Buitenstebinnen. Plantgezondheidsverordening. Ziekten voorkomen. Gelijk speelveld in de EU. Nummer 12, juni Nieuwe regels per 14 december

Transcriptie

1 Buitenstebinnen Hafjaarijkse uitgave van Nummer 12, juni 2019 Pantgezondheidsverordening Nieuwe reges per 14 december Ziekten voorkomen Een gezamenijke en individuee verantwoordeijkheid Geijk speeved in de EU De Pantgezondheidsverordening zorgt voor dezefde reges voor iedere idstaat

2 Inhoud 6 Pantgezondheidsverordening Nieuwe reges: scherper en eerijker Voorwoord De pantenpaspoortpicht vraagt aanpassingen Redactie: team Communicatie Postbus AA Roeofarendsveen Te. (071) communicatie@naktuinbouw.n Druk: Ten Brink, Meppe Ontwerp: Arno Gees, Den Haag Twitter mee: #buitenstebinnen 12 Vier sectoren aan het woord Over de regegeving en de invoering van het nieuwe pantenpaspoort 18 Controe en handhaving Nieuwe groep van ongeveer bedrijven krijgen te maken met Europese regegeving Verder in dit nummer: 11 Overa in de EU dezefde reges 20 Preventie inseep van ziekten 22 Kwaiteitssystemen: Goed, Beter, Best 23 Agenda Opeidingen & Trainingen 24 Boemmengses voor natuurijke vegetatie Er wordt van de EU-idstaten sneere en betere reacties verwacht as het een keer mis gaat. John van Ruiten Directeur Ruim 25 jaar geeden werd het pantenpaspoort geïntroduceerd. De binnengrenzen in de EU verdwenen en vrij verkeer van zaden en pantmateriaa zonder grenscontroes, importvergunningen en speciae documenten werd mogeijk. Het was voor veen we wennen: ook voor binnenandse hande was ineens een paspoort nodig, omdat het god voor ae materiaa dat een bedrijf veriet. Zonder meer is dit systeem een succes. Het droeg bij aan een verbetering van de pantgezondheid. En voora maakte het de internationae hande makkeijker. Er is een enorme groei gekomen in vanuit Nederand verhanded pantenmateriaa. We staan nu aan de vooravond van een verdere ontwikkeing van dit stese. Meer bedrijven en meer producten worden paspoortpichtig. Dat vraagt aanpassingen. Voor teetmateriaa komt er naast de Q-ziekten ook nog eens een nieuwe categorie RNQP bij. En het paspoort moet duideijker herkenbaar worden. Dit gaat er in de hee Unie uniformer uitzien. Ook dat vraagt aanpassingen. Daarnaast zijn de traceringscodes een verbeterpunt. Onze -coega s besteedden het afgeopen jaar vee aandacht aan het informeren van u as bedrijven en het begeeiden bij de veranderingen. Dat deden we samen met veiingen, brancheorganisaties en de NVWA. Dat werkt! Vee bedrijven zijn inmiddes a ver met de aanpassingen. De komende verordening betekent naast pantenpaspoorten ook dat er van de EU-idstaten sneer en betere reacties verwacht worden as het een keer mis gaat. As er toch een zeer schadeijke ziekte het and binnenkomt of zich verspreidt. Het vraagt betere communicatie tussen de idstaten. De voor controe verantwoordeijke organisaties moeten zich daarop voorbereiden en draaiboeken ontwikkeen. Er is nog bijna een haf jaar te gaan tot 14 december. Dit nummer van Buitenstebinnen aat zien wat er verandert en wat bedrijven doen om kaar te zijn. Ik ben overtuigd dat wij gezamenijk deze kus karen en ook het nieuwe pantenpaspoort tot een succes maken. 2 Buitenstebinnen 3

3 doet meer... Pantenpaspoort Het pantenpaspoort is een noodzakeijk officiee document. Bedrijven gebruiken het voor hande van teetmateriaa, panten en pootgoed binnen de EU. Met de nieuwe Pantgezondheidsverordening komt er een pantenpaspoortpicht voor bijna ae panten bestemd voor oppant. Een aanta zaden vormt hierop de uitzondering. Nieuw is een uniform format voor het pantenpaspoort. Er zijn verschiende vormen en modeen mogeijk. Het pantenpaspoort mag bijvoorbeed op de pot, hoes of abe geprint worden. Er geden reges voor de ay-out. De Europese vag staat atijd inksboven en de tekst Pant Passport rechtsboven. Ook de eementen A (botanische naam), B (code EU idstaat - 9 cijferig fytosanitair registratienummer), C: (traceerbaarheidscode) en D (code and van oorsprong) zijn verpicht. In het voorbeed op de foto is het pantje zonder verdere voorbereiding kaar Foto: Estgeest Potpanten voor de eindgebruiker. Daarom hoeft de traceerbaarheidscode (C) niet ingevud te zijn. De etter C moet we zijn vermed. Meer informatie over de ay-out vindt u op onze website: 4 Buitenstebinnen 5

4 Pantgezondheidsverordening Nieuwe reges pantgezondheid: scherper en eerijker A sinds 2008 werkt de Europese Unie aan een betere preventie van inseep en verspreiding van ziekten en pagen. Op 14 december 2019 is het zover: de nieuwe Pantgezondheidsverordening gaat in en vervangt de Fytosanitaire richtijn 2000/29. De grote ijnen zijn nu bekend, over vee detais wordt nog onderhanded. Pantenpaspoort Ook nu a zijn vee panten en sommige zaden pantenpaspoortpichtig. Maar de ijst wordt uitgebreid, bijvoorbeed met ae voor oppant bestemde panten, incusief panten bestemd voor de eindconsument. Dat is een zodanig breed begrip, dat ae teers van poten perkpanten na 14 december hun producten moeten voorzien van een pantenpaspoort. Voorheen hadden zij niet te maken met deze verpichting. Vee zaden zijn niet pantenpaspoortpichtig, maar dat hangt af van de nieuwe indeing van RNQP s (zie kader). As het gevaar bestaat dat het zaad zo n organisme overbrengt, is we een pantenpaspoort vereist. Ook bedrijven die nu a gewend zijn met pantenpaspoorten te werken, moeten zich insteen op de veranderingen. De ay-out en benodigde informatie zijn streng voorgeschreven. Zo is het nieuwe pantenpaspoort straks Europa-breed direct herkenbaar en zijn er geen twijfes mogeijk. De pantenpaspoortpicht is voor een fink dee ingevud, maar er moeten nog aerei detais gereged worden, geeft De Hoop aan. Bijvoorbeed: hoe ga je om met verschiende perkpanten in één pot, waarbij de samensteing kan wisseen? De picht gedt ook voor internethande en pakketdiensten. Maar hoe ga je om met boemisten die een kein beetje internethande erbij doen? Bram de Hoop: De pantenpaspoortpicht is voor een fink dee ingevud, maar er moeten nog aerei detais gereged worden. De oude reges waren niet meer toegesneden op de huidige situatie met hee vee internationae hande. Bovendien zijn er de afgeopen jaren vee uitbraken geweest. Xyea wordt vaak genoemd, maar de gang van zaken rond de buxusmot had minstens zovee invoed. Duitsand een and met grote invoed in de EU had vee eerder ast van de mot dan Nederand. Het is vrijwe zeker dat hij met Buxus uit China is binnengekomen. Dat is over het hoofd gezien bij EU-importinspecties. Zoiets mag niet meer gebeuren, heeft Duitsand aangegeven, vertet Bram de Hoop. Hij is vanuit de NVWA deegatieeider van Nederand in Brusse over vaststeing van de technische EU-uitvoeringsbepaingen van de Pantgezondheidsverordening. Bovendien was er behoefte aan harmonisatie: in ae Europese anden dezefde reges. Juist door omzetten ontstaan verschien, vertet coega Thorwad Geuze, projectmanager bij de NVWA. De beangrijkste veranderingen zijn: uitbreiding van de pantenpaspoortpicht voor ae voor oppant bestemde panten, een andere indeing van gevaarijke (quarantaine)-organismen en importverboden voor houtige panten. Daarnaast verandert tegeijk met de Pantgezondheidsverordening ook de Controeverordening. De invuing daarvan is nog gaande. Afhankeijk van de invuing kan de impact groot zijn, geeft Geuze aan (zie kader). Impact verandering Controeverordening nog onduideijk Op 14 december verandert ook de Europese Controeverordening, die onder andere de importreges betreft. Geuze: Oorspronkeijk is dat veterinaire wetgeving; die wordt nu omgebogen om ook pantaardige zendingen aan te kunnen. Bij veetransporten moet de controe echt aan de EU-buitengrens paatsvinden, bij fytosanitaire inspecties is dat niet nodig. De discussie is nu waar de importinspectieocaties mogen iggen. Bijvoorbeed bij de veiing of bij importeurs, en onder weke voorwaarden zendingen daarheen kunnen worden vervoerd. Verder moet bepaad worden wat te doen met transitzendingen. De controes worden strenger, maar een voordee is: meer geijke reges voor iedereen. Nederandse importeurs gebruiken nu het programma CLIENT Import om invoergegevens te registreren. De EU heeft een ander systeem: TRACES. Nederand streeft ernaar om een koppeing te maken tussen beide systemen, zodat importeurs niet hoeven om te schakeen. Nieuwe indeing gevaarijke organismen Tot nu toe bestaat er eigenijk maar één categorie gevaarijke ziekten en pagen, die de EU buiten wi houden: de quarantaine-organismen. We wordt er onderscheid gemaakt tussen soorten die a in deen van de EU gevestigd zijn en uit de rest geweerd moeten worden, en soorten die heemaa niet voorkomen. Daarnaast zijn in de handesrichtijnen nog kwaiteitsorganismen benoemd. Teetmateriaa moet (praktisch) vrij zijn van deze aatste categorie. Dit systeem wordt vervangen door iets wat er op het eerste gezicht ingewikkeder uitziet. In de praktijk moet het sagvaardiger en reëer uitpakken. De echte gevaren worden harder aangepakt, de mindere bedreigingen krijgen agere prioriteit. De categorieën zijn: Q (Quarantaine-organisme) RNQP (Reguated Non Quarantine Pests) ZP-Q (Zona Protecta Quarantaine-organisme) In de categorie Q (de soorten die de EU buiten wi houden) is onderscheid gemaakt tussen prioriatire en gewone quarantaine-soorten. Voor de prioritaire moeten draaiboeken kaariggen voor het geva zich een uitbraak voordoet en om er mee te oefenen. Voorbeeden van mogeijke prioritaire soorten zijn voora reevant voor de boomkwekerij. Denk aan Xyea, boktorren (Anopophora chinensis, Anopophora gabripennis) en Citrus greening disease (een bacterie gevaarijk voor Citrus, waarvoor ook vee sierteetpanten zijn geregueerd). Voor de gewone quarantaine-organismen bijft de regegeving zoas hij is. Er komt een nieuwe categorie Reguated Non Quarantine Pests (RNQP). Weke ziekten en pagen op deze ijst komen te staan, is nu nog een punt van onderhandeing. Een aanta organismen verhuist van de quarantaineijst naar de RNQP-ijst, bijvoorbeed Potato Spinde Tuber Viroid. Dit viroïde krijgt dan aeen voor teetmateriaa van aardappe, tomaat en paprika de RNQP-status en niet voor de kuippanten die ook waardpanten kunnen zijn. Bij RNQP is een beangrijk criterium dat het teetmateriaa de primaire verspreidingsbron is. As de ziekteverwekker binnenwaait of door insecten wordt overgebracht, heeft het niet zovee zin om specifiek voor het teetmateriaa strenge reges op te steen. De reges voor de zogenaamde Zona Protecta, beschermde gebieden, worden aangescherpt. Dit zijn gebieden die gegarandeerd vrij zijn van een bepaade ziekte, bijvoorbeed bacterievuur. As je naar deze gebieden wi verhandeen, heb je een ZP- pantenpaspoort nodig. Hierop staat dat het product vrij is van de betreffende ziekteverwekker. De aanduiding kwaiteitsziekten of kwaiteitsorganismen bijft bestaan. Sommige van de huidige soorten ervan verhuizen naar de RNQP-ijst, de andere worden via de diverse kwaiteitsrichtijnen geregueerd. Het is voor iedereen beangrijk dat teetmateriaa zovee mogeijk gezond bijft. Nederand beoordeet de nieuwe indeing as een vooruitgang. Enderzijds doet het recht aan de ernst van sommige bedreigingen, anderzijds gaat het soepeer om met probemen die niet zo sne uit de hand open. 6 Buitenstebinnen 7

5 Importverbod houtig gewas Vee quarantaine-organismen komen binnen met geïmporteerde panten uit derde anden (dit zijn anden buiten de EU). Agemeen is het gevoe dat het nodig is deze route vee beter te regueren. Aanvankeijk was de ijn: we gaan de muren optrekken. Je mag niets importeren, tenzij het echt veiig is. Handesanden as Nederand widen dat niet. Daarop zijn de grootste risico s geanayseerd: van een ijst met duizenden panten zijn er nu nog 39 waarvoor een importverbod gedt, vertet De Hoop. Dat zijn aemaa houtige gewassen; de vooropige ijst staat op de site van de NVWA. Hij wordt op 14 december definitief. Vooraf kunnen derde anden aantonen dat met naam genoemde panten die zij verhandeen naar de EU we veiig zijn. Israë en Nieuw- Zeeand bijvoorbeed zijn druk bezig met dossiers. Het gaat om pant-/ andcombinaties en weicht om geregistreerde teetbedrijven of pest free areas. Ook na 14 december kan de ijst nog veranderen, met toevoegingen of uitzonderingen, zegt hij. Beter te handhaven Ae veranderingen (zie ook de kaders bij dit artike) moeten zorgen voor meer preventie, een betere traceerbaarheid en meer data, zodat betere anayses mogeijk zijn. De EU gaat beter bijhouden weke risico s weredwijd opduiken of toenemen. Dit heet horizon scanning. Verder komen er meer handhavingsinstrumenten, sancties en juridische handvaten om sneer in te grijpen. Voorheen moest de NVWA ook voor een keine zaak direct naar de rechter. Nu kunnen meteen boetes worden gegeven. Ad Toussaint: Onze kanten hoeven niets te ondernemen. Nederandse Agemene Keuringsdienst Voor de NAK en haar kanten verandert er eigenijk niet zo vee. De keuring en certificering van andbouwgewassen, zoas pootaardappeen en zaaizaden zijn a streng geregueerd via de verkeersrichtijnen. Het nieuwe pantenpaspoort wordt gecombineerd met het certificaat. Het gaat er iets anders uitzien (onder andere toevoeging EU-vag), maar de rest bijft voor de andbouw geijk, geeft Ad Toussaint aan. De aanwijzing van nieuwe RNQP s zou er we toe kunnen eiden dat een aanta anbouwzaaizaden pantenpaspoortpichtig worden. Graszaad bijvoorbeed krijgt nu aeen een certificaat. Dat bijft zo, tenzij een ziekte in graszaden de RNQP-status krijgt. De gevogen voor de bedrijven van de NAK zijn niet zo ingrijpend. Onze kanten hoeven niets te ondernemen. Aeen de ay-out van het pantenpaspoort wijzigt nameijk. De NAK informeert haar kanten hier binnenkort over. stak a in een vroegtijdig stadium vee energie in de Pantgezondheidsverordening. Zowe om de nieuwe reges goed te kunnen impementeren, as om de bedrijven (incusief toeeveranciers) mee te nemen naar de nieuwe aanpak. Hierdoor kwamen we tot een gedegen aanpak, met een nationae en internationae uitstraing. Bijvoorbeed omdat vee partijen verwijzen naar de uitgebreide Vraag- & Antwoordijst over het pantenpaspoort op de website van. De grote inspanningen zijn ook noodzakeijk. Aeen a door de pantenpaspoortverpichtingen krijgt er minstens 750 nieuwe teetbedrijven bij. As gevog van de omschrijving ae voor oppant bestemde panten in de verordening vaen nu ae pot- en perkpanten onder de pantenpaspoortpicht. De bedrijven krijgen minimaa één keer per jaar een gewaskeuring en één keer per jaar een administratieve controe. Waar mogeijk wordt dit gecombineerd. Samen met NVWA, LTO Nederand, Gastuinbouw Nederand, Pantum, Anthos en Roya ForaHoand organiseren we informatiebijeenkomsten, waarbij we tot nu toe a zo n duizend deenemers bereikten, vertet Peter Lentjes. Er zijn tot nu toe a tien nieuwe keurmeesters opgeeid. Een poeg administratiemedewerkers beoordeet op voorhand of bedrijven de juiste indeing van het pantenpaspoort hanteren. Op het pantenpaspoort staan zes items; de indeing is strikt voorgeschreven. Omdat het zo nauw uistert, hieden we samen met de NVWA aparte bijeenkomsten voor de toeeveranciers: de fabrikanten van hoezen, potten, abes en de softwarebedrijven. As zij weten hoe het eruit moet zien, heb je a een hee sag gemaakt, vertet hij. Een beangrijke vraag is weke overgangstermijn je hanteert en hoe streng je bent. Producten die nu a pantenpaspoortpichtig zijn, mogen a het nieuwe format dragen, onder voorwaarden dat men ook aan de Peter Lentjes: De oude werkwijze functioneerde 26 jaar. As je het nu van meet af aan goed doet, heb je er weer voor zeker 20 jaar pezier van. oude eisen vodoet (vermeding aanta panten/zaden, en verantwoordeijke organisatie). Er zijn ook producten die ang in omoop bijven, zoas verpakte zaden of bomen. Daar is het oude pantenpaspoort as het voor 14 december is aangebracht nog vier jaar gedig. Producten die voor het eerst pantenpas poortpichtig worden, mogen vanaf januari 2019 a het nieuwe format dragen. Het uitgangspunt is we om op 14 december zovee mogeijk de zaken op orde te hebben. Lentjes: Bedrijven die het meteen goed doen, mogen niet de dupe worden van de achterbijvers. Het is in ieders beang dat de fytosanitaire bescherming wordt verbeterd. Door het nieuwe systeem wordt de traceerbaarheid beter, ook van eindproducten. Er worden vee meer gegevens vastgeegd, dat vergroot de transparantie. De verandering van regegeving is een groot project dat a meer dan tien jaar oopt. De oude werkwijze functioneerde 26 jaar. As je het nu van meet af aan goed doet, heb je er weer voor zeker 20 jaar pezier van, besuit hij. Boemboenkeuringsdienst De Pantgezondheidsverordening betekent voor de Boemboenkeuringsdienst nieuwe kanten en nieuwe activiteiten. Tot nu toe zijn eies en dahia s niet pantenpaspoortpichtig; vanaf 14 december we. Ook moeten boen op pot en keinverpakkingen van ae boemboen een pantenpaspoort krijgen. Theo Overdevest verwacht dat BKD hierdoor ongeveer 25 nieuwe kanten verwekomt. Voor ae kanten gedt natuurijk dat de pantenpaspoorten aangepast moeten worden aan de nieuwe eisen (zes verpichte items). De hande in boemboen is omvangrijk en ingewikked. Ook is er verkoop op afstand, onder andere via webshops. Ook hierbij moet de besteing met pantenpaspoort worden verstuurd naar de koper. Een vee gestede vraag is: wat is de keinste handeseenheid waar een pantenpaspoort bij moet?. Het is hee goed mogeijk dat partijen in de oop van het proces gespitst of samengevoegd worden. Om beter zicht te krijgen op de mogeijke ogistieke en ayout vragen, hied de BKD voorbereidende gesprekken met bedrijven. De discussie over wat de keinste handeseenheid met een pantenpaspoort moet zijn, is een zaak van het bedrijfseven. Het advies van Overdevest: Maak goede afspraken met je afnemers om discussie achteraf te voorkomen. De boensector ondervindt geen effect van de importverboden voor hoog-risico gewassen. We kan de nieuwe indeing van quarantaine-organismen voor extra werk gaan zorgen. We gaan ervan uit dat het stengeaatje Dityenchus dipsaci op de RNQP-ijst komt. Dit kan invoed hebben op de huidige partij maatregeen na een vondst van stengeaa, geeft hij aan. Ook veranderen de bedrijfs- en toezichtsbezoeken van de BKD. Overdevest: Het toezicht is tot nu toe aeen op de teet. Dat breidt uit naar de hande op het gebied van keinverpakkingen en boemboen op pot. En vanwege de controe op tracking & tracing, zoas nu bij de teers wordt uitgevoerd, en straks ook bij de handearen. Een punt van aandacht is de overdracht van de oude naar de nieuwe regegeving. Oogst 2019 kan nog onder de oude richtijn. Bij de eies en dahia s is ons advies: zorg dat je kaar bent met de nieuwe pantenpaspoorten voor de komende winter. De voorjaarsboeiers moeten oogst 2020 vodoen aan de nieuwe eisen. Dus wacht niet en bereid je dit jaar a voor. Theo Overdevest: Maak goede afspraken met afnemers om discussie achteraf te voorkomen. 8 Buitenstebinnen 9

6 Overa in de EU dezefde reges De Pantgezondheidsverordening zorgt voor een geijk speeved in de EU. Anders dan bij de nu nog gedende Fytorichtijn is er weinig ruimte voor nationae inkeuring. As er nog verschien voorkomen, dan worden die keiner. Kwaiteits-Controe-Bureau Het Kwaiteits-Controe-Bureau (KCB) inspecteert geïmporteerde groenten, fruit, snijboemen en potpanten. Nu nog is een beperkte ijst inspectiepichtig, maar die wordt vee anger. Bovendien heeft de invoering van de RNQP s vee impact. Daar moeten we ook op gaan etten, vertet Peter Rozenboom, fytosanitair speciaist bij het KCB. Het aanta kanten van het KCB gaat fink toenemen, naar verwachting met ongeveer 500. In de nieuwe wetgeving moeten bedrijven die binnen de EU handeen ook worden geregistreerd. Het aanta importeurs neemt niet toe, maar we gaan vee meer importzendingen gericht controeren. Het gaat anger duren en de kans op vondsten groeit. Dat heeft voora impact op de ogistiek bij bedrijven die handeen in snijboemen. De hee snijboemketen is nameijk erg gericht op sneheid. Eke vertraging kost ged. Maar ik vrees toch dat de uitgebreidere inspectievoorschriften tijd gaan kosten, zegt hij. De zending kan gestroomijnd worden. Door goede reaties met betrouwbare everanciers in anden waar de producten vandaan komen, of door eigen dochterondernemingen in dat and. Zo kom je minder sne voor verrassingen te staan, geeft hij aan. Op het terrein van de Controeverordening moeten nog cruciae knopen worden doorgehakt. De uitkomst is sterk bepaend voor de hande. As KCB zijn wij samen met de andere keuringsdiensten en NVWA regematig in overeg over de Nederandse reactie op de voorsteen die angskomen. Beangrijk is dat wij in Nederand de huidige manier van werken zovee mogeijk wien handhaven. Wij hebben een efficiënt systeem dat goed aansuit bij het bedrijfseven, zegt hij. De Controeverordening is oorspronkeijk opgezet op basis van veterinaire wetgeving, maar gedt nu ook voor fytosanitaire doeeinden. Het is beangrijk aert te bijven: er geden straks geen veterinaire eisen voor fytosanitaire inspectieocaties. Denk aan strenge voorschriften voor de wanden en pafonds van de ocaties. In het centrae Europese systeem TRACES moeten handesbedrijven de importen gaan meden. Nederandse bedrijven doen dat nu via CLIENT Import. Zoas Geuze eerder ook aangaf is de inzet van Nederand om die systemen zodanig te koppeen dat er nauweijks aanpassingen nodig zijn. Dat is van groot beang, benadrukt Rozenboom: As je ICT-systemen moet aanpassen, heeft dat grote consequenties. Het KCB is aert op de ontwikkeingen van de nieuwe wetgeving maar krijgt er nog nauweijks vragen over. Daar is een duideijke reden voor: de Brexit sokte ae aandacht op van bedrijven. Peter Rozenboom: We gaan vee meer importzendingen gericht controeren. Het gaat anger duren en de kans op vondsten groeit. Dat heeft voora impact op de ogistiek bij bedrijven. In vergeijking met andere EU-anden is de groene handesstroom die Nederand in- en uitgaat enorm. Nederand is de voordeur van Europa. Dat maakt voor ons de urgentie om precies op 14 december 2019 aes ingevud te hebben hee groot. Er zijn ook anden waarvoor het beang minder groot is. Dat verschi in positie maakt dat we vooropopen bij de invuing, vertet Thorwad Geuze van de NVWA. Andere anden maken daar gebruik van. Nederand is kopoper qua registratie van nieuwe bedrijven die pantenpaspoorten afgeven en hoe bedrijven het nieuwe pantenpaspoort kunnen aanbrengen. Andere idstaten zijn hierover bijgepraat in een tweedaagse workshop op 14 en 15 mei in Nederand. Hoe ver andere anden gevorderd zijn met de invuing, is wisseend. In Duitsand verschit het zefs per deestaat. Geijkschakeing De nieuwe Pantgezondheidsverordening moet ervoor zorgen dat de reges in de hee EU geijk worden. Toch kunnen er in de uitvoering nog beangrijke verschien suipen. Dat is mede de reden dat op 14 mei bij een internationae meeting over het pantenpaspoort is gehouden. Doe was afstemming van de nationae invuing en overeenstemming over ta van astige detaikwesties, zoas: wat te doen met mixbakjes met verschiende soorten panten. Bram de Hoop, NVWA: Je ziet we keine verschien. Nederand controeert of ae voorgeschreven items op het pantenpaspoort staan en op de goede pek. Frankrijk wi juist een strikt voorgeschreven format voor iedereen. Verschiende posities In de internationae onderhandeingen bijven de verschiende handesposities van de anden atijd een ro speen. Nederand heeft beang bij soepee votte hande, andere anden hechten meer aan maximae bescherming. De kans dat de ijst met hoog-risico panten (waarvoor een EU-importverbod gedt) anger wordt, is om die reden groter dan dat hij korter wordt, waarschuwt De Hoop. Ook de reges voor aanhangende grond bij import uit derde anden worden steeds strenger. Houd er maar rekening mee dat teet in de voegrond in de toekomst wordt verboden. De druk vanuit andere EU-anden wordt steeds groter. Dit gaat over de teet buiten de EU. Nederandse kwekers maken zich minstens zo vaak zorgen over de gevaren vanuit de Unie zef, zeker as het om Xyea gaat. De Hoop: Itaië is hee actief op dit terrein. Er zijn we zeventig mobiee controeteams op pad in de hak van Itaië. Maar met aeen handhaving ga je zuke probemen niet opossen. Bij het bedrijfseven igt ook een grote verantwoordeijkheid. 10 Buitenstebinnen 11

7 Sector Boemisterij aan het woord: Invoering pantenpaspoort is astig, maar we krijgen het voor ekaar De invoering van het nieuwe pantenpaspoort is voor de boemisterijsector ingrijpend. Iedereen is het erover eens dat de nieuwe wetgeving voordeen biedt. Toch bijft het voor bedrijven een finke operatie om ae informatiedragers op orde te krijgen. Er is nog onzekerheid over de detais van de wetgeving, die nog niet heemaa zijn uitgewerkt. Pantum, de branchevereniging voor bedrijven uit de sector zaden en jongen panten, verwacht dat de nieuwe Pantgezondheidsverordening zorgt voor meer harmonisatie binnen Europa. Senior beeidsmedewerker Marian de Beuze egt uit hoe de vereniging zich voorbereidde op de nieuwe wetgeving. Forensis in Hendrik-Ido-Ambacht krijgt as Pantum-id te maken met de praktische uitvoering ervan. Quaity Assurance Manager Hans Goudswaard vertet hoe dat in zijn werk gaat. Op ae fronten We gaven a vanaf het begin via verschiende kanaen input op de tekstvoorsteen. Dees zitten we nog in dat proces, egt De Beuze uit. De grote ijnen van de wetgeving staan nu vast, maar het proces van secundaire wetgeving, de uitwerking van detais, is nog gaande. Waar mogeijk aten we onze stem horen. Zo hebben we samen voorkomen dat het hee gesacht Ficus op een ijst met vooropige importverboden wordt gepaatst. Ook komen zaden en weefsekweek van verschiende soorten nu niet op deze ijst voor. Maar niet a onze input haat de eindstreep. Aan nieuwe EU-wetgeving gaat nu eenmaa een compex besuitvormingsproces vooraf. We hebben fink wat poitiek bedreven. Hans Goudswaard: In overeg met zoeken wij naar een opossing voor onze situatie. Vee verandering De vereniging deed voorsteen voor de ay-out van het pantenpaspoort, zodat het nu voor ae sectoren werkt. Dat pantenpaspoort is in de oude vorm niet nieuw voor Goudswaard. Onder de oude wetgeving waren a een aanta gewassen pantenpaspoortpichtig, egt hij uit. Toch verandert er voor Forensis vee in de uitvoering van het pantenpaspoort. Het is voora de manier van werken die de invoering astig maakt. Tot nu toe kreeg iedere tray een eigen etiket. In de nieuwe regegeving is ook de opmaak vastgeegd, die noga rigide is. Ik vind dat er nog wat ruimte voor interpretatie moet bijven voor producenten. Hoewe ik begrijp dat het duideijker moet zijn dan tot nu toe. In de aanoop naar de nieuwe reges zette Forensis een interne werkgroep op om het proces te begeeiden. Eerst zette deze de ijnen uit voor grote partijen panten. Wij zoeken in overeg met naar een opossing voor onze situatie. Daar zitten we nog middenin. We nemen het pantenpaspoort nu op in een aparte pagina van het everanciersdocument, egt Goudswaard uit. Daarna zijn ook de andere en keinere stromen, zoas bijvoorbeed beursmateriaa dat naar vee Europese anden wordt gestuurd, in kaart gebracht. Geijk speeved De wetgeving is nog niet op ae detais uitgewerkt. Aangezien de ingangsdatum a op 14 december is, bijft er weinig tijd over voor de voorbereiding en invoering door de NVWA, de keuringsdiensten en de bedrijven. De nieuwe annexen met geregueerde organismen zijn nog niet vastgested. Dat deze informatie zo aat beschikbaar komt, maakt het voor ae partijen astig om zich goed voor te bereiden, vindt De Beuze. Ook komen er grotere administratieve verpichtingen op bedrijven en overheid af. Ondanks deze nadeen veriezen zowe De Beuze as Goudswaard de voordeen niet uit het oog. Voorheen hadden we een richtijn, dat wordt nu een verordening. Dat moet voor meer harmonisatie zorgen, dus een meer geijk speeved in Europa. Dat is positief, egt De Beuze uit. Uniforme wetgeving is een goede basis voor de hande binnen Europa, vut Goudswaard aan. Door het veranderende kimaat zie je dat bepaade ongewenste insecten zich hier kunnen vestigen. Het traceren van import- en exportstromen is beangrijk om Nederand as handesand te borgen. Ingrijpend Voor bedrijven is de invoering ingrijpend, voora de bedrijven waarvoor dit thema nieuw is. Voor zover mogeijk heeft Pantum haar eden goed voorbereid. De Beuze: We houden ze goed op de hoogte van nieuwe ontwikkeingen. Dat doen wij niet aeen, want NVWA en speen daarin ook een beangrijke ro. Vee bedrijven zijn bezig met de invoering van het nieuwe pantenpaspoort, zodat zij kaar Sector Boomkwekerij aan het woord: Onze goederenstroom moet voedig traceerbaar zijn Voor bedrijven die naast productie ook een beangrijke handestak hebben, is de invoering van het nieuwe pantenpaspoort gecompiceerd. Huverba in Opheusden teet, importeert en verhandet een groot assortiment vaste panten, heesters en aanbomen. Bij de praktische invoering van de nieuwe regegeving stet dit bedrijf kritische vragen. De naderende Brexit was voor ons aaneiding om een werkgroep in het even te roepen, die zich over exportdocumenten buigt, vertet CEO Dick Huibers. Samen met inkoper Gijs Arends geeft hij uiteg over de gekozen aanpak. Huverba is naast kwekerij ook handesbedrijf. Ongeveer 65% van de producten is bij derden Marian de Beuze: Onze inzet is dat we aes voor ekaar wien hebben. Dat zit in ons. zijn in december. Goudswaard: Wij hebben a jaren toestemming om pantenpaspoorten uit te geven, incusief jaarijkse controes. Dat maakt de invoering van de nieuwe reges nog niet makkeijk, want het venijn zit in de detais. Nog niet aes is bekend over de uitvoering, maar onze inzet is dat we het voor ekaar wien hebben. Dat zit in ons. gekweekt. Een groot dee van de afzet gaat naar het Verenigd Koninkrijk. Fytosanitaire documenten zijn daarbij a voorwaarde. Inmiddes is er a één extra medewerker aangenomen die zich dageijks bezig houdt met de exportdocumenten, maar vermoedeijk bijft het niet daarbij. Per 1 jui gaat het bedrijf voedig over op het nieuwe pantenpaspoort voor ae Europese bestemmingen. Dat brengt nu a vee extra werk met zich mee. Afscheid van everanciers Huverba heeft een strenge seectie moeten maken van toeeveranciers, mede op advies van. 12 Buitenstebinnen 13

8 Dick Huibers: Ik hou mijn hart vast as ik bijvoorbeed geïmporteerde waardpanten van Xyea bij bouwmarkten zie staan. Die vraag is terecht. We deen dit beang. De afgeopen tijd hebben we daarom afscheid moeten nemen van everanciers die hun administratie niet goed op orde hadden. Dat is astig, gaat Huibers door. Nu de reges strenger worden en everanciers geen goede administratie voeren, kan het bedrijf niet anders. Onze goederenstroom moet voedig traceerbaar zijn, op het moment dat men die vraag bij ons neeregt. Ondanks deze schifting bijft het moeiijk om een ogisch en werkbaar systeem op te zetten. As voorbeed noemt Gijs Arends de samengestede partijen. Grote orders vuen we in met producten van verschiende everanciers. Ste dat er met zo n order een probeem ontstaat. Kun je dit nog precies hereiden naar de bron? En zou je dan ook de juiste partij daarvoor verantwoordeijk kunnen steen? Dit zijn vragen waar hij duideijk mee zit en waarvan hij zich afvraagt of er een gedoogconstructie komt. Nieuwe vraagstukken Arends krijgt ook vee vragen van afnemers. Tot op heden ontving een afnemer ae informatie via de verzendijst. Nu ontvangt hij documenten bij iedere partij. Afnemers met een cash & carry vragen zich af wat ze met de etiketten en documenten moeten doen. Moeten zij deze bewaren en zo ja; hoe ang? Huibers kijkt nog een stap verder. Ik merk dat we hier in Nederand een praktische en consequente route hebben gekozen, maar ik vraag me af hoe de handhaving in andere Europese anden is. Voor hem is dat bijzonder beangrijk, omdat hij vee producten importeert. Vanwege mogeijke quarantaine-organismen importeert hij a niet meer vanuit risicogebieden. As professionee sector zijn we ons daarvan bewust. Ik hou mijn hart vast as ik bijvoorbeed geïmporteerde waardpanten van Xyea bij bouwmarkten zie staan. Of wanneer consumenten stekjes of panten meenemen van vakantie. Voor mij is de grote vraag hoevee extra werk de invoering van het pantenpaspoort uiteindeijk kost en hoe we die moeten doorberekenen. Er is één troost: het gedt voor iedereen. Wi je het systeem enigszins consequent controeren, dan kan hier beter een keurmeester detacheren. Anneke van Dijk (LTO): Iedere pant controeren is utopie, daarom peiten wij voor preventie. Geijk speeved in Europa is beangrijk LTO Nederand is sterk betrokken in de aanoop naar de nieuwe wetgeving. Speciaist Pantgezondheid en sectorspeciaist bomen & vaste panten Anneke van Dijk geeft aan dat het geijke speeved in Europa beangrijk is. De wijze van bemonstering en controe moet in ae anden zovee mogeijk geijk zijn. Iedere pant controeren is utopie. Daarom peiten wij voor preventie. Pak mogeijke ziekten en pagen bij de bron aan. Het pantenpaspoort hept om bij die bron te komen. As handesand wien we dat de hande door kan gaan, en dat dit veiig gebeurt. Sector Groentegewassen aan het woord: We weten nog niet precies waar we aan toe zijn Bedrijven die groentepanten en -zaden exporteren zijn a gewend aan de huidige Europese Fytorichtijn en bijbehorende administratieve handeingen. Toch is de invoering van de nieuwe EU-Pantgezondheidsverordening ook voor hen een ingrijpende operatie. Niet aeen brengt het vee werk met zich mee, de onzekerheid over de exacte invuing van detais maakt impementatie op dit moment astig. Veredeingsbedrijf Bejo in Warmenhuizen merkt dat de nieuwe Europese verordening meer administratieve druk geeft. Dit heeft impact op de interne ogistieke processen van het bedrijf. We zijn voop bezig om tijdig aan ae eisen te vodoen, vertet Market Access and Compiance Officer Iona Kars. Eigenijk hadden we het fytosanitaire systeem in Nederand best goed op orde. De verordening brengt nauweijks verandering in fytosanitaire garanties, maar de invoering vraagt we investering in tijd. Voor Pantise, de nieuwe fusiecombinatie van drie gevestigde bedrijven in de opkweeksector, gedt hetzefde. Directeur Bert van der Lugt van Pantenkwekerij Van der Lugt in Beiswijk ziet geen opvaend voordee van de nieuwe regegeving. Aes wat we moeten doen, deden we a. We waren immers a verpicht om binnen vier uur inzage te geven aan de NVWA as er vermoeden is van een quarantaineorganisme. Daar waren we a op ingericht. Meer administratie Op het gebied van het nauwkeurig documenteren en het samensteen van documenten verandert er dus niet zovee, behave de omschakeing zef die beduidend meer administratief werk met zich mee brengt. Het zijn voora de inhoudeijke veranderingen binnen het systeem die vragen oproepen. Er zijn meer hoog-risico gewassen benoemd, de cassificatie van quarantaine-organismen en RNQP s (Reguated Non Quarantine Pests) wordt herzien. Bovendien is er nog de officiëe Controeverordening die meer vaste reges geeft voor inspecties op het gebied van pantgezondheid, noemt Kars. Een ichtpuntje vindt zij dat de NVWA is aangewezen as Europees referentieaboratorium voor bacteriën en virussen. Dat is goed voor Nederand, omdat we op het gebied van pantgezondheid daarmee een grotere, eidende positie verwerven. Ik hoop dat we daardoor meer invoed hebben op het maken van Europese standaarden en beeid. De internationae hande in pantaardige producten is immers hee beangrijk voor ons. Brede aanpak Ondanks de aanpassingen in het ordersysteem is Van der Lugt positief over de invoering van het nieuwe pantenpaspoort. We hadden het a goed gereged in de groentesector, maar deze bredere aanpak is goed voor de hee tuinbouwsector. Dankzij de inspanning van Pantum en ontstaat een werkbaar systeem, waarin ik vertrouwen heb. Voor het opkweekbedrijf zef geeft het nieuwe pantenpaspoort geen a te grote administratieve druk. Het transport van groentepanten gebeurt in grote voumes. Een pantenpaspoort is in dit geva een formuier bij iedere eenheid, dus per order of per paet. Eigenijk hadden we de grootste verandering toen destijds de Fytorichtijn is ingevoerd. Bert van der Lugt: As we straks onze zaken op orde hebben, dan open we voorop binnen Europa. 14 Buitenstebinnen 15

9 Nu moeten we het systeem iets ombuigen, egt hij uit. Anders igt dit voor het invoeren van het pantenpaspoort voor sierteet-eindproducten. Het bedrijf teet nameijk naast groentepanten ook vee pot- en perkpanten. Voor deze categorie moeten wij we nieuwe handeingen invoeren. Overgangstermijn Een kein hafjaar voor de invoering van de nieuwe regegeving weet niet iedereen exact waar hij aan toe is. De bedrijven wachten op de besuitvorming over de ijst van RNQP s en nieuwe gewassen die pantenpaspoortpichtig worden. Kars: Ik merk daardoor dat de sector behoefte heeft aan een overgangstermijn. Overigens vind ik het te prijzen dat zowe NVWA as keuringsdiensten hepen met het zoeken naar praktische opossingen binnen de kaders van de wetgeving. Sector Eindproduct aan het woord: Keurmeester Joke ten Broek besteedt vee tijd aan het uiteggen van de regegeving rond de praktische invoering van het pantenpaspoort. Dit doet zij aan bedrijven die er a mee werkten of die er voor het eerst kennis mee maken. Johan van Antwerpen van Bospant in s Gravenzande is a ver met de invoering op de kwekerij. Kwekerij Bospant in s Gravenzande teet op vier hectare boeiende potpanten en seizoensproducten. We waren ooit een opkweekbedrijf van warme groentepanten en zijn overgeschaked naar andere teeten, vertet hij. Dit doet hij samen met zijn compagnons Jan en Jee van den Bos. Het bedrijf kende vanuit het vereden en was a geregistreerd bij vanwege de opkweek. Iona Kars: Ik merk dat de sector behoefte heeft aan een overgangstermijn. Voor dit bedrijf is de invoering van het pantenpaspoort een nieuwe handeing. Het assortiment bestaat voora uit eindproducten die voorheen niet pantenpaspoortpichtig waren. De naderende wetgeving was voor Van Antwerpen aaneiding om actie te ondernemen. We hebben ons a in een vroeg stadium, begin 2018, in dit onderwerp verdiept, egt hij uit. We moeten aan de reges wennen, daar hebben we meer werk aan. As we straks onze zaken op orde hebben, dan open we we voorop binnen Europa. Dat is waar we as tuinbouw Nederand goed in zijn en moeten bijven, besuit Van der Lugt. Op tijd beginnen scheet hee vee stress Praktisch meedenken Joke ten Broek is keurmeester. De aatste tijd komt zij steeds vaker bij teers van eindproducten om de reges van de nieuwe Pantgezondheidsverordening uit te eggen. Haar coega s van het Kwaiteits-Controe-Bureau (KCB) voeren hetzefde werk uit bij handesbedrijven. Zij bezocht ook Bospant. Ik geef uiteg bij bedrijven die zich aanmeden, bekijk de situatie ter pekke, en eg uit wat de verordening voor hen inhoudt. Mijn coega s en ik proberen voora praktisch mee te denken met bedrijven, vertet zij. Vee teers bezochten a bijeenkomsten over dit onderwerp, maar soms hebben ze nog niet ae informatie begrepen. In het begin reageerden de bedrijven wat terughoudend bij een bezoek. Zo van: wat is er nu weer bedacht? Maar as ze door hebben hoe het werkt en wat ze moeten doen, vinden bedrijven dat het eigenijk we meevat. Tijd vrijmaken Ik heb persoonijk tijd vrijgemaakt om het proces op ons bedrijf heder te krijgen. Voor ons is het handig om de potten te bedrukken, waardoor iedere pant een eigen pantenpaspoort heeft. We ieten een ontwerp maken en egden dat voor aan, gaat Johan door. In oktober vorig jaar begonnen we met het aten bedrukken van de potten. Het bedrijf kon ook kiezen voor een pantenpaspoort op iedere tray, maar die optie vie af. Dat was nameijk een extra handeing in de drukste tijd van het jaar. Het overschakeen bracht we wat organisatie met zich mee, want het bedrijf hanteert meerdere potmaten. We moesten ervoor zorgen dat ae voorraden op waren en uiteraard op tijd nieuwe potten besteen. We zijn immers niet het enige bedrijf dat met die vraag bij de everancier van potten komt. Geeideijk overschakeen Niet op ieder bedrijf veroopt de omschakeing zo geruisoos. Bedrijven die bijvoorbeed waardpanten van de quarantaineziekte Xyea teen, zijn op dit moment a pantenpaspoortpichtig. Wanneer het overschakeen precies moet gebeuren en hoe synchroon de overschakeing in andere anden veroopt, zorgt nog voor vee hoofdbrekens. Maar bedrijven die nu a pantenpaspoortpichtige producten teen, mogen het nieuwe pantenpaspoort a gebruiken as de nu verpichte gegevens erop staan. Het noemen van het aanta panten en de naam van de verantwoordeijke organisatie () is straks niet meer verpicht. Ten Broek: Ik verwacht dat het zichzef gaat regueren door de dynamiek die ontstaat tussen teers en hande. De veiing speet ook een actieve ro in dat proces, dus dat hept. Ondanks de extra kosten en administratieve druk geeft de invoering van het pantenpaspoort een positieve wending aan het handesverkeer binnen Europa, vindt de keurmeester. As een bedrijf in de handesketen wordt geconfronteerd met een quarantaine-organisme, dan is vee sneer duideijk wat de herkomst is. Goede traceerbaarheid is een groot voordee voor de teer en de handeaar. Werkbaar houden De keuring en administratieve controe brengt kosten met zich mee. probeert deze zovee mogeijk Johan van Antwerpen: We moesten zorgen dat ae voorraden op waren en op tijd nieuwe potten besteen. terug te brengen door de procedures werkbaar te houden. Bedrijven mogen zef het pantenpaspoort afgeven. Keurmeesters bezoeken de bedrijven met eindproducten eens per jaar en doen een steekproefsgewijze keuring op gezondheid per ocatie. In principe wordt dit gecombineerd met de administratieve controe. Ten Broek: As we dan bij de gewaskeuring iets aantreffen, voeren we nog atijd een uitgebreidere keuring uit. Beangrijk is het moment waarop wij angs komen. Er moet natuurijk we genoeg product staan om een goede keuring uit te voeren. Teet een bedrijf producten met verschiende afeverdata, dan komen we toch één keer per jaar. Het vogende jaar kiezen we dan een ander moment, zodat we ook andere producten zien. Meerdere namen Sommige bedrijven voeren gemengde producten aan. In dat geva is het astig om een pantenpaspoort vogens de huidige reges in te vuen. De teer moet dan bijvoorbeed meerdere botanische namen invuen. Dat maakt het soms niet eenvoudig. Ten Broek: En dat is nu precies waarover we met ondernemers praten. We denken zo praktisch mogeijk mee. Er is vee mogeijk en er mag vrij vee. De ay-out is standaard, maar je mag deze op vee manieren gebruiken. Bijvoorbeed op een sticker, de pot, een abe of op een begeeidend afeverdocument. Iedereen mag zef zijn keinste eenheid van een partij bepaen, egt ze uit. Het is echt een samenspe tussen ons en de bedrijven. Vragen waarop wij geen antwoord hebben, eggen wij voor aan de NVWA. Die is uiteindeijk de bevoegde instantie die goedkeuring moet geven aan de toepassingen. De antwoorden worden verwerkt op de -website, bij Vraag en Antwoord Pantgezondheid. Zo is voor iedereen duideijk wat we of niet kan. 16 Buitenstebinnen 17

10 Ron Beijswijk en Frits Jonk over controe en handhaving Zorg dat Nederand de draaischijf bijft in de internationae hande Bij de invoering van de nieuwe Pantgezondheids- verordening krijgt een nieuwe groep van ongeveer bedrijven te maken met Europese regegeving. Dat is een ingrijpende verandering, voor zowe de bedrijven zef as voor de keuringsdiensten. Ron Beijswijk van en Frits Jonk van Roya ForaHoand vinden open communicatie tussen bedrijven en controerende instanties beangrijk. Een gevog van de nieuwe wetgeving is dat ook de bedrijven die kamer- en tuinpanten, bomen, boen en zaden teen en in de hande brengen pantenpaspoortpichtig zijn. De invoering mag dan een grote operatie zijn, de controe en handhaving van deze maatrege ook. Keuringsdiensten en veiing namen a vroegtijdig initiatief om de overgang zo geeideijk mogeijk te aten veropen. Waarom is het pantenpaspoort zo beangrijk? Jonk: Het pantenpaspoort, dat voortaan verbonden is aan iedere partij panten die een transportbeweging maakt binnen Europa, is er voora om de interne markt open te houden. Ongeveer negentig procent van ae sierteetproducten bijft binnen Europa. Het transport moet vot en fexibe veropen. We wien de markt open houden en regueren, zonder daarbij obstakes op te werpen. Ron Beijswijk: Is er een fytosanitair probeem, dan wien we dat zo sne mogeijk traceren, de bron opsporen en eimineren. Beijswijk: Is er een fytosanitair probeem, dan wien we dat zo sne mogeijk traceren, de bron opsporen en eimineren. Met het pantenpaspoort zien we precies zien waar een product is geweest. As je dit sne achterhaat, kun je sne ingrijpen. Voor de sierteet zijn we een draaischijf binnen Europa. Dus wien we de BV Nederand beschermen tegen verspreiding en uitbraak van ziekteverwekkers. Hoe hebben juie bedrijven voorbereid? Jonk: Ruim twee jaar geeden zijn we begonnen met de eerste gesprekken met de eden van onze kankbordgroep over fytosanitaire zaken. Vroegtijdig communiceren met een uniforme boodschap was onze inzet. Inmiddes hebben we tien bijeenkomsten gehouden voor teers en kopers. Beangrijk is een uniforme boodschap vanuit één bron. (Wie meer wi weten over de regegeving, vindt informatie op Beijswijk: Die vroegtijdige communicatie is hee beangrijk. We weten dat nog niet aes tot in detai bekend is over de daadwerkeijke uitvoering van de reges, maar de bedrijven kunnen zich a goed voorbereiden. Vanuit bezoeken we teersbijeenkomsten, zoas studiecubbijeenkomsten. De reacties zijn overwegend positief. De meeste ondernemers vinden de nieuwe maatregeen ogisch. Van de ruim 750 nieuwe productiebedrijven die zich moeten registreren bij hebben zich inmiddes 607 aangemed. Wat maakt de invoering zo ingewikked? Beijswijk: Voor sommige bedrijven is het astig om de reges toe te passen. Een bedrijf met meerdere ocaties transporteert panten over en weer. Ook aten bedrijven de wortes spoeen bij andere partijen. Wat doe je in zo n geva, moet er dan een pantenpaspoort bij aanwezig zijn? Op a die vragen formueren we nu samen met de NVWA een antwoord, dat op de -website (Vraag en Antwoord Pantgezondheid) staat of nog komt. Jonk: Het terugbrengen van het pantenpaspoort naar de keinste eenheid is astig. Eén pantenpaspoort per veiingkar kan meesta niet, want dan kun je partijen niet spitsen. Iedere tray krijgt een eigen informatiedrager, soms Frits Jonk: Bijf samenwerken om de BV Nederand goed op de kaart te houden. iedere pot. Dat kinkt ogisch, maar is niet eenvoudig. Dat neemt tijd om in te regeen en brengt kosten met zich mee voor teer en koper. Hebben juie zorgen over het veroop van deze operatie? Beijswijk: Die zijn er zeker. Het zijn niet aeen de nieuwe bedrijven die moeten nadenken over het gebruik van het nieuwe pantenpaspoort. Ook de reeds geregistreerde bedrijven, die vaak a gewend zijn aan een bepaade werkwijze, moeten hun handeswijze aanpassen. In totaa gaat het om zo n a bij geregistreerde bedrijven. Wat betreft de nieuwe bedrijven, die voor het eerst met pantenpaspoorten te maken krijgen, ijkt voora de registratie van handesbedrijven achter te bijven. Dit is zorgeijk. Ook houden we nauwettend in het oog hoe andere EU-idstaten met deze nieuwe verordening omgaan. In Nederand zijn we ver, maar er zijn ook anden die nog moeten starten met de voorbereiding en invoering. Het is beangrijk om ae neuzen dezefde kant op te krijgen. Soms is het astig om de juiste weg te kiezen. Moet je vooropopen of is het beter om een wat afwachtende houding aan te nemen? Kunnen juie a iets verteen over de controe en handhaving van deze wetgeving? Beijswijk: De eindverantwoordeijkheid voor de uitvoering van de nieuwe regegeving is in handen van de NVWA. De keuringsdiensten voeren de controe en handhaving in de praktijk uit. As bedrijven met verkeerde documenten (pantenpaspoorten of everanciersdocumenten) werken, dan moeten zij schrifteijk uiteggen hoe dit zo kon gebeuren. Ook moeten zij aan de controeurs van een pan van aanpak aten zien, waaruit bijkt dat de fouten niet meer zuen voorkomen. Deze bedrijven komen in ieder geva onder verscherpt toezicht. Daarnaast monitoren we de signaen vanuit de praktijk. Onze keurmeesters zijn inmiddes goed op de hoogte, want zij ontvangen dooropend instructies hoe zij bedrijven kunnen begeeiden. Jonk: Op de veiing kijken we nu a wie een pantenpaspoort voert. Het is redeijk goed controeerbaar. Wat is juie boodschap aan het vak? Beijswijk: Werk samen in de keten, dat is beangrijk. Praat met de kant en praat met ekaar. Zorg dat je op tijd kaar bent. Jonk: Bijf samenwerken om de BV Nederand goed op de kaart te houden. 18 Buitenstebinnen 19

11 Preventie inseep van ziekten is een gezamenijke verantwoordeijkheid Henk Raaijmakers: Je moet sowieso atijd kijken of je everanciers Fytosanitaire risico s zijn met regegeving niet 100% af te dekken. Het maakt vee uit hoe iedereen in de keten zich opstet. Het bewustzijn groeit, maar is nog niet over de hee inie optimaa. Het bedrijfseven ontwikket eigen instrumenten om de preventie van inseep op een hoger niveau te brengen. zorgvudig werken. Dat is je verantwoordeijkheid. De inseep van een quarantaine-organisme kan zeer grote consequenties hebben. Niet aeen voor het betreffende bedrijf, maar ook voor de omgeving en zefs de exportpositie van de and- en tuinbouw. Het individuee gedrag van een partij in de keten is dus cruciaa. Sommige ondernemers zijn zich daar zeer van bewust, bij anderen mag dat besef best nog groeien, constateerde LTO Nederand een aanta jaren geeden. Zij startte het project Fytosanitaire preventie en risico-afdekking, samen met sectororganisaties uit de hee keten: Gastuinbouw Nederand, KAVB, GroentenFruitHuis, VBN, VGB en NAO. Dat is nu uitgemond in de website Fytocompass.n, die sinds maart in de ucht is. Het is een kennisbank, vraagbaak en waarschuwingsinstrument. Een beangrijk onderdee is de risicoanayse die bedrijven zef kunnen invuen. Fytocompass Wij denken dat ondernemers meer aan preventie kunnen doen. Je kunt niet aes dichttimmeren met wet- en regegeving. Dat geeft aeen schijn- veiigheid. We wien met Fytocompass mensen eren met een fytosanitaire bri naar de processen op hun bedrijf te kijken. Het Informatiedocument Fytosanitaire Preventie en de risicoscan F-RIE op de site zijn daarvoor beangrijke hupmiddeen, zegt Anneke van Dijk, speciaist pantgezondheid bij LTO Nederand. Ook het meden waard is de website tuinbouwaert.n met actuee informatie over uitbraken. We horen nog we eens: we hebben het in Nederand toch hee goed gereged?. Dat is ook zeker zo, maar je hebt ook een eigen verantwoordeijkheid. Je wit er niet bij een controe achter komen dat je een quarantaineorganisme op je bedrijf hebt. De kennis moet sectorbreed toenemen, zegt ze. Scheiding teet en hande LTO-bestuurder Henk Raaijmakers, ook vicevoorzitter van de European Nursery Association (ENA), neemt op zijn eigen boomkwekerijbedrijf preventie van inseep zeer serieus. We hebben een gesoten bedrijf: we vermeerderen zef en kopen nagenoeg niets in, afgezien van nieuwe variëteiten. As er nieuw materiaa binnenkomt, zetten we dat eerst in quarantaine op een tweede ocatie. A het recycewater gaat door een bioogisch fiter om verspreiding van ziekten te voorkomen. Tot sot vragen we bij de hoogste staat van controe. Hij is zich ervan bewust dat zo n strengere aanpak niet voor ek bedrijf is weggeegd. Bij handeskwekerijen komen vee stromen samen, maar er zijn ook teetbedrijven met een handestak. Scheiding van hande en teet, geen productstromen mengen en het bedrijf zo inrichten dat kruisbesmetting niet kan voorkomen, zijn dan een aanta reatief simpee maatregeen. Betrouwbare everanciers Raaijmakers is bij met de uitbreiding van de pantenpaspoortpicht. Je moet sowieso atijd kijken of je everanciers zorgvudig werken. Dat is je eigen verantwoordeijkheid. Maar de tracking & tracing verbetert we door de nieuwe reges. Het is een grote vooruitgang dat aes in de hande pantenpaspoortpichtig wordt. We is beangrijk dat je de hee route kunt achterhaen. Ste dat er stek geknipt is van een druif in Hongarije, die in Nederand beworted wordt en dan naar een andere kwekerij gaat. Je moet dat hee spoor kunnen terughaen. De Pantgezondheidsverordening zorgt door zijn dwingende karakter voor harmonisatie van de reges in Europa. Toch ziet Raaijmakers ook tendensen om daar weer van af te wijken. In Begië is bijvoorbeed een verpichte Xyea-test voorgested. De eerste vraag is of dat uitvoerbaar is. Maar nog beangrijker: we wien in ENA-verband afspraken maken dat niet ek and zijn eisen gaat steen, bovenop EU-reges. VSPP Ook het Vountary System for Preventing Pests (VSPP), ontwikked binnen het Xyea-project XF-Actors, hoeft niet per se positief uit te pakken, denkt hij. We zijn het er as ENA mee eens as bedrijven buiten Xyea-geïnfecteerde zones kunnen aantonen dat ze de hoogste staat van hygiëne hebben. Maar niet as bedrijven binnen een geïnfecteerd gebied ook met zo n VSPPcertificaat kunnen exporteren. De risico s zijn dan vee te groot. Dat ondergraaft de status van het certificaat. As boomkweker is hij het meest beducht voor Xyea. De nieuwe reges en het groeiende bewustzijn in de keten verkeinen het gevaar op inseep. Ik ben ervan overtuigd dat iedereen in de hande zich bewust is van het gevaar en bewust handet. Er zijn echter twee routes waar we serieuze zorgen over hebben, geeft hij aan. De eerste betreft inkopers van grote retaiketens die rechtstreeks panten van teetbedrijven naar de winke haen. Ste een grote retaier koopt avende op een verkeerd adres. Dan kan hij zomaar Xyea over hee Nederand verspreiden. Of een andere quarantaine-ziekte. Wij zijn met zuke ketens in overeg: ik ontmoet daar geen kwade wi, maar we onwetendheid. Ze eisen een hoge mate van kwaiteit, maar zijn minder aert op ziekterisico s as ze inkopen in Zuid-Europa. Onine verkoop Omdat het overeg gaande is, groeit ook bij de retaiers het bewustzijn over de noodzaak van preventie. Dat gedt echter niet voor de tweede route: de onine verkoop. Daar hebben we echt serieuze zorgen over. Het is een risicofactor waar we voorasnog weinig greep op krijgen. Je kunt over de hee wered via internet panten besteen bij een keine kweker in anden waar de controe niet op orde is. Het is nog niet duideijk hoe je daar iets aan kunt doen. 20 Buitenstebinnen 21

12 Kernmateriaa Overzicht bovenwetteijke kwaiteitssystemen met eisen aan hygiëne in de bedrijfsvoering Goed, beter, best Opeidingen & Trainingen Landen buiten de EU steen vaak hee specifieke eisen aan teetmateriaa. Om hieraan te kunnen vodoen, ontwikkede samen met de sectoren meerdere kwaiteit-pus- en erkenningssystemen. Kwaiteit-pus-systemen Door deename aan deze systemen produceren bedrijven teetmateriaa van topkwaiteit en creëren zo betere markttoegang. Dit maken zij kenbaar met bijbehorende certificaten. Eite Uitgebreid getoetst teetmateriaa dat in een piramidesysteem is vermeerderd. Er wordt Eite-teetmateriaa aangeboden van zo n 271 siergewassen. Kandidaatpant K SEE EE E Vermeerderingsmateriaa Gecertificeerde moederpanten Bovenop de EU-certificering is er voor grootfruitgewassen het kwaiteitpus-systeem Eite Grootfruit. Deenemende Nederandse vruchtboomkwekerijbedrijven onderscheiden zich hiermee van de EU-certificering. Met de invoering van het nieuwe keuringssysteem Fruitgewassen vervie het oorspronkeijke certificeringssysteem Eite Softfruit. Momentee onderzoekt een werkgroep in opdracht Systeem Eite Sierteet Eite Softfruit (in ontwikkeing) Eite Grootfruit Seect Pant NAL ASLN NAFI GSPP (Good Seed and Pant Practices) VSPP (Vountairy System Preventing Pests) van de adviescommissie Softfruit een pus op het huidige certificeringssysteem. Seect Pant Dit kwaiteit-pus-systeem is voor partijen teetmateriaa van extra goede kwaiteit. Gewassen worden beoordeed op aanvuende eisen voor gezondheid, soortechtheid en/of herkomst. Het Seect Pant-abe is er voor Asparagus, Astroemeria, Freesia, Hosta, kasrozen, Laan- & Sierbomen en pantuien. Bij dit aatste gewas wordt met name ingezoomd op witrot en het teen op AM-vrije grond. Seect Pant Bospantsoen is een ketencertificeringssysteem voor de hee keten van bos- en haagpantsoen. Erkenningssystemen kent speciae systemen voor erkenning van zaadbedrijven en bedrijfsaboratoria. Verschi in hygiëne-eisen Borging bedrijfshygiëne op basis van risico s Borging bedrijfshygiëne op basis van eigen goedgekeurde risico-anayse Borging bedrijfshygiëne op basis van aparte checkijst Borging bedrijfshygiëne op bedrijfsniveau Borging bedrijfshygiëne op het aboratorium Borging bedrijfshygiëne op het aboratorium Monitoren van zaadproductie Gehee focus op bedrijfshygiëne om Cavibacter te voorkomen in de tomatenteet Borging van bedrijfshygiëne op basis van een agemene risico-anayse op ziekten en pagen met de focus op Xyea Gebied Weredwijd Nederand Nederand Nederand Weredwijd Weredwijd Weredwijd Weredwijd Europa Accredited Laboratories (NAL) NAL erkende bedrijfsaboratoria die zaadkwaiteit onderzoeken. Kanten kunnen de resutaten accepteren zonder tussenkomst van derden, zoas overheidsaboratoria. Authorized Fied Inspection (NAFI) Dit vrijwiige systeem geeft aan dat de resutaten van vedinspecties van het bedrijf erkent. Doe is betrouwbare monitoring van zaadproductie. Authorized Service Laboratories (ASLN) ASLN is ontwikked voor bedrijven en serviceaboratoria. Onder meer de systemen NAL, GSPP, Eite en Seect Pant accepteren de uitkomsten van toetsen van ASLN-geautoriseerde bedrijven. Samenwerkingen Door internationae samenwerkingen kunnen we Cavibacter en Xyea controeren en beheersen. Good Seed and Pant Practices (GSPP) Dit is een internationaa ketensysteem om besmetting van zaden en panten met ziekteverwekkers te voorkomen. Het is toegespitst op Cavibacter in tomaat. voert voor dit systeem de audits uit, samen met het Franse Service Officie de Contrôe et de Certification (SOC). Vountary System for Preventing Pests (VSPP) Dit systeem is gericht op preventie, controe en detectie van Xyea fastidiosa. Het is ontwikked door het Xyeaonderzoeksproject XF-Actors. Dit is een groot consortium met 29 partners en onderzoeksinsteingen. is naast de NVWA de Nederandse partner binnen het project. Data opeidingen & trainingen najaar 2019 Bacterievuur 29 augustus (inschrijven tot 18 jui) ocatie regio Nijmegen e-certnl 5 september (inschrijven tot 25 jui) Bemonstering van panten 11 september (training) (inschrijven tot 30 jui) 18 september (examen) Pantspecifieke Eisa-technieken 11, 18 & 25 september (inschrijven tot 30 jui) ocatie Hogeschoo Leiden Training Bedrijfshygiëne (inschrijven tot 31 jui) 12 september Geautoriseerde vedinspectie in zaadproductie september (training) (inschrijven tot 5 augustus) 25 september (examen) Opeiding Zaadanayse - ae modues 17 september - 26 november (inschrijven tot 6 augustus) Spoor van het zaad 18 september (inschrijven tot 1 augustus) Kwaiteit van boomkwekerijproducten 19 september (inschrijven tot 15 augustus) Fruitpark Ochten Kwekersrecht en andere inteectuee 7 & 8 oktober eigendomsrechten (onder voorbehoud) (inschrijven tot 26 augustus) Zadendeterminatie 4-daagse 10 en 11 okt. Emmeoord (inschrijven tot 29 augustus) 6 en 7 nov. Groningen Bemonstering van zaden 31 oktober (training) (inschrijven tot 20 september) 7 november (examen) Interna audit quaity-pus systems 4 & 5 november (inschrijven tot 15 september) Rea-time PCR voor de groene sector 5, 6 & 7 november (inschrijven tot 23 september) Bekijk het overzicht van ae Opeidingen & Trainingen op Neem voor in company trainingen contact op via opeidingen@naktuinbouw.n of (071) Buitenstebinnen 23

13 Een bestaand product in een nieuw jasje. In deze editie: boemmengses voor natuurijke vegetatie We moeten vee voorzichtiger zijn met wat we naar Nederand haen Natuurtechnisch adviseur Gert-Jan Koopman houdt zich bezig met het terugbrengen en ontwikkeen van natuur in met name de stedeijke omgeving. U werkt bij Heem, wat doet deze projectorganisatie? Heem zet zich in voor de Nederandse fora. Het doe is het succesvo ontwikkeen van inheemse boemrijke vegetaties. Onze hoveniers verzorgen de aaneg en onderhoud. De aangesoten ecoogische adviesbureaus zorgen voor de kennis. Dit doen we voor het bedrijfseven en gemeenten. We kweken onze eigen zaden. Inmiddes hebben we zo n 150 genetisch inheemse gangbare soorten. Wat is de grootste uitdaging? We hebben een rijke fora en fauna in Nederand. Heaas zien we in de toepassing van groen vee dezefde soorten bepanting. Hier iggen grote kansen voor de biodiversiteit. Bijvoorbeed boemmengses voor bijen: deze hebben vee esthetische waarde. Veea zijn deze niet inheems en daardoor is er geen duurzaam ecoogisch effect. Ik denk dat dit soort initiatieven meer kwaad dan goed doen. Een berm met aeen grassen kan ecoogisch waardevoer zijn dan een berm vo kaprozen. Wat kunnen kwekers en teers doen? We moeten met de import van fora vee voorzichtiger zijn. Neem de Japanse duizendknoop: ooit ingevoerd as sierpant, nu een ecoogische ramp. Of Ambrosia dat met ons vogevoer hierheen is gehaad. Dit veroorzaakt bij vee mensen hooikoorts, wat economische schade opevert. Hoe proberen juie het bewustzijn te vergroten? We geven ezingen aan kanten, maar ook aan agrarische natuurverenigingen. Het zou bijvoorbeed goed zijn as agrariërs subsidie krijgen voor het inzaaien van permanente boemenranden met de juiste inheemse soorten. Dan hoeven agrariërs hun akkerranden niet meer jaarijks te freesen waardoor het even in de akkerranden verdwijnt. We moeten meer ange termijn gaan denken. Meer weten? Lees het boek Panten van hier : 24 Buitenstebinnen