HET IDEALE MATERIAAL KIEZEN VOOR BUITENSCHRIJNWERK

Transcriptie

1 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN - - HET IDEALE MATERIAAL KIEZEN VOOR BUITENSCHRIJNWERK Hernieuwbare materialen gebruiken f materialen die vldende aanwezig zijn in de natuur, die recycleerbaar en gerecycleerd zijn en k rekening huden met hun ecbalans en de nderhudstyplgie PRINCIPES BENADERING Deze fiche behandelt de keuze van vensterramen, maar de meeste aanbevelingen hier zijn van tepassing p alle buitenschrijnwerk: deuren, brstweringen, lggia's, znweringen, ramen. Een vensterraam met verschillende functies vervullen. Het zrgt vr : Lichtinval (altijd, en afhankelijk van de beglazing, de prfielbreedte en de nderverdeling) en ccasinele luchttever in de meeste gevallen de peningswijze en het beslag (drukntlastende tchtstrips, verluchtingsrsters)) De waterdichtheid, die afhangt van het raamprfiel (aantal aanslagen, perifere dichtingsvegen, aanwezigheid neus van waterslag p vaste f pengaande delen) en van het type en de kwaliteit van de plaatsing tegen de drpels en dagstukken De thermische islatie, afhankelijk van het srt materiaal en de thermische nderbrekingen eigen aan het prfiel, en de luchtdichtheid, die afhangt van het type en de kwaliteit van de plaatsing in de muurpening De akestische islatie, die hfdzakelijk afhangt van de kwaliteit van de beglazing en het srt en de kwaliteit van de inbuw van het raam in de muurpening In het kader van een duurzame buw f renvatie is het heel ged mgelijk m via de verschillende keuzes.a. van het materiaal een kwaliteitsvl antwrd te bieden p deze verschillende functies, rekening hudend met de eclgische criteria. Om dit te den met men k kijken naar: De milieu-eigenschappen: de energiekst van de prductie, het verver en de recyclage van het materiaal en de eventuele impact p de gezndheid De technische eigenschappen: de geschiktheid van het materiaal vr het begde gebruiksdel, de thermische perfrmantie van het schrijnwerk, de levensduur en de nderhudsfrequentie De ecnmische eigenschappen: initiële kst en nderhud BLZ. 1 VAN 9 HET IDEALE MATERIAAL KIEZEN VOOR BUITENSCHRIJNWERK JULI 2010

2 TECHNISCHE DOELSTELLINGEN Te vermijden: Schrijnwerk in PVC. Vr dit materiaal mag enkel wrden gekzen indien er geen andere mgelijkheid is. Schrijnwerk in primair (d.i. "nieuw") aluminium. Schrijnwerk in extisch hut dat niet afkmstig is uit duurzaam bsbeheer. Minimaal Ramen in secundair aluminium f staal zijn bijznder geschikt indien er veel wrdt geëist van het schrijnwerk f indien met wrden vldaan aan hge vereisten inzake weerstand (b.v. in daken / weinig tegankelijke znes / een stedelijke mgeving / gevel die erg bltstaat aan nweer f vervuiling enz.). In smmige types gebuwen is deze keuze aangewezen m architecturale redenen (grdijnmuren, ). Let erp dat de ramen een efficiënte thermische nderbreking bieden. In ieder geval meten de deuren en vensters vlden aan de EPB-eisen inzake thermische prestaties, namelijk Uw,max=2.5 W/m²K en Ug,max=1.6 W/m²K. Aangeraden Schrijnwerk in inheems hut znder label f extisch hut met label. Optimaal Schrijnwerk in inheems hut dat vldet aan de labels FSC f PEFC. Het beste kan wrden gekzen vr een hutsrt die weinig f geen behandeling ndig heeft (vr verduurzaming en/f afwerking) en weinig f geen nderhud vergt. Er zijn aparte fiches die handelen ver de keuze van hutsrten en hun eventuele behandeling (zie de links p het einde van deze fiche). Hut en aluminium kunnen in schrijnwerk wrden gecmbineerd m zdende ppervlaktebehandelingen te vermijden, het nderhud te beperken en een minder bestendige hutsrt te kunnen kiezen (dus meer inheems / minder behandeld ). KEUZE-ELEMENTEN TECHNISCHE EN MILIEU-ASPECTEN > Hut Hut is een interessant materiaal zwel qua milieubalans als qua thermische prestaties. Het gebruik van hut met vlgens de milieucriteria vlden aan de vlgende drie vrwaarden: Het hut met een plaatselijke srt zijn f van dichtbij kmen: Belgisch hut f hut afkmstig uit de Eurpese Unie. Hut mag geen behandelingsprducten vereisen die nadelig zijn vr het milieu f de gezndheid. De huidige tendens bestaat erin m ramen en deuren niet te behandelen en het hut p natuurlijke wijze grauw te laten wrden, wat de keuze qua srt beperkt. Tch wrdt een ppervlaktebescherming aangeraden vr schrijnwerk dat sterk bltstaat en niet wrdt beschermd dr bijvrbeeld een verhangend dak. Het hut met de labels dragen die bewijzen dat de bssen waarvan het afkmstig is evenwichtig wrden beheerd. Men spreekt van een "duurzame" ntginning als de heveelheid materie die wrdt weggenmen, de nieuwe, p datzelfde genblik geprduceerde heveelheid niet verschrijdt. De verdreven ntginning in trpische gebieden bedreigt het erwud, waar de rijkste bitpen van nze planeet zijn. De lkale vlkeren kmen eveneens in gevaar. Dit fenmeen van anarchistische explitatie treft k de breale (nrdelijke) bssen in Canada (rde ceder), alsk de Siberische taiga (naaldbmen). Het PEFC-label garandeert dat het hut afkmstig is van wuden die wrden beheerd vlgens criteria gedefinieerd dr de Ministeriële Cnferenties ver de Bescherming van de Bssen in Eurpa ( Het PEFC-label is internatinaal. Op de andere cntinenten is het PEFC-label gebaseerd p criteria die p internatinale cnferenties betreffende die cntinenten zijn vastgelegd (Tarapt, Mntreal, ITTO, ). Het FSC-label is van zijn kant ntstaan in de scht van de milieubewegingen. BLZ. 2 VAN 9 HET IDEALE MATERIAAL KIEZEN VOOR BUITENSCHRIJNWERK JULI 2010

3 Vrbeelden van hut. Links: eik. Uiterst rechts: lariks. Brn ft 1 en 2: ft 3: Van de hutsrten met een FSC-label die bruikbaar zijn vr buitenschrijnwerk kunnen de vlgende srten wrden gekzen: witte Amerikaanse eik lariks Eurpese eik Eurpese duglas jatba sapupira angelim pedra eucalyptus (vr een geraamte in hut en aluminium) afzelia (variabel al naargelang de srt) meranti (variable seln l espèce) merbau Leveranciers van ramen in gelabeld hut zijn te vinden via de nline zekmachines (zie hfdstuk "Waar kan men hut met PEFC- f FSC-label vinden?"). De keuze van hutsrten vlgens hun gebruik wrdt mschreven in een aparte fiche (link p het einde van deze fiche). Ten sltte dient te wrden gezegd dat huten ramen gemakkelijker te herstellen zijn dan andere srten schrijnwerk. Met hutpasta bijvrbeeld kan men deuken in een raamwerk herstellen. Eventueel kan men stukken vervangen in een bestaande raamcnstructie die men wil behuden mdat het pand bijvrbeeld beschermd is f mdat men p duurzame wijze wilt te werk gaan. Massief huten ramen zijn dus veel meer dan PVC-ramen geschikt vr hergebruik, restauratie en recyclage. > Hut en aluminium Dit srt schrijnwerk biedt tal van vrdelen: prfiteren van de thermische vrdelen van hut de behefte aan hutbehandeling beperken geen nderhud ndig vr het buitengedeelte langere geschatte levensduur van het venster de mgelijkheid m een minder sterke basishutsrt te kiezen (lagere natuurlijke duurzaamheidsklasse), waardr er meer keuze is tussen de inheemse hutsrten dr de islerende eigenschappen van hut bespaart men p het brandstfverbruik in vergelijking met een metalen geraamte het aluminium prfiel kan een schuivend scharnier hebben, waardr het pengaande raam minder plaats inneemt (cf. Velfac-ramen) De aanwezigheid van aluminium vrmt een nadeel vr de ecbalans, maar alle verhudingen in acht genmen blijft de impact minimaal, gezien de bestaande recyclagemgelijkheden en de prestaties. > Aluminium Metalen prfielen vergen een aanzienlijke heveelheid energie vr hun vervaardiging, en ze hebben een ngunstige ecbalans (vermelding "af te raden" in de NIBE-classificatie). BLZ. 3 VAN 9 HET IDEALE MATERIAAL KIEZEN VOOR BUITENSCHRIJNWERK JULI 2010

4 De grndstffen zijn niet vernieuwbaar maar aanwezig in min meer vldende heveelheden: bauxiet, steenkl, aardgas en aardlie. Additieven verbeteren zijn eigenschappen: kper, ijzer, magnesium, mangaan, silicne, zink, 30 à 40% van de grndstf is afkmstig uit de recyclage (de brnnen zijn hier niet eenduidig ver). Vervuilende stffen kmen vrij tijdens de fabricage en de recyclage (in mindere heveelheid): stf en fijnstf, HCl (zutzuur, dat schadelijk is vr de znlaag), SO 2, VOS, dixines en furanen. Het materiaal is inert aan het einde van de levensduur het srt afwerking). Wel is het z dat aluminium vr meer dan 90% eindels recycleerbaar is znder aan kwaliteit in te beten: hiervr is 10 keer minder energie ndig dan bij de initiële ntginning en prductie. 92 à 98% van de prfielen wrden effectief ingezameld. Beperk de afwerkingen van aluminium ramen die de recyclage ervan kunnen hinderen: tplagen (bv. thermisch verlakken). Andisering verdient de vrkeur. Dat gebeurt met aluminiumxide, dat k de thermische eigenschappen van het raam verbetert. Dit materiaal heeft een lange levensduur en vergt geen nderhud. De thermische prestaties van deze materialen zijn zwak maar wrden gecmpenseerd dr thermische nderbrekingen tijdens de vervaardiging (vegen en afstandblkjes in nyln, ingespten islatie). Deze techniek vermindert het recyclageptentieel, mdat de materialen meilijker van mekaar ls te maken zijn. > PVC Dit is een materiaal afkmstig uit de chlrindustrie. PVC-ramen hebben een ngunstige milieubalans: er kmen schadelijke verntreinigende stffen vrij in geval van brand gemiddeld tt hg energieverbruik vr de prductie. Het gedeelte vernieuwbare energie in het fabricageprces is beperkt (<5%) de grndstffen die wrden gebruikt zijn meestal niet vernieuwbaar en verntreinigend: verwerking van chlr bevat additieven en stabilisatren (zware metalen zals ld en cadmium, en plastifieerstffen zals ftalaat) die schadelijk zijn vr de gezndheid prductie- en verwijderingsprces dat tal van verntreinigende stffen uitstt (dixines, zutzuur dat schadelijk is vr znlaag, ftalaat, PCB's, ), naast txische stffen (biaccumulatie bij de mens: kankerverwekkend, verstrt de vrtplanting) en ectxische stffen (die niet afbreken: aanwezigheid in sedimenten en zuiveringsslib). Er wrdt gedacht aan smmige vervangingsprducten, maar die bieden geen waarbrg: kalkzink f dictyltin (txisch vr het immuunsysteem). prblemen tijdens de recyclage, vral dr de additieven in de materie. Slechts 3 tt 5% van het PVC dat binnen de Eurpese Unie wrdt aangewend, is werkelijk gerecycleerd. Het gebruik van PVC-ramen stijgt nphudelijk sinds de jaren '60 en de Eurpese Unie verwacht dan k een aanzienlijke verhging van het afval dat in de kmende jaren zal meten wrden verwerkt. PVC gaat meestal naar de strtplaats f de verbrandingsven (mmenteel rendabeler dan mechanische recyclage), met de bekende gevlgen vr het milieu. We meten aanstippen dat de sectr tracht m de impact van zijn prducten te minimaliseren, via het Greenline -label, dat strenge eisen stelt teneinde de verntreinigende stffen te beperken tijdens de prductie. De thermische eigenschappen van PVC-ramen wrden zals vr metalen ramen, verkregen dr thermische nderbrekingen en dr islatie te injecteren. BLZ. 4 VAN 9 HET IDEALE MATERIAAL KIEZEN VOOR BUITENSCHRIJNWERK JULI 2010

5 > Overzicht van de milieuprestaties Onbehandeld trpisch hardhut uit een duurzaam beheerd bs Eurpees behandeld zachthut uit een duurzaam beheerd bs Eurpees behandeld zachthut, niet uit een duurzaam beheerd bs PVC Aluminium Behandeld f nbehandeld trpisch hut, niet uit een duurzaam beheerd bs Thermische prestaties 1,6-1,8 W/m²K de hutsrt) 1,6-1,8 W/m²K de hutsrt) 1,6-1,8 W/m²K de hutsrt) 1,5-3 W/m²K het aantal kamers en de aanwezigheid van metalen verstevigingen) 3,5-4,2 W/m²K (met thermische nderbreking) 1,6-1,8 W/m²K de hutsrt) Geraamde levensduur * Gemiddelde tt hge levensduur: 40 tt 60 jaar Gemiddelde levensduur: 40 tt 50 jaar Typische waarden: 40 tt 50 jaar. Meer indien metalen verstevigingen aanwezig. Lange levensduur : > 60 jaar Gemiddelde tt hge levensduur: 40 tt 60 jaar Milieubalans (NIBEclassificatie 2010)** 1a Beste keuze 1b Beste keuze 2a Gede keuze 3a Aanvaardbaar 5a Te vermijden 6b Slechte keuze Gids vr duurzame buw en renvatie, CRTE. De levensduur van schrijnwerk is bijznder meilijk te ramen, dr een gebrek aan histrische gegevens en statistische studies betreffende de afvalverwerking.**vr meer infrmatie ver de NIBE-classificatie ECONOMISCHE ASPECTEN > Kst van de materialen Hier vlgt een schatting van de prijzen van de ramen. De rdegrttes wrden bij wijze van vrbeeld gegeven. De prijzen mvatten de levering en plaatsing exclusief BTW, en huden k rekening met de beschermende behandelingen van het hut, en de verbindingen met het metselwerk. De pgegeven prijzen hebben betrekking p draaikipramen van 1,5 m² tt 2 m², met dubbele beglazing. Prix [ /m² pening] vlgens BUA 2009 MIN MAX Hut: merbau 318 /m² 353 /m² Hut: afzelia Dussié 414 /m² 494 /m² Hut: acaju 490 /m² 607 /m² PVC 376 /m² 438 /m² Versterkt PVC 425 /m² 512 /m² Aluminium (geandiseerd) met thermische nderbreking Gelakt aluminium met thermische nderbreking 328 /m² 361 /m² 469 /m² 515 /m² BLZ. 5 VAN 9 HET IDEALE MATERIAAL KIEZEN VOOR BUITENSCHRIJNWERK JULI 2010

6 De huidige markt is duidelijk gunstig vr PVC-ramen (verkp, prijzen, verwijderingsksten). Er met echter een verstrenging wrden verwacht van de Eurpese regelgeving p het strten en verbranden van prducten p basis van PVC. Als de milieuksten in rekening wrden gebracht, kunnen de prijzen van de PVC-ramen in de kmende jaren gaan schmmelen en recyclage meer wrden gevalriseerd. Er zijn premies vr de plaatsing van huten ramen (in wningen f tertiaire gebuwen), p vrwaarde dat de beglazing een bepaalde thermische prestatie haalt. De premie is hger vr gelabeld hut: > Waar kan men hut met PEFC- f FSC-label vinden? De natinale federatie van huthandelaars stelt verschillende adressen vr in het Brussels Hfdstedelijk Gewest: Een leverancier van huten ramen met FSC-label vindt men bijvrbeeld via de zekmachine van de website De leveranciers wrden gesrteerd p de nabijheid van de buwplaats. Vr het PEFC-label is er een gelijkaardige website: DE JUISTE KEUZE MAKEN De tabel hiernder vat de verschillende bjectieve analysepunten samen met betrekking tt de keuze van het schrijnwerk: Inheems f trpisch hut uit een duurzaam beheerd bs Inheems hut, niet uit een duurzaam beheerd bs Trpisch hut, niet uit een duurzaam beheerd bs Milieubalans Thermische prestatie Kstprijs Hut met aluminium Primair aluminium Secundair aluminium PVC indien lange levensduur, anders De milieubalans van PVC-ramen is gemengd. Ontwerpers zullen er zich wel van afkeren dr de milieu-impact van het materiaal inzake fabricage en verwijdering p het einde van de levensduur. Het blijkt dat aluminiumramen weinig interessant zijn p het vlak van de grijze energie en de uitstt van breikasgassen. De keuze tussen een PVC-raam en een in aluminium zal afhangen van de verhuding gerecycleerd aluminium. Naarmate het aluminiumraam meer secundair aluminium bevat, valt de milieubalans uit in het nadeel van het PVC-raam. Huten ramen vertnen de beste milieubalans. Let wel, huten ramen zijn zeer interessant als ze beantwrden aan bepaalde criteria: inheems hut, afkmstig van duurzaam beheerde bssen, dat geen diepgaande chemische verduurzaming ndergaat. Kies k een vldende bestendige hutsrt f geef de vrkeur aan behandelingen in autclaaf, vlgens de plat-methde, f met brzut. Zie fiche CSS10 "Hutbehandelingen: gevlgen vr de gezndheid en het milieu". Het hut mag geen zwaar en frequent nderhud vergen en mag niet geverfd zijn, f alleen met BLZ. 6 VAN 9 HET IDEALE MATERIAAL KIEZEN VOOR BUITENSCHRIJNWERK JULI 2010

7 verf die niet ngunstig is vr het milieu en de gezndheid (zie fiche CSS09 "Lijm en verf: hun invled p gezndheid en milieu"). Ramen in hut/aluminium zijn iets minder gunstig dan huten ramen. Ze zijn een interessant cmprmis m het nderhud van de ramen en het gebruik van edele hutsrten te beperken. Vrbeeld van ramen in hut-aluminium (brn: Thermpane) IN DE PRAKTIJK Er meten maatregelen wrden genmen tijdens de verschillende ntwikkelings- en uitveringsfasen van het prject: VOORONTWERP Duiding van de cntext waarin de ramen wrden geplaatst m een keuze te kunnen maken die vereenstemt met de lkale mstandigheden: stedelijke mgeving, riëntatie (bltgesteld aan weersinvleden, vchtige verheersende wind, vchtig f vervuild milieu, Indien ndig, nadenken ver de nderhudstrategie: type, frequentie, ksten, bereikbaarheid van de ramen, UITVOERINGSONTWERP, DOSSIER VOOR DE BOUWVERGUNNING De ntwerper met vermijden m ramen te gebruiken in PVC en ramen p basis van metaal. Het is beter te werken met ramen in hut f in hut en aluminium. In het geval van PVC-ramen met de ntwerper prfielen kiezen met verschillende kamers znder metalen versterking. In het geval van metalen ramen met de ntwerper kiezen vr prfielen met een drlpende thermische nderbreking. Indien de keuze van de ntwerper uitgaat naar een huten geraamte, dan met hij: zrgen vr een efficiënte afver van het water dat p de vensters vleit (afvergtjes, druipranden, plaatsing p keellijst, waterslag met neus p vaste f pengaande delen, ). zrgen vr een filmgene binnenafwerking (verf f vernis) en een minder filmgene buitenafwerking (lazuurbeits) m de migratie van de waterdamp van binnen naar buiten te bevrderen en te vermijden dat het water in de materie stagneert. hut gebruiken met het FSC-label (Frest Stewardship Cuncil), vral wanneer het van trpische, Canadese f Siberische rspng is, f hut met het PEFC-label (Prgramme fr the Endrsement f Frest Certificatin Schemes). BLZ. 7 VAN 9 HET IDEALE MATERIAAL KIEZEN VOOR BUITENSCHRIJNWERK JULI 2010

8 Elk land mag een eigen keuringssysteem instellen, dat kan wrden erkend dr de PEFC-certificering vlgens een zeer strenge eisenbundel. De twee grte labels in Canada en de Verenigde Staten, de SFI en de CSA, zijn bijvrbeeld een tweetal jaar geleden erkend dr het PEFC. Het PEFC-label is dan k het meest verspreide hutlabel ter wereld gewrden, met meer dan 200 miljen gecertificeerde hectare. vr ramen met men hut kiezen met een natuurlijke bestendigheid zals eik, kastanjehut, lariks f Duglasspar en die weinig f geen behandeling vereisen. Indien er een behandeling ndig is zal men prducten meten kiezen die geen impact hebben p het milieu en de gezndheid (zie fiche "hutbehandeling"). Vrbeelden van hut. Van links naar rechts: eik, kastanje en lariks. Opgelet, de tint kan variëren van bm tt bm Brn 1: Brn 2 en 3: m het hutppervlak te behandelen, met men prducten vrschrijven znder bicide actieve bestanddelen (schimmelddende middelen, insecticiden, bactericiden), met een plsmiddelgehalte tussen 0 en 5%, en p basis van bindmiddelen hfdzakelijk afkmstig van vernieuwbare grndstffen kies een vernis f een lakverf met natuurlijke harsen en niet met acryl f alkydharsen die wrden verdund met water f met plsmiddelen In ieder geval meten deuren en vensters vlden aan de EPB-vereisten inzake thermische prestaties, namelijk U w,max =2.5 W/m²K en U g,max =1.6 W/m²K. TOEZICHT OP DE WERKZAAMHEDEN Bij de levering van het hut een bewijs eisen van de herkmst en de labeling. De PEFC- en FSC-labels kunnen beide wrden getraceerd via een vlgnummer. Dat garandeert dat de prducten het hele keuringstraject werkelijk hebben drgemaakt (bv. FSC-COC-13245(AB)). Dat nummer staat p alle gecertificeerde huten ramen en met p de buwplaats wrden meegeleverd. Vr het FSC-label spreekt men van de CC f Chain f Custdy. Op een specifieke website kan men de geldigheid van het nummer nagaan: Vr het PEFC-label cntrleert men fwel het lgnummer dat p het prduct staat via fwel het CC-nummer: Let p de kwaliteit van de aansluitingen tussen het schrijnwerk en de muren, m z het beste resultaat te verkrijgen vanuit thermisch en akestisch standpunt. BLZ. 8 VAN 9 HET IDEALE MATERIAAL KIEZEN VOOR BUITENSCHRIJNWERK JULI 2010

9 AANVULLENDE INFORMATIE ANDERE AANDACHTSPUNTEN In de vlgende fiches kmen aanverwante thema's aan bd: ENE06 Optimaal ntwerpen van vensters MAT08 Een hutsrt kiezen vlgens de aard en de tepassing CSS10 Hutbehandelingen: gevlgen vr de gezndheid en het milieu BIBLIOGRAFIE Algemene werken ver de keuze van de materialen: Michiel Haas, Milieuclassificatie Buwmaterialen, Nederlands Instituut vr Buwbilgie en Eclgie te Naarden (NIBE) Fiches "Ec-devis", pgesteld dr de "Cnférence sur l éc cnstructin", Friedrich Kur, L habitat éclgique Quels matériaux chisir, uitg. Terre Vivante, 1999 Jutta Schwarz, L éclgie dans le bâtiment Guides cmparatifs pur le chix des matériaux de cnstructin, 1998 Suzanne en Pierre Déux, Le guide de l habitat sain, Uitg. Mediec Infrmatie ver het materiaal hut De vzw Fair Timber ndersteunt het duurzame bsbeheer: Hutinfbis: infrmatiemiddel ver het in België verwerkte hut en zijn tepassingen, gecreëerd dr de hutzagerijen en de aanverwante industrieën ( "Bis et habitat": vzw die werkt vr de prmtie van de hutbuw ( Belgian Wdfrum: gecreëerd p initiatief van de Belgische hutsectr, met het tijdschrift "Les curriers du bis" ( Natinale federatie van de huthandelaars: de website van de schrijnwerkers: Labels De website van het WWF heeft een lijst met FSC-gelabelde hutsrten De website van het FSC-label: Nrmen Berekening van de thermische prestaties een venster: NBN B BLZ. 9 VAN 9 HET IDEALE MATERIAAL KIEZEN VOOR BUITENSCHRIJNWERK JULI 2010