Overdruk uit het Tijdschrift voor Kadaster en Landmeetkunde, yjt jaargang nr. 6 (dec. 1961)

Transcriptie

1 Overdruk uit het Tijdschrift voor Kdster en Lndmeetkunde, yjt jrgng nr. 6 (dec. 1961)

2 Ir. A. D. OOSTRA * en Ir. D. W. VISSER, Instituut voor Cultuurtechniek en Wterhuishouding, Wgeningen, resp. Cultuurtechnische Dienst, Provincile Directie Limburg: De onderlinge fstnd vn lndbouwwegen voor bouwlnd in Noord-Limburgse ruilverkvelingen i. Inleiding** Het ontwerp voor een wegennet in een ruilverkveling zl in de eerste plts fgestemd moeten zijn op: * Thns verbonden n de Cultuurtechnische Dienst, Provincile Directie Noord-Brbnt. * * In dit rtikel worden de volgende begrippen gehnteerd : Kvel: een stuk grond toebehorende n een gebruiker en omgeven door het stuk vn een nder. Perceel: een stuk grond dt een gebruikseenheid vormt voor het bedrijf wr het bij hoort bv. een perceel rogge. Percelering: de wijze wrop een kvel is ingedeeld in percelen. Verkveling : de ligging, grootte en vorm en de ontsluiting vn de kvels die bij de bedrijven in gebruik zijn. Verkvelingsmodel: de onderlinge rngschikking vn de kvels binnen het wegennet. Bedrij f sgrootte-structuur: de verdeling vn het ntl bedrijven en de oppervlkte cultuurlnd in een ntl bedrijfsgrootte-klssen. Kvelontsluitingswegen: openbre doorgnde wegen die toegng geven tot de kvels (zie fig. i). Insteekwegen: openbre doodlopende wegen die toegng geven tot de kvels (zie fig. i).

3 de Rijks- en Provincile wegen, die het blok doorsnijden, de te hndhven, te verbeteren of n te leggen pltselijke verbindingswegen tussen woonkernen, de omgrenzing vn de ruilverkveling en de nsluiting vn de pltselijke verbindingswegen op het wegennet in het ngrenzende gebied, de te hndhven, te verbeteren of n te leggen wegen voor de ontsluiting vn verspreide bebouwing. Het net vn de hiervoor genoemde wegen zl veell moeten worden verdicht ten behoeve vn ontsluiting vn de kvels lndbouwgrond, wrbij men vk niet vrij is in de keuze vn de wegtrcé's. Fctoren, die het stelsel vn lndbouwwegen een beplde structuur opdringen, zijn: het bestnde wegenstelsel, dt voorl een grote invloed heeft indien hiern reeds belngrijke kosten zijn besteed (verhrde wegen), de topogrfie vn het lndschp (beekdlen, boscomplexen, vorm en richting vn de bestnde kvelgrenzen), /doorgnde kvelontsluitingswegen. insteekweg insteekweg verbindingsweg Fig. i. De in dit rtikel ter sprke komende lndbouwwegen Verbindingswegen : openbre wegen die de kvelontsluitingswegen onderling verbinden (zie fig. i). Bedrijfswegen : niet-openbre wegen die dienen voor de ontsluiting vn de percelen binnen een kvel.

4 de ligging vn de cultuurgrond ten opzichte vn de bedrijfsgebouwen, bijzondere omstndigheden zols bijvoorbeeld nwezigheid vn spoorwegen, knlen en dergelijke. Op het Noord-Limburgse bouwlnd hebben de hierboven genoemde fctoren echter weinig invloed op de keuze vn de onderlinge fstnd vn de kvelontsluitingswegen. Het overgrote deel vn dit bouwlnd bestt uit veldgronden en oudere ontginningsgronden. De complexen zijn vk meerdere honderden hectren groot. Het wegenstelsel op de vn oudsher in gebruik zijnde veldgronden bestt uit een enkele, lokl belngrijke, verbindingsweg en een dicht net (5 tot 7 m per h) zeer smlle lndwegen. Op deze veldgronden, die geheel ls bouwlnd in gebruik zijn, komt geen bebouwing voor, deze is nmelijk geconcentreerd lngs de rnden. Op de oudere ontginningsgronden die (in tegenstelling tot de meer recente en moderne Peelontginningen) in kleine complexen of perceelsgewijs zijn ontgonnen, is het wegennet eveneens zeer dicht. In veel vn deze oudere ontginningsgebieden komt eveneens geen bebouwing voor. De wegen, zowel op de veldgronden ls op oudere ontginningsgronden, bentwoorden niet meer n de eisen die drn momenteel worden gesteld. In ntte jrgetijden zijn vele slecht begnbr. Opgemerkt moet worden dt de bestnde lndwegen met geringe kosten kunnen worden opgeruimd. Hieronder zl de gewenste onderlinge fstnd vn de kvelontsluitingswegen op het Noord-Limburgse bouwlnd benderd worden, uitgnde vn de bedrij f sgrootte-structuur, vn de lndbouwkundige eisen n de verkveling en vn de kosten vn wegennleg en wegonderhoud. De ontsluiting vn het nwezige grslnd is buiten beschouwing gelten. Dit grslnd komt voor in smlle beekdlen en kleine broekgrond-complexen, en de ontsluiting hiervn wordt in sterke mte bepld door de topogrfie. 2. De lndbouwkundige criteri ten nzien vn het wegenstelsel De intensiteit vn de lndbouwkundige ontsluiting wordt bepld door de toeltbre perceelslengte en de toeltbre kveldiepte. Deze zijn de resultnten vn de bedrijfsgrootten, het ntl kvels wruit de bedrijven bestn, de percelering binnen de kvels en de gewenste kvel- en perceelsvormen De bedrij f sgrootte-structuur Uit de bedrij f skrteringen ten behoeve vn een ntl ruilverkvelingen in Noord-Limburg is een vrij lgemeen geldende bedrij f sgrootte-structuur fgeleid (tbel 1).

5 TABEL I. De bedrij f sgrootte-structuur Grootteklsse h i io 1!525 Percentge bedrijven per grootte-klsse /o Percentge cultuurgrond per grootte-klsse /o ftó ntl kvels per bedrijf De bedrijven beschikken over grslnd- en bouwlndgronden. Het bouwlnd bestt ten dele uit de vn oudsher in gebruik zijnde veldgronden en ten dele uit ontginningsgronden. Het grslnd, de veldgronden en de ontginningsgronden zijn ls gevolg vn hun verschillen in lndbouwkundige wrdering en het dienngnde beplde in de ruilverkvelingswet, onderling niet uitruilbr. Dit betekent dt in het lgemeen het gebruik vn een bedrijf in miniml 3 kvels kn worden smengevoegd. Een bedrijf zl n ruilverkveling over een grslndkvel en twee bouwlndkvels moeten beschikken. Het percentge grslnd in Noord-Limburg is c. 3 %. Derhlve mg worden gerekend met een kvelgrootte, die gelijk is n éénderde vn de bedrij f sgrootte, indien wordt ngenomen dt de bedrijven even veel veldgrond ls ontginningsgrond in gebruik hebben De percelering binnen de kvels In verbnd met het bouwpln moet een bedrijf over zes bouwlndpercelen beschikken, hetgeen overeenkomt met drie percelen per bouwlndkvel De bouwlndkvels worden overlngs in drie percelen verdeeld. Andere perceleringen zouden een, in verhouding tot de bedrij f soppervlkte, enorme lengte n bedrij f swegen vrgen en zijn uit dien hoofde minder gewenst. Bij een overlngse perceelsindeling vn de kvel vlt de ontsluiting vn de percelen smen met de ontsluiting vn de kvel, bedrijfswegen zijn dus overbodig Perceelsvorm en exploittiekosten De exploittiekosten inclusief rndverliezen zijn beplend voor de vorm vn een bouwlndperceel. Deze vorm moet rechthoekig zijn en de problemtiek gt derhlve over de juiste lengten en breedten (HELLINGA en MARIS, 1953; RIGHOLT, 1959). Het verbnd dt tussen de grootheden bestt wordt weergegeven door de volgende formule:

6 wrin K K = X -B+± I : +{L+B)P, M kosten vn wenden, trnsport en rndverliezen in guldens per h per jr B = perceelsbreedte in ioo m L = perceelslengte in ioo m O = perceelsoppervlkte in h x = kosten in guldens per jr per ioo m breedte (exclusief trnsport) j = kosten in guldens per jr per ioo m lengte (exclusief trnsport) P = trnsportkosten vn mest en vn oogstprodukten per ioo m trnsportfstnd binnen het perceelin guldens per h per jr. De lengte vn het perceel, wrbij de exploittiekosten miniperceelslengte L : kveldiepte in m 6 L25 L2 L kvelontsluitingsweg percelen 1.5 perceelsgrootte In h 2 2,5 3 kvelgrootte in h Fig. 2. Verbnd tussen perceelslengte, perceelsgrootte en exploittiekosten Lu = perceelslengte met minimle exploittiekosten L 5 = perceelslengte met / 5 per h per jr extr exploittiekosten De lijnen gelden voor: x = f 6 per jr per 1 m breedte j = f per jr per 1 m lengte P = / 3 P er n P er j r P er 1 m trnsport

7 7 ml zijn, kn uit formule (i) worden fgeleid en is weergegeven in formule (2) : {% + OP) O L = (2) i+op In de hiern volgende beschouwingen is een tolerntie T ingevoerd ten nzien vn deze optimle lengte. De L T, dit is de lengte L die de exploittiekosten per h per jr T gulden vn de minimle exploittiekosten doet fwijken, is: L T= 2]/{x+P) jj+op) +T±V4 T)/Jx~+P) {j+op)q+{ot) 2(j+P) (3) Met behulp vn deze formule zijn grfieken smen te stellen, die het verbnd weergeven tussen de oppervlkte vn het perceel en de toeltbre perceelslengte bij beplde wrden vn x, j, P en T. In figuur 2 is dit gedn voor x = / 6, ƒ = /, P = f 3 en de T-wrden / 5, / 1, /, / 2 en / 25. In de figuur is tevens de perceelslengte L M ngegeven, wrbij de exploittiekosten miniml zijn. De wrden vn x, j en P zijn met de beschikbre kennis en gegevens zo goed mogelijk fgestemd op de omstndigheden zols die zich in Limburg voordoen. Opgemerkt moet worden, dt ngenomen is, dt de werkmethoden op kleine en grote bedrijven niet veel verschillen. Deze nnme is gebseerd op het feit, dt op de kleine bedrijven het loon werk meer en meer ingng vindt. De kosten per 1 m breedte (x) bestn uit wendkosten en opbrengstderving op de wendkkers. An de hnd vn de publikties vn HELLINGA en MARIS (1953) en VAN WIJK (1957) werden de wendkosten gescht op c. / 45 en de opbrengstderving op c. / per 1 m breedte per jr. Als wrde voor x is f 6 per 1 m breedte per jr ngehouden. De kosten per 1 m lengte (ƒ) bestn uit opbrengstderving lngs de rnd, extr kosten voor het mien en rooien vn de knten, e.d. De opbrengstderving wordt gescht op c. / 1 en de extr kosten voor het mien en rooien op c. / 5 per 1 m lengte per jr. Bij deze schtting werd gebruik gemkt vn dezelfde littertuur ls hiervoor is genoemd en tevens vn gegevens vn de Lndbouwvoorlichtingsdienst te Emmen en te Horst. Als wrde voor ƒ is ƒ per 1 m lengte per jr ngehouden. De kosten per 1 m trnsport vn oogstprodukten en mest per h bedrgen c. / 3 per jr. De wrde vn P is op de volgende wijze bepld : Produkt of mest Antl wgens per h Frequentie per 3 jr Antl wgens per h per 3 jr Grn.... Hkvruchten.. Mest X IX IX Totl 48 Per jr dus 48/3 = 16 wgens. Het vervoeren vn deze 16 wgens over 1 m met een snelheid vn 4 km/uur met een trekker duurt 16/4 =

8 2/5 uur. De kosten vn i uur trnsport met trekker, wgen en een mn, is op / 8 gesteld. P is dus c. / 3 per 1 m per h per jr De toeltbre perceelslengten en kveldiepten Ingevolge de percelering binnen de kvel zijn de perceelslengte en kveldiepte n elkr gelijk. De toeltbre perceelslengten en kveldiepten zijn vstgesteld bij een T-wrde vn 1 gulden per h per jr en dit om twee redenen. De eerste is, dt de toeltbre lengte vn kleine kvels prktisch niet wordt vergroot door de tolerntie te verhogen (zie fig. 2) terwijl / 1 extr exploittiekosten per h per jr gekpitliseerd tegen 4 % reeds een bedrg vn / 25 per h betekenen. De tweede reden is de volgende: indien op de breedte vn de kvel niet lleen de kosten vn wenden en dergelijke drukken, mr ook de jrlijkse kosten vn nleg en onderhoud vn de weg die deze kvel ontsluit, dn wordt de wrde vn x nzienlijk hoger nmelijk c. / 18 per 1 m kvelbreedte. Dit geldt voor nlegkosten vn c. / 4 per m weg, een jrlijks onderhoud vn /,5 per m weg en indien de weg n beide zijden kvels ontsluit. In figuur 3 is voor x = f 18, de kvellengte uitgezet wrbij de kosten miniml zijn. De L M voor x is / 18, blijkt redelijk overeen te stemmen met de lijn die verkregen wordt voor de grootste wrde perceelslengte L = kveldiepte in m 5 J_1(x=f6) kvelgrootte in h Fig. 3. Verbnd tussen perceelslengte, perceelsgrootte en kosten vn exploittie en weg L M (x = f 18) = perceelslengte met minimle exploittie- en wegkosten (ƒ en P hebben dezelfde wrde ls in fig. 2) Lu (x = f 6) en L 1 (x = f 6) zijn dezelfde lijnen ls in fig. 2

9 vn L 1 bij x = ƒ 6. Deze L 1 -lijn geeft dus ook ongeveer de kveldiepte n, wrbij de kosten vn exploittie én wegen miniml zijn. De kleinste L 1 -wrde kn buiten beschouwing blijven. Om een finncieel ntrekkelijk wegennet te ontwerpen gt het er om 'hoe ver' de kvels mogen worden 'uitgerekt'. Uit de figuren 2 en 3 kn worden fgeleid dt bij de T-wrde vn / 1 per h per jr, de lengte-breedte verhouding vn de kvel mximl c. 3 is. Voor het perceel is deze verhouding 1. Indien er door moeilijkheden met pchtruil en dergelijke meer dn twee bouwlndkvels per bedrijf moeten worden toegedeeld, dn wordt bij eenzelfde ntl bouwlndpercelen per bedrijf het ntl percelen per kvel uiterrd kleiner. In deze gevllen mg de lengtebreedte verhouding vn de kvels groter zijn dn ongeveer 3. De mximle lengte-breedte verhouding vn het perceel blijft evenwel 1. In tbel 2 zijn de toeltbre kveldiepten vermeld voor de verschillende bedrij f sgrootteklssen en de druit fgeleide kvelgrootteklssen. Bij de bepling hiervn is de toeltbre diepte vn de kleinste kvel per kvelgrootte-klsse in het oog gehouden. Er is tevens voor gezorgd, dt lle kvels, die,6 h en groter zijn, miniml 6 m breed worden (VAN DEN BAN, 1958). TABEL 2. De toeltbre kveldiepte per kvelgrootteklsse en per bedrij f sgrootteklsse Klsse-nduiding b c d e f Bedrijfsgrootteklsse h Kvelgrootteklsse h Percentge v. d. m cultuurgrond Toeltbre kveldiepte per klsse Mximl m Miniml m 1-3,3-1, ,-1, ,7-2, ,3-3, ,3-5,o ,-8, In de prktijk zullen bedrijven vn 1 tot 3 h stellig minder dn drie kvels krijgen, mr ngezien men in de prktijk ook te mken heeft met eigendommen kleiner dn 1 h is er bij de berekeningen vnuit gegn, dt 5 % vn de oppervlkte bestt uit kvels vn,3 tot 1 h. 3. Verkvelingsmodellen Uit de tbel 2 is het percentge vn de oppervlkte f te leiden, wrvoor een gemiddelde kveldiepte vn 1, 2 m, enz. moet worden gereliseerd. Het is in de prktijk niet mogelijk om bijvoorbeeld de groep d-

10 1 kvels (2,3 tot 3,3 h) bij elkr te brengen en voor 2 % vn de oppervlkte de fstnd vn de wegen op 6 m te stellen (zie tbel 2). Bovengestelde moeilijkheid leidt er in de prktijk toe, dt de fstnd vn de wegen wordt gebseerd op de toeltbre diepte vn de toe te delen kleinere kvels. In de ruilverkveling Montfort is de onderlinge fstnd vn de wegen bijvoorbeeld c. 3 m. Enerzijds is men tot het kiezen vn deze oplossing gedwongen omdt vrijwel uitsluitend met doorgnde kvelontsluitingswegen wordt gewerkt en de kvelindeling voorf niet bekend is, nderzijds heeft deze oplossing het voordeel dt de nieuwe kvelprojectie geogrfisch in mindere mte n het wegenstelsel is gebonden, hetgeen wil zeggen dt men elke kvelgrootte op ngenoeg elke willekeurige plts in het blok kn toedelen. Indien men in verbnd met de ontsluitingskosten de onderlinge fstnd vn de kvelontsluitingswegen wil opvoeren dn moeten er oplossingen worden gegeven voor de vorm en de ontsluiting vn de kleine kvels. Drtoe zijn nst doorgnde kvelontsluitingswegen en dwrsverbindingen nog insteekwegen te onderscheiden (zie fig. 1). -doorgnde weg-- Kvelgrenzerv" -doorgnde wegkvelgrenzen insteek weg insteekweg Fig. 4. Schets model I Fig. 5. Schets model II

11 De volgende twee verkvelingsmodellen zijn uitgewerkt: II I. De kveldiepte is gelijk n de hlve fstnd vn de wegen. Kvels, die bij deze kveldiepte niet meer toegedeeld kunnen worden n de doorgnde wegen komen n insteekwegen te liggen. Figuur 4 geeft een beeld vn dit model. II. Een combintie vn grote en kleine kvels en wel zo, dt de toeltbre diepte vn de grote en kleine kvels tezmen minstens gelijk is n de fstnd vn de doorgnde wegen. Kleine kvels die ook door combintie met grotere kvels niet meer toegedeeld kunnen worden, komen n insteekwegen te liggen. Figuur 5 is een schets vn dit model Het ntl meters insteekweg per h bij verschillende fstnden vn de doorgnde kvelontsluitingswegen voor model I Het benodigde ntl meters insteekweg is berekend, door de kvels wrvn de toeltbre kveldiepte kleiner is dn de hlve fstnd vn de doorgnde wegen, n insteekwegen te leggen met een kveldiepte die gelijk is n hun toeltbre kveldiepte. De wijze vn berekening is weergegeven in bijlge 1, het resultt in tbel 3. TABEL 3. Wegleng Afstnd vn de doorgnde wegen m Doorgnde wegen m/h Insteekwegen m/h Tezmen m/h Cultuurgrond die niet zonder insteekwegen kn worden ontsloten % 3 33,3 2,5 35,8 5 :en bij verkvelingsmodel I 4 25, 5,8 3,8 5 2, 5,8 25,8 6 16,7 8,8 25,5 3 7!4,3 12,1 26, ,5 12,1 24,6 5 Afstnden groter dn 8 m zijn niet in beschouwing genomen, ngezien bij 8 m reeds 5 % vn de oppervlkte cultuurgrond niet zonder insteekwegen ontsloten kn worden Het ntl meters insteekweg per h bij verschillende fstnden vn de doorgnde kvelontsluitingswegen voor model II Door grote en kleine kvels tegenover elkr toe te delen, wordt bereikt, dt bij dezelfde fstnd vn de doorgnde wegen het ntl meters insteekweg bij model II kleiner is dn bij model I. De wijze vn berekening vn het ntl meters insteekweg en de mogelijk gechte combinties zijn vermeld in bijlge 2. De theoretische combintiemogelijkheden zijn niet volledig benut, ngezien dit ook in de prktijk niet mogelijk zl zijn. Het resultt vn de berekeningen is vermeld in tbel 4.

12 12 TABEL 4. Weglengten bij verkvelingsmodel II Afstnd vn de doorgnde wegen m Doorgnde wegen m/h Insteekwegen m/h , 5 2, 6 16, ,8 8 12,5 12,1 Tezmen m/h Door combintie gebonden grote kvels in % vn de opp. cult, grond Cultuurgrond, die niet zonder insteekwegen kn worden toegedeeld % 33,3 1 25, 32 2, 43 2, , Gewenste fstnd vn de doorgnde kvelontsluitingswegen Bij lle fstnden vn doorgnde wegen is er voor gezorgd dt zowel de kleine ls de grote kvels een vorm gekregen hebben, die niet meer dn hoogstens c. / 1 per h per jr extr kosten met zich meebrengt ten opzichte vn de vorm met minimle exploittiekosten. In dit opzicht zijn de verschillende fstnden vn de doorgnde wegen dus gelijk. Bij toenemende fstnd vn de wegen verminderen echter de ontsluitingskosten. Dr stt een toenme tegenover vn het percentge cultuurgrond dt door insteekwegen wordt ontsloten. Deze twee vribele grootheden zijn in fig. 6 uitgezet tegen de fstnd vn de wegen. De ontsluitingskosten zijn gebseerd op een lgehele vernieuwing vn het stelsel vn kvelontsluitingswegen met verhrde doorgnde wegen en onverhrde insteekwegen. De kosten vn de verbindingswegen zijn buiten beschouwing gelten; ngezien deze niet vn direct belng zijn voor de onderhvige kostenvergelijking. De lichtere constructie vn de insteekwegen is te motiveren vnwege de geringere frequentie vn het gebruik vn deze wegen. Minder frequent gebruikte zndwegen op de veld- en ontginningsgronden zijn bovendien met geringe onderhoudskosten in een goed berijdbre toestnd te houden. De jrlijkse kosten per m weglengte zijn op de volgende wijze berekend: Rente en fschrijving: Onderhoud Totl Doorgnde wegen 5 % vn / 4 = ƒ 2. ƒ.5 / 2.5 Insteekwegen 5 / / vn ƒ = ƒ.75 / -25 /! Model II verdient voor prktisch lle in beschouwing genomen fstnden de voorkeur. Een uitzondering geldt voor de fstnd vn 8 m. Model I geeft echter een grotere vrijheid vn hndelen bij de kveltoedeling. Ook is er bij model I geen gebondenheid n kvelcombinties. Het is dn ook een reële veronderstelling, dt

13 13 Jrlijkse kosten in gld. per h fstnd kvelontsluitingswegen in m % cultuurgrond 5... x 4 x x x i H~ 3 O 4 O 5 O 6 ' 7 ' 8 ' fstnd kvelontsluitingswegen in m x model I o model H Fig. 6. Boven: Verbnd tussen jrlijkse kosten vn de doorgnde kvelontsluitings- en insteekwegen, en de onderlinge fstnd vn de doorgnde kvelontsluitingswegen. Onder: Verbnd tussen het percentge cultuurgrond dt niet zonder insteekwegen kn worden toegedeeld, en de onderlinge fstnd vn de doorgnde kvelontsluitingswegen. een op de prktijk fgestemd verkvelingsmodel ten dele uit model I en ten dele uit model II bestt. Voor deze combintie vn model I en model II zijn in tbel 5 weergegeven: de procentuele toenme vn de kvelontsluitingskosten bij fnemende fstnd vn de wegen en het percentge cultuurgrond dt door middel vn insteekwegen wordt ontsloten bij deze fstnden. Een juiste keuze vn de onderlinge fstnd vn de doorgnde wegen houdt rekening met de ontsluitingskosten en met de bovengeschetste verkvelingsproblemtiek. Het zl uit dien hoofde duidelijk zijn dt deze keuze neerkomt op een compromis tussen de 'meerdere kvelontsluitingskosten' bij fnemende fstnd en de 'meerdere verkvelingsproblemtiek' bij toenemende fstnd vn de wegen. Uit tbel 5 vlt te concluderen dt een fstnd vn

14 14 TABEL 5. Procentuele kvelontsluitingskosten en percentge cultuurgrond door insteekwegen ontsloten. Gemiddelden vn de ruilverkvelingsmodellen I en II Afstnd vn de doorgnde wegen m Meerdere kosten in procenten vn de kosten bij 8 m % Percentge cultuurgrond door middel vn insteekwegen ontsloten % m een nvrdbre oplossing is voor dit probleem. De kostenstijging ten opzichte vn een fstnd vn 8 m is bij 6 m nog beperkt en ngenoeg vn dezelfde grootte ls het percentge cultuurgrond dt bij die fstnd door insteekwegen wordt ontsloten. Bij deze fstnd vn 6 m is de lengte n insteekwegen c. 6 m/h (gemiddelde vn de tbellen 3 en 4 bij een fstnd vn 6 m) of 27 % vn de totle lengte n kvelontsluitingswegen. De lengte n doorgnde kvelontsluitingswegen is 16 à 17 m en de totle lengte n kvelontsluitingswegen c. 23 m per h. Tot nu toe is verondersteld, dt de verbindingswegen tussen de kvelontsluitingswegen geen kleine kvels ontsluiten. Het is echter denkbr dt de verbindingswegen ls zodnig wel worden gebruikt. Deze wegen liggen vk lngs de rnden vn de complexen veldgrond. Indien deze wegen op m vn elkr liggen en ze in verbnd met bebouwing, de noodzk om ter pltse grote kvels toe te delen, en dergelijke, nog voor c. 75 % kunnen dienen voor het toedelen vn kleine kvels dn kn het ntl m insteekweg per h met c. 5 m worden verminderd. De vrg is nu welke invloed dit heeft op de keuze vn de gewenste fstnd vn de doorgnde kvelontsluitingswegen. Ten behoeve vn deze keuze is fig. 7 gemkt. Hierbij is voor de berekening vn het percentge cultuurgrond, dt niet zonder insteekwegen kn worden toegedeeld, ngenomen dt de kleinste kvels n de verbindingswegen komen te liggen, zodt genoemd percentge steeds n de hoge knt is. Uit fig. 7 blijkt, dt 6 à 7 m een fstnd vn de doorgnde kvelontsluitingswegen is wrbij het percentge cultuurgrond n insteekwegen niet meer dn 1 à 3 % bedrgt en door het verder uit elkr leggen vn de wegen niet veel meer op de kosten kn worden besprd. Bij deze conclusie is er weer vnuit gegn dt gedeeltelijk model I en gedeeltelijk model II wordt toegepst. Bij 6 m is c. m insteekweg nodig per h en bij 7 m c. 5,5 m. Het totl ntl meters kvelontsluitingsweg, insteekweg en verbindingsweg bedrgt bij 6 m c. 25 m per h en bij 7 m c. 26,5 m per h. De mogelijkheid om 5 m verbindingsweg per h voor het toedelen vn kleine kvels te kunnen gebruiken, heeft dus ten gevolge dt

15 Jrlijkse kosten in gld per h 1 BÖ « fstnd kvelontsluitingswegen in m "/.cultuurgrond <*> fstnd kvelontsluitingswegen in m x model I o model II Fig. 7. Boven: Verbnd tussen jrlijkse kosten vn de doorgnde kvelontsluitings- en insteekwegen, en de onderlinge fstnd vn de doorgnde kvelontsluitingswegen, indien 5 m verbindingsweg per h kn worden benut voor het toedelen vn kleine kvels. Onder: Verbnd tussen het percentge cultuurgrond, dt niet zonder insteekwegen kn worden toegedeeld, en de onderlinge fstnd vn de doorgnde kvelontsluitingswegen, indien 5 m verbindingsweg per h kn worden benut voor het toedelen vn kleine kvels. de gewenste fstnd vn de doorgnde wegen hoogstens ioo m wordt vergroot. Deze verschuiving is niet groot. Het zelfde geldt voor niet l te rigoureuze vernderingen in de bedrij f sgrootteverdeling en de tolerntie (T). In verbnd met de zich voordoende en nog te verwchten vergroting vn lndbouwbedrijven kn men zich fvrgen of een wegenfstnd vn 6 à 7 m ook voldoet n de eisen vn een toekomstige verkveling vn deze bouwlndgronden. Uit figuur 2 blijkt dt een wegenfstnd vn 6 à 7 m, overeenkomend met een kveldiepte vn 3 à 35 m, een optimle situtie is voor kvels vn 1 h behorende bij bedrijven vn 3 h. Deze wegenfstnd houdt derhlve in voldoende mte rekening met toekomstige

16 ontwikkelingen. Het gebruik vn insteekwegen moet dn ook tevens worden gezien ls een npssing n de huidige, niet bestendige, bedrijfsgroottestructuur. 5. Smenvtting en conclusies i6 Het ontwerp voor een wegennet in ruilverkvelingen wordt vk gedicteerd door de topogrfie, de bestnde reeds verhrde wegen, bebouwing en dergelijke. Op de grote complexen veldgrond en oudere ontginningsgrond in de Limburgse ruilverkvelingen echter zijn deze dwingende fctoren vn weinig betekenis. De onderlinge fstnd vn de kvelontsluitingswegen (zie fig. 1) kn op deze complexen bouwlnd worden fgestemd, op de bedrij f sgroottestructuur (zie tbel 1). De kvelgrootte-verdeling is hieruit fgeleid (zie tbel 2). Met behulp vn het verbnd tussen perceelslengte en exploittiekosten met en zonder wegkosten (zie fig. 2 en fig. 3) werden de toe- Bijlge 1 Antl meters insteekweg per h voor model I bij verschillende fstnd vn de doorgnde kvelontsluitingswegen Afstnd vn de wegen Niet toe te delen bij kveldiepte = hlve wegenfst. % vn de cultuurgrond m insteekweg per h b b b c d b c d ,5 X 5 = 2,5',5 X 5 = 2,5,1 X 33,3 = 3, X X X X X ,5 x 5,1 x 33,3, x 2,2 x 16,7 = = = = = 5.8 2, ,5 3,3 3. 2, , 3,3 12,1,5 x 5 = 2,5,1 X 33,3 = 3,3, X 2 = 3,,2 x 16,7 = 3,3 12,1 * Klsse-nduiding (zie tbel 2) * * Voor de -kvels, die 5 % vn de totle oppervlkte besln, is de toeltbre kveldiepte 1 m. Voor 1 h -kvels is bij de toedeling n beide zijden vn de insteekweg 5 m weg per h nodig. Voor het gehele gebied betekent dit per h,5 X 5 = 2,5 m/h.

17 17 Bijlge 2 Antl meters insteekweg per h voor model II bij verschillende fstnd vn de doorgnde kvelontsluitingswegen Afstnd vn de wegen Niet toe te delen bij kveldiepte = hlve wegenfstnd Combineren met Door combintie gebonden grote kvels in % vn de opp.cult.grond m insteekweg per h b b Jb c b c d b c d c t/m f dt/mf c t/m f et/m f et/m f f e t/m f e t/m f 2 * X 5 = 1* X 5 = J 1 ' 25 -^- X IO = X 5 = 2 IOO 35 ^ x 1 = 23 -^ ^ X 5 = 35 ^ - x = Te 4 - X 2 = ,5 x 5 = 2,5,5 X 33,3 = 1,7 4.2,5 x 5 = 2,5,1 X 33,3 = 3,3, X 2, = 3, 8,8,5 X 5 = 2,5,1 x 33,3 = 3,3, X 2, = 3,,2 x 16,7 = 3,3 12,1 * De -kvels besln 5 % vn de oppervlkte cultuurgrond. Tegenover deze -kvels met een diepte vn 1 m moeten c, d, e en f-kvels liggen met een diepte vn 2 m. De oppervlkte vn deze door combintie gebonden grotere kvels bedrgt 2/1 x 5 = 1 % vn de totle oppervlkte. ltbre perceelslengten voor de verschillende perceelsgrootten vstgesteld. Bij een overlngse indeling vn de kvel in percelen is de toeltbre kveldiepte gelijk n de toeltbre lengte vn de percelen die tezmen de kvel vormen. In tbel 2 zijn de toeltbre kveldiepten voor de kvelgrootteklssen vermeld. De onderlinge fstnd vn de doorgnde kvelontsluitingswegen

18 behoeft niet op de toeltbre kveldiepte vn de kleinere kvels te worden fgestemd, indien insteekwegen worden toegepst (model I, zie fig. 4) en tevens grote en kleine kvels worden gecombineerd (model II, zie fig. 5). De kvelontsluitingswegen kunnen, door ten dele model I en ten dele model II toe te pssen, op een onderlinge fstnd vn 6 m worden gelegd. Dit is een compromis tussen kosten en te verwchten moeilijkheden bij het mken vn de toedeling. Het verder uit elkr leggen vn de doorgnde kvelontsluitingswegen levert weinig bespring meer op (zie fig. 6), terwijl c. 2 % vn de cultuurgrond bij 6 m niet zonder insteekwegen kn worden toegedeeld. Er is hierbij c. 6 m insteekweg per h nodig. Indien 5 m verbindingsweg per h voor het toedelen vn kleine kvels wordt benut, dn kn de onderlinge fstnd vn de kvelontsluitingswegen bij hetzelfde ntl meters insteekweg met ongeveer 1 m worden vergroot. i8 Littertuur: BAN, J. P. A. VAN DEN Kvelvorm en bouwpln. Tijdschrift voor Kdster en Lndmeetkunde 74: HELLINGA, F. en R. MARIS Perceelsvorm- en grootte, mede in verbnd met de weglengte. Een verkvelingsstudie. Tijdschrift voor Kdster en Lndmeetkunde 69: RiGHOLT, J. W Arbeidsbehoefte en verkveling. Voordrcht Lndbouwweek; smenvtting in Lndbouwkundig Tijdschrift 71: 8. WIJK, C. VAN De indeling vn een bouwlndkvel in percelen. Lndbouwvoorlichting 14: