Onderzoeksrapport. Opleiding Ergotherapie

Transcriptie

1 Onderzoeksrapport Opdrachtgever: Gemeente Wijk bij Duurstede Opleiding Ergotherapie Nijmegen, januari 2007

2 Onderzoeksrapport Wensen van inwoners van Wijk bij Duurstede op het gebied van welzijn en dagbesteding Opdrachtgever: Gemeente Wijk bij Duurstede Onderzoeksteam: Junioronderzoekers: - Inge Melsen - Janneke Dute - Annet Been - Irene Pronk - Sanne van Sluijs - Sanne Duifhuizen - Kim Stapelbroek - Inge Spreeuwenberg - Linda van Erp - Mieke de Wit - Lena Steenkamp - Linda Kuper - Nicole Wonders Senioronderzoekers: - Ivo Hartgerink, Wietske Kuijer, Karin Orbon en Ton Satink (projectleider) Nijmegen, januari

3 Voorwoord Voor u ligt het rapport over het onderzoek naar de wensen van inwoners van Wijk bij Duurstede op het gebied van welzijn en dagbesteding. Het onderzoek is in opdracht van de gemeente Wijk bij Duurstede, uitgevoerd door vierdejaarsstudenten van de opleiding ergotherapie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Leeswijzer In hoofdstuk 1 wordt weergegeven wat de aanleiding was voor het onderzoek en welke drie deelonderzoeken het gehele onderzoek hebben vorm gegeven. Op basis van een literatuuronderzoek wordt beschreven welke probleemstelling, doelstellingen en vraagstellingen hieruit naar voren zijn gekomen. Centraal staat de vraag wat de wensen van de inwoners van de Wijk bij Duurstede zijn op het gebied en dagbesteding. In hoofdstuk 5 wordt per deelonderzoek de methode en resultaten beschreven. U vindt in hoofdstuk 5.1 het kwantitatieve onderzoek (enquêtes), in hoofdstuk 5.2 en 5.3 de kwalitatieve onderzoeken, respectievelijk de individuele interviews en het focusgroepinterview. In hoofdstuk 6 worden conclusies en aanbevelingen voor de gemeente Wijk bij Duurstede gegeven. In hoofdstuk 7 wordt een kritische blik geworpen op de methode en resultaten van de drie deelonderzoeken. Ter verduidelijking van de begrippen is achter in het rapport een begrippenlijst toegevoegd. Tevens zijn bijlagen toegevoegd als ondersteunende informatie. Veel leesplezier! Het onderzoeksteam. 2

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding Introductie Literatuurstudie Probleemstelling Doelstelling Vraagstelling 5 2. Onderzoeksmethoden en resultaten 7 Kwantitatief onderzoek Methode Resultaten 7 Kwalitatief onderzoek (individuele interviews) Methode Resultaten 12 Kwalitatief onderzoek (focusgroepinterview) Methode Resultaten Conclusie Aanbevelingen Discussie 23 Nawoord 25 Begrippenlijst 26 Literatuurlijst 29 Bijlage 1 Literatuuronderzoek 32 Bijlage 2 Gegevens inwoners enquête 34 Bijlage 3 Wensen uit enquête 35 Bijlage 4 Interviewguide focusgroepinterview 36 Bijlage 5 Interviewguide individuele interviews 38 Bijlage 6 Overzicht enquêtevragen 40 3

5 1. Inleiding 1.1 Introductie Per 1 januari 2007 is landelijk de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) ingevoerd. De WMO regelt dat de gemeenten verantwoordelijk worden voor een samenhangend beleid op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, wonen en welzijn (NVE, 2006). Door de invoering van deze wet zijn alle gemeenten onder andere verplicht om een zorgloket te ontwikkelen waar vanuit alle zorg kan worden gecoördineerd. De gemeente Wijk bij Duurstede, opdrachtgever van dit onderzoek, wil dat haar burgers intensief betrokken worden bij de ontwikkeling van het zorgloket. Daarom is het van groot belang te weten waar de burger in de gemeente behoefte aan heeft en welke diensten ontwikkeld kunnen worden. De uitkomst van dit onderzoek wordt in dit onderzoeksrapport weergegeven en zal een bijdrage kunnen leveren voor het ontwikkelen en opzetten van de sociale kaart voor het zorgloket. 1.2 Literatuurstudie Door de GGD in Wijk bij Duurstede is een onderzoek gedaan naar de eenzaamheid onder de inwoners van Wijk bij Duurstede. Hieruit is gebleken dat 33% van de ouderen in Wijk bij Duurstede zich matig tot zeer sterk eenzaam voelt (GGD Midden Nederland, 2003). Onder de volwassenen tussen de 24 en 54 jaar ligt dit aantal regionaal op 35% (GGD Midden-Nederland, 2005). Naar aanleiding van bovenstaand onderzoek heeft de gemeente initiatief genomen om het project sociale activering op te starten. Dit project heeft als doel de maatschappelijke participatie te verhogen en sociaal isolement te doorbreken of voorkomen door zinvolle activiteiten aan te bieden in de vorm van een zorgloket. Naar aanleiding van bovenstaande onderzoeken en ontwikkelingen wil de gemeente meer inzicht in wensen en behoeften van de eigen inwoners ten aanzien van welzijn en dagbesteding. Voorafgaand aan dit onderzoek zijn verschillende onderzoeksrapporten bestudeerd. De Gemeente Helden heeft een behoefteonderzoek gedaan naar behoeften op het gebied van zorg, wonen en welzijn in de kern Baarlo, dit gericht op huishoudens van 55-plussers (Genders, 2004). Een ander onderzoek is uitgevoerd naar participatie van 50-plussers in Noord-Brabant (Bosch & Smets, 2005). Tevens zijn verschillende onderzoeken bestudeerd over sociaal isolement en sociale contacten in Nederland (Hortulanus, Machielse en Meeuwesen, 2003; Machielse, 2003). Voor meer informatie is in bijlage 1 een uitwerking van het literatuuronderzoek terug te vinden. Bovenstaande onderzoeken waren gericht op uiteenlopende gebieden binnen welzijn en dagbesteding maar niet specifieke op de wensen van mensen ten aanzien van welzijn en dagbesteding. Verder bestaat elke gemeente uit een diversiteit aan inwoners en daarom is het van belang om onderzoek te doen onder de eigen burgers. Op deze manier sluit men beter aan op de wensen en ervaringen van de inwoners van de gemeente Wijk bij Duurstede waardoor zorg op maat geboden kan worden. 4

6 1.3 Probleemstelling Naar aanleiding van de invoering van de WMO heeft de gemeente Wijk bij Duurstede het voornemen een zorgloket te ontwikkelen waar vanuit alle zorg kan worden gecoördineerd. Voorafgaand aan de opening van dit zorgloket is het van groot belang te weten wat de wensen zijn van de inwoners in de gemeente Wijk bij Duurstede op het gebied van welzijn en dagbesteding. Hierover zijn weinig kwantitatieve en kwalitatieve gegevens bekend. 1.4 Doelstelling De algemene doelstelling voor dit onderzoek is: Het in kaart brengen van de wensen van de inwoners van de gemeente Wijk bij Duurstede op het gebied van welzijn en dagbesteding. Om deze doelstelling te behalen zijn verschillende vraagstelling opgesteld waaruit drie deelonderzoeken zijn voortgevloeid, namelijk één kwantitatief en twee kwalitatieve onderzoeken. 1.5 Vraagstelling Centraal bij de deelonderzoeken staat de volgende vraagstelling: Welke wensen hebben de inwoners van de gemeente Wijk bij Duurstede op het gebied van welzijn en dagbesteding? Vervolgens zijn per onderzoek deelvragen geformuleerd waarbij rekening is gehouden met de wens van de opdrachtgever om diverse leeftijds- en doelgroepen te onderzoeken. De deelvragen hebben geleid tot 3 deelonderzoeken, namelijk een kwantitatief onderzoek door middel van een enquete en twee kwalitatieve onderzoeken door middel van individuele interviews en een focusgroepinterview. Kwantitatief onderzoek: Wat zijn de wensen van de inwoners in de verschillende leeftijdscategorieën: - 18 t/m 24 jaar - 25 t/m 44 jaar - 45 t/m 64 jaar - 65 t/m 79 jaar - 80 jaar en ouder Wat is de heid van de inwoners in de verschillende leeftijdscategorieën: - 18 t/m 24 jaar - 25 t/m 44 jaar - 45 t/m 64 jaar - 65 t/m 79 jaar - 80 jaar en ouder Kwalitatief onderzoek: individuele interviews: Welke individuele wensen en ervaringen hebben de inwoners, van wie vermoed wordt dat ze meer behoefte hebben aan sociale contacten, van de gemeente Wijk bij Duurstede op het gebied van welzijn en dagbesteding? 5

7 groepsinterviews: 1. Welke wensen voor voorzieningen hebben de inwoners van Wijk bij Duurstede op het gebied van dagbesteding en welzijn? 2. Welke behoeften voor voorzieningen hebben de inwoners van Wijk bij Duurstede op het gebied van dagbesteding en welzijn? 3. Wat is het motief van de doelgroep om wel of geen gebruik te maken van een voorziening? 4. Wat of welke voorziening(en), die de gemeente zou kunnen aanbieden, zou(den) volgens de bewoners het gevoel van eenzaamheid kunnen verminderen? 6

8 2. Onderzoeksmethoden en resultaten Kwantitatief onderzoek Methode Type onderzoek Om de wensen van een grote groep inwoners in kaart te brengen is gekozen voor een beschrijvend kwantitatief onderzoek. Selectie Er zijn middels een aselecte gestratificeerde steekproef 150 inwoners vanaf 18 jaar en ouder uit de Gemeentelijk Basis Administratie van de gemeente Wijk bij Duurstede geselecteerd. Hierbij is onderscheid gemaakt in de leeftijdscategorieën 18 t/m 24, 25 t/m 44, 45 t/m 64, 65 t/m 79 en 80 jaar en ouder. Per leeftijdscategorie zijn 30 enquêtes verstuurd. Om meer mensen binnen de doelgroep te bereiken is de enquête tevens op internet geplaatst. Meetinstrument Voor het verzamelen van de gegevens is een schriftelijke enquête opgesteld (zie bijlage 6). De enquête bestaat uit gesloten, halfopen en open vragen. De wensen worden middels open vragen geïnventariseerd. De heid kan op diverse gebieden worden gescoord op een schaal van 1 t/m 10. De vorm van de enquêtevragen is geïnspireerd op het ergotherapeutisch meetinstrument Canadian Occupational Performance Measure (COPM) (Stomph & Zalmstra, 2003). Het COPM brengt de dagelijkse activiteiten in kaart op de gebieden zelfredzaamheid, productiviteit en ontspanning. Naast de specifieke vragen in de enquête t.a.v. zelfredzaamheid, productiviteit en ontspanning, worden tevens demografische gegevens gevraagd. Gegevensverwerking en analyse De enquêtes zijn verwerkt in het programma Statistical Products and Service Solutions versie 14 (SPSS) (Baarda, Goede & Dijkum, 2003). De open vragen uit de enquête zijn achteraf gecodeerd en daarna verwerkt in SPSS Resultaten Respons Van de 150 verstuurde enquêtes zijn 41 ingevulde enquêtes retour ontvangen. Dit betekent een respons van 27,3%, uit de literatuur blijkt dat deze respons relatief normaal is (Nederhoed, 2004). Via Internet zijn 13 enquêtes ingevuld. In totaal hebben er 54 inwoners deelgenomen aan het onderzoek. Gegevens over de inwoners met betrekking tot de verhouding tussen man en vrouw en de verdeling over de woonplaatsen, beide opgedeeld in leeftijdscategorieën (zie bijlage 2). Er is gekeken naar de wensen en heid van de inwoners van de gemeente Wijk bij Duurstede op het gebied van welzijn en dagbesteding. Daarnaast is gekeken naar verschillen en overeenkomsten per leeftijdscategorie, bij inwoners jonger en ouder dan 65 jaar en bij inwoners met of zonder een ziekte en/of handicap. 7

9 Wensen Algemeen Van de inwoners die de enquête hebben ingevuld gaf 37% één of meerdere wensen aan. De meeste wensen liggen op het gebied van recreatie en bereikbaarheid (Figuur A). Opvallende terugkomende wensen die worden benoemd zijn een theater (Rondeel), verbetering van het openbaar vervoer, waarbij met name de busvoorzieningen veel wordt benoemd en verbetering van de sportvoorzieningen. Alle wensen uit de enquête zijn gecategoriseerd en uitgewerkt (zie bijlage 3). Binnen de categorie recreatie worden sociale contacten vaak vermeld als belangrijk aspect. Per leeftijdscategorie Bij de leeftijdscategorieën 18 t/m 24, 45 t/m 64, en 80 jaar en ouder komt de bereikbaarheid het sterkst naar voren als wens. Bij 25 t/m 44 en 65 t/m 79 jarigen komt recreatie het sterkst naar voren. Bij de leeftijdscategorie 25 t/m 44 jarigen komt naast recreatie ook bereikbaarheid sterk naar voren. Bij de leeftijdscategorie 80+ komt naast de bereikbaarheid ook het onbetaald werk sterker naar voren. Het aantal wensen in de leeftijdscategorie van 25 t/m 44 jaar is relatief groter dan de andere leeftijdscategorieën. De groep inwoners ouder dan 65 jaar is verantwoordelijk voor alle wensen op het gebied van wonen (Figuur B en C). Een verschil tussen deze categorieën is dat de groep jonger dan 65 jaar meer wensen heeft dan de groep ouder dan 65 jaar, terwijl de groepen qua omvang vergelijkbaar zijn Recreatie Bereikbaarheid Werk Wonen Veiligheid Pers. verzorging Figuur B Totaal aantal wensen inwoners jonger dan 65 jaar Ziekte en/of handicap Het aantal reacties met één of meerdere wensen bij de groep inwoners zonder ziekte en/of handicap ligt aanzienlijk hoger dan bij de groep met een ziekte en/of handicap. Indien wordt gekeken naar een verschil in wensen tussen inwoners met of zonder ziekte en/of handicap geldt dat bij de groep inwoners zonder een ziekte en/of handicap een piek op het gebied van recreatie ligt. Bij beide groepen liggen de meeste wensen op het gebied van mobiliteit Recreatie Bereikbaarheid Werk Wonen Recreatie Veiligheid Bereikbaarheid Pers. verzorging Werk Wonen Veiligheid Figuur A Totaal aantal wensen per categorie Pers. verzorging Figuur C Totaal aantal wensen inwoners ouder dan 65 jaar 8

10 Tevredenheid Algemeen De gemiddelde heid van de inwoners is een 7,9 (Figuur D). Dit is gemeten over de activiteiten in de gebieden persoonlijke verzorging, mobiliteit, organisatie van huishouden, betaald werk, onbetaald werk, school/studie, recreatie en sociale contacten. Over de persoonlijke verzorging en sociale contacten is men het meest. De inwoners zijn minder over school/studie en recreatie (Figuur E). Aantal 20 Gemiddelde= 7,9 N= , , , Tevredenheid Persoonlijke verzorging Mobiliteit Organisatie huishouden Betaald werk Onbetaald werk School/studie Recreatie Sociale contacten Figuur D Gemiddelde heid over gebied alle gebieden Figuur E Gemiddelde heid per Tevredenheid per leeftijdscategorie Uit de analyse van de resultaten blijkt dat de leeftijdscategorie 80 jaar en ouder, in vergelijking met de andere leeftijdscategorieën zowel gemiddeld als op alle specifieke onderdelen het laagst scoort (Figuur F). Leeftijdscategorie 18 t/m t/m t/m t/m Aantal deelnemers n = 4 n = 11 n = 11 N = 11 n = 14 Tevredenheid 8,1 7,9 8,4 8,3 7,0 Figuur F Gemiddelde heid per leeftijdscategorie Uit de analyse van de resultaten blijkt dat de inwoners jonger dan 65 jaar meer zijn over de verschillende gebieden in vergelijking met inwoners ouder dan 65 jaar. De inwoners jonger dan 65 jaar geven gemiddeld een 8,4 en de mensen ouder dan 65 een 7,5. 9

11 Ziekte en/of handicap Er is een waarneembaar verschil tussen de heid van deze twee groepen. De inwoners met een ziekte en/of handicap scoren een 6,9 en de inwoners zonder ziekte en/of handicap een 8,2 gemiddeld ten aanzien van de heid over de verschillende gebieden (Figuur G). 9 8,5 8 7,5 7 6,5 6 Wel handicap Geen handicap Figuur G Tevredenheid wel/geen ziekte en/of handicap Kort samengevat: Uit het onderzoek blijkt dat de inwoners van de gemeente Wijk bij Duurstede de meeste wensen hebben op het gebied van recreatie en bereikbaarheid. De algemene heid op het gebied van welzijn en dagbesteding is hoog (7,9). De inwoners van 80 jaar scoren als enige leeftijdscategorie lager dan het gemiddelde. 10

12 Kwalitatief onderzoek - Individuele interviews Methode Onderzoeksstrategie Een kwalitatief onderzoek is uitgevoerd om in te kunnen gaan op de wensen en ervaringen van het individu (Baarda & de Goede, 2005). Middels individuele interviews richtten de onderzoekers zich op de inwoners van wie vermoed werd dat ze meer behoefte hadden aan sociale contacten. Dit onderzoek is fenomenologisch van aard (Baarda & de Goede, 2005); de subjectieve waarneming, ervaring en de wensen van de doelgroep staan centraal. Populatie De doelgroep voor het onderzoek is geselecteerd aan de hand van de volgende criteria: Inclusie criteria De persoon is inwoner van de gemeente Wijk bij Duurstede. De persoon is ouder dan achttien jaar. Een vrijwilligersorganisatie heeft het vermoeden dat de persoon behoefte heeft aan meer sociale contacten. Dit vermoeden is gebaseerd op de volgende punten: - De persoon geeft aan dat hij niet veel sociale contacten heeft op dit moment. - De persoon geeft aan dat hij meer behoefte heeft aan sociale contacten. - De persoon is of komt vaak alleen. - De persoon trekt zich vaker terug (bijvoorbeeld na het verliezen van een dierbare). Exclusie criteria De persoon beheerst de Nederlandse taal onvoldoende om deel te kunnen nemen aan het interview. Selectie Via verschillende vrijwilligersorganisaties zijn personen uitgekozen van wie vermoed werd dat zij meer behoefte hadden aan sociale contacten. De volgende vrijwilligersorganisaties werkten mee aan het onderzoek: de Protestantse Kerk Nederlanden, de Katholieke Kerk, het Rode Kruis, Stichting De Zonnebloem, de vrijwillige hulpdienst en de thuiszorg. De vrijwilligers signaleerden aan de hand van bovenstaande punten potentiële deelnemers, gaven hen basisinformatie over het onderzoek en informeerden of zij eventueel mee wilden doen aan het onderzoek. Uiteindelijk hebben vier deelnemers te kennen gegeven dat ze deel wilden nemen aan ons interview. Deze deelnemers ontvingen een informatiebrief waarin kort werd uitgelegd wat de aard van het onderzoek was en hoe zaken als anonimiteit en vertrouwelijkheid geregeld waren. Na mondelinge toestemming werden de deelnemers uitgenodigd voor een individueel interview. Datacollectie Middels een half open interview werd ingegaan op ervaringen en wensen op het gebied van welzijn en dagbesteding. De interviews zijn afgenomen aan de hand van een interviewguide (zie bijlage 5). Het interview werd afgenomen door een interviewer en een assistent-onderzoeker. De assistent-onderzoeker noteerde nonverbale signalen tijdens de interviews en was verantwoordelijk voor de bandopnamen. Vooraf is een pilot-interview gehouden en is de interviewguide bijgesteld. 11

13 Data analyse De data analyse bestond uit vijf stappen (Baarda & de Goede, 2005): 1. Uitschrijven van het interview: hierbij zijn non-verbale signalen, die tijdens het interview geobserveerd zijn, via bepaalde tekens uitgeschreven. 2. Meerdere malen doorlezen van de interviews: op deze manier hebben de onderzoekers zich helemaal ingeleefd in de interviews. 3. Coderen van de tekst: opvallende fragmenten over de wensen en ervaringen van de inwoners werden gecodeerd met een open blik. Na het coderen van één interview hebben de onderzoekers de codes vergeleken en besproken welke codes over het algemeen gebruikt gaan worden. 4. Categoriseren: n.a.v. de codering hebben de onderzoekers gekeken naar overeenkomsten tussen de verschillende codes. Hierbij is met name aandacht geschonken aan codes die gingen over de wensen en ervaringen ten aanzien van welzijn en dagbesteding. 5. Thematiseren: de thema s werden bepaald door te kijken naar overeenkomsten tussen de verschillende categorieën. Ook hier is aandacht geschonken aan overkoepelende thema s voor de wensen en ervaringen ten aanzien van welzijn en dagbesteding Resultaten Aan dit onderzoek hebben vier vrouwelijke deelnemers meegedaan die allen tussen de 50 en 60 jaar oud zijn. De vrouwen hebben te kampen met chronische fysieke beperkingen welke zich met name uiten in uithoudingsvermogen. Binnen dit deelonderzoek valt het op dat de meeste deelnemers geen partner hebben. Ook hebben veel deelnemers huisdieren. Sommige deelnemers hebben kinderen binnen de gemeente Wijk bij Duurstede wonen, maar het merendeel van de deelnemers heeft geen familie binnen de gemeente wonen. De analyse van de interviews heeft de thema s sociale contacten individuele recreatie toegankelijkheid en informatievoorziening opgeleverd. Sociale contacten De meeste deelnemers nemen deel aan recreatieve activiteiten met als voornaamste doel om sociale contacten op te doen. Deze deelnemers vinden het belangrijk om tussen de mensen te zijn en om niet het gevoel te hebben alleen te zijn. Slechts één deelnemer doet de activiteiten alleen ter invulling van haar dagbesteding. De activiteiten die de deelnemers nu doen bestaan uit borduren, winkelen, zwemmen, computercursus, activiteiten in de Wijkse bibliotheek, vrijwilligerswerk en gehandicaptensoos. De reden dat ze deze activiteiten doen is om bezig te zijn en onder de mensen te zijn. Ik zit op school op het ROC ben niet verplicht dat zeg ik erbij maar ik doe het gewoon, omdat eh ik dan een beetje onder de mensen ben Veel deelnemers hebben aangegeven te zijn over de hoeveelheid sociale contacten die zij nu hebben.... ik ben al zolang alleen er zijn natuurlijk ook momenten dat je Denkt van... hè ik moet toch eens even kijken of dat mijn stem het nog wel doet.. want die dagen gebeuren ook Nou, eigenlijk ben ik nee nee want ik doe alles alleen. Ik kom nergens niemand komt hier vraag me niet waarom, want ik zou het niét weten Uit het onderzoek is gebleken dat de deelnemers willen dat de gemeente activiteiten organiseert. Door deze activiteiten willen de deelnemers meer sociale contacten op 12

14 kunnen doen. Zij willen bijvoorbeeld enkele activiteiten kunnen uitoefenen binnen een vaste groep. Zo willen enkele deelnemers creatief bezig zijn met ondersteuning van een begeleider (bijvoorbeeld borduren, kleuren, kunstbloemen maken, kaartjes maken, sieraden maken, potten bakken, kaas maken, breien en kleren maken). Eén deelnemer wil graag een gehandicaptensoos binnen de gemeente kunnen bezoeken waar ze niet alleen maar zwaar gehandicapten en ouderen ontmoet. Nou, ik ga twee keer in de maand, dat lijkt veel, maar dat is niet zoveel.. naar een gehandicapten soos in Schalken, in Odijk en dat is dan van `s morgens tot `s middags, maar daar is niet zo veel aan. Ik ben daar één van de betere. Je ziet allemaal ouderen... ik voel me daar niet zó maar toch ga ik daar maar weer iedere keer heen Nou... ik baal er zo van (zuchtend) sinds ik chronisch ziek ben dat ik altijd met gehandicapten om ga.. daar word ik zo moe van... Andere groepsactiviteiten die de deelnemers in de gemeente wensen (niet expliciet in een vaste groep) zijn winkelen, bijvoorbeeld in Utrecht, kookles, naailes, computerles, meegaan met de kunstbus en het bezoeken van een kerstmarkt in Duitsland. Enkele activiteiten bestaan al, maar door de hoge kosten en/of slechte toegankelijkheid is het nu voor hen niet mogelijk om hieraan deel te nemen Nou, er wordt al wat georganiseerd.. en dat vind ik heel leuk.. ik ben nog nooit mee geweest.. maar dat is dan een kunstbus ik dacht dat het vanuit de ouderen zorg uit ging die gaan dan met die bus naar een muziek uitvoering ofzo..maar daar ben ik ook nog nooit mee want je zit.. met je handicap hè? Dan moet er een rolstoel mee, en dat gaat niet hè Individuele recreatie Gebleken is dat de meeste deelnemers zijn over de hoeveelheid recreatieve activiteiten die zij nu uitvoeren, omdat deze voor hen niet voldoende toegankelijk zijn. Er zijn wel clubjes, zoals bingo of wat dan ook. Ook voor de mensen van mijn leeftijd. Maar dan gaat dat bijvoorbeeld vanuit verenigingen en die zijn dan weer niet voor ons hè Het gaat hierbij niet om het opdoen van sociale contacten, maar om activiteiten die de deelnemers alleen uit interesse uitvoeren. Deze activiteiten worden door de deelnemers gezien als recreatief. Nu gaan enkele deelnemers naar de wekelijkse markt, doen mee aan gymmen op tv en puzzelen. Ja, de markt dan wel..daar loop ik zo af en toe es.. ja dat vind ik wel lekker gewoon lekker voor mezelf.. Tijdens het onderzoek zijn ook enkele activiteiten naar voren gekomen waar de deelnemers graag zelfstandig heen kunnen gaan of aan mee kunnen doen. Deze activiteiten zijn niet georganiseerd, maar wel mogelijk gemaakt door de gemeente. Eén deelnemer wil erg graag een theater of bioscoop in de gemeente. Het bezoeken van een theater of bioscoop in een andere gemeente is op dit moment niet goed mogelijk door middel van hoge kosten en slechte bereikbaarheid wat betreft het vervoer. Nou, wat ik persoonlijk wel heel fijn zou vinden is dat er in de wijk zelf wel weer een theater en zo is, ja je moet wel nu weer altijd ergens naar toe.. dat wordt toch allemaal weer wat moeilijker.. dat kost meer en dat duurt allemaal weer wat langer, ja Daarnaast hebben enkele deelnemers aangegeven graag te willen fietsen of wandelen op aangegeven routes. Door hun beperkingen zijn deze activiteiten op dit moment slecht toegankelijk. Eén deelnemer zou graag meer mogelijkheden hebben 13

15 qua winkelen in de gemeente Wijk bij Duurstede. Zij vindt dat er nu alleen maar heel dure of heel goedkope winkels zijn en zou graag een tussenmaat hierin zien. ja, in mijn ogen konden er meer een soort tussenwinkels komen, en qua kleding en zo zijn ze nou of heel duur of ter Stal en de Zeeman of zo.. en dan heb ik zoiets van hè.. nou.. ja daartussenin hè Enkele deelnemers hebben aangegeven interesse te hebben in het bezoeken van een museum waar informatie wordt gegeven over oude meubels of andere culturen. Toegankelijkheid In het onderzoek kwam naar voren dat de toegankelijkheid het meest bepalend is of aan de activiteit wordt deelgenomen. De deelnemers ervaren dat veel activiteiten op dit moment op verschillende manieren niet toegankelijk voor hen zijn. Veel geïnterviewden hebben last van hun gezondheid waardoor ze chronische beperkingen ondervinden welke zich met name uiten in een verminderd uithoudingsvermogen. Hierdoor zijn zij niet in staat activiteiten naar wens uit te voeren. Een activiteit zoals de kunstbus is niet toegankelijk voor mensen die afhankelijk zijn van een rolstoel. Ook wandelen en fietsen is voor de deelnemers vaak niet meer mogelijk:..hier in Wijk kom ik makkelijk door met de fiets. Maar moet ik nou een heel stuk fietsen, dat trek ik niet. En dan moet ik ook weer terug en dat red ik niet Sommige deelnemers zitten in een rolstoel of scootmobiel, maar kunnen de fietspaden en /of wegen niet gebruiken, omdat ze slecht toegankelijk zijn. Het is belangrijk dat de activiteiten die de gemeente organiseert toegankelijk zijn voor iedereen. De deelnemers gaven aan dat activiteiten niet langer dan een dagdeel mogen duren vanwege beperkingen in het uithoudingsvermogen. De deelnemers gaven ook aan dat de activiteiten soms tegelijk worden gepland waardoor het niet mogelijk is om naar allen te gaan. De wens van de deelnemers is om deze activiteiten wat meer verspreid over de week of maand te plannen. Een ander belangrijk aspect zijn de kosten. Alle deelnemers zeiden dat ze het belangrijk vinden dat de kosten niet te hoog zijn voor het uitvoeren van de activiteiten. Veel van de deelnemers leven van een uitkering en hebben daarom niet veel te besteden. Ja, en als je alleen woont dan moet je gauw een hoop betalen.. geen huursubsidie en.. moet je die reinigingsrechten eens zien.. ik betaal net zoveel als een gezin met tien kinderen en ik woon hier alleen. Ja.. daar houden ze geen rekening mee.. dus.. (stilte van 3 seconden) Zulk soort dingetjes dan hè? Dan lijkt me zo n activiteit wel leuk maarja.. ja.. de kosten De meeste deelnemers hebben aangegeven graag wat meer buiten de gemeente Wijk bij Duurstede te willen doen. Op dit moment is dit niet mogelijk door de hoge reiskosten en de lange reistijd. Ja, die dagjes weg... want als de auto te duur is en die moet eruit.. dan zit je gelijk.. dan kom je er bijna niet meer uit of ik moet door iemand gehaald worden..met de bus duurt te lang voor mij.. dat hou ik niet vol Als je meer geld hebt, kan je overal naar toe. Reizen van hier naar Utrecht kost veel geld. Voor de meeste deelnemers geldt dat door hun beperkingen het lastig is om met het openbaar vervoer te reizen. Voor de deelnemers die wel gebruik kunnen maken van het openbaar vervoer bestaat de wens voor een rechtstreekse verbinding naar Amersfoort met het openbaar vervoer. 14

16 Informatievoorziening Tijdens het afnemen van de interviews is duidelijk geworden dat alle deelnemers niet goed weten welke activiteiten door de gemeente worden georganiseerd. " ik weet niet precies wat vanuit de gemeente uit gaat.. eh.. ik weet niet of dat altijd alleen gewoon voor 65+ is, dat weet ik eigenlijk niet.. Nou, ik weet ook niet precies wat ze daar allemaal doen en of dat voor mij is De deelnemers hebben aangegeven dat zij eerder aan een activiteit mee zouden doen als zij er beter over geïnformeerd zouden worden. Bijna alle deelnemers zouden graag door middel van een folder geïnformeerd worden door de gemeente over welke activiteiten waar en wanneer plaats vinden. Maar ik dacht dat persoonlijke benadering vanuit de gemeente toch ook wel heel belangrijk is. Want als de gemeente dat allemaal over gaat nemen enzo.. dan kennen ze toch ook de klanten.. Dus ik denk dat als ze dan iets voor dat soort mensen.. of voor iedereen gaan organiseren.. dat ze dan ook iets sturen met een foldertje ofzo.. ik denk dat dat wel heel belangrijk is die informatie.. van de gemeente uit... Het is opgevallen dat enkele deelnemers niet weten welke vergoedingen en/of mogelijkheden op het gebied van het openbaar vervoer voor hen gelden. Zij hebben aangegeven hierover graag geïnformeerd te worden. Ja.. en dan.. dat met die regiotaxi.. ik weet daar niets vanaf hoor.. als ze daar nou eens een overzichtje van geven ofzo Kort samengevat: Als belangrijkste conclusie uit dit onderzoek kan gezegd worden dat de deelnemers aan georganiseerde activiteiten willen deelnemen in een vaste groep met als voornaamste doel het opdoen van sociale contacten. De deelnemers hebben als wens dat de toegankelijkheid van activiteiten aangepast wordt, zodat iedereen aan de activiteiten deel kan nemen. 15

17 Kwalitatief onderzoek - Focusgroepinterview Methode Het doel van het derde deelonderzoek is het achterhalen van de wensen en behoeften van ouderen op het gebied van welzijn en dagbesteding. Het onderzoek is vorm gegeven door middel van een focusgroepinterview. De keuze is op een focusgroepinterview gevallen, omdat het doel het genereren van meningen en ideeën is. Een voordeel is tevens dat mensen door de meningen en ideeën van anderen reacties geven die in een individueel gesprek niet spontaan waren gekomen (Harinck, 2006). Populatie Dit interview is afgenomen onder een groep ouderen uit de gemeente Wijk bij Duurstede. De ouderen zijn geselecteerd aan de hand van onderstaande, vooraf opgestelde, inclusie- en exclusiecriteria. Inclusiecriteria - Leeftijd van 65 jaar tot 90 jaar - Zelfstandig wonend - Wonend in gemeente Wijk bij Duurstede - Beheersing van de Nederlandse taal Exclusiecriteria - Cognitieve beperkingen - Mensen met een lichamelijke beperking* - Ernstige visuele of gehoors- beperkingen * bij de individuele interviews worden mensen met een lichamelijke beperking benaderd. De interviewgroep is samengesteld met behulp van Frank Brouwer, coördinator van het Steunpunt Vrijwilligerswerk. Hij heeft contact opgenomen met de bewonerscommissie van het WoonZorgComplex (WoZoCo) in Cothen. Een lid van deze commissie heeft zeven ouderen, die voldoen aan de inclusie- en exclusiecriteria, bereid gevonden deel te nemen. Werkwijze Het focusgroepinterview is gehouden in Cothen in het WoZoCo. Bij het interview waren één gespreksleider en drie onderzoeksassistentes aanwezig. In het interview zijn door de gespreksleider een aantal vragen gesteld die gekoppeld waren aan de vooraf opgestelde topics (zie bijlage 4). Voorbeelden van topics zijn Welke behoeften zijn er voor voorzieningen? en Wat zijn motieven om voorzieningen wel of niet te gebruiken? Zo is een groepsgesprek ontstaan over alle topics. De vragen dienden ervoor om het gesprek op gang te helpen maar tevens wel ruimte te laten voor inbreng van de geïnterviewden. Van het focusgroepinterview zijn geluidsopnamen gemaakt. Analyse van de gegevens Het interview is uitgetypt. De gegevens zijn gecodeerd/gelabeld, gecategoriseerd en gethematiseerd (Migchelbrink, 2006). Op basis van de analyse zijn de resultaten beschreven waarin de meningen en ideeën ten aanzien van wensen en behoeften van ouderen op het gebied van welzijn en dagbesteding in de gemeente Wijk bij Duurstede (Cothen) naar voren komen. 16

18 De thema s die uit het focusgroepinterview naar voren zijn gekomen, zijn: - Motivatie - Eenzaamheid - Het succes van een activiteit - Tevreden over huidige activiteiten - Informatie voorziening van de gemeente Resultaten Onder een groep ouderen uit Cothen is één focusgroepinterview gehouden. De groep bestond uit vier vrouwen en drie mannen, in de leeftijd van 66 tot 88 jaar oud. Tijdens het focusgroepinterview zijn onderwerpen op het gebied van welzijn en dagbesteding aan bod gekomen. Motivatie voor activiteiten Onder dit kopje worden zowel de motivatie om vrijwilligerswerk te doen als de motivatie om deel te nemen aan activiteiten benoemd. Genoemde motieven om vrijwilligerswerk te doen zijn: bejaarde mensen bezoeken om ze niet te vergeten, het zien van blije gezichten, dankbaarheid, leuk om te doen, en om voor een ander klaar te staan. Iets voor een ander over hebben en zelf dankbaar zijn De geïnterviewden geven aan dat alles in Cothen draait op vrijwilligers en dat ze denken dat in Wijk bij Duurstede minder vrijwilligers zijn. De geïnterviewden geven aan zich zorgen te maken over wie hun vrijwilligersactiviteiten overnemen wanneer ze het zelf niet meer kunnen organiseren. Volgens de geïnterviewden hebben jongeren het vaak te druk om vrijwilligerswerk op zich te nemen. Tevens geven de geïnterviewden aan dat voor de vrijwilligers weinig wordt gedaan. De geïnterviewden zouden het op prijs stellen dat de vrijwilligers worden beloond, bijvoorbeeld door middel van een vrijwilligersavond of het geven van een presentje. Tijdens het interview is gesproken over redenen waarom mensen deelnemen aan activiteiten. Daarbij kwamen de volgende motieven aan bod: het geeft plezier, het is gezellig en leuk, je blijft bezig, je blijft met elkaar in contact, je traint je hersenen en je zit niet achter de geraniums We willen niet achter de geraniums zitten, omdat dan de bloemen en de mensen zelf verpieteren Eenzaamheid In Cothen zijn volgens de geïnterviewden geen eenzame mensen. Wel hebben zij soms een eenzaam gevoel wanneer ze alleen thuis komen en hun verhaal niet kwijt kunnen. Als je thuis komt en je bent ergens geweest, dan zeg ik hallo en niemand zegt wat terug en je kan niks kwijt. Dan voel je je eenzaam. De geïnterviewden zijn van mening dat wanneer er in Cothen wel eenzame mensen zijn, dit mensen zijn die zelf nergens bij willen horen. In Cothen is volgens de geïnterviewden geen eenzaamheid omdat iedereen elkaar kent, wel verwachten de geïnterviewden dat in Wijk bij Duurstede meer eenzaamheid is. Dit komt door het verschil in mentaliteit en saamhorigheid tussen Cothen en Wijk bij Duurstede. De mensen uit Cothen zien zichzelf als een hechte gemeenschap, maar voelen zich niet bij Wijk bij Duurstede horen. 17

19 Het succes van een activiteit De geïnterviewden geven aan het belangrijk te vinden dat de activiteiten dichtbij zijn en overdag plaatsvinden. Vervoer wordt op dit moment geregeld door vrijwilligers; enkele mensen willen echter liever niet afhankelijk zijn van een ander. Expliciet wordt aangegeven dat het hebben van een doel bij activiteiten, onder andere bij het handwerken, stimulerend werkt. En toen hadden we een doel: breien of haken voor Roemenië of Polen. Maar dat is ook weg. Volgens de geïnterviewden worden meer mensen aangetrokken voor de activiteiten wanneer zij persoonlijk uitgenodigd worden voor een koffiemorgen en/of een bingo. Tevens denken de geïnterviewden dat mensen eerder komen wanneer deze geworven worden via kerkelijke instanties. Als belangrijkste komt naar voren dat vooral een bingo mensen trekt. De geïnterviewden geven aan dat geld een probleem is en dat de hoge kosten, die activiteiten met zich mee brengen, afschrikken. Zij zouden graag zien dat de activiteiten goedkoper worden door hogere subsidie van de gemeente zodat de contributie verlaagd kan worden. Als het gratis is, dan komen ze helemaal al gauw. Door een subsidie wordt ook tegemoet gekomen aan mensen met een AOW uitkering op het gebied van dagbesteding, zodat zij ook kunnen blijven deelnemen aan activiteiten. Tevreden over huidig aanbod van activiteiten De geïnterviewden zijn zelf erg actief in het deelnemen aan activiteiten. Genoemde activiteiten zijn: biljarten, koersbal, gymmen, bowlen, kaarten, ziekenbezoek, koor, sinterklaasfeest, kerstfeest, kerkwerk, hulpdienst, tafeltje-dek-je, verzorgen van koffie, parochiebezoek, bejaarden bezoeken, geestelijk gehandicapte kinderen bezoeken, fietsen, jeu de boules, bingo en een vluchtelingenproject. Bij de laatst genoemde activiteit is taal wel een barrière en willen de mensen graag dat alle allochtonen goed Nederlands leren. De activiteiten waar ze deel aan nemen worden georganiseerd door de KBO, de SWOC, het WoZoCo, de Zonnebloem en de parochie/kerk. Deze organisaties draaien grotendeels op vrijwilligers. Binnen de groep geïnterviewden bevonden zich ook een aantal vrijwilligers. Het is hier een hele grote kern van vrijwilligers. Daar is Cothen om bekent. Hoewel het merendeel van de geïnterviewden aangeeft actief te willen blijven, geven enkelen aan soms bewust te kiezen niet aan nog meer activiteiten deel te nemen. Dit in verband met een druk leven. Mensen willen niet gebonden zijn aan tijd en dagen en de ouderen willen s avonds de deur niet uit. Ook geven de geïnterviewden aan dat enkele ouderen zichzelf te jong vinden om deel te nemen aan activiteiten. Want je krijgt heel weinig mensen s avonds de deur uit. Wanneer aan de geïnterviewden wordt gevraagd welke activiteiten zeker moeten blijven bestaan, geven ze aan dat ze het liefst alle activiteiten willen behouden. Activiteiten die als meest belangrijk worden aangeven zijn de bingo, tafeltje-dek-je en voetbal/handbal voor de jongeren. Maar hij zegt: het kaarten moet blijven. Dat is voor hem ook een heel sociaal contact. Ja, een ander zegt bijvoorbeeld de gymnastiek. 18

20 Informatievoorziening van de gemeente Onder de geïnterviewden bestaat onduidelijkheid over het aanbod van de gemeente. Want de meeste ouderen weten helemaal nog niet waar ze recht op hebben. Deze onduidelijkheid komt door de vele regels en ingewikkelde procedures waardoor men niet meer weet wat er nu wel of niet kan en mag. Hierdoor is er behoefte aan duidelijkheid in bijvoorbeeld het Wijkse krantje en het Groene Krantje. Informatieverstrekking via Internet bereikt niet alle inwoners. Ja ik vind ze moeten gewoon duidelijk zijn naar de inwoners toe. Duidelijk naar de inwoners toe. De geïnterviewden zouden graag zien dat alle hulpdiensten en de gemeentelijke loketten op één centrale plek worden gevestigd zodat deze beter bereikbaar zijn. Kort samengevat: Kijkend naar de deelvragen van het onderzoek kunnen we concluderen dat de inwoners met name zijn over het huidige aanbod van activiteiten. Men vindt het belangrijk dat de huidige activiteiten in stand worden gehouden. Wel zou de gemeente de inwoners tegemoet kunnen treden met een betere informatievoorziening en in de kosten. Tevens hebben de inwoners angst voor verval van activiteiten door het verminderen van de hoeveelheid vrijwilligers. 19