er s geen bevochtgng en geen ontvochtgng. Dus: Pus el V + L + C / SC el + aux tot Pus gas gas + gas (5.18), aangepast (5.19), aangepast aux tot aux + hum aux + C aux + dhum aux + aux (5.20) Aannames: - er s geen koelng, bevochtgng en ontvochtgng. Dus: aux tot aux + aux (5.20), aangepast 2.2 Bepalng warmte- en koudebehoete (7) De warmtebehoete per maand wordt berekend volgens: nd ht gn gn (7.1) De koelbehoete per maand wordt berekend volgens: ( ) C nd ac red C gn C ls C ht (7.2) Alle parameters zjn maandahankeljk (). Aannames: - voor verwarng tellen alleen de 7 maanden ut het stooksezoen (oktober aprl) - de actor gn (benuttng van warmtewnsten) wordt n deze maanden op 1 gesteld - voor koelng tellen alleen de 5 maanden ut het koelsezoen (me-september) - de actor Cls wordt herbj op een vaste waarde gesteld (nader te bepalen). nd ht gn (7.1), aangepast Voor het warmteverles en de warmtewnst per maand geldt: + (7.3) ht tr + ve nt (7.4) gn sol BuldDesk Benelux 4

10 2.3 armteoverdracht door transsse (8) Voor verwarng, voor edere maand: ( θnt set e ) t tr tr adj nt set adj a red nght a red wknd θ (8.1) Voor koelng, voor edere maand: ( nt set C e ) t C tr C tr adj θ tr adj C tr adj T or θ (8.2) Ut NN 1068 [17], paragraa 5.1.3: + + (3) T or D or g or U or + A or In de ormule voor het reerente-energegebruk s geen ondersched mogeljk tussen constructes met verschllende begrenzngen. Aannames: - r zjn geen aangrenzende onverwarmde rumten zjn ( U 0). - armteverlezen naar aangrenzende verwarmde rumten worden op 0 gesteld (conorm Nader Voorschrt). A 0. - et verschl tussen de transsse van een vloer grenzend aan grond en een constructe grenzend aan butenlucht wordt voldoende nauwkeurg beschreven door de reducteactor n de berekenng van A verles (0,7 voor vloeren grenzend aan grond). De warmteoverdracht va de grond wordt daarom net apart berekend n de bepalng van het reerente-energegebruk. ermee s de resulterende warmteoverdrachtscoëcënt constant over de maanden. T or T or D or (3, aangepast) Drecte warmteverlescoëcënt: D or AT C ( U + U ) or (4) Met: 01, 0,25 A U 0,4 T ntr C ntr U or (9) AT ntr met ondergrens U or 0. BuldDesk Benelux 5

11 2.4 armteoverdracht door ventlate (9) Voor verwarng geldt: ( θnt set e ) t a a ve ve adj nt set adj red nght red wknd θ (9.1a) Voor koelng: ( nt set C e ) t C ve C ve adj θ θ (9.2) Aanname: De overdrachtscoëcënt s constant over de maanden. et subscrpt vervalt. c ρ 1000 a a ve adj qve mn (9.3) Ut NN Ventlate en luchtdoorlatendhed van gebouwen [2]. ( ve nat + ve mech ) qve sys + qve spu + qve verbr + ven q n q ve mn ve (5.30) Met: + b 1 (5.31) nat ( 1 pre nat ( ve nat )) ( 1 nat ) ( 1+ pre mech ( bve mech 1 ) ( + ( b 1 ) ve nat ve mech ve n 1 pren ve nat (5.32) (5.33) Aannames: - wonng met natuurljke ventlate o mechansche azugng ( nat 1) - geen voorverwarng door een rumte bv serres ( prenat pren 0) Dt ledt tot: venat 1 vemech 0 ven 1 q q + q + q + q (5.30, voor B) ve mn ve sys ve spu ve verbr ven Systeemgerelateerde ventlate q vesys q ve sys qve sys reken (5.8) q ve sys reken kan ( reg sys ) τ ( qg spec uncteg Ag ) (5.7) Aanname: r s geen overventlate, ormule 5.11 s net van toepassng kan 1 voor natuurljke ventlate kan 1,01 voor mechansche azugng (tabel 4, luchthedsklasse C) BuldDesk Benelux 6

12 De waarden van sys en reg n tabel 3 zjn groter dan n tabel 2, dus ormules (5.17) en (5.19) zjn van toepassng: ( sysc ) sys tabel 2 + sysc sys 3 τ τ (5.17) sys 1 tabel ( sysc ) reg tabel 2 + sysc reg 3 τ τ (5.19) reg 1 tabel Voor verwarng geldt: τ sysc 0, dus sys systabel2. Deze waarden zjn maandonahankeljk. sys sys 1,24 voor natuurljke ventlate (tabel 2) sys sys 1,09 voor mechansche azugng (tabel 2) reg reg 1,00 voor zowel natuurljke ventlate als (standaard) mechansche azugng (tabel 2) Voor koelng geldt: τ sysc conorm tabel 14: deze s maandahankeljk. De actor sys s voor natuurljke ventlate het gewogen geddelde van 1,24 (tabel 2) en 3,00 (tabel 3). ervoor wordt een vaste waarde aangehouden de het geddelde s over het koelsezoen. Voor mechansche azugng zjn de waarden respecteveljk 1,09 en 1,80. sysc sysc 2,8 voor natuurljke ventlate sysc sysc 1,72 voor mechansche azugng reg reg 1,00 (zowel tabel 2 als tabel 3) τ 0,8 (tabel 1) q gspec 0,43 dm 3 /s.m 2 voor een eengeznswonng (tabel 1) q gspec 0,58 dm 3 /s.m 2 voor een meergeznswonng (tabel 1) Daarnaast geldt er een ondergrens voor het debet: q A 35 (5.14) g spec uncteg g Deze ondergrens speelt een rol bj klene wonngen. Samenvattend: ( ) ( q A ) q ve sys kan reg sys τ g spec uncteg g Met: q g spec uncteg A g 35 De resulterende getalswaarde van q vesys s gebaseerd op een gewogen geddelde van de resultaten bj wonngen met natuurljke ventlate en mechansche azugng. Dt zjn de meest voorkomende systemen n Nederland. et utgangspunt s dat 36% van de BuldDesk Benelux 7

13 wonngen mechansche azugng bevat. Dt getal s gebaseerd op oon2006 [9]. Ze bjlage 1. Dt ledt tot de volgende waarden: Voor verwarng: q vesys q vesys * A g, met q vesys 0,45 dm 3 /s.m 2. Met als ondergrens: q vesys q vesys0 33,32 dm 3 /s Voor koelng: q vesysc q vesysc * A g met q vesysc 0,92 dm 3 /s.m 2. Met als ondergrens: q vesysc q vesysc0 67,69 dm 3 /s Spuventlate q vespu q q A ve spu τ ve spec spu g (5.21) q ( ) q + τ 1, 0 ve spec spu 1 spuc ve spec spu tabel 5 spuc τ (5.22) Voor verwarng geldt: τ spuc 0 q vespecspu 0,075 dm 3 /s.m 2 voor zowel natuurljke ventlate als mechansche azugng (tabel 5) Voor koelng geldt: τ spuc volgens tabel 14: deze s maandahankeljk q vespecsputabel5 0,075 dm 3 /s.m 2 (tabel 5) Voor q vespecspu wordt een vaste waarde aangehouden de het geddelde s over het koelsezoen 3. q vespecspuc 0,65 dm 3 /s.m Verbrandngsluchttoevoer q veverbr q ve verbr tst verbr qve spec B verbr τ (7) Aanname: et toestel s gesloten (VR o R ketel). Daarmee s er geen aandeel voor open verbrandngstoestellen. Deze post s dus net relevant. 3 De spuventlate buten het koelsezoen wordt net meegenomen, omdat verondersteld wordt dat er dan geen koelbehoete s. BuldDesk Benelux 8

14 2.4.4 Inltrate q ven q,23 q A q " A ven wnd max 1 type2 n 0 v10 spec g ve n 4 g 0, { 0,01 ( ,555 L + B + 4,5 )} (5.25) wnd (5.26) wnd 1 (Bj gebouwametngen BxLx10x10x15 geldt nog steeds deze waarde) type2 1 (voor zowel gebouwen met kap als gebouwen met plat dak volgens tabel 9) n 0,80 voor natuurljke ventlate (tabel 10) n 1,0 voor mechansche avoer (tabel 10) q v10 spec type jaar qv 10 spec reken (5.27) type ahankeljk van gebouwtype en utvoerngsvarant (tabel 12) jaar ahankeljk van bouwjaar volgens tabel 11. Deze zjn ageled van de ormule: jaar 0,4 + 0,033 exp 0, J (5.28) { ( )} q v10specreken s ahankeljk van gebouwtype en daktype volgens tabel 12 et eect van de verschllende varanten s nader onderzocht (ze bjlage 1). Op bass hervan wordt een geddelde waarde aangehouden voor q ven. q q " A ven ven g met: q ven 0,50 dm 3 /s.m Interne warmte (10) Φ nt nt t (10.1) Φ 230 A nt N + 1, 8 (10.2a) g 2.6 armtewnst door opvallende zonnestralng (11) Φ sol sol k t (11.1) k Φsol k Fshob k Asol k Isol k Fr k Φr k (11.2) Voor beschaduwng F shob s het utgangspunt: nmale belemmerngen. Ze ook Klmaatgegevens. In het concept correcteblad wordt een actor 0,228 genoemd. Dt moet zjn 0,23 BuldDesk Benelux 9

15 Voor de actor F rk wordt voor e constructes utgegaan van de geddelde waarde bj daken enerzjds (platte daken 1,0, hellende daken 0,75, dus geddeld 0,9) en gevels (0,5) anderzjds. Dt betekent: F r 0,7 Bj ramen wordt utgegaan van vertcale ramen. F rraam 0, Daglchtopenngen (transparante constructes) Voor transparante constructes: F g (11.3) ( F F ) A w p A sol shgl gl 1 NB deuren worden herbj verwaarloosd. Aannames: - r zjn geen beweegbare zonwerende voorzenngen, dus F shgl 1 - Net-verstrooende beglazng, dus g gl volgens tabel 11.2 (met utbredng n Nader Voorschrt De waarde van de kozjnactor F F s hetzelde als bj de transsseberekenng. A w A raam Net-transparante constructes De verlesoppervlakte n de ormule voor het reerente-energegebruk omvat alle constructes, dus ook constructes de geen zonnestralng ontvangen. r wordt een correcte voor vloeren (grenzend aan grond) toegepast door ddel van een actor 0,7. Deze constructes ontvangen echter geen zonnestralng. ermee wordt de zonnstralng op e constructes n de bepalng van het reerente-energegebruk dus ets overschat. Dt eect s naar verwachtng beperkt, omdat de zonnstralng door ramen donant s. Voor e constructes geldt: α (11.4) A R U A sol S c se c T Met: α Sc 0,5 voor de warmtebehoeteberekenng (Deze parameter wordt n het vervolg α S genoemd, met subscrpt om het ondersched met de actor voor koelng weer te geven) α Sc 0,8 voor de koudebehoeteberekenng (α SC ) R se 0,04 m 2 /K De U-waarde s geljk aan de U-waarde ut de transsseberekenng armtestralng naar de hemel De warmtestralng naar de hemel wordt voor zowel e als transparante constructes n rekenng gebracht. BuldDesk Benelux 10

16 Φ R U A h θ (11.5) r se c T r er Met: R se 0,04 m 2 /K h r 5ε ε0,9 Dus h r 4,5 /m 2 K θ er 11 K 2.7 Dynasche gebouwegenschappen (12) De benuttngsactor voor warmtewnst bj de warmtebehoeteberekenng s geljk aan: a 1 γ gn (12.1) a γ De benuttngsactor voor warmteverlezen bj de koudebehoeteberekenng s: ac 1 γ C C ls (12.7) ac 1 1 γ C et s net mogeljk om deze ormules te schrjven als uncte van A g en A verles vanwege het net-lneare karakter. Daarom wordt voor de benuttngsactor een andere aanpak gekozen en wordt er van utgegaan dat de benuttng van warmtewnsten en warmteverlezen altjd een vaste waarde heet. Voor verwarng geldt: In het stooksezoen (okt-aprl): gn 1 Buten het stooksezoen: gn 0 Voor koelng geldt: In het koelsezoen (me-sept): Cls 0,8 Buten het koelsezoen: Cls 0 Ze ook bjlage Bnnencondtes (13) Setponttemperatuur De setponttemperatuur voor verwarng s θ ntset 20 C De setponttemperatuur voor koelng s θ ntsetc 24 C De correcteactor voor het verrekenen van het verschl n bnnentemperatuur s geljk aan: BuldDesk Benelux 11

17 nt set adj ( 1 ) ( ) mod t mod sp mod sp mod sp e spec + e spec nt spec + nt spec (13.1) + tr adj ve adj e spec (13.3) Ag Met: modt 0,8 modsp 0,5 ntspec 2,0 /m 2 K et s net goed mogeljk om deze ormule n de berekenng van het reerenteenergegebruk n te passen, omdat dan de coëcënten geen constante waarde meer zouden hebben, maar ook weer ahangen van A g en A verles. Daarom wordt voor de bepalng van het reerente-energegebruk altjd utgegaan van een geddelde waarde voor ntsetadj. Deze s gebaseerd op een aantal representateve berekenngen waarbj ook a rednght wordt betrokken (ze bjlage 1). erut volgt: de geddelde waarde van ntsetadj 0,85. Voor het product van ntsetadj *a rednght wordt een waarde van 0,81 aangehouden Correctes voor net-contnu verwarmen Verwarng: De reducteactor voor nachtverlagng wordt als volgt berekend: Inden: t hr low τ > c red2 2 c red3 : ( c ) 2 ( 24 ) red2 t hr low + t hr low c red1 4 c red3 a red nght (13.4) 24 t a hr low τ red nght c red2 2 c red3 Met: C red1 1 C red2 0,5 C red3 0,075 t hrlow 10 h : ( 24 t ) hr low + t hr low c red1 c red2 24 t hr low τ + c red3 t τ hr low (13.5) 2 BuldDesk Benelux 12

18 C / 3,6 m τ (12.12) tr adj + ve adj C D A m (12.13) m g Aanname: et bouwtype s tradtoneel, gemengd zwaar. D m s 450 kj/m 2 K (volgens tabel 12.1). et s net goed mogeljk om deze ormule n de berekenng van het reerenteenergegebruk n te passen, omdat dan de coëcënten geen constante waarde meer zouden hebben, maar ook weer ahangen van A g en A verles. Daarom wordt voor de bepalng van het reerente-energegebruk altjd utgegaan van een geddelde waarde voor a rednght. Deze s gebaseerd op een aantal representateve berekenngen (ze bjlage 1). erut volgt: De geddelde waarde van a rednght 0,96 Voor het product van ntsetadj *a rednght wordt een waarde van 0,81 aangehouden. De reducteactor voor weekendverlagng a redwknd wordt als volgt berekend: Inden: t day low τ > c red2 2 c red 3 : ( c ) 2 ( 7 ) red2 t day low + t day low c red1 4 c red3 a red wknd (13.6) 7 t day low a τ red wknd c red 2 2 c red3 : ( 7 t ) day low + t day low c red1 c red2 24 t τ 7 day low + c red3 (13.7) 24 t τ day low 2 Met: t daylow 0 Dus: a redwknd 1 BuldDesk Benelux 13

19 Koelng a C red Met: t Cdaylow 0 b Cred 0,3 Owel: a Cred 1 ( t ) 7 C day low + bc red tc day low (13.8) Bepalng energegebruk voor verwarng (14) Totaalverbruk: s, g, c, + c aux s, g, (14.1) s g s g Met bjbehorende (elektrsche) hulpenerge, over de betrokken systemen s (systeemdeel excluse opwekkng ngen ) en, per systeem, alle betrokken opwekkers g (opwekkersdeel gen), aux [ ( auxngen s, + auxgen s, g, + aux sol s )] (14.2) s g Aannames: - geen waakvlammen - geen zonne-energesysteem Dt ledt tot de volgende ormules: Totaalverbruk: c s, g, c, s g lektrsche hulpenerge + [ ( auxngen s, auxgen s, g, aux s g )] ern s: armteopwekkng F dsnren s, gen s,g, s, g, c, (14.3) gen s,g, Duurzame warmteopwekkng (14.4) dsnren s, ds s, ren s, BuldDesk Benelux 14

20 armtedstrbute + em s, z, AU s, ah, z ah ds s, (14.5) ds s, armteagte nd z, em s, z, (14.6) em s, z, Aannames zjn: - 1 rekenzone - 1 agtesysteem - geen luchtbehandelngskast - geen duurzame bjdrage - 1 gasgestookte opwekker. Daarmee wordt de ormule 14.1: gas nd gen, ds, em Agterendement verwarngssystemen et agterendement wordt vermeld n tabel In het Nader Voorschrt s deze tabel vereenvoudgd. De rekenwaarde van het rendement s (mede) ahankeljk van de geddelde R c -waarde van de gevels en het temperatuurnveau. Aanname: - verwarng met radatoren - temperatuurnveau θ emavg >50 C - R c gevels <2,5 m 2 K/ Dt ledt tot: em 0, Dstrbuterendement ds dsnt ds ext (14.8) ( dsnt re dsnt cor ) ds nt sto (14.9) dsnt Aannames: - Indvdueel waterverwarngssysteem - Geen verdeler/verzamelaar, maar ledngen langs gevels - oogtemperatuursysteem (T) - Geen ledngen n onverwarmde rumten - Geen buervat n het verwarngscrcut - Verwarngssysteem bnnen het gebouw. BuldDesk Benelux 15

21 Daarmee: - dsntre 1,00 - dsntcor 1,00 - dsntsto 0,0 - dsext 1,00 Dus: ds 1, Opwekkngsrendement Utgangspunt s 1 gasgestookt ndvdueel opwekkngstoestel bnnen de begrenzng van de berekenng. Volgens [8] bestaat 84% van de Nederlandse voorraad ut een ndvduele cvnstallate. Andere typen nstallate worden verwaarloosd. gen volgt ut tabel Aanname: - T verwwarngssysteem - Voor het opwekkngsrendement wordt utgegaan van het gewogen geddelde rendement van veel voorkomende toestellen n Nederland. Volgens [8] s 26,4% VR ketel, 24,8% R ketel (R-100), en 42,4% een R-107 ketel. Dt ledt tot een gewogen geddeld rendement van 0,89 5. gen 0, lektrsche hulpenerge verwarng (14.7) ulpenerge voor crculatepompen : auxngens Pauxpuhd t aux pu hd + Pauxpuad t aux pu ad (14.31) Aanname: - 1 (hood-) crculatepomp met toerenregelng, dus tweede term n bovenstaande ormule vervalt et pompvermogen wordt bepaald op bass van een oratare waarde. P auxpuhd Pauxpuhdspec A g z (14.32) z 5 Ut een recentere bron [11] bljkt dat het aandeel van de R-107-ketel n 2012 s toegenomen tot 77%. et gewogen geddelde rendement s daarmee 0,93. BZK heet besloten om voor de aledng van de budgetactoren ut te gaan van [8], omdat de eerder utgevoerde njkngsstude daar ook op gebaseerd s. In de plannng van het Nader Voorschrt was er geen tjd om deze stude geheel over te doen met neuwe utgangspunten. Ook bj andere aspecten wordt gebruk gemaakt van de bronnen de ook bj de eerste verse van het Nader Voorschrt zjn gebrukt. BuldDesk Benelux 16

22 Met: P auxpuhdspec 0,25 /m 2 r s maar 1 rekenzone z waarover de sommate gaat. De nmum waarde van P auxpuhd s 70 per nstallate. Deze grens wordt, voor ndvduele nstallates, pas overschreden bj een A g van 280 m 2. Bj het doorrekenen van losse wooneenheden met collecteve nstallates s de ondergrens net van toepassng. Deze nstallates komen beperkt voor (nder dan 7% volgens [9]). In verreweg de meeste gevallen s het pompvermogen dus 70. Daarom wordt utgegaan van deze waarde. De aantjd van de hoodcrculatepomp voor ndvduele nstallates met pompschakelng s: ds nren s 1000 P auxpuhd em s 7 2 t, waarbj t aux pu hd t /2(14.35) ds nren s P em s (14.30) 4000 et s net goed mogeljk om deze ormules n de berekenng van het reerenteenergegebruk n te passen. Daarom wordt er van utgegaan dat de pomp n de maanden met warmtebehoete gedurende de helt van de tjd aan s (dt s de maxmale waarde), en n de overge maanden ut. auxpu hd t auxpuhd 0 0,5 t oktober t/m aprl t overge maanden lektrsche hulpenerge verwarngstoestel ( P aux gen v spec + P aux gen sp spec ) P gen ton g auxgen Pauxgene t + (14.38) Met: t on g ( ds s F gen s s g 1,1 ) ( 1000 P ), waarbj t on g t (14.39) gen g gen ctr g Aannames: - Gasgestookt toestel (geen bronpomp, geen oplossngspomp) - t ong t n het stooksezoen en t ong 0 n de overge maanden Dus: ( Pauxgene + P aux gen v spec P gen ) t auxgen auxgen Pauxgen e t n het stooksezoen n zomermaanden BuldDesk Benelux 17

23 De aan te houden waarden zjn: P auxgen e 10 (voor standby elektronca) P auxgen v spec 1 / k (voor ventlator en gasklep) et thersch vermogen van de opwekker kan benaderd worden met: ds nren s P gen s (14.40) 4000 et s net goed mogeljk om deze ormules n de berekenng van het reerenteenergegebruk n te passen. Daarom wordt utgegaan van een vast vermogen van het toestel, P gen 12,5 k. Deze waarde s gebaseerd op een tussenwonng met een A g van 100 m 2 met matge solate (4 cm). De hulpenerge voor zowel de dstrbute als het opwekkngstoestel moet voor woongebouwen vermengvuldgd worden met het aantal wooneenheden, N ulpenerge ventlatoren (15) Ut NN ncluse correcteblad C2 [19]: V el V el z (7.1) z (ncluse sommate over de maanden) Utgangspunt s 1 rekenzone V el Pe t (7.2) Utgangspunt: oratare bepalng van eecteve ventlatorvermogen (paragraa 7.3.3). ( q c) Pe or SFP systype ve sys τ (7.8) τ 0,8 (tabel 1) c1 6 SFP s ahankeljk van het bouwjaar en het type ventlatoren. r s geen normate bekend over bouwjaren van ventlatesystemen n Nederland. Daarom wordt utgegaan van een geddelde waarde ut tabel 19. Mechansche ventlatesystemen van vóór 1980 komen net veel voor, dus deze categore wordt net meegenomen. Voor een bouwjaar na 1998 wordt utgegaan van geljkstroomventlatoren, bj de andere jaren van wsselstroomventlatoren. Dt ledt tot een geddelde waarde van SFP van 2,5 /(dm 3 /s). 6 De waarde voor c s net vermeld n het concept-correcteblad, maar later toegevoegd. BuldDesk Benelux 18

24 systype s ahankeljk van het type ventlatesysteem. Voor natuurljke ventlate geldt: systype 0 Voor mechansche azugng geldt: systype 1 Voor q vesys geldt (ze paragraa over ventlate): ( ) ( q A ) q ve sys qve sys kan reg sys τ g spec uncteg g Met: q g spec uncteg A g 35 Resulterend: V el τ τ SFP SFP systype systype met een ondergrens voor q vesys xa g q " A ( qve sys c) t ( qve sys" Ag ) c) ve sys0 qve sys g kan reg sys τ 2.11 Verlchtng (16) ( + ) 6 L (16.1) L P 3, Voor wonngen geldt: 5,0 L L spec (16.4a) A g 0 (16.5a) p 35 t Dus: L L spec A g 3, nergegebruk koelng (17) Utgangspunt s dat er geen koelnstallate aanwezg s. De oratare waarden voor de bepalng van zomercomort worden gebrukt. Cndz SCel (17.1) CgenSC z CgenSC 3 (bj ontbreken koelmachne) r s 1 rekenzone z. Cc 0 (geen koelng) Caux 0 (geen koelng) BuldDesk Benelux 19

25 2.13 Bevochtgng (18) Utgangspunt s dat er geen bevochtgngsnstalllate aanwezg s. humc arm tapwater (19) c s g c s g (19.1) (19.2) aux aux nge s + aux gen s g + aux sol an s g armteopwekkng s, g, c, dsnren s, F gen s,g, gen s,g, (19.3) Duurzame warmteopwekkng (19.4) dsnren s, ds s, ren s, armtedstrbute em s, ds s, (19.5) ds s, armteagte F (19.6) z s nd z, em s, rcd d s, rcd u s, z emz, Netto warmtevraag ( F ) nd s, z s ndz, (19.7) z ndd ndz, (19.8) z De utgangspunten bj warm tapwater zjn: - 1 rekenzone - 1 systeem - geen crculateledng - geen zonneboler - geen douche-wtw Dus ormule 19.1 wordt: nd gen ds em (19.1 aangepast) BuldDesk Benelux 20

26 Netto behoete Behoete per maand: ( 1,28 N + 0, A ) t 01 nd nd spec g (19.11) tan Met ndspec 3081 MJ (paragraa ) De berekenng kan op jaarbass utgevoerd worden, omdat er geen maandahankeljke actoren zjn (bv zonneboler). nd nd spec ( 1,28 N + 0, A ) 01 g Agte Aanname: 1 warmtapwatersysteem voor de gehele wonng. em C nd b em b 1 (19.16) C + nd k em k De bepalng van emb en emk s vereenvoudgd n het Nader Voorschrt. Aannames: - lednglengte badkamer > 6 m - lednglengte naar keuken: Volgens [8] heet 34% van de wonngen korte ledngen. et resulterende rendement s daarom een gewogen geddelde van >6 m (0,36) en 2-6 m (0,53). Dt ledt tot een rendement van 0,42. Dt ledt tot de volgende waarden: emb 0,86 emk 0, Dstrbute Dstrbute gaat over crculateledngen en aleversets. ds dsnt ext ds conv + (19.17) Utgangspunt: - geen crculateledng - geen warmtedstrbutesysteem met ndvduele aleverset dsnt+ext dsconv dsdstant 1 Dus: ds 1 BuldDesk Benelux 21

27 Opwekkng In NN 7120 wordt een aantal verschllende methodes beschreven voor de bepalng van het opwekkngsrendement. Als utgangspunt wordt gekozen: a) toestelprestates op bass van ndvduele complete toestellen (paragraa ). et rendement s vermeld n tabel ern s ook sprake van een correcteactor C gen. De correcteactor C gen s klener dan 1 nden een toestel te groot s voor de toepassng. et utgangspunt bj het reerenteenergegebruk s dat C gen 1. Als rendement wordt gekozen voor het gewogen geddelde van veel voorkomende toestellen. Volgens [8] s het meest voorkomende toestel een combketel (67%). et rendement s mede ahankeljk van het type bj rumteverwarng. erbj maken we de volgende verdelng: VR ketel (aandeel 26,4%): Gasgestookt combtoestel C: 0,5 R ketel (24,8%): Gasgestookt combtoestel R/C 0,6 R107 ketel (42,4%): Gasgestookt combtoestel Rww: 0,675 Dt ledt tot een gewogen geddeld rendement van 0,61 7. Dus: gen 0, ulpenerge tapwatersysteem 19.8 Utgangspunt: - geen crculateledng - geen verwarngslnt. auxngen 0 Utgangspunt s een combketel, dus de hulpenerge voor opwekkng s al verdsconteerd bj rumteverwarng. auxgen Gebouwgebonden producte van elektrctet op egen perceel (20) Utgangspunt: - geen (cro-) wkk - geen pv 7 Op bass van [11] zou het gewogen geddelde rendement 0,65 bedragen. Ze ook de opmerkng bj het opwekkngsrendement voor rumteverwarng. BuldDesk Benelux 22

28 prelchp 0 prelpv Klmaatgegevens (21) De zonnestralng wordt gegeven bj verschllende orëntates en hellngshoeken. et utgangspunt s een geddelde stralng over de 8 orëntates voor vertcale vlakken en een beschaduwngsreducteactor bj nmale belemmerng. In onderstaande tabellen zjn de resulterende zonnestralngsgegevens vermeld. Tabel 1: klmaatgegevens Isol met Isol beschadu Maand t θ eavg Isol (/m2) geddeld wng Ms C N NO O ZO Z Z N /m2 /m2 jan 2,6784 2,6 10,5 10,8 19,6 41,3 56,1 44,9 22,3 10,9 27,1 23,3 eb 2, ,8 21,2 37, , ,6 20,4 38,9 33,6 mrt 2,6784 6,8 30,1 34,2 50,5 71,3 82,9 72,3 51,6 34,7 53,5 46,5 apr 2,592 9,3 52,6 73,7 112,1 136,9 140,2 133,9 109,5 73,1 104,0 90,4 me 2, ,3 68,6 88, ,9 134,6 143,2 132,8 97,9 115,6 101,0 jun 2, , ,6 131,9 123,4 142,9 143,6 111,5 121,2 106,3 jul 2, ,4 70, ,8 127,6 119,2 122,9 112,5 86,5 107,0 93,7 aug 2, ,4 60,8 84,1 121,5 140,6 135,5 128,3 109,2 79,1 107,4 93,6 sep 2,592 14,6 40,3 49,7 79, ,1 98,6 73, ,7 66,6 okt 2, ,3 25,4 28, ,6 101,6 81, ,3 56,1 48,5 nov 2,592 7,1 12,9 13,5 23,4 44,3 56,4 44,3 23,5 13,6 29,0 25,0 dec 2, ,3 8,5 16,1 36,4 47,2 35,5 15,4 8,5 22,0 18,9 Beschaduwngsredu cteactor verwarng 1 0,95 0,85 0,8 0,9 0,8 0,85 0,95 Beschaduwngsredu cteactor koelng BuldDesk Benelux 23

29 3. Aledng ormule reerente-energegebruk In dt hoodstuk worden de relevante ormules ut NN 7120 geschreven als uncte van A g en A verles. De ormules worden van groot naar klen utgewerkt. Totaal energegebruk: Ptot P del el + P del gas P del el Pdel el P del el P del gas Pdel gas P del gas Pdel gas gas + gas Pdel el V + L + C / SC el + aux tot 3.1 Rumteverwarng Voor het prmar energegebruk voor rumteverwarng geldt: gas nd ss gen ds em De sommate hern verloopt over de maanden n het stooksezoen ss. De warmtebehoete wordt berekend volgens: ss ( ht gn ) nd ss + ht tr gn nt ve + sol Alle parameters zjn maandahankeljk () Transsse Voor verwarng, voor edere maand: ( θ nt set e ) t tr tr adj nt set adj a red nght a red wknd θ tr adj D or Drecte koppelngscoëcënt: D or AT C ( U + U ) or (4) BuldDesk Benelux 24

30 Met: 01, 0,25 A U 0,4 T ntr C ntr U or (9) AT ntr et verlesoppervlak bestaat ut e en transparante constructes en deuren. Deze hebben verschllende kenmerken. Daarom s het nodg om hervoor ondersched te maken. tr adj + ( Averles Araam Adeur ) ( U + U or ) + Araam ( U raam + U or ) A ( U + U ) deur deur or De koudebrugtoeslag wordt voor alle constructes n rekenng gebracht (ook voor vloeren boven grond o kruprumte o panelen). Bepalng A raam en A deur Verondersteld wordt dat het raamoppervlak evenredg s met het gebruksoppervlak: A y raam A g Opmerkng: De relate tussen A raam en A g s sterker dan de relate tussen A raam en A verles. In de aledng van de hudge I-ormule n ISSO82 [5] zjn voor de evenredghedsactor de (toenmalge) reerentewonngen voor neuwbouw gebrukt. Dt ledde tot y0,21. In onderstaande tabel zjn enkele verhoudngsactoren vermeld op bass van verschllende bronnen. erbj moet opgemerkt worden dat de voorbeeldwonngen kunstmatge wonngen zjn. De KR en oon2006 zjn datasets op bass van echte wonngen. Tabel 2: Verhoudngsactor A raam en A g Dataset A raam / A g (-) Alle wonngen G MG Reerentewonngen neuwbouw 0,21 Voorbeeldwonngen bestaande bouw ,20 0,19 0,20 KR ,19 0,18 0,20 oon2006 0,24 0,24 0,25 Voor de verdere verwerkng gaan we ut van y0,24. Voor deuren gaan we ut van 2 deuren van elk 2 m 2. A deur 4 m 2. BuldDesk Benelux 25

31 U-waarde van e constructes In het onderzoek naar de hudge I-ormule [5] s voor U de waarde 0,8 /m 2 K aangehouden. Dt was gebaseerd op 4 cm solate. r zjn geen bronnen bekend waarut de verdelng van solatedkten n de Nederlandse voorraad bepaald kan worden. Op bass van regelgevng door de jaren heen en aandelen van verschllende bouwjaren n de hudge voorraad (ut [8]) kan wel een ndcate gegeven worden. Tabel 3: Isolatedkten per bouwjaarklasse Bouwjaar Aandeel n voorraad (2009) R c es (m 2 K/) Isolatedkte volgens regelgevng (cm) Tot % % 0,43-1,29 4 cm (?) % 1,3 5 cm Na % 2,5 10 cm In de perode s de solatedkte onbekend. ervoor wordt aangenomen dat de solatedkte 4 cm s. et gewogen geddelde ut bovenstaande tabel s preces 3,75 cm 8. Deze tabel gaat ut van oorspronkeljke bouw. Na-solate wordt hern net meegenomen. De werkeljke geddelde solatedkte zal hoger zjn. De aanname 4 cm bljt daarom gehandhaad. In de ormulestructuur van het NV ledt een solatedkte van 4 cm tot een U-waarde van 0,70 voor gevels en 0,78 voor daken. Geddeld s dt (agerond) 0,75 /m 2 K. Deze waarde s het utgangspunt. U 0,75 /m 2 K U-waarde van ramen en deuren In [9] s een onderverdelng gemaakt van het type glas dat n Nederland voorkomt. Onderstaande tabel vermeldt de getallen ncluse de U-waarde volgens het Nader Voorschrt. erbj s utgegaan van houten o kunststo proelen. Dt s de meest voorkomende stuate. Tabel 4: Kenmerken van ramen Type glas Aandeel n U-waarde NV g glas (-) voorraad (2006) (/m 2 K) nkel glas 22,5% 5,1 0,8 Dubbel glas 59% 2,9 0,7 R glas 8,5% 2,3 0,6 R++ glas 10% 1,8 0,6 De gewogen geddelde U-waarde s 3,2 /m 2 K. De gewogen geddelde g-waarde s 0,7. 8 Op bass van [11] s de geddelde solatedkte 3,85 cm. Dt ledt tot dezelde U-waarde voor e constructes. BuldDesk Benelux 26

32 U raam 3,2 /m 2 K g gl 0,7 Voor deuren s het utgangspunt: ongeïsoleerde deuren. U deur 3,4 /m 2 K tr ( Averles Araam Adeur ) ( U + U or ) + Araam ( U raam + U or ) + Adeur ( U deur + U or ) set adj a red nght a red wknd ( θnt set θex ) t nt A y raam A g tr y ( U U ) raam g nt set adj a red nght a red wknd ( θnt set θex ) t ( U + U or ) nt set adj a red nght a red wknd Averles + ( θnt set θex ) t deur ( U deur U ) nt set adj a red nght a red wknd ( θnt set θex ) t A A Ventlate Voor ventlate bj verwarng geldt: ( θ nt set e ) t ve ve adj nt set adj a red nght a red wknd θ (9.1a) ve adj a ca qve mn ρ (9.3) q q + q + q ve mn ve sys ve spu ven Systeemgerelateerde ventlate q q " A ve sys ve sys g met ondergrens q ve sys qve sys 0 33,32 Spuventlate q A ve spu τ qve spec spu g Inltrate q q " A ve n ven g BuldDesk Benelux 27

33 Ventlate totaal q ve ve sys + ρ c a ρ c a a " A g nt set adj nt set adj red nght ( qve spec spu + qven ") Ag τ a a a red nght a a red wknd red wknd ( θ θ ) ( θ θ ) nt set nt set ex t ex t Voor de eerste term geldt een ondergrens: q ve sys " Ag qve sys 0 33, Interne warmte 230 N t + 1, 8 t A nt Zonnestralng sol Φ sol t r se sol Fsh ob I sol gl 1 F R U r g ( g ( F ) A + α R U A ) h θ A er t raam F S r raam R se se U raam r h θ t er A raam t sol F + F F F F sh ob r r raam sh ob r I I R R sol sol R se se se U U α U ( g ( 1 F ) y ( α R U y ) raam S gl h θ R r r r se U h θ er er er y t h θ y t t t S A se verles t A g Installate Totaalverbruk: nd gen, ds, em Totaal rumteverwarng et energegebruk voor verwarng kan geschreven worden als: gas 1 Ag + 2 Averles a + 1 b waarbj voor 1b een ondergrens geldt: A 1 b g 1 b0 BuldDesk Benelux 28

34 Voor 1a geldt: 1 a 1 T { 1 T θ + 1 V θ 1 I t 1 S sol 1 SS t } ss ss θ + 1 V ss gen θ gen 1 I ds ss ds t em 1 S em ss sol ( U raam U ) nt set adj a red nght a red wknd 1 T y θ ( θnt set θex ) t 1 SS ss t ( q q ") + 1 V ρ a ca nt set adj a red nght a red wknd τ ve spec spu ven 1 I t t 1,8 ( g ( F ) y ( R U y) ) 1 gl 1 α S F I t S se sol sh ob sol ( F U F U ) 1 SS Rse hr θ er y r r raam raam Voor 1b geldt: 1 b ss gen 1 b V ds θ em gen 1 b V ss ds θ em ρ c a a q 1 b V a a nt set adj red nght red wknd ve sys " Met als ondergrens: q ve sys " Ag qve sys 0 33,32 1 b V Ag a ca nt set adj a red nght a red wknd ρ 33,32 BuldDesk Benelux 29

35 BuldDesk Benelux 30 em ds gen ss t SS ss sol S ss T em ds gen ss t SS sol S T θ θ + + ( ) wknd red nght red adj set or T a a U U nt 2 + se S S U R 2 α er r se r SS h U R F θ 2 ( ) em ds gen ss t I ss T em ds gen ss t I T θ θ ( ) wknd red nght red adj set deur deur T a a U U A nt 3 I N arm tapwater em ds gen nd gas Tapbehoete g spec nd spec nd nd A N ,, Installate Agte: em k k nd em b b nd em C C Totaal A A verles g gas + +

36 gen gen 0,01 ds 1,28 N ds nd spec C C 3.3 Verlchtng L L spec A g 3,6 b b b b C + nd spec k k C + L del L spec Ag 3, 6 P el k k L el 7 Ag + 8 Averles L spec 3, 6 P el Koelng C nd zomer SC el P el C gen ( + ( )) + C nd ac red nt sol C ls tr ve Alle parameters zjn maandahankeljk. De berekenng wordt utgevoerd voor de 5 zomermaanden (me - september) Interne warmte 230 N t + 1, 8 t A nt Zonnestralng sol Φ sol t r se sol Fsh ob I sol gl 1 F R U r g ( g ( F ) A + α R U A ) h θ A er t raam F S C r raam R se se U raam r t h θ er A raam t BuldDesk Benelux 31

37 sol F + F F F F sh ob r r raam sh ob r I I R R R sol sol se se se U U α U ( g ( 1 F ) y ( α R U y) ) S C gl raam h θ R r r h θ r se U er er er h θ t y t y t t S C A se verles t A g Transsse ( Averles Araam Adeur ) ( U + U or ) + Araam ( U raam + U or ) + A ( U + U ) C tr θ deur deur or A y raam A g C tr A A A g deur {( U + U or ) ( θnt C θex ) t} { y ( U raam U ) ( θnt C θex ) t} + {( U U ) ( θ θ ) t } verles Ventlate deur nt C ( θnt C ex ) t ve ρ a ca qve θ q q + q + q ve ve sys C ve spu ven ex ( θ nt set C ex ) t + q q " A ve sys C ve sys C g Met: q ve sys C qve sys C 0 67,69 q A ve spu τ qve spec spu C g q q " A ve n ven g Totaal SC el 10 Ag + 11 Averles a + 10 b waarbj voor 10b een ondergrens geldt: A 10 b g 10 b0 BuldDesk Benelux 32

38 Voor 10a geldt: 10 a 10 I zomer { 10 I t + 10 S sol + 10 SS t C ls 10 T θ C ls 10 V θ } zomer t 10 I a C red t t + 1,8 10 S zomer sol + 10 SS zomer C gen SC t C gen SC C 10 T ( g ( F ) y ( R U y ) 10 S ac red gl 1 α S C se F I t sol sh ob sol θ zomer ( F U F U ) 10 SS ac red Rse hr θ er y r r raam ( U raam U ) ( ) t 10 T ac red y θ θnt C θ ex ( q q ") + 10 V ac red ρ a ca τ ve spec spu C ven raam C 10 V θ zomer P el P el Voor 10b geldt: 10 b 10 b V θ 10 b V zomer C gen SC C gen SC θ zomer a ρ c q 10 b V C red a a ve sys C " Met als ondergrens: q ve sys C " Ag qve sys C 0 67,69 10 b V Ag ac red ρ a ca kan reg sys C τ 67,69 11 ( 11 S sol C 11 SS t C ls 11 T θ ) zomer 11 S zomer sol C C gen SC 11 SS zomer C gen SC t C ls 11 T zomer P el θ P el BuldDesk Benelux 33

39 R U 11 S ac red α S C 11 SS ac red Fr 11 T ac red U se R se U ( + U ) or h r θ er 12 ( 12 I t C ls 12 T θ ) zomer 12 I zomer t C gen SC C ls C gen SC 12 T zomer θ P el P el a 230 N 12 I C red 12 T ac red A deur ( U U ) deur 3.5 ulpenerge ulpenerge s voor verwarng. De (elektrsche) hulpenerge bestaat ut crculatepompen en hulpenerge voor het opwekkngstoestel. Crculatepompen: N P 0, 5 aux ngen auxpuhd t ss Opwekkngstoestel: auxgen ( Pauxgene + P aux gen v spec P gen ) t + Pauxgen e t N ss Totale hulpenerge: + ( aux ngen aux gen ) P el aux tot N ( Pauxpuhd 0, + Pauxgene + P aux gen v spec P gen ) P el zomer aux tot 5 t + Pauxgene ss zomer t aux tot 13 Ag + 14 Averles P ( 0, + P + P P ) 15 aux pu hd 5 + P auxgene N auxgene P el t zomer aux gen v spec gen N P el ss t BuldDesk Benelux 34

40 3.6 Ventlatoren V el τ τ SFP SFP systype systype ( qve sys c) t ( qve sys" c) t P el Ag Met ondergrens: q " A ve sys0 qve sys g 33,32 V el 16 Ag + 17 Averles + 18 ( qve sys c) t P el 16 τ SFP systype " Met als ondergrens: 16 Ag τ SFP systype qve sys0 c t P el Totaal Ptot c1 Ag + c2 Averles + c3 et reerente-energegebruk wordt heraan geljk gesteld. P adm tot bb woon c1 Ag + c2 Averles + c3 Met: c c c BuldDesk Benelux 35

41 4. Getalswaarden In het vorge hoodstuk s de ormule ageled met daarn een groot aantal actoren. In dt hoodstuk worden voor alle actoren getalswaarden ngevuld. Dt ledt tot de ormule de n de norm kan worden ngevoegd. 4.1 Getalswaarden voor kenmerken De kenmerken bestaan ut vaste (methodek-) constanten, methodekconstanten de maandahankeljk zjn, en energetsche kenmerken. De getalswaarden voor de eerste 2 categoreën volgen ut de methodek. De keuze voor een getalswaarde voor de laatste categore s engszns arbtrar. erbj wordt steeds utgegaan van de gewogen geddelde energetsche kwaltet van de Nederlandse wonngvoorraad Constanten Tabel 5: Constanten Parameter enhed aarde Toelchtng/opmerkng Pel MJ prm / MJ 2,56 Omrekenactor naar prmare energe voor elektrctet ρ a x c a kj/kg.k 1,215 armtecapactet lucht F - 0,25 Kozjnactor y - 0,24 verhoudng tussen raamoppervlak en gebruksoppervlak α s - 0,5 absorpteactor constructes voor verwarng α s - 0,8 absorpteactor constructes voor koelng R se m 2 K/ 0,04 Overgangsweerstand butenzjde constructe h r /m 2 K 4,5 warmteoverdrachtscoëcënt door stralng θ C 11 tjdgeddelde verschl tussen butenluchttemperatuur en hemeltemperatuur F r - 0,7 Vormactor tussen constructe en hemel voor e constructes F rraam - 0,5 Vormactor tussen constructe en hemel voor ramen a redwknd - 1 reducteactor voor net contnu verwarmen gedurende weekend a Cred - 1 reducteactor voor net contnu koelen C ndb - 0,8 aandeel bad C ndk - 0,2 aandeel keuken ndspec MJ/ persoon 3081 Speceke tapwaterbehoete Lspec kh/m 2 5 Specek verbruk verlchtng θ nt C 20 Bnnentemperatuur verwarngsberekenng θ ntc C 24 Bnnentemperatuur koelberekenng BuldDesk Benelux 36

42 P auxpu 70 vermogen hoodcrculatepomp P auxgene 10 Stand-by elektronca opwekkngstoestel P auxgenvspec /k 1 Vermogen voor ventlator en gasklep P gen k 10 Totaal vermogen verwarngstoestel c - 1 Correcteactor voor tjdgeddelde Maandahankeljke constanten Tabel 6: Maandahankeljke constanten volumestroom (voor ventlatorenerge) Maand t_ Isol*t Isol met beschad*t (T-Te)*t (TC-Te)*t Ms MJ/m2 MJ/m2 C*Ms C*Ms jan 2, ,5 62, eb 2, ,0 81, mrt 2, ,2 124, apr 2, ,6 234, me 2, ,7 270, jun 2, ,1 275, jul 2, ,6 251, aug 2, ,6 250, sep 2, ,8 172, okt 2, ,2 129, nov 2,592 75,1 64, dec 2, ,9 50, Jaarwaarde 31,5 2260,2 1968,2 301,8 428,0 Stooksezoenwaarde 18,3 863,4 747,8 245,6 318,8 Zomerwaarde 13,2 1396,7 1220,4 56,2 109, nergetsche kenmerken Tabel 7: nergetsche kenmerken Parameter enhed aarde Opmerkng/toelchtng U /m 2 K 0,75 U-waarde e constructes, utgangspunt 4 cm solate U raam /m 2 K 3,2 U-waarde ramen U deur /m 2 K 3,4 U-waarde deuren U or /m 2 K 0 toeslag voor koudebruggen (geen toeslag, omdat U 0,75 /m 2 K) kan - reg - 1 1,01 1 correcteactor luchtlek toevoerkanalen natuurljke ventlate mechansche azugng correcteactor regelsysteem natuurljke ventlate BuldDesk Benelux 37

43 3 /s.m 2 1 mechansche azugng τ - 0,8 correcteactor bezettng sys - ventlatesysteemactor voor verwarng 1,24 1,09 natuurljke ventlate mechansche azugng sysc - ventlatesysteemactor voor koelng 2,8 1,72 natuurljke ventlate mechansche azugng q gspecuncteg dm speceke ventlatecapactet 0,43 0,58 voor eengeznswonngen voor meergeznswonngen q vesys dm 3 /s.m 2 0,45 speceke ventlate voor verwarng q vesysc dm 3 /s.m 2 0,92 speceke ventlate voor koelng q vespecspu dm 3 /s.m 2 0,075 speceke spuventlate voor verwarng q vespecspuc dm 3 /s.m 2 0,65 speceke spuventlate voor koelng wnd - 1 correcteactor wnddruk geïnduceerde ventlate n - systeemgerelateerde nltratecorrecteactor 0,80 1,0 natuurljke ventlate mechansche azugng q ven dm 3 /m 2.s 0,50 speceke nltrate nstset - (0,85) 9 correcteactor voor nvellerng van temperatuurverschllen a rednght - (0,96) reducteactor voor net contnu verwarmen gedurende nacht Cls - 0,8 benuttngsactor voor warmteverlezen n koelberekenng g gl - 0,7 zontoetredngsactor gen - 0,89 opwekkngsrendement verwarng ds - 1 dstrbuterendement verwarng em - 0,9 agterendement verwarng emb - 0,86 agterendement tapwater voor bad emk - 0,42 agterendement tapwater voor keuken gen - 0,61 opwekkngsrendement tapwater ds - 1 dstrbuterendement tapwater CgenSC - 3 opwekkngsrendement koelng pomp - 0,5 reducteactor voor aantjd cv-pomp 9 Als getalswaarde wordt enkel het product ntset*a rednght meegenomen (0,81) BuldDesk Benelux 38

44 4.2 Formule reerente-energegebruk De resulterende ormule voor het reerente-energegebruk s: P adm tot bb woon c1 Ag + c2 Averles + c3 c MJ/m 2 c MJ/m 2 c *N MJ Inden A g per wooneenhed klener s dan 74 m 2, dan gelden de volgende waarden: c MJ/m 2 c MJ/m 2 c *N MJ et aandeel van de verschllende posten s voor wonngen boven de genoemde grens, weergegeven n onderstaande tabel. Tabel 8: Aandeel van verschllende posten op de actoren n de ormule (bj A g >74 m 2 ): A g A verles - Rumteverwarng Tapwater Verlchtng Koelng ulpenerge Ventlatoren Totaal Rumteverwarng s de grootste post. Bj tapwater s er een veel klenere ahankeljkhed van A g, maar de vaste post s wel groter. De andere posten hebben slechts een beperkte nvloed. et s nog mogeljk om deze getallen te schalen. ermee kan de I op een nader te kezen jkpunt op een vast getal gezet worden. In de hudge methode (ISSO 82) s ervoor gekozen om een schaalactor 2 te kezen waardoor I2 ongeveer overeen kwam met het geddelde energetsche nveau van de Nederlandse voorraad. Dt s ook het utgangspunt voor de neuwe I-ormule en de njkngsstude voor energelabels. Dt betekent dat de bovengenoemde getallen met een actor 2 klener worden. Dus: c MJ/m 2 c 2 87 MJ/m 2 c *N MJ Inden A g per wooneenhed klener s dan 74 m 2, dan gelden de volgende waarden: c MJ/m 2 c 2 87 MJ/m 2 c *N MJ BuldDesk Benelux 39

45 De totale ormule voor de I s: I C I c A 1 g P tot + c A 2 verles + c 3 Deze ormule bevat een correcteactor C I. Deze s bj de njkngsstude toegevoegd, om de utkomsten van de I-ormule aan te laten sluten op de utkomsten van de PCormule. De getalswaarde s gebaseerd op een wonng met A g 100 m 2 en A verles 200 m 2. et reerente-energegebruk n de PC-ormule s: repc (310* * ) et reerente-energegebruk n de I-ormule s: rei (244* * ) De verhoudng s dus 0, Analyse van getalswaarden Met de resulterende I ormule s een beperkt aantal wonngen doorgerekend met een maatregelpakket dat grotendeels overeen komt met de utgangspunten van de aledng van het reerente-energegebruk om te zen hoe de verschllende utgangspunten utwerken n de praktjk. Aangezen voor veel parameters n de aledng een gewogen geddelde waarde s gekozen, s het net altjd mogeljk om met preces dezelde kenmerken te rekenen (bjvoorbeeld het type ventlate s ó natuurljk ó mechansche azugng). In de gevallen s gekozen voor de waarde de het st bj het geddelde lgt. Ze bjlage 2. De I komt bj deze berekenngen lager ut dan de verwachte waarde Dt wordt veroorzaakt doordat de energebudgetten net preces overeenkomen met het verbruk per post. Dt komt doordat de waarde van verschllende agelede kenmerken (zoals nltratevoud, verwarngsvermogen, reducteactoren voor bnnentemperatuur) n reële wonngen awjkt van de waarde de bj de aledng van het reerente-energegebruk gehanteerd s. Dt ledt tot awjkngen n de I. et verschl tussen de maxmale en nmale I s 6%. De meergeznswonngen scoren beter dan de eengeznswonngen. De awjkngen zjn een logsch gevolg van de gekozen aanpak: de werkeljke waarde van wonngkenmerken komt net altjd preces overeen met de waarde n de aledng van het reerente-energegebruk, omdat de laatste gewogen geddelden zjn van verschllende stuates (bjvoorbeeld het type ventlatesysteem). et toevoegen van deze kenmerken als varabele aan de ormule voor het reerente-energegebruk zou deze ormule complexer maken en dat s ongewenst. De mate van overeenstemng tussen wonngen onderlng moet dus agewogen worden tegen de complextet van de ormule. Aangezen de eecten beperkt zjn (<6%) s het net nodg om de ormule aan te passen. 10 Bj de eerste verse van het Nader Voorschrt (2012) was de waarde van CI0, Bj deze analyse wordt de actor CI buten beschouwng gelaten. Idealter zou de utkomst van de berekenng met geddelde kenmerken dus utkomen op 2. BuldDesk Benelux 40

46 5. Concluses In dt onderzoek s een ormule ageled voor het reerente energegebruk n de ormule voor de energe ndex voor bestaande wonngen. De ormule ludt: P adm tot bb woon c1 Ag + c2 Averles + c3 De waarde van de actoren s: c1244 MJ/m 2 c287 MJ/m 2 c35844*n MJ Inden A g /N klener s dan 74 m 2 dan geldt: c1185 MJ/m 2 c287 MJ/m 2 c310259*n MJ Bj deze getallen zjn ncluse een schaalactor van 2 (conorm de hudge I). De ormule voor de I s: I C I Ptot P adm tot bb woon Voor de actor C I geldt: C I 0,84 Deze actor s bedoeld om de getalswaarde van PC-berekenngen en I-berekenngen op elkaar a te stemmen. BuldDesk Benelux 41

47 6. Lteratuur [1] NN 7120+C2 nergeprestate van gebouwen, bepalngsmethode (geconsoldeerde verse) oktober 2012 [2] NN C1 Ventlate en luchtdoorlatendhed van gebouwen, oktober 2012 [3] ISSO 82 nergeprestate adves wonngen, verse 2009 ncluse aanvullngen [4] Voorbeeldwonngen bestaande bouw, SenterNovem, 2007 [5] Aanscherpng I-ormule en wonngenergelabel bestaande wonngbouw, JJL Berben, DGMR rapport r002, 13 september 2006 [6] Correcteblad C3 bj NN 7120 (denteve verse jul 2013) [7] Correcteblad C4 bj NN 7120 (conceptverse oktober 2013, normstuk ) [8] Cjers over onen, jken en Integrate 2010, publcate BZK [9] Kernpublcate oon nerge 2006, publcate VROM [10] Nader Voorschrt 2012 njkng labels second opnon utgangspunten, T.J. aartsen, CDC rapportage (concept), projectnr , 12 januar 2012 [11] Cjers over onen en Bouwen 2013, publcate BZK [12] Nader Voorschrt, endconcept 7 me 2012 [13] Correcteblad nltrate bj NN 8088 (conceptverse 10 oktober 2013, normstuk ) [14] Correcteblad wtw-rendement bj NN 8088 (conceptverse 16 oktober 2013, normstuk ) [15] Correcteblad systeemstromen bj NN 8088 (conceptverse 17 oktober 2013, normstuk ) [16] Correcteblad ventlatorenerge bj NN 8088 (conceptverse 18 oktober 2013, normstuk ) [17] NN 1068 Thersche solate van gebouwen rekenmethoden, maart 2012 [18] Correcteblad C1 bj NN 1068:2012 (concept) [19] Correcteblad C2 bj NN 8088 (concept) tussenverse BuldDesk Benelux 42

48 Bjlagen BuldDesk Benelux 43

49 1. Bepalng actoren 1. Reducteactoren ntset en a red Voor de bepalng van enkele actoren s gebruk gemaakt van een aantal berekenngen aan wonngen met uteenlopende grootte (groot, ddel en klen) en solategraad (goed, matg en slecht geïsoleerd). Voor de ametngen s gebruk gemaakt van de wonngen ut de publcate Voorbeeldwonngen bestaande bouw 2007 [4]. De kenmerken van de wonngen zjn heronder beschreven: Tabel 10: Kenmerken wonngen voor bepalng reducteactoren Varantnr. onng A g (m 2 ) trans (/K) vent (/K) 1 Groot, goede solate Groot, matge solate Groot, geen solate Geddeld, goede solate Geddeld, matge solate Geddeld, geen solate Klen, goede solate Klen, matge solate Klen, geen solate In alle gevallen gaat het om thersch zware wonngen. Factor ntset 0,95 ntset 0,90 0,85 0,80 0,75 0,70 0, Fguur 4: aarden van ntset BuldDesk Benelux 44

50 De actor vareert tussen 0,76 en 0,9. Bj een wonng van geddelde grootte en solategraad s de actor ongeveer 0,85. Factor a rednght 1 0,98 0,96 0,94 0,92 0,9 0,88 arednght 0, Fguur 5: aarden van a rednght De actor vareert tussen 0,91 en 0,98. Bj een wonng van geddelde grootte en solategraad s de actor ongeveer 0,96. De 2 actoren worden altjd n combnate met elkaar gebrukt. Daarom s ook het product onderzocht. 0,9 0,85 0,8 0,75 0,7 0,65 ntset*arednght 0, Fguur 6: aarden van het product ntset en a rednght BuldDesk Benelux 45

51 et product van ntset en a rednght vareert tussen 0,69 en 0,88. et geddelde s 0,81. erbj tellen alle varanten even zwaar mee. De geddelde waarde s vrjwel geljk aan het product van de geddelde waarden van ntset en a rednght azonderljk. Deze waarde wordt aangehouden. ntset * a rednght 0,81 NB et s net goed mogeljk om een wegng tussen de vermelde varanten aan te brengen. Daarom zjn ze allemaal even zwaar meegewogen. et eect op het endresultaat s gerng omdat de utkomsten net heel ver ut elkaar lggen. 2. Systeemventlate De systeemventlate s ahankeljk van een aantal parameters de ahangen van onder andere het ventlatesysteem en het type wonng. Voor de resulterende waarde van q vesys wordt het gewogen geddelde aangehouden van de waarden bj eengeznswonngen en meergeznswonngen enerzjds en natuurljke ventlate en mechansche azugng anderzjds. Aanname herbj s dat 71% eengeznswonng s (bron: [8]), en dat 36% van de wonngen mechansche ventlate bevat (bron: [9]). De mechansche ventlate wordt verondersteld geljk verdeeld te zjn over een- en meergeznswonngen. In onderstaande graek zjn de resulterende waarden van q vesys weergegeven, met daarbj ook de weegactor. 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 qve sys qve sys (dm3/s.m2) weegactor 0 G natuurljk G mechansch MG natuurljk MG mechansch Fguur 7:Systeemventlatedebet en weegactor et gewogen geddelde s q vesys 0,45 dm 3 /s.m 2. BuldDesk Benelux 46

52 erbj geldt een ondergrens: q g spec uncteg A g 35 Dt resulteert n een ondergrens voor q vesys : q vesys *A g q vesys0 33,32 dm 3 /s Voor koelng geldt een analoge berekenng. De berekende waarden voor q vesys lopen herbj uteen van 0,6 dm 3 /s (voor G met mechansche azugng) tot 1,30 dm 3 /s (voor MG met natuurljke ventlate). et gewogen geddelde s 0,92 dm 3 /s. q vesysc 0,92 dm 3 /s.m 2. De ondergrens s: q vesysc *A g q vesysc0 67,69 dm 3 /s 3. Inltrate et n te rekenen nltratedebet s ahankeljk van het type wonng, het type dak, het bouwjaar en het ventlatesysteem. r s een geddelde waarde berekend de representate s voor de gehele Nederlandse voorraad. ertoe s voor verschllende stuates het nltratedebet berekend en zjn de weegactoren bepaald op bass van het aantal wonngen dat n Nederland voor de categore voorkomt op bass van de database van oon In onderstaande tabel zjn de getallen vermeld. Tabel 11: nltrate Aantal q v10specreken Type Bouwjaar (*1000) (dm 3 /s.m 2 ) type jaar q v10spec type 2 wnd n q ve n" G met kap tussen < ,3 4, ,872 0,862 < ,8 2, ,872 0,562 < ,9 1, ,872 0,381 < ,3 1, ,872 0,261 < , ,872 0,201 G met kap hoek < ,2 4,3 5, ,872 1,035 < ,2 2,8 3, ,872 0,674 < ,2 1,9 2, ,872 0,457 < ,2 1,3 1, ,872 0,313 < ,2 1 1, ,872 0,241 G met kap vrjstaand < ,4 4,3 6, ,872 1,207 < ,4 2,8 3, ,872 0,786 < ,4 1,9 2, ,872 0,533 < ,4 1,3 1, ,872 0,365 < ,4 1 1, ,872 0,281 G met plat dak tussen < ,7 1 4,3 3, ,872 0,604 < ,7 1 2,8 2, ,872 0,393 < ,7 1 1,9 1, ,872 0,267 BuldDesk Benelux 47

53 < ,7 1 1,3 0, ,872 0,183 < , , ,872 0,140 G met plat dak hoek < ,7 1,2 4,3 3, ,872 0,724 < ,7 1,2 2,8 2, ,872 0,472 < ,7 1,2 1,9 1, ,872 0,320 < ,7 1,2 1,3 1, ,872 0,219 < ,7 1,2 1 0, ,872 0,168 G met plat dak vrjstaand < ,7 1,4 4,3 4, ,872 0,845 < ,7 1,4 2,8 2, ,872 0,550 < ,7 1,4 1,9 1, ,872 0,373 < ,7 1,4 1,3 1, ,872 0,256 < ,7 1,4 1 1, ,872 0,197 MG < ,5 1,2 4,3 2, ,872 0,517 < ,5 1,2 2,8 1, ,872 0,337 < ,5 1,2 1,9 1, ,872 0,229 < ,5 1,2 1,3 0, ,872 0,156 < ,5 1,2 1 0, ,872 0,120 Opmerkngen bj de tabel: - voor wnd s bj alle wonngen de waarde 1 aangehouden. Voor eengeznswonngen s dt altjd het geval. Voor meergeznswonngen hangt het a van de vorm van het gehele gebouw. Bj LxBx10x1x15 s de waarde nog steeds 1. De waarde van MG heet weng eect op het endresultaat: Bj een waarde van wnd 10 s het endresultaat nog steeds hetzelde. - Voor n s het gewogen geddelde aangehouden voor natuurljke ventlate (1,0) en mechansche azugng (0,8). Utgangspunt s dat 36% van de wonngen mechansche ventlate bevat. Dt gewogen geddelde (0,872) s voor alle wonngtypen aangehouden. et gewogen geddelde van q ven s 0,59 dm 3 /s/m 2. Onderstaande graek toont de resulterende q ven per varant en het aandeel van dt type wonng op de totale Nederlandse voorraad. De oudere wonngen met een hoog nltratevoud zorgen ervoor dat het geddelde nltratevoud hoog s. In de aledng s geen rekenng gehouden met wonngen de gerenoveerd zjn. Daarom s de waarde 0,59 dm 3 /s/m 2 een overschattng. Voor de budgetactoren wordt deze naar beneden bjgesteld tot 0,50 12 dm 3 /s/m 2. q ven 0,50 dm 3 /s.m 2 12 Deze verhoudngsactor s hetzelde als bj de eerste verse van het Nader Voorschrt. Bj de analyse werd het gewogen geddelde van 0,30 bjgesteld naar 0,25 dm 3 /s.m 2. BuldDesk Benelux 48

54 Fguur 8: Inltratevouden bj verschllende varanten 4. Benuttngsactor warmteverlezen bj koelng Cls De benuttngsactor voor warmteverlezen n de zomer bj koelng s net, zoals de benuttngsactor van warmtewnsten n het stooksezoen bj verwarng, geljk aan 1, maar heet een lagere waarde. Ut een aantal berekenngen bljkt dat de (geddelde) waarde 13 tussen de 0,35 en 0,55 lgt. Bj geïsoleerde gebouwen s de waarde hoger dan bj ongeïsoleerde gebouwen. Ze onderstaande guur. Fguur 9: benuttngsactor voor warmteverlezen (geddelde waarde n zomer) 13 erbj s rekenng gehouden met over de maanden varërende warmteverlezen: gem* v / v BuldDesk Benelux 49

55 Vervolgens s een aantal gevoelghedsberekenngen utgevoerd met verschllende (vaste) waarden van de benuttngsactor voor gebouwen met geddelde kenmerken. erut bleek dat rekenen met de geddelde waarde voor de benuttngsactor ledt tot een te gunstge utkomst voor de I. et werkeljke verbruk voor koelng s dan altjd groter dan het budget voor deze post. en hogere waarde voor de benuttngsactor houdt n dat er conservatever gerekend wordt. Bj een te hoge waarde treedt echter de kans op dat er soms een negate energebudget voor de post ontstaat. Dt laatste s ongewenst. r s gezocht naar een waarde de enerzjds zo hoog mogeljk s, maar anderzjds net ledt tot een (te) negate budget voor koelng. erbj bleek dat er een groot verschl s tussen de wonngen onderlng. Bj een waarde van 0,8 s het budget bj de vrjstaande wonng nét onder 0. Bj de hoekwonng s het budget ets klener dan het verbruk voor koelng, bj de overge wonngen s het budget groter dan het verbruk. et eect op de totale utkomst s gerng, omdat koelng slechts een klen aandeel heet n het totale verbruk. De waarde van 0,8 s aangehouden. BuldDesk Benelux 50

56 2. Analyse getalswaarden Met de resulterende ormule voor het reerente-energegebruk s een beperkt aantal wonngen doorgerekend om te zen hoe de verschllende utgangspunten utwerken n de praktjk. De gebrukte wonngtypen zjn akomstg ut de Voorbeeldwonngen bestaande bouw 2006 [4]. De kenmerken zjn vermeld n onderstaande tabel. Tabel 12: Kenmerken voorbeeldwonngen onng A g (m 2 ) A verles (m 2 ) A glas /A g (-) Vrjstaand ,6 0,21 oek ,2 0,22 Tussen ,5 0,16 MG hoekdak ,1 0,19 MG tussendden ,19 De energetsche kenmerken zjn zoveel mogeljk hetzelde gekozen als bj de aannames n de aledng van het reerenteverbruk. De I 14 zou dus op ongeveer 2 ut moeten komen. In somge gevallen kunnen net preces dezelde waarden aangehouden worden, omdat het reerenteverbruk bepaald s op bass van een gewogen geddelde van waarden. In dat geval s een waarde gekozen de ledt tot een waarde de zo mogeljk bj het geddelde lgt. - natuurljke ventlate - R100 ketel voor rumteverwarng - Bouwjaar (.v.m. nltrate) van respecteveljk 1980, 1980, 1970, 1960, Lednglengte naar keuken >6 m - Gasgestookt combtoestel R/C voor tapwater Resultaten In onderstaande graek s de berekende I weergegeven. 14 zonder actor CI BuldDesk Benelux 51

57 Fguur 10: I van verschllende wonngtypen met geddelde kenmerken De I komt net overal preces op 2 ut, maar lager. Bj de tussenwonng en het tussenddenappartement s de awjkng het grootst, tot 1,87 (-6%). Ut nadere analyse bljkt dat er bj verschllende posten een awjkng zt tussen het berekende verbruk en het budget. Fguur 11: Verhoudng van verbruk en budget per post bj verschllende wonngtypen met geddelde kenmerken et verbruk voor rumteverwarng s ets lager dan het budget (behalve bj de tussenddenwonng). Deze post s het grootst en bedraagt de helt tot drekwart van het totale verbruk. et tapwaterverbruk s just overal ets hoger dan het budget. De verschllen tussen verbruk en budget bj koelng zjn het grootst. Koelng s slechts een BuldDesk Benelux 52