DE BINNENHUISVERONTREINIGING BEPERKEN: DE ELEKTROMAGNETISCHE VERONTREINIGING

Transcriptie

1 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN - - DE BINNENHUISVERONTREINIGING BEPERKEN: DE ELEKTROMAGNETISCHE VERONTREINIGING PRINCIPES CONTEXT Externe en interne brnnen van elektrmagnetische vervuiling vermijden. Elektrmagnetische vervuiling wrdt verrzaakt dr de elektrische en magnetische velden die in nze mgeving aanwezig zijn en geen natuurlijke rsprng hebben, in tegenstelling tt bijvrbeeld het magnetische veld van de aarde. De kunstmatige elektrmagnetische brnnen zijn elektrische f telecmmunicatie-installaties. Er bestaan twee srten elektrmagnetische glven: De laagfrequente glven: elektrische apparaten in werking zenden elektrische en magnetische glven uit. Elektrische apparaten die aangeslten zijn maar niet werken, zenden alleen elektrische glven uit. De hgfrequente glven: deze frequenties zijn hfdzakelijk afkmstig van telecmmunicatie, hifi-apparatuur, Die elektrmagnetische vervuiling is zwel binnen als buiten de wning aanwezig. De vrnaamste externe brnnen zijn nder meer de hgspanningslijnen, gsm-masten en tramlijnen, maar eveneens de radi- en tv-glven. Als interne brnnen van elektrmagnetische vervuiling denken we aan de velden pgewekt dr elektrische stpcntacten, nietafgeschermde teledistributiekabels, draadlze telecmmunicatietechnlgieën (wifi, gsm). Het prbleem van de elektrmagnetische velden bestrijkt dus een ruime waaier van technlgieën. Afbeelding van het spectrum van elektrmagnetische glven BLZ. 1 VAN 7 DE BINNENHUISVERONTREINIGING BEPERKEN: MAGNETISCHE VERONTREINIGING

2 Zich tegen de externe brnnen van elektrmagnetische vervuiling beschermen is meilijk. Hun sterkte en lcatie zijn het nderwerp van een debat dat p beleidsniveau met wrden geverd. Maar wat de interne brnnen betreft, beschikken de bewners ver vldende middelen m dit prbleem van elektrmagnetische vervuiling resluut aan te pakken. Dat is het thema van deze fiche. INDICATOREN De niet-natuurlijke magnetische velden wrden gecreëerd dr elektrische wisselvelden f elektrische strm. Ze wekken een magnetische kracht p die de geladen deeltjes van hun kers kan den afwijken (znder hun snelheid te wijzigen). De magnetische veldsterkte wrdt gemeten in [ampère/meter]. De magnetische fluxdichtheid f inductie wrdt drgaans uitgedrukt in Tesla [T] f in Gauss [G] (1 mg = 0,1µT). Ter vergelijking, het magnetische veld van de aarde bedraagt ngeveer 40 µt en het magnetische veld pgewekt in het hart (gemeten tijdens een elektrcardigram) bedraagt 0,00005 µt. De elektrische velden verbnden aan de aanwezigheid van elektrische ladingen f pgewekt dr een magnetisch wisselveld, wekken elektrische krachten p die alle geladen deeltjes binnen het veld in beweging brengen. De elektrische veldsterkte wrdt gemeten in [vlt/meter]. De elektrische veldsterkte van de aarde is zeer zwak en bedraagt ngeveer 0,001 V/m. De berdeling van de gezndheidseffecten wrdt gemeten in specifiek absrptietemp in [watt/kg] f in ppervlaktevermgensdichtheid [watt/m²]. De bltstellingsaanbevelingen wrden echter uitgedrukt in veldsterkte, te weten Tesla en vlt/meter. DOELSTELLINGEN Minimaal Vermijd, reeds in de ntwerpfase en bij de renvatie van gebuwen, interne brnnen van elektrmagnetische velden, dr te pteren vr elektrische testellen, telecmmunicatieapparatuur en cmputernetwerken die weinig elektrmagnetische velden pwekken. Ver strmkringen uit van gede kwaliteit. Aangeraden Kies materialen die p elektrmagnetisch niveau "absrberend" zijn, hfdzakelijk vlle materialen, als bescherming tegen externe brnnen van elektrmagnetische velden. Buw de elektrische strmkringen in vlle wanden in. Vermijd metalen wapeningen. Rust de strmkringen uit met netvrijschakelaars en afschermingen. ELEMENTEN VOOR EEN DUURZAME KEUZE TECHNISCHE ASPECTEN > Bescherming tegen laagfrequente (50 Hz) elektrische en magnetische velden in de wning De meeste elektrische en elektrnische apparaten in de wning wrden vanaf het algemeen elektrisch schakelbrd geved en hebben lage frequenties (50 Hz). Waar kmen LFelektrmagnetische velden vral vr? Gezndheidseffecten Laagfrequente elektrmagnetische velden: enkele tientallen Hz (in de wning) Huishudelijke apparaten, wekkerradi s in werking Elektrische stpcntacten (enkel het elektrisch veld) De bltstelling aan dit srt velden verrzaakt meestal alleen BLZ. 2 VAN 7 INTERNE VERVUILINGSBRONNEN BEPERKEN: MAGNETISCHE VERONTREINIGING

3 en -risic s Het aanvaardbaar bltstellingsniveau He zich beschermen en welke keuzes maken? Laagfrequente elektrmagnetische velden: enkele tientallen Hz (in de wning) een energiepname znder enige temperatuurstijging. Vr apparatuur die weinig functineert, zijn de gezndheidseffecten niet meetbaar. Vr apparatuur die permanent functineert, wrden talrijke nderzeken uitgeverd, waarvan de resultaten erg tegenstrijdig zijn. In 2007 zu de WGO (Wereldgezndheidsrganisatie) bepaalde gedragslijnen meten bepalen. Overeenkmstig het vrzrgsprincipe zu elke nndige elektrmagnetische vervuiling meten wrden verwijderd. Vlgens de WGO en de ICNIRP (Internatinal Cmmissin n Nn-Inizing Radiatin Prtectin) bedragen de aanvaardbare bltstellingsniveaus 100 [µt] vr de magnetische fluxdichtheid en [V/m] vr het elektrisch veld. Deze waarden huden geen rekening met het lpende debat ver de risic s van kanker bij lage maar langdurige bltstellingsniveaus. Diverse metingen werden uitgeverd p huishudelijke apparaten die drgaans in de wning aanwezig zijn en p verschillende afstanden elektrische en magnetische veldsterkten registreren. Glbaal genmen kan men vaststellen dat deze waarden ver beneden de WGO-richtwaarden liggen. Het is ndzakelijk dat de elektrische installatie crrect en efficiënt is geaard, bij vrkeur p vldende afstand van de wning en in een vchtig gehuden zne. Bij renvatie van ude gebuwen met men cntrleren f de aardelektrde in gede staat is. Bij gebrek met een aardelektrde wrden geïnstalleerd vereenkmstig het AREI (Algemeen Reglement p Elektrische Installaties). Installeer een aardegeleider vr elke strmkring van de verlichting en de stpcntacten. Installeer vldende stpcntacten m het gebruik van verlengsneren te vermijden. Gebruik afgeschermde geleiders vr strmkringen met een hge strmsterkte. Vermijd installaties die sterke velden pwekken (elektrische radiatren met nachtstrmverwarming). Buw de elektrische installatie in m het afschermingseffect van de materialen te benutten. Ter illustratie, de nderstaande tabel geeft het elektrische veld weer afhankelijk van de buwmaterialen en het kabeltype: MATERIAAL Elektrisch veld gemeten p 10 cm van de brn, afhankelijk van het type van buwmateriaal dat de tussenruimte vult f van het gebruikte kabeltype Brn < 10 V/m Brn < 50 V/m Brn >50 V/m Betn 35 V/m Buwblk 28 V/m Gipsplaat p metaalstructuur 160 V/m Baksteen 20 V/m Gestampte aarde 1 V/m Hutskelet 120 V/m Kabels in kabelgt 250 V/m BLZ. 3 VAN 7 INTERNE VERVUILINGSBRONNEN BEPERKEN: MAGNETISCHE VERONTREINIGING

4 Laagfrequente elektrmagnetische velden: enkele tientallen Hz (in de wning) VMVB-kabel Netvrijschakelaar p het elektrisch schakelbrd Afgeschermde fasegeleider + gipsplaat + éclabel CEM 2 V/m 1 V/m 8 V/m Brn: "Mesure technique pur une réductin des champs électrmagnétiques dans les lgements", L. Lamballais Het is k aangewezen de lengte van strmkabels in het gebuw te beperken, dr een drdachte plaatsing van de stpcntacten en inrichting van de lkalen. Smmige strmkringen kunt u uitrusten met een autmatische netvrijschakelaar, maar let wel dat dit type van schakelaar wekkerradi s f testellen met een ndzakelijke slaapstand uitzet. Vermijd m elektrische apparaten die s nachts nder spanning staan te dicht bij de bedden te plaatsen. Vr bepaalde installaties zals van het type teleruptr f dmtiek, zijn in het schakelbrd relais ndig die beide fasen nderbreken. > Bescherming tegen hgfrequente elektrmagnetische velden in de wning Hgfrequente elektrmagnetische velden: 0,1 tt 100 GHz (in de wning) Waar kmen HFelektrmagnetische velden vral vr? Gezndheidseffecten en -risic s Aanvaardbaar bltstellingsniveau He zich beschermen en welke keuzes maken? Hfdzakelijk bij het gebruik van telecmmunicatieapparatuur (draadlze DECT-telefn, draadls wifi cmputernetwerk, ) HF-elektrmagnetische velden verrzaken: energiepname met thermische effecten dr de temperatuurverhging van de weefsels een aantal niet-specifieke nschadelijke strnissen zals vermeidheid, prikkelbaarheid, slaap- en geheugenstrnissen enz. werden vastgesteld maar zijn geen afdend bewijs gebaseerd p erkende wetenschappelijke resultaten. Vlgens de WGO (Wereldgezndheidsrganisatie) en de ICNIRP (Internatinal Cmmissin n Nn-Inizing Radiatin Prtectin): vermgensdichtheid: 4,5 tt 9 W/m² bij respectievelijk 900 en 1800 MHz specifiek absrptietemp (SAT): 0,08 W/kg vr het hele lichaam, 4 W/kg lkaal vr de ledematen en 2 W/kg vr het hfd elektrisch veld: 41 V/m en 58 V/m bij respectievelijk 900 en 1800 MHz. Onder de vrmelde waarden kan men theretisch de grenswaarde van 2mA/m² strmdichtheid respecteren. Vermijd draadlze telecmmunicatie- en cmputernetwerken in de wning. Gebruik afgeschermde netwerkkabels van gede kwaliteit. De prblematiek van de verbinding van de netwerkkabels met een gemeenschappelijke aarde met per geval wrden berdeeld. BLZ. 4 VAN 7 INTERNE VERVUILINGSBRONNEN BEPERKEN: MAGNETISCHE VERONTREINIGING

5 > Bescherming tegen externe elektrmagnetische velden De enige theretische plssing m zich tegen externe elektrmagnetische vervuiling te beschermen is de installatie van een ki van Faraday rndm het gebuw. Dat betekent, behalve de aarding van de wapeningen, de uitvering van een metalen rster in alle wanden en de nderlinge verbinding van alle elementen van dit rster. Een plssing die in lichte renvatie nuitverbaar is. Wegens haar cmplexiteit en kst wrdt een dergelijke plssing, zelfs in nieuwbuw, vr slechts heel specifieke tepassingen uitgeverd: medische labratria, nderzekscentra, radistatins, pnamestudi s, Tch wrdt sms aangeraden m metalen raamwerk te aarden en de ramen met gemetalliseerde flies f jalezieën uit te rusten. Bij gebrek aan wetenschappelijk nderzek ver de efficiëntie van zulke maatregelen, geven wij hier geen rdeel ver die uitrustingen. > Werking van een netvrijschakelaar Een netvrijschakelaar f birupteur is een mechanisme dat in het elektrisch schakelbrd wrdt geïnstalleerd en een strmkring bij afwezigheid van enig strmverbruik, autmatisch uitschakelt. Wanneer de netvrijschakelaar een strmvraag detecteert (bijvrbeeld als een lamp wrdt aangestken), schakelt hij de spanning autmatisch weer in p 220 vlt. Het vrdeel van een netvrijschakelaar is dat bij afwezigheid van enig strmverbruik, het spanningsls maken van de strmkring alle elektrische velden in het betrkken lkaal uitschakelt. Het gebruik van een netvrijschakelaar wrdt hfdzakelijk aangeraden in de slaapkamers mdat men er veel tijd in drbrengt. Maar een dergelijke schakelaar gaat niet samen met elektrnische wekkers en klkken die p het strmnet zijn aangeslten en nnderbrken werken. Een netvrijschakelaar kan eveneens in de wnkamer f een kantr wrden geïnstalleerd p vrwaarde dat er geen apparatuur is die in waakstand wrdt gehuden. Vrbeeld van een netvrijschakelaar vr installatie in een elektrisch schakelbrd. Brn: SOCIALE ASPECTEN > Gevlgen vr de gezndheid en de levenskwaliteit Dit prbleem is het vrwerp van een hevig wetenschappelijk debat. In de kmende maanden en jaren kunnen we ns aan heel wat wetenschappelijke publicaties rnd dit thema verwachten. Zlang de debatten tussen deskundigen ver de gevlgen van al dan niet langdurige bltstelling aan al dan niet sterke velden, geen uitkmst bieden, lijkt het ns verstandig het vrzrgsprincipe te te passen en elke nndige bltstelling aan elektrische f magnetische velden z veel mgelijk te vermijden, vral vr gevelige persnen (kinderen, zwangere vruwen). BLZ. 5 VAN 7 INTERNE VERVUILINGSBRONNEN BEPERKEN: MAGNETISCHE VERONTREINIGING

6 In de tabellen van het "technische" gedeelte staat een aantal strnissen die vermedelijk dr magnetische vervuiling wrden verrzaakt: vermeidheid, slaapstrnissen, geheugenstrnissen, enz. Dit srt strnissen, hewel schijnbaar nschuldig, kunnen, indien ze vrtdurend weerkeren, de levenskwaliteit aanzienlijk aantasten en zelfs veel verstrekkendere gevlgen hebben vr het sciale f het berepsleven. De draagwijdte van dit prbleem met dan k crrect wrden ingeschat. Vergeet k niet rekening te huden met de al dan niet sterke geveligheid van de persnen aan deze velden. ECONOMISCHE ASPECTEN Enkele eenvudige vrzieningen kunnen de elektrmagnetische vervuiling in de gebuwen beperken. In deze fiche geven wij het vrbeeld van de netvrijschakelaars en de afgeschermde kabels. Een netvrijschakelaar kst ngeveer 150 per strmkring. Afgeschermde kabels ksten ngeveer 200 per wning (cijfers van 2004). De ksten zijn dus heel redelijk. Deze uitrustingen zijn in elektriciteitswinkels verkrijgbaar, maar zullen vermedelijk langzamerhand k in de grte de-het-zelfzaken te vinden zijn. Er bestaan nu reeds zelfbuwpakketten met gebruiksaanwijzingen vr particulieren. IN DE PRAKTIJK In de verschillende ntwikkelings- en uitveringsfasen van het prject meten maatregelen wrden genmen: VOORONTWERP Denk reeds na ver het ntwerp van de elektrische installaties en de telecmmunicatieen cmputernetwerken en verkies kabel bven draadlze cmmunicatie (wifi, gsm, enz.). UITVOERINGSPROJECT, DOSSIER VOOR DE STEDENBOUWKUNDIGE VERGUNNING Ontwerp de elektrische installatie en de telecmmunicatie- en cmputernetwerken dr de kabels in de wanden in te buwen en systematisch efficiënte aardingen te vrzien (zie het AREI). Kies binnenwanden die de elektrmagnetische glven absrberen. Beperk de lengte van de kabels dr de plaatsing van de stpcntacten. Denk aan de installatie van een aardelektrde en haar verbindingen. Kabels met een hge strmsterkte hebben afscherming ndig. Sluit netvrijschakelaars aan p de strmkringen van de slaapkamers en van enig ander lkaal waar geen testellen ndig zijn met nnderbrken werking. Vermijd installaties die sterke velden pwekken zals elektrische radiatren met nachtstrmverwarming. TOEZICHT OP DE BOUWPLAATS Laat het elektrisch leidingnet dr vaklui uitveren. Cntrleer de crrecte uitvering van de aardingen (in elk geval na te zien dr een erkende keurder). Ver de buwplaats vlgens de regels van ged vakmanschap uit wat betreft de inbuw van de kabels in de wanden, de verbinding van de kabels nderling en de verbindingen met de aardelektrde. OPLEVERING EN INGEBRUIKNEMING Laat de installaties cntrleren dr een erkend keuringsrganisme. Infrmeer de bewners/gebruikers ver het belang van de keuze van huishudelijke apparaten. BLZ. 6 VAN 7 INTERNE VERVUILINGSBRONNEN BEPERKEN: MAGNETISCHE VERONTREINIGING

7 AANVULLENDE INFORMATIE ANDERE AANDACHTSPUNTEN Smmige websites behandelen elektrmagnetische vervuiling vanuit andere interessante gpunten die in deze fiche weinig aan bd kmen, zals de gezndheidseffecten van midden- en hgspanningslijnen, van gsm s en hun masten, van huishudelijke apparaten, van mbiele medische apparatuur, enz. Een bijznder interessante website die dergelijke infrmatie verzamelt: BIBLIORAPHIE Algemene infrmatie: C.A.Rulet, Santé et qualité de l envirnnement intérieur dans les bâtiments, Presses Plytechniques et Universitaires Rmandes, Lausanne, 2004 INRS, Champs électriques. Champs magnétiques. Ondes électrmagnétiques Guide à l usage du médecin du travail et du préventeur, uitg. ED 785, Institut Natinal de Recherche et de Sécurité, Frankrijk, 2001 INRS, Guide pur l'établissement de limites d'expsitin aux champs électriques, magnétiques et électrmagnétiques, ND , Institut Natinal de Recherche et de Sécurité, Frankrijk, 2001 WEKA, La pllutin intérieure des bâtiments, Uitg. Weka, Parijs, 2002 DSR Suzanne en Pierre Déux, Le guide de l'habitat sain, Uitg. Mediec, 2002 Gerge Méar, Ns maisns nus empisnnent, Uitg. Terre Vivante, 2003 G.Bellens, Ged buwen: geznd buwen!, VIBE, 2005 Dr.ir. Michiel Haas, Elektrstress en gezndheid, NIBE, 2005 Wetteksten: Het Algemeen Reglement p de Elektrische Installaties kan wrden besteld bij de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sciaal: De rdnnantie van de Brusselse Hfdstedelijke Regering betreffende de bescherming van het leefmilieu tegen de eventuele schadelijke effecten en hinder van niet-iniserende stralingen, gedgekeurd p 16 februari 2007: BLZ. 7 VAN 7 INTERNE VERVUILINGSBRONNEN BEPERKEN: MAGNETISCHE VERONTREINIGING