iz4^ö^- 2 3 W% 1375 J. de Rijk No FLAKKEE Sociaal-economische verkenning van het ruilverkavelingsgebied Flakkee Februari ^ '^TTN^*

Transcriptie

1 J. e Rijk N FLAKKEE Scil-ecnmische verkenning vn het ruilverkvelingsgebie Flkkee ^ DES urn t/> 2 W% 75 Februri 97 5 ^ '^TTN^* Lnbuw-Ecnmisch Instituut Afeling Structuurnerzek iz4^ö^-

2 Inhu Blz. WRD VRAF INLEIDING HFDSTUK I HFDSTUK II HFDSTUK III HFDSTUK IV ALGEMENE SCIAAL-ENMISCHE ASPECTEN. Bevlking, berepsbevlking en frens isme 2. Ruimtelijke ntwikkeling AGRARISCH-STRUCTURELE ASPECTEN. Antllen berijven 2. De berijfsppervlkte en vrm vn het grngebruik. Grnmbiliteit 4. De berijfsmvng 5. Arbeisbezetting en mechnistie BEDRLJFSSTRUCTURELE ASPECTEN. Grngebruik en pruktie 2. Berijfstypen. Deelgebieen 4. De kkerbuw 5. De runveehuerij 6. De vereeling 7. De tuinbuw 8. Pruktie per mn BEDRIJFSENMISCHE ASPECTEN HFDSTUK V TEKMSTIGE NTWIKKELING. Antl hfberepsberijven 2. Berijfsstructuur. Berijfsppervlktestructuur 4. Pruktiemvngstructuur 5. Arbeiskrchten en pruktiemvng per mn 6. Arbeisinkmen SAMENVATTING EN SLTBESCHUWING BIJLAGEN

3 Wr vrf Ten beheve vn e vrbereiing vn ruilverkvelingen wren r het Lnbuw-Ecnmisch Instituut scil-ecnmische verkenningen smengestel. Deze verkenningen wren verricht in prcht vn e Cultuurtechnische Dienst. Vr het esbetreffene gebie wrt vnuit e ntwikkeling in een recent verleen, een beel geschetst vn e te verwchten tekmstige lnbuwkunige structuur. Als znig verkrijgt e Cultuurtechnische Dienst rees in een vregtijig stium inzicht in e nwezige en e te verwchten prblemtiek lsmee nuttige infrmtie vr het nemen vn beleisbeslissingen. In een lter stium wren eze gegevens ten beheve vn het ruilverkvelingsrpprt (ex rt. 4) ngevul met meer recente gegevens. Het nerzek nr het ruilverkvelingsgebie Flkkee is uitgever p e feling Structuurnerzek r e heer J. e Rijk. Den Hg, februri 975 Ife Dlre/teur,

4 Inleiing Deze verkenning bestt uit vijf hfstukken en een smenvtting en sltbeschuwing. In hfstuk I kmen een ntl lgemene scilecnmische specten n e re. In hfstuk II wrt ner ingegn p e grrische structuur vn het gebie. Gegevens vn lnbuwtellingen vn het CBS, ngevul met infrmties vn ter pltse ge bekene persnen, vrmen hiervr het bsismteril. In hfstuk III wren enkele specten vn e berijfsstructuur n e re gestel, zls e berijfstyplgie, e pruktiestructuur, e pruktiemvng en e rbeispruktiviteit. k hiervr vrmen e gegevens vn e lnbuwtellingen e bsis. In hfstuk IV wren enkele belngrijke berijfsecnmische specten behnel. In hfstuk V is e tekmstige ntwikkeling n e re, zwel wt betreft het ntl berijven ls smenstelling, ppervlkte, mvng vn e berijven, rbeisbezetting en rbeispruktiviteit. Tevens is getrcht het rbeisinkmen te beneren en it te tetsen n e EEG-richtlijnen. In e smenvtting en sltbeschuwing wren e vrnmste punten bijeengebrcht en rn beschuwingen vstgeknpt mtrent e mgelijke tekmstige ntwikkeling vn e lnbuw. Deze verkenning kn n k tevens wren gezien ls een bijrge tt e gechtenvrming ver e tekmstige structurele ntwikkelingen in e grrische berijfstk p Flkkee.

5 HFDSTUK I Algemene sciel-ecnmische specten Het ruilverkvelingsgebie (het blk) Flkkee mvt c h. Te zmen met het veel kleinere blk De Stelle mvt het vrijwel het gehele schiereiln Geree-verflkkee. Het blk mvt e gehele gemeenten stflkkee en Mielhrnis en - p enkele plertjes n - e gemeente Dirksln. Enkele jren geleen wer hiervn bij e nleg vn e mmenweg rees c. 600 h verkvel. De juiste begrenzing vn het gebie en e ineling in eelgebieen stt ngegeven p bijgevege krt ).. Bevlking, berepsbevlking en frensisme Geree-verflkkee ws tt vr krt een eiln, hetgeen in zijn ecnmische structuur met een vrijwel zuiver grrisch stempel ng stees tt uiting kmt. In het verleen ws r het ntbreken vn werkgelegenhei niet te vrkmen t e ntuurlijke nws vn e bevlking vr een eel verhuise nr nere elen vn e prvincie. Thns is it r e gee verbiningen niet meer nzkelijk en neemt e bevlking vn het ruilverkvelingsgebie te. Tbel. Bevlkingsntwikkeling Gemeente In 950 ices ntl inwners (960 = ) 97 Antl in 97 Dirksln Mielhrnis stflkkee Ttl ver het verlp en e smenstelling vn e berepsbevlking zijn mr beperkt gegevens beschikbr, nmelijk vn 960 en 97. In eze perie nm e mnnelijke berepsbevlking niet te, wrbij een rl speelt t eze bevlkingsgrep een iets kleiner eel vn e ttle bevlking ging uitmken en le vn 0,2% tt 27,5%. ) pgenmen met testemming vn e Tpgrfische Dienst; repruktiv vn het krtfrgment is niet tegestn.

6 De grrische werkgelegenhei neemt f. Z le het ntl in e lnbuw werkenen vn 967 tt 972 met gemiel 7% per jr. Nietgrrische werkgelegenhei is in zeer beperkte mte nwezig. Het gevlg is een tenemen frensisme, wrbij e Rttermse gglmertie e belngrijkste brn vn werkgelegenhei vrmt. Het Gewestelijk Arbeisbureu in Spijkenisse rmt t 70% vn e penel uit het gehele ryn Flkkee nr gebieen buiten Flkkee is gericht p e Rttermse inustriegebieen. Tbel 2. Berepsbevlking en frensisme Antl berepspersnen mnnen ttl i Percentge werken buiten het gebie ) mnnen ttl ) ) Dirksln Mielhrnis stflkkee Ttl ) mvttene e geneme gemeenten, glbl vereenstemmen met het ruilverkvelingsblk. 2) Rming. 2. Ruimtelijke ntwikkeling Gegevens ver e tekmstige ntwikkeling vn Geree-verflkkee zijn ntleen n het Streekpln Zui-Hlln-Zui ). Hierin wrt e meest gewenste ntwikkeling beschreven, het legt geen bestemming vst mr heeft het krkter vn een prgrmm. Vr Geree-verflkkee ligt e hftk in het behu vn een grte pen ruimte. Bevlking Mielhrnis zl vr e vrtzetting vn zijn reginle functie met een vrij bescheien bevlkingsgrei (mximl 2 à %) vlstn. De nere twee gemeenten in het ruilverkvelingsgebie wren in het streekpln niet genem. Het structuurpln vn e gemeente Dirksln ziet het bevlkingsntl mstreeks 980 niet bven e uitkmen, terwijl een ergelijk pln vn e gemeente stflkkee ver tien jr een ntl vn c nemt. ver e bevlkingsgrei tt 980 geeft het streekpln niet meer n cijfers bij vrtzetting vn e tren en bvenien lleen vr geheel Geree-verflkkee. Deze cijfers zijn erhlve niet relevnt. ) Vstgestel in

7 Berepsbevlking Een te verwchten verere ling vn e werkgelegenhei in e lnbuw beheft in verbn mét e grte vrg nr rbei in e nere sectren geen nverkmelijke prblemen te verrzken. Gezien e reltief vele levenskrchtige grrische berijven ie hier vrkmen, is het vn belng t e grrische pruktiemstnigheen zveel mgelijk n e ntwikkelingen in e lnbuw wren ngepst, c.q. wren verbeter. Met betrekking tt e werkgelegenhei stt het ruilverkvelingsgebie ner invle vn e ecnmische expnsie vn e Rttermse gglmertie. Er heerst hier ng stees een grte iscrepntie tussen e vrg nr en het nb vn rbeiskrchten, ten gevlge wrvn een eel vn e berijvighei zl fvleien nr e rngebieen vn eze gglmertie. ntsluiting Vr het rijkswegennet bestn e vlgene plnnen:. R.W. 8 - vnf het Hellegtsplein ver e Grevelingenm nr Zeeln. Vn eze weg is p het genblik één rijbn met twee rijstrken nwezig. Ps n 975 zl e tweee rijbn tegeveg wren en zl het geeelte tussen Achthuizen en ue Tnge, wr het verkeer nu ng ver S.W. 47 gever wrt, ngeleg wren. Het is echter te verwchten t rijkswterstt in verbn met e beperkte finnciële mielen eze werken tt n 980 wil verschuiven. 2. R.W e Dmmenweg, vnf Hellevetsluis richting Zeeln. Vóór 975 zullen lleen e geeelten ver e mmen klr zijn; het tussenliggene wegvk kmt wrschijnlijk mstreeks 980 klr.. S.W vnf R.W. 8 bij Achthuizen nr urp. Het geeelte Achthuizen-ue Tnge zl ntlst wren ls R.W. 8 rgetrkken is. Tussen Mielhrnis en Geree is een geheel nieuw trcé ntwrpen, t in e perie tt 976 wrt gereliseer. Recretie An het blk grenst het recretiegebie het Grevelingenbekken. De verere ntwikkeling vn it gebie ient in fsering fgestem te wren p e cpciteit vn het wegennet. De ntsluitingswegen r het ruilverkvelingsblk vrmen nmelijk een beperkene fctr. Het Grevelingenbekken zl rr eerst lngzmerhn betekenis ls recretiegebie krijgen. De eerste plnnen vr e inrichting teren vn ein 967. De Stichting Recretiepln Grevelingenbekken (vn prvincies en gemeenten) en e Cmmissie Inrichting Deltwerken (vn e rijksverhei) kwmen met plnnen ie vrijwel vereenstemen en uitgingen vn zeer grte ntllen grecrenten nr e Grevelingen (c per g). Inmiels zijn e prgnses grnig herzien en gn e gechten uit nr een à grecrenten. In 972 wer een stuurgrep geiïistlleer ie zich met e prblemtiek vn het Grevelingenbekken bezighut. Een ntwerp-gemeenschppelijke regeling vr het tekmstige recretieschp vr e Grevelingen kmt binnenkrt klr.

8 Vr e wtersprt rn het Hringvliet wrt eveneens een pln vrberei. p Geree-verflkkee met pririteit wren gegeven n e ntwikkeling vn het Grevelingenbekken en ient e inrichting vn jchthvens p e nrever in eerste instntie te wren beperkt tt Mielhrnis en Stellen m. 2

9 HFDSTUK II Agrrisch-structurele specten De gegevens in it en het vlgene hfstuk zijn gebseer p e lnbuwmeitellingen. Deze gegevens zijn ngepst en bewerkt. In bijlge is it ner tegelicht.. Antllen berijven De hfberepsberijven (fwel e berijven in e A + B-berepsgrepen )) vrmen e belngrijkste ctegrie. Hun ntl nm in e perie f vn 722 tt 559, een verminering met 5% per jr, wt belngrijk meer is n het lnelijke gemiele vn ruim % per jr. De ctegrie nevenberepsberijven bestt vrnmelijk uit C-berijven. Nr ppervlkte bezien kmt e belngrijkhei vn e hfberepsberijven meer uit n in e ntlsverhuing. In beie jren behre 86 à 87% vn e grn bij hfberepsberijven. Tbel. Berijven nr berepsgrep Antl berijven H cultuurgrn Hfberepsberijven Nevenberepsberijven Ttl x) 455 K) x) De ppervlkte cultuurgrn vn het blk is hiermee niet bepl. Bij e meitellingen wren nmelijk kleine berijfjes buiten beschuwing gelten en k het grngebruik in het blk vn buiten het blk wnenen kmt niet n e re. Anerzijs is wel meegetel het grngebruik buiten het blk vn in het blk wnenen. - Mutties hfberepsberijven Het ntl hfberepsberijven is in een frs temp teruggelpen. He is it tt stn gekmen? I) Zie e telichting p e ineling in berepsgrepen in bijlge.

10 Tbel 4. De mutties p hfberepsberijven nr rzk en gevlg Muttierzk Ttl ntl Antl vrtgezet ls bfbereps- nevenberepsberijf x) berijf Antl pgeheven Berepsbeëiniging Berepsvernering verige rzken () () 8 (2) Ttl (4) 9 92 x) Tussen hkjes wrvn r niet-fmilie. p e eerste plts heeft berepsbeëiniging hierte bijgergen. Slechts 25% vn e berijven ie bij berepsbeëiniging vrijkwmen wer r een pvlger in e A + B-berepsgrep vrtgezet (lnelijk ws it 40 à 50%). k het ntl pvlgers buiten e eigen kring is gering. Berepsvernering speele eveneens een belngrijke rl, met nme p e kleine berijven. Nst e mutties in tbel 4 hebben k ng stichting vn berijven en berepsvernering in tegengestele richting ) bijgergen tt e ntlsntwikkeling. Antl hfberepsberijven in 967 Afgenmen met (pgeheven 92, nr C 60, nr D ) Tegenmen met (gesticht 6, vnuit C 6) Antl hfberepsberijven in Hfberepsberijven nr berijfstype De hfberepsberijven zijn in een chttl berijfstypen nerscheien. In bijlge zijn eze ner mschreven. ner kkerbuw is hierbij k e kkerbuwmtige tuinbuw begrepen. p Flkkee betreft it vrnmelijk witlfwrtelen en ziuien 2). De kkerbuwberijven vrmen verreweg e grtste grep (in 972 8%), gevlg r e ctegrie bllen- en grentenberijven (in %). In 972 behre us 60% vn e berijven tt twee vn e cht berijfstypen. (Zie tbel 5 p blz.5.) Nr ppervlkte bezien is e ctegrie kkerbuwberijven ng belngrijker, zij beslt nmelijk 58% vn e grn vn hfberepsberijven. Veel kleiner zijn e ppervlkten vn berijven met kker- en tuinbuw (9%) en bllen- en grentenberijven (%), terwijl e ppervlkte vn e verige vijf ctegrieën te zmen 2% uitmkt. ) Vnuit e C-berepsgrep nr e A + B-berepsgrep. 2) Verer hren hierbij grene erwten, knlselerij en stk- en stmslbnen vr zver mchinl geplukt. 4

11 Tbel 5. Hfberepsberijven nr berijfstype Antl 967 berijven 972 H 967 grn 972 Akkerbuwberijven Gemenge lnbuwberijven Runveehuerijberijven Vereelingsberijven Berijven met fruitteelt Berijven met kker- en tuinbuw Bllen- en grentenberijven Witlftrekberijven c Ttl In bijlge 2 is e ineling nr berijfstypen weergegeven vr e fznerlijke eelgebieen. pmerkelijke verschillen tussen e eelgebieen zijn wt it betreft niet nwezig. 2. De berijfsppervlkte en vrm vn het grngebruik. Be rijfsppervlktestructuur De ppervlkte cultuurgrn vn hfberepsberijven ws in h, t is 8 h meer n in 967. De vereling vn e grn ver e berijven met in cmbintie met e berijfstype-ineling wren bezien. In bijlge is e berijfsppervlktestructuur vr 967 en 972 weergegeven, nmelijk nr berijfstype vn e hfberepsberijven en tevens vn e nevenberepsberijven. Wt e rie grte grepen berijven betreft, e kkerbuwberijven zijn gemiel h grt, e berijven met kker- en tuinbuw 29 h en e bllen- en grentenberijven 0 h. Het kleinst zijn e witlftrekberijven (gemiel 4 h) en e vereelingsberijven (gemiel 7 h). Verrssen is e gemiele ppervlkte vn e vergebleven berijven met fruitteelt, nmelijk h. De berijven wrp e runveehuerij belngrijk is zijn gemiel 24 h en bij het gemiele vn h vr e kkerbuwberijven et het enigszins vreem n t e gemenge lnbuwberijven mr in rsnee 5 h zijn. (Zie tbel 6 p blz. 6.) De berijfsppervlktestructuur heeft ten pzichte vn 967 belngrijke wijzigingen nergn. Bezien we it vr e kkerbuwberijven n blijkt t het percentge berijven in lle ppervlkteklssen ner e 0 h fnm en in e hgere klssen tenm. Z ws in 967 e helft vn eze berijven kleiner n 20 h tegen in 972 mr een ere. De gemiele ppervlkte nm te vn 25 h tt h. 5

12 Tbel 6. Berijfsppervlkte kkerbuwberijven en lle berijven Akkerbuwbe rijven 967 bs. % 972 bs. % Alle hfberepsber ijven bs. % bs. % < 0 h 0-20 h 20-0 h 0-40 h h h s 70 h Ttl b. Rechtsvrm vn grngebruik Infrmtie ver e rechtsvrm vn het grngebruik geven e meitellingen ) uit 966 en 970. In 966 ws c. 40% vn e cultuurgrn in het blk eigenm vn e explitnten. In ltere jren steeg it percentge tt c. 45. Tbel 7. Eigenm-pchtverhuingen in 966 ppervlkte cultuurgrn Dirksln Gemeente Mielhrnis stflkkee Gehele gebie Perc. eigenm vn explitnten Perc. gepcht Perc. vn het gepchte eigenm vn: ln- en tuinbuwers x) verige persnen x) instnties x) buitenslns wnenen x) Exclusief in het buitenln. ) Deze gn uit vn e r een geregistreere beteele ppervlkte, wrr ziklr gehuur ln ls gepcht wrt gereken en e esbetreffene ppervlkte bij het berijf vn e verhuurer niet meetelt. 6

13 Het percentge cultuurgrn t eigenm is vn e explitnten is in e rie gemeenten in het blk vrijwel gelijk. Er zijn echter wel belngrijke verschillen in e pchtverhuingen. Een fwijken beel vertnt met nme stflkkee r nr verhuing meer pcht vn instnties en vn in het buitenln wnenen. Tbel 8. Eigenm-pchtverhuingen in 970 Percentge vn e beteele ppervi tkte eigenm gepcht vn fmilie vn vreemen Percentge in gebruik bij Berijven < 0 h Berijven 0-20 h Berijven 20-0 h Berijven 0-50 h Berijven > 50 h Ttl Akkerbuwberijven Gemenge lnbuwber. Runveehuerijberijven Vereelingsberijven Berijven met fruitteelt Berijven met kker- en tuinbuw Bllen- en grentenber. Witlftrekberijven c Vn e berijven in 972 is beken he e eigenm-pchtverhuing in 970 ws. Zls rees gezeg is hierbij k het ziklr gehuure ln ls gepcht beschuw. Dit betekent t enkele hneren hectren ten nrechte ls pchtln zijn getel en t e verschillen in eigenmen pchtverhuing zls ie blijken uit e tbel iets miner geprnnceer zijn. In het lgemeen is het z t nrmte e berijven kleiner zijn een hger percentge vn e bij het berijf hrene grn gepcht wrt en een kleiner percentge eigenm is. De berijven met fruitteelt, e kkerbuwberijven en e berijven met kker- en tuinbuw bestn vr hgere percentges uit eigenmsgrn. Reltief hge percentges gepcht vn vreemen hebben e witlftrekkers en e runveehuers. In 972 wer c. 00 h (8 â 97c vn e cultuurgrn) ziklr verhuur (zie bijlge 4). Deze ppervlkte is niet geheel terug te vinen bij e huurers. Een eel wrt nmelijk r niet-geregistreeren gehuur, wrr e ppervlkte ziklr gehuur r nevenberepers in eze bijlge veel hger wrt. Annemelijk is t c. 200 h te weinig is ge- 7

14 registreer bij hurene hfberepsbe rij ven ). Drr wren te trekken cnclusies uit eze bijlge versterkt. Ziklr verhuren en vrl e kkerbuwers, ziklr huren e tuiners. Z zl wrschijnlijk ngeveer een ere vn e grn ie tuiners (berijfstype bllen- en grentenberijven) in 972 gebruikten ziklr zijn gehuur. p e kkerbuwberijven ie veel grter zijn is e ppervlkte ziklr verhuur een geringer eel. In het lgemeen is het us z t p kleine berijven wrt bijgehuur en p grte berijven wrt verhuur. Hewel bij vergelijking vrzichtighei geben is, mg wren gecnclueer t e mvng vn het gebruik vn grn vn neren e ltste jren is tegenmen. Beple tuinbuwteelten en vruchtwisseling spelen hierbij een belngrijke rl. Ziklr verhuren en huren kmt in het Miengebie veel uitgebreier en in het eelgebie ltgensplt veel miner uitgebrei vr n elers in het blk. c. Verkveling ver e verkvelingstestn in 972 zijn gegevens beken miels e cultuurtechnische inventristie vn het I.C.W. (zie bijlge 5). In eze bijlge wrt het begrip kvel nuw mschreven. De kkerbuwberijven bestn gemiel uit 6 â 7 kvels, ie gemiel 5 h grt zijn. De bllen- en grentenberijven bestn gemiel uit 5 kvels bij een gemiele kvelgrtte vn mper 2 h. Het gemiele ntl kvels is het hgst ner e kkerbuwberijven en het lgst ner e berijven met fruitteelt. De gemiele kvelppervlkte is het grtst ner e berijven met fruitteelt en het kleinst ner e witlftrekberijven. Nr berijfsppervlkte bezien bestn e berijven nrmte ze grter zijn gemiel uit meer kvels, mr stijgt e gemiele kvelppervlkte. Uit e bijlge blijkt t e spreiing in ntl kvels zwel nr ppervlkteklssen ls nr berijfstypen grt is. Z bestt 0% vn e kkerbuwberijven uit miner n rie kvels, 20% uit rie f vier kvels, 2% uit vijf f zes kvels, 22% uit zeven, cht f negen kvels en 6% uit minstens tien kvels. In e bijlge ver e verkvelingssitutie in 972 wrt tevens nerschei gemkt tussen kvels en be rijfskvels en wrt het verschil ner tegelicht. In een ntl gevllen liggen kvels vn één gebruiker bij elkr en zijn nerling te bereiken. Z bestn e kkerbuwberijven gemiel uit 6,6 kvels, mr uit 5,5 berijfskvels. Het blijkt t het verschil meer belng krijgt nrmte e berijfsppervlkte grter is. De bijlge geeft k een inictie ver e ligging en e bereikbrhei vn e grn, nmelijk e nr ppervlkte gewgen fstn nt eze is mgereken in meters ver e verhre weg. De lus gewgen gemiele fstn vn e grn tt e berijfsgebuwen lpt per ppervlkteklsse vn e berijven vrij sterk uiteen. Z is eze vr e be- ) Vn het verschil vn 7 h tussen e geregistreere ppervlkte ie ziklr verhuur en ziklr gehuur wer. 8

15 rijven kleiner n 2 h ng geen 2 km, vr e berijven vn 0 tt 50 h mper 2 km, mr niet miner n,5 km vr e berijven vn 5 tt 0 h. Dit ltste kmt wrschijnlijk r het ziklr huren vn ln. In eze klsse kmen vrnmelijk bllen- en grentenberijven vr, ie vr een belngrijk eel ngewezen zijn p ziklr gehuur ln. Afstnen spelen rbij blijkbr geen grte rl.. Grnmbilite it De gegevens ver e grnmbilite it zijn verkregen r vergelijking vn e berijfsppervlkte in 967 en in 972. In tbel 9 is e grnmbiliteit schemtisch weergegeven. Deze tbel geeft bvenien e verschuivingen tussen hf- en nevenberepsberijven zner wisseling vn gebruiker. Tussen 967 en 972 wissele 700 h ) vn gebruiker, t is 26% vn e ttle ppervlkte cultuurgrn. Hewel niet met bruikbr vergelijkingsmteril ntnbr,is it een hg percentge. Hierbij ging het vr h m lsse grn en vr 200 h m verrcht vn berijven. Vn eze 200 h wer 900 h vergergen n een zn f schnzn. Het grnverkeer in ruime zin (lle wisseling vn gebruiker) mvtte us 700 h en het effectieve grnverkeer h. Ltstgeneme ppervlkte is glbl te beschuwen ls e ppervlkte ie "vrij n e mrkt" kwm. Deze vrijgekmen grn wer in meererhei (vr 900 h) verwrven ter vergrting vn hfberepsberijven. Uit e tbel blijkt tevens e rl ie nevenberepsberijven bij het grnverkeer spelen. Een belngrijk eel vn e grn kmt vrij bij pheffing vn nevenberepsberijven en bij verkleining vn hfberepsberijven ie nr e ctegrie nevenberepsberijven vergn. De ttle ppervlkte vn nevenberepsberijven blijft echter p ngeveer hetzelfe peil (in beie jren 4% vn lle grn). Vn e berijven ie hfberepsberijf bleven (een ntl vn 57 berijven) wer p een ntl te zmen 900 h verwrven en p nere te zmen 450 h lsgelten. Wnneer mutties kleiner n h buiten beschuwing wren gelten, h 9% vn e berijven per sl in 972 een zelfe ppervlkte ls in 967, ws 4% vergrt en 8% verklein. De vergrte berijven zijn gemiel met 8 h in ppervlkte tegenmen: e verkleine berijven zijn gemiel met 5 h in ppervlkte fgenmen. Zwel bij e vergrtingen ls bij e verkleiningen kwmen mutties met een ppervlkte vn tt h het meest vr. ) Het ttl vn nieuw-gevestige berijven (9 h), vergrting vn berijven (2086 h) en verrcht vn berijven ( 205 h). Bvengeneme ppervlkten zijn fgern. 9

16 <D S-l! -4-> c c S e & (M H t> < f-i S SP " t> IM l u i c i ** Q) JH > J-«- g.8.8 C5 IN ci es cl c b > > S m ë bjd cl N bc cl S bb S cl SH JS Cl Ü j 20 S Ï» u 4.2, -.SP s S f I g (H > g cl XI ü N I c I tt^l Ö».- SH > f-i T -Q -C I c «Si, ÏH T [H - 2 I T* C- I I ' <M i-h I i-h l I t> «5 Cl > < i 'S T & I * S T Ö 'S > Cl S ni cl i-l S u bc Vi > cl 'S 05 «fe. S V cl c v c > S5 v > ÇD 'S CS e <ü s u b s-l >.2 S i-h ^* > T Ä 5 bc «V -S c V.8 T «i -CI t- 05 Ä > J I> Ci ö cl I ' ( l H-t I

17 lbel 0. ppervlkteverneringen vn - in beie jren - hfberepsberijven Vergrt Verklein Antl berijven x) 2 94 Antl berijven vergrt c.q. verklein met h / /5 5/7 7/0 0/5 S x) Ttl 57, wrvn 22 zner verneringen s h. In bijlge 6 zijn e mutties nr ppervlkteklssen en nr berijfstypen bezien. De berijven ie in 967 kleiner n 0 h wren zijn het minst bij het grnverkeer betrkken geweest, het meest e berijven vn minstens 70 h en nr berijfstype bezien e kkerbuwberijven. In lle ppervlkteklssen uit 967 vertrf e ppervlkte n vergrtingen enkele mlen e ppervlkte n verkleiningen. Bij e berijfstypen zijn er ienngne belngrijke verschillen. Z weren wt e rie grtste ctegrieën berijven ngt, e kkerbuwberijven en e berijven met kker- en tuinbuw nzienlijk meer vergrt n verklein, terwijl e bllen- en grentenberijven ngeveer evenveel vergrt ls verklein weren. Tbel. Het effect vn het grnverkeer p - in beie jren - hfberepsberijven Berijfsgrtte- Antl berijven vn.... h in 972 Ttl vereling in < 0 0/20 20/0 0/40 40/50 50/70 ä < 0 h I ï ï h 4 7^ h - ^' 5"^^20 SL_, h - ^^rr^ehi h - ^"""STl h - I TH 7 25 ~ 70 h - f 5 5 Ttl Een grve inruk vn het effect vn het grnverkeer wrbij hfberepsberijf gebleven berijven wren betrkken, geeft tbel. De invle p e verneringen in e berijfsppervlktestructuur r ntl sverne ringen vn hfberepsberijven gf bijlge 6 rees. De sterke verminering vn het ntl hfberepsberijven kleiner n 0 h (zie tbel 6) blijkt hfzkelijk het gevlg te zijn vn verwijnen vn hfberepsberijven. Het ntl berijven kleiner n 0 h in 967, t vi berijfsvergrting in een hgere klsse terecht is gekmen, is vrij klein. J 2

18 4. De berijfsmvng De berijfsmvng is uitgerukt in stnrberijfseenheen (sbe) ). Nst e berijfsppervlkte wegen hierbij k mee verschillen in intensiteit vn het grngebruik, in mvng vn e ierlijke vereelingspruktie en niet-grngebnen teelten ls witlftrekkerij en glstuinbuw. Tbel 2. De ntwikkeling vn e ttle pruktie (sbe) Antl sbe Gemiel per berijf Gemiel per h Hfberepsbe rijven Nevenbe repsbe rijven , 8,8 0,7 9,6 Ttl ,5 8,9 Het ntl hfberepsberijven nm f met 2% en e ttle mvng vn eze berijven nm te met 9%, wrr e gemiele berijfsmvng steeg vn 6 tt 9 sbe. Het gt hier us m in rsnee grte berijven. De pruktiemvng vn e nevenbe repsbe rijven nm f. De verneringen in e berijf smvngstructuur vn e hfberepsberijven tussen 967 en 972 zijn weergegeven in tbel. Tbel. De berijfsmvng (hfberepsberijven) < 50 sbe sbe sbe sbe sbe sbe 46 2= 50 sbe 42 Alle berijven 722 Antl bei 967 rijven Inex 972 (967 = 00) Dezelfe tenens is wrneembr ls uit tbel 6, nmelijk een fneming vn het ntl reltief kleine berijven en een teneming vn het ntl reltief grte berijven. Het keerpunt lg in e perie p Flkkee bij 90 sbe (en in ppervlkte bij 0 h). Deslniettemin h in 972 ng % vn e hfberepsberijven een berijfsmvng beneen 90 sbe en rmee een te geringe pruktiemvng vr één mn. ) Vr telichting zie bijlge. 22

19 Niet lle berijven zijn in mvng gegrei. Vn e grep vn 57 berijven ie zwel in 967 ls in 972 hfberepsberijf wren, behre 6% in 972 ng tt ezelfe mvngsklsse (bij een intervl vn 20 sbe) ls in 967, 4% vn e berijven kwm in een hgere klsse terecht en 2% in een lgere klsse. Vn ten minste 4% vn e berijven is e mvng us tegenmen. Wrschijnlijk ligt it percentge hger, ngezien lleen tenemingen zijn geregistreer wrbij e klssegrens wer verschreen. Tbel 4. Verlp vn e bewerkingsmvng vn e in 967 kleinere - en in beie jren - hfberepsberijven Bewerkingsmvng 967 < 50 sbe sbe sbe 90-0 sbe 0-0 sbe 0-50 sbe Antl in In 972 in... lgere! ezelfe klsse hgere, Percentge in hgere klsse De berijven met in 967 minstens 50 sbe zijn in tbel 4 weggelten vnwege e nregelmtige intervllen tussen e esbetreffene klssen. Uit e tbel blijkt t e chterstn vn vele in 967 kleine berijven veell niet wer ingehl en t nrmte e berijven in 967 rees miner klein wren een grter eel een hgere mvngsklsse hle. 5. A rbei sbeze tting en mechnistie Het ntl hfberepsberijven nm in eze perie f met gemiel 5% per jr, het ntl rbeiskrchten p eze berijven vn 6 tt 95 f wel met gemiel 7% per jr, wrr e gemiele rbeisbezetting per berijf le vn,9 tt,7 mn. Tbel 5. Antlsntwikkeling nr ctegrieën rbeiskrchten Berijfshfen Zns verige gezinsleen Vreemen Alle rbeiskrchten 967 bs. 967 % 972 bs. 972 % Inex

20 In 967 werkten ng ruim 400 werknemers p hfberepsbe rijven in het ruilverkvelingsgebie, in 972 ws it l miner n e helft. Het ntl meewerkene zns nm f met een kwrt en het ntl berijfshfen met een vijfe. Hierr bestn p het ein vn eze perie het ttle ntl rbeiskrchten vr 6% uit berijfshfen, vr 7% uit meewerkene gezinsleen en vr 20% uit vreeme rbeiskrchten. Het percentge eenmnsberijven nm te vn 49 tt 54%, het percentge tweemnsberijven wrp e tweee mn een zn is bleef gelijk p %, het percentge verige tweemnsberijven nm iets te (vn 6 tt 7%) en het percentge berijven met een grtere rbeiskern nm f. Het ntl berijven met minstens vier mn nm zelfs f vn 68 tt 0 (in percentges vn 0 tt 5). Nr ppervlkteklssen bezien et zich het feit vr t e rbeiskern p e berijven kleiner n 5 h en k ng (mr in veel minere mte) p ie vn 5 tt 0 h vr een hger percentge uit vreeme rbeiskrchten ging bestn, terwijl it percentge vr lle hgere ppervlkteklssen flink le. Deze tegenstelling is k terug te vinen bij e berijfstypen. De rbeiskern ging vr een hger percentge uit vreemen bestn p met nme e vereelingsberijven en k ng enigszins p e bllen- en grentenberijven en e witlftrekberijven. In lle nere ctegrieën le it, het sterkst p e berijven met fruitteelt, gevlg r e berijven met kker- en tuinbuw en e kkerbuwberijven. Een eel vn e in e lnbuw werkenen ntgt ns hierbij echter, nmelijk e p lnberijven werkenen. Men krijgt e inruk ) t it ntl, in tegenstelling tt het ntl p lnbuwberijven werkenen, p Geree-verflkkee niet fneemt mr ngeveer gelijk blijft en bvenien t e werknemers p e lnberijven gemiel jnger zijn n p e lnbuwberijven. De mechnistie in e lnbuw brengt nzienlijke investeringen in e inventris met zich mee. In e bijlgen 7 en 8 zijn cijfers vermel ver ntllen en gebruik vn belngrijke gstwerktuigen in 965 en 970. Hierbij is Geree-verflkkee vergeleken met lle zeekleigebieen. Glbl wijst vergelijking vn 970 met 965 niet p een rtineler gebruik vn e vr e gst vn grnen, rppelen en bieten besteme werktuigen, e relen grnen en bieten per mirser en bietenrier nmen zelfs iets f terwijl het rel rppelen per rppelrier ngeveer gelijk bleef. Wel ws er een belngrijke verschuiving vn privébezit vn beren nr eigenm vn lnwerkers. Wt betreft e grnteelt, het gemiele rel per mirser lg p Flkkee gelijk n t vr e zeekleigtnen. De investeringen in mirsers rukken echter vr een veel kleiner - en seert 965 fgenmen - eel p iniviuele beren: Z ws in % vn e hier nwezige mirsers eigenm vn lnwerkers tegenver % vr e ) Dr vergelijking vn e CBS-sttistieken "Werkzme persnen p grrische lnberijven" vn 965 en

21 zeekleigrnenl k rppel- en bietenriers p Flkkee wren in 970 vr een jjrter eel vn lnwerkers. Gezmenlijk eigenm met nere beren swm hier - tenminste tt miner vr. Het lnwerk neemt erhlve p Flkkee een zeer belngrijke plts in. 25

22 HFDSTUK III Berijfsstructurele specten. Grngebruik en pruktie In het vrgne ging het stees ver e berijfsppervlkte,.i. e ppervlkte ie bij het berijf hrt. In het vervlg wrt met e gebruiksppervlkte gereken, t is e berijfsppervlkte vermeerer met ziklr gehuur ln en verminer met ziklr verhuur ln. De ppervlkte vlgens eze nerscheien begrippen lpen sms nzienlijk uiteen (zie tbel 6). Dt is met nme het gevl bij e berijf s- ppervlkteklsse kleiner n 0 h, e be rijfshfen vn eze hfberepsberijven hen in 972 6% meer grn in gebruik n hun berijven grt wren. Dr vr lle berepsgrepen in t jr e ppervlkte ziklr gehuur c. 00 h te lg is, is n te nemen t eze ctegrie berijfshfen c. 200 h méér gebruikte n vlgens tbel 6, wrr ze 55% meer grn in gebruik hen n hun berijven grt wren. Evenz zullen k e percentges "meer in gebruik n eigen berijf grt is" vr e bllen- en grentenberijven, e witlftrekberijven en e berijven met kker- en tuinbuw in werkelijkhei hger uitkmen n in tbel 6. In lle nere berijfsppervlkteklssen wer in het lgemeen miner grn gebruikt n het eigen berijf grt ws en wel nrmte e berijfsppervlkte grter ws een hger percentge miner in gebruik. Het zijn vrl tuiners en witlftrekkers ie een grter ppervlkte betelen n hun berijf grt is. Dit meer beteele kmt hfzkelijk vn kkerbuwberijven. Tbel 7. Pruktie nr sectren (hfberepsberijven) in 967 Pruktiemvng sbe in % 972 Inex 972 (967 = 00) Akkerbuw Tuinbuw Runveehuerij Vereeling Ttl Vr 94% wrt e cultuurgrn vr kker- en tuinbuw gebruikt. Terwijl het grsln 6% vn e ppervlkte beslt mkt e grngebnen veehuerij mr 4% vn e ttle pruktie uit. Hierin is seert 26

23 "" > 'u - j8 (0 ft J8 e ï ft ' X! c s f t &. c > "C c S CS ÉH. '5 S Ö «S T r- g 0) 2» S "> s.s ' fcjî ft bc. tl c c 'S c i i S,. Vi JS CB bc 2 ÎH <D > CU i.2 ft s > c M <4H < i TD.8 b ö >.> 'S - S C- 05 "» t- c J ih (M t en t> en C- 05 i-l C- en ih c- cn r-l t> en t> cn t- en ih c + c + * i Tj< i-h.-i * * 00 L I-H L L 00 r-l L i S r-l i-l c cn r-l r-l 00 * cn cn c-! J c c <tf y-l c -# c r4 HH M* T(* * th C- c c L * C- t J en i. c i c- c c- * L c L c- cn * en c~ cn * J L c i i-t c- T* c- t> * * r-l cn cn L <N Tt< cn c L AI t- L L ' en 00 L ; cn L' en Iren * (M r-l r-l r-l r* r-l! H c- Tt< Tf * L c- e t> * c- e L r-l cn T-l t- * t-.> 5 SH s -* <!-H L cn * t- <M en r^ i r-l C- cn c- C 0).> 'C S Ü * L * L L <N C- TH L c > r-j 'u -r-j 'îh V > 0 L c en en r^, Tf en c.> 'C T rb bx) r l T rs -I * L cn t- L c- cn cn 4-> -4-> ' u «4H 'S pq Tt< + T* L c- * L c- c CN c c Ë 8 i-t i -4-Ï 0 s T + c + c Tt< L 7- L r^ t- L r^ C- IM > : c T rt b * PH c- + L + L en en r-l c L en i IM I j Ü > r > Vi tt 27

24 967 geen vernering gekmen. De ttle pruktie vn lle berepsgrepen steeg in eze vijf jr met c. 6%, ie p hfberepsberijven met 9%f wel met gemiel,7% per jr. De gezmenlijke pruktie vn nevenberepsberijven ws in 972 c sbe, t is 5% vn e pruktie vn lle berijven. Tbel 8. Pruktieverhuingen vr hf- en nevenberepsberijven in 972 Antl sbe Perc. vr kkerbuw Perc. vr tuinbuw Perc. vr runvee Perc. vr vereeling Hfberepsberijven Nevenbe! repsbe rijven C--grep D-grep ttl Tussen e hfberepsberijven, e nevenberepsberijven in e C-berepsgrep en in e D-berepsgrep bestn in e pruktieverhuingen belngrijke verschillen. De pruktie p C-berijven bestt vr een veel grter eel n p e hfberepsberijven uit tuinbuwpruktie en vr een veel kleiner eel uit kkerbuwpruktie, p e D- berijven is it mgekeer. Tt e teneming vn e pruktie heeft vrl e tuinbuw bijgergen, niet zzeer r uitbreiing vn het rel (het rel tuinbuw bleef 8% uitmken) mr r verschuiving nr intensievere teelten. Hewel ng stees vn geringe betekenis, is e teneming vn e vereelingspruktie het sterkst geweest. 2. Berijfstypen Het nerschei vn e hfberepsberijven nr berijfstypen is in bijlge ner tegelicht. Een belngrijk spect bij e hierbij gehnteere criteri is t ner kkerbuw is begrepen kkerbuwmtige tuinbuw. ner runveehuerij vlt k nere zgn. grngebnen veehuerij (schpenhuerij). Het berijfstype kkerbuwberijf verweegt sterk, rnst kmen grte grepen berijven met kker- en tuinbuw, bllen- en grentenberijven en witlftrekberijven vr. De verige berijfstypen zijn splintergrepen, wrvn n k miner gezeg kn wren. (Tbel 9 zie blz.29). Vr enkele ctegrieën berijven wer het type e ltste jren wt scherper fgebken. Z steeg het percentge sbe vr tuinbuw p e bllen- en grentenberijven vn 69 tt 76 en het percentge sbe vr vereeling p vereelingsberijven vn 75 tt 80. De ntwikkeling vn 28

25 nere ctegrieën, met nme e gemenge lnbuwberijven, e berijven met kker- en tuinbuw en e berijven met fruitteelt ) blijft echter ng in het vge. Tbel 9. Smenstelling in 972 vn e berijfsmvng nr berijfstype Hfbereps- Percentge sbe vr berijven kker- tuin- runvee- vereebuw buw huerij ling Akkerbuwberijven 9 Gemenge lnbuwberijven Runveehuerijberijven Vereelingsberijven Berijven met fruitteelt Berijven met kker- en tuinbuw Bllen- en grentenberijven Witlftrekberijvenc Alle berijven 57 6_ Uit e mutties ie zich vreen blijkt het vlgene:. De sterkste verminering r verwijnen nerging e ctegrie bllen- en grentenberijven, e geringste e ctegrieën runveehuerijberijven en berijven met fruitteelt. 2. Vermeerering vn het ntl hfberepsberijven h slechts enige betekenis vr e ctegrie vereelingsberijven.. De grtste stbiliteit wt betreft vrtzetting ls hfberepsberijf vn hetzelfe type hen e ctegrieën vereelingsberijven, witlftrekberijven en runveehuerijberijven, e geringste stbiliteit e ctegrieën gemenge berijven (met nme e berijven met kker- en tuinbuw). 4. Verschuiving nr ner berijfstype h tt gevlg een reltief grte teneming vn vereelingsberijven en in minere mte vn gemenge lnbuwberijven, rentegen een reltief sterke fneming vn berijven met fruitteelt. 5. Per sl nm sterk te het ntl vereelingsberijven (tt 20) en in minere mte het ntl gemenge lnbuwberijven (tt 27 2). ngeveer gelijk bleef het ntl witlftrekberijven (6). Alle nere ctegrieën nergingen per sl ntlsverminering, het sterkst e berijven met kker- en tuinbuw, e bllen- en grentenberijven en e berijven met fruitteelt. ) Zie bijvrbeel e tenme vn het rel fruitteelt in e ctegrie berijven met kker- en tuinbuw. 2) Vrnmelijk ls gevlg vn enige uitbreiing met vereelingspruktie. 29

26 t- 05 SS 0 i-h *J t- «t> cn en r-l ih!h ÇD > " «4-H 5* S? S <N C- i-l I * i-i i-l l ih i-i i-h r-l 00 i-h 00 i Si ri c» *< "* c c r-l & en 'S cs e e fc, 'C c V,_, -4-> cs c* -4-* cl - c cet 4- l * ^ en I-I ö S S e *-> Xi < b i c S" 'S ^ X Ü CS r ' 'S t4-h «-> 0 " 2 M g SH > 5 " ^.» T l S rt 5 bts -Q? CS. c i-h i-h TH 00 r<' TS 'A e t> c S TH 00! r-l S r-l 'S Ö Si, 'S S 5 t- c en r-l - IA i> c 05 r i i s-i JS <. e < ï D S-i t- t ( c 0 Ci > e J n ih r -i ih l> ' <D Bi l S i * c t- c en ih in c- - r-l " e " l> c en H S i-l i-l ' ' ' ' ' * - B & t- tree c.*»> t- en en i-i m i-i en t- i-h cs I> cn i-i s- CS ^ cs N -i-h b 2 ' u c bc i» 'N bc S ^^^ ih 0

27 . Deelgebieen In eerste instntie wer het blk in rie eelgebieen nerscheien. De ineling vn e berijven gebeure rbij nr wnplts vn e be rijfshfen. De verschillen tussen e lus nerscheien eelgebieen wren niet grt. In een lter stium is - uitgne vn e ineling vn het ICW in een vijftl rpsbehrens - een ineling in twee eelgebieen gemkt. De ineling vn e berijven gebeure rbij nr ligging vn e grn. Het ene eelgebie mvt e rpsbehrens Dirksln en Mielhrnis en het nere e rpsbehrens Nieuwe 'lnge, ue lnge en ltgensplt. In bijlge 9 zijn e ntllen berijven nr berijfsppervlkte, berijfsmvng en berijfstype per rpsbehren en eelgebie weergegeven. k bij eze ineling zijn e verschillen tussen e eelgebieen niet grt. In Dirksln en Mielhrnis zijn e witlftrekberijven sterker vertegenwrig, in het nere eelgebie e bllen- en grentenberijven, terwijl r k e runveehuerij en e vereelingspruktie iets meer betekenis heeft. In Dirksln en Mielhrnis kmen reltief meer kleine berijven vr n in het nere eelgebie. In eze bijlge zijn tevens e nevenberepsberijven nr ppervlkteklssen en rpsbehrens bezien. 4. De kkerbuw De kkerbuw (wrner k e kkerbuwmtige tuinbuw ) is begrepen) is verreweg e belngrijkste pruktierichting. Ze besleg 85% vn e cultuurgrn en reg vr 57% in e ttle pruktie gemeten in sbe bij. Tbel 2. Akkerbuwgewssen in 967 en 972 p hfberepsberijven Grnen Arppelen Suikerbieten Veerbieten verige zgn. kkerbuwgewssen Akkerbuwmtige tuinb.gewssen h % h % Ttl Uit een vergelijking met 967 kunnen niet zner meer tenenties wren fgelei. Het rel vn smmige gewssen heeft rvr een te grillig verlp. Dt blijkt ls we e relen in lle tussenliggene ) Vrnmelijk betreft it p Flkkee e teelt vn ziuien en witlfwrtelen.

28 jren bezien. In het lgemeen vlt p te merken:. het rel grnen bleef ngeveer gelijk; 2. het ttle rel n knl- en wrtelgewssen verlpt miner grillig n fznerlijk vr rppelen en suikerbieten;. het ttle rel n verige zgn. kkerbuwgewssen bleef ngeneg cnstnt bij belngrijke verschuivingen tussen e ctegrieën peulvruchten, hnelsgewssen, lnbuwzen en grenveergewssen. De ltste jren nm e ppervlkte lnbuwzen (grsz) sterk te en e ppervlkte peulvruchten (rg te gsten) f; 4. het rel kkerbuwmtige tuinbuwgewssen nm sterk te, vrnmelijk r uitbreiing vn e teelt vn witlfwrtelen. In bijlge 0 is het buwpln nr berijfsppervlkte, berijfstype en eelgebie bezien. Een enigszins ngebruikelijke pstelling is gemkt rt ziklr verhuren vn ln ls nereel vn het buwpln is beschuw. Hierbij kmt us ubbeltelling vr rt het rel ziklr verhuur ln elers vrkmt ls rel gewssen p ziklr gehuur ln. De betekenis vn e verschillene gewssen f grepen gewssen lpt in e berijfsppervlkteklssen weinig uiteen. Dr enerzijs teelt vn nere gewssen n grnen, rppelen en bieten en nerzijs telen p nermns ln zijn er ruime vruchtwisselingsmgelijkheen nwezig. Het buwpln is us vrij intensief vn krkter. Z besleg e grnteelt in % vn het buwln p e zeekleigrnen, 48% in e Hekse Wr en 7% p Geree-verflkkee. Dezelfe verhuingen kwmen vr p berijven vn 0 tt 50 h. Vr 972 geeft bijlge 0 een percentge grnen p kkerbuwberijven vn. De mgelijkheen vn e gunstige bemgestelhei wren benut. 5. De runveehuerij De betekenis vn e runveehuerij is in 972 vergeleken met 967 ezelfe gebleven, in beie jren ws 6,5% vn e cultuurgrn grsln en kwm 4% vn e grrische pruktie vr rekening vn eze pruktierichting. De geringe betekenis vn e runveehuerij vlt k f te leien uit het kleine ntl (20 in 972) berijven in e ctegrie runveehuerijberijven. Tbel 22. ntwikkelingen in e runveehuerij Antl berijven H grsln Antl melkkeien Stuks jngvee Stuks mestvee Antl g.v.e. R unveehue ri j - berijven verige hfberepsberijven Nevenberepsbe rijven

29 De ntwikkelingen p e runveehuerijberijven p Flkkee vlgen in e fgelpen vijf jr niet e lnelijke, zls wt betreft e verhuing melkvee- grtveeè'enheen en e melkyeeichthei p het grsln. Dit is in belngrijke mte beihvle r enkele fwijkene berijven in eze kleine ctegrie. p enkele berijven wrt nmelijk in het geheel geen melkvee gehuen mr wrt hfzkelijk gemest (zie tenme mestvee). Tbel 2. mvng vn Antl berijven e melkvee stpel s p runveehuerijberijven In het gehele gebie wren er in 972 mr cht berijven met minstens 20 keien (lle runveehuerijberijven) en mr rie met minstens 40 keien. Het ntl runveehuerijberijven zu wrschijnlijk sterker fnemen wnneer niet een belngrijke ppervlkte grsln (vrlpig?) niet ners kn wren gebruikt (ijken en buitenijkse grnen). 6. De ve reeling De vereelingspruktie is vn weinig betekenis. Niettemin nm ze het sterkst (vn tt % vn e ttle pruktie) te. Het ntl zgn. veree ling sbe rijven steeg vn 7 tt 20. Tbel 24. mvng en grei nr vereelingstk Ve reeling s- be rijven verige Nevenhfbe repsbe ri jven berijven bereps Ttl Ô72 Antllen: mestklveren mestvrkens fkzeugen leghennen mestgevgelte sbe Het gt vrnmelijk m vrkensmesterij en -fkkerij. In 972 wren er cht berijven met minstens 200 (klsse 200 tt 500) mestvrkens en zestien met minstens 20 fkzeugen (wrner rie met minstens 80

30 fkzeugen). Een zekere cncentrtie vn e vereeling in een er eelgebieen is niet wrneembr. 7. De tuinbuw De tuinbuw besleg in beie jren 8,5% vn e cultuurgrn. Ze is echter vn meer belng n eze verhuing weergeeft, hr neel in e ttle pruktie steeg vn % in 967 tt 6% in 972. De tuinbuw wrt nerscheien in rie hfgrepen, nmelijk e eenjrige vllegrnsteelten (grenten, tuinbuwzen en blembllen), meerjrige teelten (fruitteelt) en e "wrenhui seul tuur" (witlftrekkerij en glstuinbuw). Deze ineling is in zverre terug te vinen in e ineling in berijfstypen t e witlftrekberijven en e berijven met fruitteelt prte ctegrieën vrmen. De teelt vn grenten, tuinbuwzen en blembllen zijn niet irect in e berijfstypen té nerkennen.. Eenjrige vllegrnsteelten Het verlp vn e relen grenten, tuinbuwzen en blembllen p hfberepsberijven is verschillen. Het rel grenten nm sterk f (vn 400 tt 250 h), het rel tuinbuwzen bleef gelijk (0 h), terwijl het rel blembllen verubbele (vn 200 tt c. 400 h). Tbel 25. Arelen in 967 en 972 nr berijfsppervlkte en berijfstype < 5 h 5-0 h 0-5 h 5-20 h 20-0 h 0-50 h =; 50 h H grenten H blembllen H tuin buwz en Ttl Bllen- en grentenber. Berijven met kker- en tuinbuw verige berijven Nevenbe repsbe ri jven De bllenteelt kmt meer gecncentreer vr n e nere teelten. Bezien nr berijfsppervlkteklssen vlt een verschuiving wr te nemen vn e grenteteelt nr hgere klssen. Z kwm in % 4

31 vr p berijven kleiner n 0 h en in 972 mr 6% meer. k e verschuiving nr e hgste klssen springt in het g. Terwijl p e berijven kleiner n 5 h het rel grenten tt miner n een ere terugliep, verrievuige het rel bllen in eze klsse. Evenwel zijn k frse uitbreiingen bllenteelt te cnstteren p grtere berijven. De zteelt heeft vrl plts p e mielgrte en grte berijven. Het rel bllen in 972 bestn vr ngeveer een kwrt uit hfsrten en vr riekwrt uit glilen. Drt een zeer ruime vruchtwisseling vereist is (ngeveer p 7, vr glilen is een ng ruimere gewenst) speelt e bllenteelt zich vrnmelijk f p vr öén teeltseizen gehuur ln. Mee rt n e grnsrt hge eisen wren gestel zijn e huurprijzen vrij hg. De grenteteelt is ten pzichte vn e bllenteelt p e nevenberepsberijven belngrijker n p e hfberepsberijven. Dit hut wrschijnlijk mee verbn met e minere investeringen en vkkennis ie e grenteteelt vereist. b. De fruitteelt Grte elen vn het blk zijn wt betreft bemgestelhei bijzner geschikt vr e teelt vn hrfruit. Het rel hrfruit bleef echter gelijk (c. 240 h). De nvnkelijk sterke uitbreiing vn het rel is ner invle vn e ngunstige rentbiliteit in e perie 967 tt en met 97 tt stilstn gekmen. Het ntl zgn. berijven met fruitteelt ) nm sterker f n e ntllen tt e nere ctegrieën behrene hfberepsberijven, mee ls gevlg vn het feit t enkele berijven een breere pzet kregen. Het gespeciliseere fruitteeltberijf is wrschijnlijk te kwetsbr. Tbel 26. Arelen hrfruit in 967 en 972 Antl berijven met: /4- h hrfruit - 7 h hrfruit 7-5 h hrfruit s 5 h hrfruit H hrfruit ttl Hfbe repsbe ri jven Nevenberepsbe ri jven Ttl Het fruitrel p Flkkee bestt prktisch geheel uit merne nplnt in grte kvels. De gemiele ppervlkte hrfruit p e zgn. berijven met fruitteelt ws in beie jren c. 5 h. De fruitteelt speelt p nevenberepsberijven prktisch geen rl. ) nerscheien berijfstype. 5

32 c. Glstuinbuw Het rel tuinbuw ner gls p hfberepsberijven nm f vn 5 tt miner n 4 h; er ws enige tenme (tt h) p nevenberepsberijven. Het ntl hfberepsberijven met gls le vn 28 tt 9 (met gemiel 20 re ner gls). Uit een verzicht vn e glstuinbuw nr sbe-klssen blijkt t er ner eze 9 berijven mr 6 grte berijven zijn, wrner mr enkele met een mvngrijke pruktie ner gls.. De witlftrekkerij Nr schtting reg e witlftrekkerij in 972 vr 5 à 20% bij in e ttle tuinbuwpruktie (gemeten in sbe). Dit betekent een tenme ten pzichte vn 967. Het ntl berijven met witlftrekkerij steeg. Het is een belngrijke brn vn werkgelegenhei in njr, winter en vrjr zwel vr berijfshfen ls vr neren. Het trekseizen is e ltste jren lnger gewren. Wrschijnlijk is e witlftrekkerij er e rzk vn t e spruitenteelt (ie bijvrbeel p Vrne- Putten en in e Hekse Wr in e stille mnen werkgelegenhei biet) hier geen pgng heeft gemkt. 8. Pruktie per mn De pruktiemvng vn e gezmenlijke hfberepsberijven steeg vn tt sbe f wel met gemiel,7% per jr. Het ntl vste rbeiskrchten p eze berijven le vn 6 tt 95 f wel met gemiel bijn 7% per jr. De gemiele pruktie per mn steeg hierr vn 72 tt 2 sbe f wel met gemiel 8,5% per jr. Vergeleken met e lnelijke pruktiestijging per mn (5 à 6% per jr) is it us een reltief gunstige ntwikkeling p Flkkee. De verminering vn e rbei ws hierbij us rslggeven. Het bereikte niveu p Flkkee is in het vlgene ) vergeleken met t in nere lnbuwgebieen f grepen lnbuwgebieen met verwegen kkerbuw. Gebie Antl sbe per rbeiskrcht (97) Grningse zeekleigrnen Veenklniën Hekse Wr verflkkee Zeeln Nrwesthek Brbnt N..P. st Flevln ) Brn: LEI-bewerking vn CBS-sttistieken. 6

33 ft c S Sfc- 0 "» 5 <N00<0-*r-l00 H H P Î ' f C - (infflx! u j j t - N œ H i H H H H N N T f U J ) t- C-MiH N C - t - H l S H» I t H r i N N M l M i S I I X H C S ih ih IM <N IN N l I N W M T t i i n i-l N t - H! N N l t - f f l i D ^ n i-l i-i ih ^ I l H» <cmct-ctn r i T f W N C - ' * S H C N i n l «H r i H H I N N i - l c c» i H t > r - i m m T f l S H i j i N N ih P r-l i-i i-h i l i n ^ t D t N ih i-l ih r-l N f f i N I N. 2.2 ^ N b -l-> Ci C X <D " c t- > b,-* i ctf $Ê IK tl «I -E b i-i S. r-l m 4" " çg r IN S =fc ft's 'S es. 5 C-0500<N«C500 H H r i H H N N J I N t n i S H S N n i T t i N «r l H H N N J ^ I D i i * i n i n H ( i t - H r - T P m c i r H t - w c ihi-lihinihi-l n n i i n N i n i N i i j i (NiHi-li-IC>5<NiHi-t r e CS SS u IN t- 85 ih e c- «5 fi r-i C ci 4) «> ci «cis. 2 «I «N œ œ e i N i N Tf<mt-<NTt<ir5lï i n t œ n N H <N lh * t - «H i n ih IN IN IN 00 N» IN TftN >5[~^<05IN 05 IN (N H H 0I IN r-l 8 C > C > - 8.E -S 'M r. 8, r T5 " " c * I CS 5* Cj r-h i u ft et ccäcöccäcäcc i n ^ ri N >* I t- t- j I I I i i Al m, IÈ H M «* in t- i, -i-^ i I-I *» ;ry *^ u u X! U JS % 's <; «r> ' * s Cl c 9 - -r? > u U T 0) «> m S 2g> s «è - C I S 8 *0 i i +-> 4) ;-* W «P > C bt).s c c - m c ü Si 2«SS 7

34 De rbeispruktiviteit ligt vlgens eze benering p Flkkee p gelijk niveu ls in e Nrwesthek vn Brbnt en iets lger n gemiel p e Grningse zeekleigrnen en in e Nrstpler. Flkkee steekt echter ver uit bven e Hekse Wr en Zeeln. De pruktiestijging per mn verlpt ngl verschillen. Dit tnt tbel 27 n. Bij pvering vn het ntl hectren per mn winnen vnzelfspreken e in ppervlkte grtste berijven het. De ltste vier klmmen vn eze tbel zijn het meest interessnt. De pruktiestijging per mn ws het hgst p e berijven vn minstens 70 h, gevlg r e berijven vn 50 tt 70 h. Drn vlgen echter zwel e berijven vn 40 tt 50 h ls kleiner n 5 h. De tussenliggene berijfsppervlkteklssen vertnen een inzinking in e pruktiestijging per mn, met nme e klsse 0 tt 20 h. Dit chterblijven is hfzkelijk het gevlg vn te geringe grei vn e ttle pruktie. De reltief gunstige ntwikkeling p e berijven kleiner n 5 h wrt verrzkt r een zeer sterke grei vn e ttle pruktie bij een zelfs iets zwrere rbeisbezetting..een verere pruktiestijging per mn p e kkerbuwberijven (in e fgelpen perie ws eze bijn 8% per jr) met kmen vn:. een verere inkrimping vn e rbeisbezetting; b. vergrting vn e berijfsppervlkte; c. pvering vn e pruktiemvng r intensivering. Vnwege e ntllen is verer ng interessnt e ntwikkeling p berijven met kker- en tuinbuw en p bllen- en grentenberijven. Bij e viere ctegrie in vlgre vn ntl, nl. e witlftrekberijven, kn r e zeer grve berekening vn e pruktiemvng e pruktiestijging te krt zijn gen. De pruktiestijging per mn is het hgst p berijven met kker- en tuinbuw ls gevlg vn, nst een verminere rbeisbezetting, een veel gunstiger gewren berijfsppervlktestructuur ) en rt een grt rel fruitteelt in eze ctegrie terechtkwm. De iets meer n gemiele pruktiestijging per mn p e bllen- en grentenberijven kmt vrnmelijk r e uitbreiing vn e bllenteelt p eze berijven en in het geheel niet r inkrimping vn e rbeisbezetting. ) De gemiele berijfsppervlkte steeg vn 8 tt 29 h. 8

35 HFDSTUK IV Berijfsecnmische specten Bijlge geeft kengetllen ver e rentbiliteit in e ltste jren vn grtere kkerbuwberijven in het Zuiwestelijk kleigebie en bvenien vn e berijven hierner ie p Flkkee liggen. De gemiele berijfsresultten ver e ltste rie bekjren zijn sterk pgetrkken r e zeer gunstige resultten ver 972/'7. Drr is vr Flkkee het gemiele rbeisinkmen per nernemer ruim gulen en iets gunstiger n het gemiele vr het Zuiwestelijk kleigebie. De pruktie per hectre is p Flkkee hger, met nere Wren e grn wrt er intensiever ngewen. Flkkee heeft lgere percentges grnen, peulvruchten en suikerbieten en hgere percentges rppelen en grve tuinbuwgewssen. De rbeisbezetting p e Flkkeese berijven is echter hger, wrr het gemiele ntl sbe per vlwrige rbeiskrcht prktisch gelijk is. De gemiele berijfsppervlkte vn kkerbuwberijven in het blk is echter mr h. Uit bijlge blijkt t er vele berijven ner e 20 h zijn, l n niet met tuinbuw, nmelijk een ere vn e kkerbuwberijven en e helft vn e berijven met kkerbuw en tuinbuw. In verbn rmee vlt te wijzen p e LEI-publiktie ver e resultten in e jren 967 t/m 970 vn een ntl kleine kkerbuwberijven in het Zuiwestelijk kleigebie met teeltplnnpssing ). Deze teeltplnnpssing bestt rin t p eze 0 tt 20 h berijven (gemiel 4 h) in vergelijking met e grtere kkerbuwberijven (gemiel 42 h) en met een grep "nrmle" kleine kkerbuwberijven (gemiel 8 h) miner grnen, meer rppelen en meer uien wren verbuw en rnst k - per berijf verschillen - blembllen, witlfwrtelen, spruitkl en knlselerij in het teeltpln zijn pgenmen. Het ttlntl gewerkte uren per mn lg rr p een zelfe niveu ls p e grtere berijven. Dergelijke berijven in het blk behren tt e berijfstypen kkerbuwberijven, berijven met kker- en tuinbuw en mgelijk k bllen- en grentenberijven. An eze publiktie is het vlgene ntleen. De in het teeltpln pgenmen tuinbuwgewssen leveren in verhuing tt e meeste kkerbuwgewssen hge tt zeer hge sli p. De sli vn een gews liepen vn jr.tt jr echter sterk uiteen evenls e sli per berijf. Het ttl vn e gelpbrengsten per h bereg gemiel gulen, tegen 000 gulen p e grte berijven en eveneens 000 gulen p e "nrmle" kleine kkerbuwberijven. De ttle ksten (pchtbsis) beregen gemiel gulen per h, tegen gulen bij e grte en 2800 gulen bij e nere kleine berijven. ) Publiktie N..4 vn juli 97. 9