HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

Transcriptie

1 PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE DUURZAME BOUW EN RENOVATIE VAN KLEINE GEBOUWEN - - HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID PRINCIPES CONTEXT Vermijd hutverduurzamingsprducten f gebruik de minst schadelijke Hut kent in de buwsectr een nbetwist succes. Afhankelijk van de hutsrt, de uitvering en de bltstelling aan weersinvleden, is de natuurlijke duurzaamheid van het hut vr smmige tepassingen niet vldende. Twee ingrepen kunnen de duurzaamheid van het hut verlengen: het risic van aantasting dr insecten en zwammen beperken, f het hut dr een aangepaste behandeling een grtere weerstand tegen levende rganismen bieden. De eerste benadering betreft de crrecte uitvering en de aangepaste keuze van de hutsrt en met steeds de vrkeur krijgen (zie fiche MAT08 ver de keuze van de hutsrt). In smmige gevallen echter kan die aanpak te beperkend zijn. De prijs van de duurzamere hutsrten, de technische meilijkheid van smmige assemblages f simpelweg vrzichtigheid ten pzichte van een geïdentificeerd risic, kunnen de ntwerper erte den besluiten van het gebruik van hut af te zien. In dat geval is een drdachte behandeling nuttig. Deze fiche heeft tt del de ntwerper in te lichten ver de bestaande verduurzamingstechnieken, hun gezndheidseffecten en hun milieu-impact. De behandelingen die de duurzaamheid van het hut verlengen, zijn van tweeërlei aard: De al dan niet diepe impregnatie van de hutvezel met een afsttend middel f bicide ter bestrijding van de ntwikkeling van zwammen en hutwrm. Dit nemt men hutverduurzaming. De mdificatie van bepaalde stffen die het hut samenstellen, zdanig dat ze vr levende rganismen niet langer assimileerbaar zijn. Dit nemt men hutmdificatie. Niet met elkaar te verwarren: verduurzamingsbehandelingen die geen esthetisch effect begen afwerkingsbehandelingen (beitsen, verven, vernissen, enz.) die zwel een esthetisch effect als een ppervlaktebescherming (verduurzamingsaanvulling) begen curatieve behandelingen ter bestrijding van levende rganismen in reeds aangetast hut. DOELSTELLINGEN > Verduurzamingsbehandelingen Minimaal: indien verduurzaming ndig blijkt: BLZ. 1 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

2 Kies enkel beprefde technieken met een terdege nderzcht ectxiclgisch prfiel. Vertruw in dit pzicht p het fficieel certificatiesysteem (verkpvergunning, hmlgatie, technische gedkeuring). Kies een behandeling die aan het aanwezige risic is aangepast. Onndig een te sterke dsis te gebruiken. Aangeraden: Kies vr kleinere elementen (binnen- en buitenschrijnwerk) bij vrkeur verduurzamingstechnieken p basis van thermische behandeling f thermische behandeling met lie. Kies van de technieken p basis van biciden, de watergedragen prducten f van het type "high slid", die een beperkte heveelheid rganische plsmiddelen bevatten. Optimaal: Vermijd verduurzamingsbehandelingen dr de keuze van een natuurlijk duurzame hutsrt en een uitvering vlgens de regels van ged vakmanschap. > Afwerkingsbehandelingen Minimaal: Vermijd vernissen en verven dr de keuze van een bekleding die geen afwerking vereist. Kies de minst schadelijke verven en vernissen, d.w.z. die weinig f geen vluchtige rganische stffen (VOS) en plsmiddelen bevatten. Kies daarm watergedragen verven met natuurlijke harsen en minerale verven p basis van kalk f kaliumsilicaat. Aangeraden: Kies vr de binnenafwerkingen bij vrkeur wassen f natuurlijke liën. Kies bij vrkeur dispersie- f watergedragen vernissen en verven die een van de vlgende milieukeurmerken dragen: "Eurpees Eclabel", "NF envirnnement" f "Natureplus". Lg van het Eurpese Eclabel en van NF envirnnement, Brn: Optimaal: Gebruik geen afwerkingsprducten en laat het hut natuurlijk veruderen. De inffiche CSS09 behandelt specifiek de gezndheidseffecten van verven. > Curatieve behandelingen Minimaal: Raadpleeg een vakman en vlg zijn instructies, zdat geen enkele twijfel bestaat ver de deltreffendheid van een curatieve behandeling. BLZ. 2 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

3 Aangeraden: Cntrleer bij een renvatie al het hutwerk van het gebuw. Laat u hierbij dr een vakman bijstaan. Ver regelmatig een cntrle van al het zichtbare hutwerk uit en benut werkzaamheden aan het gebuw (reparatie van het dak, binneninrichting) m hutwerk te cntrleren dat nrmaal niet zichtbaar is. De vregtijdige pspring van een aantasting van het hut beperkt de ntwikkeling ervan en de impact van de maatregelen m de aantasting te bestrijden. ELEMENTEN VOOR EEN DUURZAME KEUZE TECHNISCHE ASPECTEN VERDUURZAMINGSBEHANDELINGEN > Aanpak hutverduurzamingsbehandeling De aanpak bij een verduurzamingsbehandeling bestaat uit 4 stappen: De bilgische risicanalyse p basis van de dr de nrm NBN EN 335 bepaalde risicklassen vr aantastingen dr hutzwam en verwegende dat het risic van aantasting dr insecten almtegenwrdig is. De berdeling van de gevlgen van verval (de fysieke aftakeling van het hut): dreigt het verval van het hut de stabiliteit van het gebuw in gevaar te brengen? Z ja, dan pleit de veiligheid van de persnen vr een preventieve behandeling. Dit geldt vr gebint- en skeletelementen van het gebuw. Het verval daarentegen van een huten gevelbekleding f van een lambrisering, hewel nadelig vanuit esthetisch en financieel gpunt, heeft niet dezelfde dramatische gevlgen. De reglementaire verwegingen: geen enkele nrm schrijft verduurzaming als enige plssing vr. De CE-markering echter legt duurzaamheidsvrwaarden p vr bepaalde industriële buwprducten, waardr een behandeling sms nvermijdelijk is. Dit geldt bijvrbeeld vr prefab elementen f vr gelijmde gelamelleerde platen van hutsrten die niet vldende duurzaam zijn. De keuze van een plssing: kies bij vrkeur een van nature duurzame hutsrt. Kies in de tweede plaats vr een verduurzamingsbehandeling. Afbeelding van de aanpak van hutverduurzaming. De behandeling met aangepast zijn aan de hutsrt. > Welke hutverduurzamingsmiddelen zijn beschikbaar? In België zijn drie srten hutverduurzamingsmiddelen beschikbaar: Watergedragen frmule type zut: plssing van minerale f rganische zuten in water, bijvrbeeld verbindingen van het type CCB (kper, chrm, br), f meer recentere verbindingen van minerale en rganische zuten die geen bekende giftige stffen bevatten. BLZ. 3 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

4 Watergedragen frmule type dispersie: dispersie f emulsie van actieve stffen in water, waarbij meestal verbindingen van een insecticide en een aantal fungiciden wrden tegepast. Slventgedragen frmule: plssing van actieve rganische stffen (insecticide en fungiciden) in een petrleumplsmiddel. Merk p dat het type van plsmiddel de reactie van het hut kan beïnvleden: een waterig plsmiddel zal een uitzetting verrzaken, die bij de drging verdwijnt en eventueel nadien, indien het hut zichtbaar blijft, geschuurd met wrden. Het hge watergehalte van de watergedragen systemen maakt deze prducten eveneens vrstgeveliger en beperkt de weersmstandigheden tijdens welke ze kunnen wrden uitgeverd. De nderstaande tabel bepaalt de risicklassen en de tepasbaarheid van de verduurzamingsprducten p basis van de geldende nrmen en technlgische ntwikkelingen: Verduurzamingsfrmule Watergedragen type zut Watergedragen type dispersie Gebruiksklasse van het hut (NBN EN 335), met beschrijving van de risic s van bilgische aantasting Neen Neen Ja Ja Ja (ja) Ja (ja) Neen Neen Slventgedragen (ja) Ja (ja) Neen Neen (ja) = geschikt maar niet aanbevlen Ja = geschikt Neen = niet geschikt en/f niet aanbevlen Wij wijzen de lezer hier p de zgenemde "natuurlijke", "eclgische" f "bilgische" prducten, waarbij vrzichtigheid gebden is: het "natuurlijke" karakter van een prduct is geen garantie van nschadelijkheid. Bvendien kan men pas zeker zijn van de efficiëntie van een prduct indien het is vergezeld van een certificaat waaruit blijkt dat de gestandaardiseerde prestatiepreven met succes werden uitgeverd. Dat certificaat is vereist m een verduurzamingsmiddel p de markt te brengen. Dit is slechts zeer zelden het geval vr plssingen uit "grtmeders tijd". Wat niet wil zeggen dat die prducten geen enkele preventieve werking hebben, maar een afsttend effect p insecten en zwammen betekent niet dat de werking ervan sterk geneg is m het hut ver een lange peride tegen aantasting te beschermen. Ngmaals, de keuze van hutsrten die van nature duurzaam zijn en van een zrgvuldige uitvering, meten als eclgische keuzes wrden bevrderd. > Welke technieken wrden bij hutverduurzaming tegepast? De uitveringstechniek bepaalt de efficiëntie van de behandeling. De vlgende technieken wrden tegepast: De vllecel-injectie via autclaaftechniek: eerst wrdt het hut in nderdruk gezet, wat de heveelheid lucht in de lege cellen vermindert. Vervlgens wrdt het hut gedurende een aantal uur in verdruk gezet m het verduurzamingsmiddel in die hlten te injecteren. Een tweede nderdruk vrkmt dat het verduurzamingsmiddel uit het hut lekt. Duidelijkshalve wrdt elke uitveringstechniek met een cde gemerkt. Die cdes wrden bijvrbeeld in de bestekken gebruikt m een techniek te identificeren. De autclaaftechniek wrdt aangegeven met S2 vr een behandeling p basis van zutmengsels en O6 vr een behandeling p basis van rganische plsmiddelen. De dubbelvacuüm techniek: het betreft een variante p de vrgaande techniek en wrdt tegepast vr hutverduurzamingsbehandelingen met een rganisch slventgedragen f watergedragen emulsie. Deze techniek heeft de cde O3. BLZ. 4 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

5 De injectietechniek dr de scillating (OPM) f alternating (APM) pressure methd, is een andere variante p de vllecel-injectietechniek, aangepast aan hutverduurzamingsbehandelingen vr meilijk impregneerbaar hut, en wrdt aangeduid met de cde S4. Dmpeling: deze techniek bestaat erin het hut nder te dmpelen m het hut dr capillariteit met het verduurzamingsmiddel te laten drenken. Deze techniek wrdt tegepast met watergedragen emulsies f rganische plsmiddelen. Men spreekt van halflange (cde T2) en lange (cde T3) dmpeling. Afhankelijk van de risicklasse van het hut kiest men een verschillend verduurzamingsmiddel en een verschillende techniek m de intensiteit van de verduurzamingsbehandeling aan te passen aan het feitelijk aantastingsrisic van het hut. In de nderstaande tabellen kan men zijn keuze van chemische verduurzamingstechniek bepalen: Risicklasse Omgevingsvrwaarden Bilgische risic s Beschut hut, vlledig beschermd tegen weersinvleden en niet aan vcht bltgesteld (hutvchtigheid < 20%*) Beschut hut, vlledig beschermd tegen weersinvleden maar waarbij een tijdelijke hge luchtvchtgraad kan leiden tt een ccasinele hutvchtigheid > 20%* Niet-beschut hut, geen grndcntact, permanent aan weersinvleden bltgesteld, f beschut hut, permanent aan vcht bltgesteld, hutvchtigheid > 20%* Hut in cntact met de grnd en met zet water, permanent aan vcht bltgesteld, hutvchtigheid > 20%* Hut permanent in cntact met zut water Insecten met hutetende larven (hutwrm) Insecten met hutetende larven (hutwrm), zwammen: schimmel, blauwschimmel en meer zelden hutrtschimmel Insecten met hutetende larven (hutwrm), blauwschimmel maar k hutrtschimmel, kubiek- en vezelig rt Alle risic s van klasse 3 evenals zachtrtschimmel Alle risic s van klasse 4 maar vral mariene brders Vrbeelden Binnenhuisinrichtingen, meubels, lambrisering, parket, binnenschrijnwerk Tegen weersinvleden beschut gebint- en skelethut, plankier Buitenschrijnwerk, gebint van gelijmd gelamelleerd hut, bltgesteld aan weersinvleden, permanent aan damp bltgesteld hut Al het hut met grndcntact, masten, palen en bescheiingen Alle in zut water uitgeverde hutcnstructies *Opgelet. Deze waarden vermelden de relatieve vchtigheid van het hut en niet van de lucht BLZ. 5 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

6 Risicklasse Hmlgatie (gebinthut) A1 A2 A3 A4 A5 Hmlgatie (schrijnwerkhut) B / C / / Watergedragen type zut / / S2 ; S4 S2 ; S4 S2 ; S4 Watergedragen type dispersie T2 ; T3 T2 ; T3 O3 ; O6 / / Slventgedragen T2 ; T3 T2 ; T3 O3 ; O6 / / > Welke technieken wrden bij hutmdificatie tegepast? Hutmdificatie kan dr verschillende technieken wrden uitgeverd: Harsimpregnatie f extrusie van mnmeren met een hg hutvezelgehalte m hutkunstf cmpsietmaterialen te vervaardigen: deze technieken zijn meer verwant aan de kunststfindustrie dan aan de hutindustrie. De materialen leveren uitstekende prestaties en zijn ged bestand tegen hutaantasting maar passen niet in het kader van eclgisch buwen. Chemische hutmdificatie die het hut "ngeschikt maakt vr cnsumptie": acetylering (techniek gebaseerd p een reactie van het hut met azijnzuuranhydride, weinig vervuilend en znder invled p de recyclagemgelijkheden van het hut) en furfurylatie (behandeling met furfurylalchl, via autclaaf). Acetylering wijzigt de kleur van het hut niet terwijl furfurylatie het hut gudbruin kleurt. Thermische behandeling (technieken Plat, Stelac, Bis perduré, Thermwd f Bis Rétifié ): verhitting van het hut en definitieve mdificatie van de hutstructuur nder thermische druk. De wijziging van smmige fysische eigenschappen van het hut is nvermijdelijk: het hut krijgt een enigszins dnkere bruine keur; het heeft een lager absrptievermgen van luchtvchtigheid en een grter absrptievermgen van vleibaar water; het bet in aan schksterkte, buigsterkte en lijmbaarheid. Metalen in cntact met het hut gaan sneller resten. Het hut verwerft echter een grtere dimensinale stabiliteit. Deze techniek wrdt vrnamelijk vr binnen- en buitenschrijnwerk tegepast, maar niet vr huten structuurelementen mdat ze slechts ecnmisch vrdelig is vr hut met een kleine drsnede. Thermische behandeling met lie (ECOTAN f OHT techniek): het betreft eveneens een thermische behandeling waarbij het hut in een warm plantaardig liebad wrdt gedmpeld ( C) en znder de tepassing van biciden wrdt geïmpregneerd. Zals bij de vrmelde thermische behandeling ligt het grtste vrdeel, behalve het preventief karakter, in de dimensinale stabiliteit die het hut verwerft. Het hut bet wel aan mechanische eigenschappen in: een verminderde breuksterkte (-30%) en schksterkte (-50%). Deze technieken wrden thans hfdzakelijk vr gevelbekleding en tuinmeubelen tegepast. TECHNISCHE ASPECTEN AFWERKINGSBEHANDELINGEN De afwerkingen begen verschillende effecten: esthetische, mechanische (slijtweerstand), brandwerende eigenschappen, verduurzaming (schimmel, blauwschimmel), UV-bescherming, bescherming tegen uitlgen dr hemelwater, regulatie van de gasuitwisselingen, een grtere dimensinale stabiliteit van het hut. Sms wrdt k het risic van aantasting dr insecten beperkt, vr zver het hut vlledig dr een laag vernis f verf wrdt bedekt. Bij binnentepassingen begt de eventuele afwerking de mechanische weerstand en het behud van de glans en de kleur. Men nderscheidt: de "natuurlijke" afwerkingen f p de "manier van vreger", bij vrkeur te gebruiken: liën, wassen f bepaalde vernissen bestemd vr de vitrificatie van huten vleren, p basis van natuurlijke harsen synthetische afwerkingen, te vermijden: verven, vernissen, beitsen bekledingen van synthetische flie, te vermijden: bijvrbeeld PVC-hars. BLZ. 6 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

7 Bij buitentepassingen begt de eventuele afwerking de verduurzaming ten pzichte van de weersinvleden. Men nderscheidt 3 categrieën: de filmvrmende systemen (verven en vernissen): ze vrmen een film aan de ppervlakte van het hut znder merkbare indringing in het materiaal. Duurzaamheid van 3 tt 7 jaar vr verven en van 1 tt 4 jaar vr vernissen. De filmvrmende systemen beperken de mgelijkheid van gasuitwisseling tussen het hut en de mgeving en kunnen bij afschilfering het ntstaan van vchtige en warme znes bevrderen die een vedingsbdem vr bilgische aantasting vrmen. De vrkeur gaat dus niet uit naar dergelijke systemen. Overigens, m bij de migratie van damp dr het hut prblemen te vrkmen, met de binnenkant van het hut met een filmvrmende afwerking een grtere waterdichtheid hebben dan de buitenkant. Wanneer dus aan de buitenkant van een raamwerk twee lagen vernis wrden uitgeverd, meten aan de binnenkant drie lagen wrden uitgeverd de half filmvrmende systemen (beitsen): ze vrmen een waterdichte maar dampdrlatende film. Duurzaamheid van 1 tt 5 jaar vlgens het type van beits (lage duurzaamheid vr transparante beitsen en langere duurzaamheid vr dekkende beitsen). de niet-filmvrmende systemen (kleurmiddelen en hutbehandeling): ze dringen diep in het hut dr en bevatten meestal biciden. Ze wrden meestal als vrbehandeling van het hut tegepast. Zeer krte duurzaamheid: 1 jaar. Merk p dat dnkere afwerkingen nder de werking van de zn geneigd zijn de thermische uitzetting van het hut te verhgen. Bij de keuze van de verf, vr het raamwerk bijvrbeeld, met hiermee rekening wrden gehuden. Als vldende maatregelen wrden genmen vr de bescherming van het hut tegen aantasting dr insecten en zwammen, is een afwerkingsbehandeling niet ndzakelijk. Dit betekent echter dat het hutppervlak langzaam zal wijzigen, van een trage ppervlakteverwering tt een geleidelijke verkleuring. De uitveringsdetails en de keuze van de hutsrt zijn uiterst belangrijk als men geen afwerkingsbehandeling wenst uit te veren. De verschillende bltstellingen van het hut aan weersinvleden beïnvleden namelijk de snelheid waarmee het hut verudert en verrzaken kleurverschillen tussen de verschillende gevelelementen. In dit pzicht is het ntwerp van de drpels en lateien belangrijk. TECHNISCHE ASPECTEN CURATIEVE BEHANDELINGEN Een curatieve behandeling begint bij de juiste identificatie van de aantasting. De meest vrkmende aantastingen dr insecten zijn die van de larven (hutwrm) van de bktr, de brkever en de spintkever. De meest vrkmende aantastingen dr zwammen zijn de huiszwam, de kelderzwam, de pria vaillantii, het elfenbankje, de bruine pria, het sterrenkrstje en de lenzites. Zwel de identificatie van de aantasting, de berdeling van de mvang ervan en van de aangepaste behandeling, vereisen de expertise van een vakman. Het is verstandig m vóór de behandeling de ndige maatregelen te nemen met het g p de stabiliteit van het gebuw. Bij een aantasting dr een hutzwam met de rzaak van het hutvcht dat de aantasting heeft verrzaakt, wrden pgesprd en verhlpen. Het gekzen curatief prduct met een technisch keurmerk (ATG) dragen van het type D1 (aantasting dr insecten) f D2 (aantasting dr zwammen). Het prduct kan een rganische plssing zijn, fwel een watergedragen plssing in dispersie f micr-emulsie. BLZ. 7 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

8 TECHNISCHE ASPECTEN UITVOERING EN ONDERHOUD > Welke uitvering van het hut m geen verduurzamingsbehandeling te meten tepassen? Het hut met zdanig wrden uitgeverd dat het permanent tegen vcht beschut is en snel kan drgen. Drg hut lpt namelijk geen risic van aantasting dr insecten f zwammen (behalve de huiszwam). Zie er bij de uitvering p te dat het hut een vldende lage vchtigheid heeft. Let er eveneens p enkel het kernhut te gebruiken en een vldende duurzame hutsrt vr de gewenste tepassing te kiezen. Ver de technische details zdanig uit dat dr regen bevchtigd hut gemakkelijk kan drgen. Bij de uitvering van een filmvrmende afwerking (verf f vernis) met men er k p letten dat vldende gasuitwisseling mgelijk blijft, bijvrbeeld dr een crrecte ventilatie aan de achterkant van de gevelbekleding f een niet-filmvrmende behandeling aan de binnenkant van het raamwerk. Vermijd ten sltte grndcntact en vrzie in dit pzicht minerale ndermuren f metalen elementen. Het is truwens niet altijd verbdig m het hut tegen aantasting dr termieten te beschermen. Hewel deze insecten niet in België vrkmen, breiden de gebieden waar ze wel vrkmen zich stilaan naar het nrden uit. In Nrd-Pas-de-Calais zijn lkale besmettingen gemeld. Indien ze zich ver enkele jaren tt ns land uitbreiden, zullen veel huizen met hutcnstructies weerls zijn. Gespecialiseerde literatuur beschrijft de technische details m risic s van aantasting te beperken znder insecticiden te gebruiken. Dit kan dr de uitvering van een "druipgref", zdanig dat de termieten wanneer ze uit de grnd naar mhg kruipen, niet bij de huten gedeelten van het gebuw kunnen. > Onderhud is belangrijk Een huis met een structuur en binnenafwerkingen van nbehandeld harsig Eurpees hut is vlkmen duurzaam (risicklasse 1 en 2), vr zver geen waterschade ptreedt en men het hut regelmatig p aantasting dr insecten cntrleert. Indien geen preventieve behandeling wrdt tegepast, met de bewner in het bijznder vr een ged nderhud van het gebuw zrgen en bij schade (aan het dak bijvrbeeld) zeer snel handelen. Vr enige schade die de bevchtiging van nbehandeld hut kan verrzaken, met bij de reparatie k de schade aan het hut wrden berdeeld: is het hut bevchtigd? Kan het hut na de vltiing van de reparatie crrect drgen? Is een lkale preventieve behandeling dr bestrijking vereist? MILIEUASPECTEN > Verduurzamings- en curatieve behandelingen Bij de verduurzaming van hut wrden vaak biciden tegepast die het milieu kunnen belasten. De belangrijkste risic s van de hutverduurzamingsmiddelen treden p, aan de televeringszijde, tijdens de verduurzamingsbehandeling en, aan de afnemerszijde, bij de verwijdering van het materiaal (meilijk te recycleren hut, vandaar de ndzaak van verbranding). Merk p dat (thermisch f chemisch) gemdificeerd hut een betere milieubalans heeft dan met fungiciden en insecticiden verduurzaamd hut, mdat bij de mdificatie geen milieubelastende stffen wrden tegepast. De thermische behandelingen verbruiken echter veel energie en lzen kkwater dat natuurlijke extracten bevat die dr de hitte zijn afgebrken. BLZ. 8 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

9 > Afwerkingsbehandelingen De meeste afwerkingsbehandelingen bevatten rganische plsmiddelen, minerale pigmenten en verzwaringsmiddelen die, hfdzakelijk bij hun uitvering, gezndheidseffecten kunnen hebben. Overigens kunnen ze de recyclagemgelijkheden van het materiaal beperken en bij hun verwijdering vervuiling verrzaken. Om de milieu-impact en gezndheidseffecten van de afwerkingsprducten te beperken, hebben zich in de laatste jaren in de industrie een aantal tendensen ntwikkeld: afschaffing van uit cadmium, ld en chrm afgeleide pigmenten, van ftalaten en een beperking van de plsmiddelgehalten. In dit verband vermelden we de ntwikkeling van watergedragen systemen. Helaas wrden ze vanwege de aanwezigheid van water, met fungiciden gecmbineerd m de duurzaamheid van het hut te waarbrgen en zijn ze k niet vlledig vrij van rganische plsmiddelen. Geltechnieken die vleibaar wrden dr schudden ("High slids") zijn eveneens beschikbaar. Vanwege hun dikvleibare testand is hun plsmiddelgehalte sterk verminderd. Technieken p basis van afwerkingsprducten in pedervrm zijn eveneens beschikbaar maar wrden vrlpig enkel in de meubelindustrie tegepast. Daarentegen kunnen vernissen en lakverven p basis van acrylaat, plyurethaan en alkydharsen, 50% tt 60% plsmiddelen bevatten, naast gevaarlijke stffen zals iscyanaat die bij de uitvering en drging vrijkmen. Bvendien zijn hun bindmiddelen niet gewnnen uit hernieuwbare grndstffen. Vernissen met zure verharders kunnen dan weer 40% tt 50% plsmiddelen bevatten en k frmaldehyde, die bij de uitvering en drging vrijkmen. Om de milieu-impact van deze stffen te beperken kan men p twee keurmerken vertruwen: Het Eurpese Eclabel, dat een beperkt gehalte aan rganische plsmiddelen, de afwezigheid van smmige minerale zuten zals ld, cadmium, chrm, kwik, en de afwezigheid van actieve biciden waarbrgt. Het Franse fficiële milieukeurmerk NF envirnnement waarbrgt de vereenstemming van het prduct met technische prestatiecriteria zals de ndrzichtigheid, de drgtijd, enz. en met milieucriteria zals de beperking van de uitstt dr de slventen tijdens hun prductie, het niet tepassen van geklasseerde gevaarlijke stffen, het beperkt gehalte aan vluchtige rganische stffen, enz. De uitvering van de afwerkingslaag is eveneens milieubelastend vanwege de prductverspilling dr bepaalde uitveringstechnieken. Spreien bijvrbeeld verrzaakt een verspilling van ngeveer 50% van het prduct, terwijl de uitvering met de kwast deze verspilling tt 20% beperkt en dmpeling tt slechts 10%. Vr buitentepassing is de afwezigheid van een afwerkingsbehandeling de meest eclgische plssing, terwijl vr binnentepassing natuurlijke wassen en plantaardige liën gede alternatieven bieden. ECONOMISCHE ASPECTEN > Verduurzamings- en curatieve behandelingen De keuze van de behandeling wrdt meestal bepaald dr de bltstellingsklasse en de hutsrt. De afmetingen van het te behandelen hut beperken eveneens de keuze van de verduurzamingstechniek. Er bestaat dus geen echte cncurrentie waarp de buwheer kan spelen. In smmige gevallen is een keuze tussen bicidebehandeling f hutmdificatie mgelijk (binnen- en buitenschrijnwerk). Mmenteel bieden maar weinig bedrijven hutmdificatie aan, en geen enkel is in Brussel gevestigd: Retiwd, Thermwd, Plat, Stellac, enz. BLZ. 9 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

10 > Waar treft men eclgische afwerkingsprducten aan? Brussel telt een aantal verkppunten van bi-eclgische materialen: Cardec nv, Waversesteenweg 1801, 1160 Brussel Vlass bvba, Langestraat 166, 1150 Brussel Vanhumbeeck Frères bvba, Vilvrdelaan 100, 1150 Brussel Bis Henri Lchten nv, Van Hrdestraat 43-47, 1040 Brussel Ets De Bntridder nv, De Beckstraat 66, 1140 Brussel In Vlaanderen zijn de meeste verkppunten lid van het VIBE. In Wallnië zijn ze lid van Nature et Prgrès f van de Cluster éc-cnstructin. Ok in Brussel is nder de naam "EcBuild" een dergelijke cluster pgericht, gecördineerd dr het Brussels Agentschap vr de Onderneming: Op de website van het WTCB staat een database van fabrikanten en distributeurs van buwmaterialen, die je kunt raadplegen p basis van sleutelwrden. SOCIALE ASPECTEN > Behandelingen: gezndheidseffecten De verduurzamingsbehandelingen zijn p een chemische actie gebaseerd. Geen enkele behandeling die biciden tepast kan als nschadelijk wrden beschuwd. De traditinele behandelingen met fungiciden en insecticiden bevatten kper-, chrm-, flur- f arseenzuten, rganische esters f klwaterstffen. Behalve brzut kunnen al deze stffen neurlgische strnissen verrzaken. Niettemin beperken de mderne behandelingen de schadelijkheid van de tegepaste stffen drdat ze zich steeds meer p de aantastende rganismen tespitsen en "nevenschade" vr de bewners beperken. Als de stffen in het hut wrden geïnjecteerd, wrdt het risic vr de bewner meestal als beperkt beschuwd. Bij de directe uitvering van de prducten p de buwplaats (bestrijken met een curatief middel bijvrbeeld), meten bepaalde gebruiksvrwaarden in acht wrden genmen: nder meer de ventilatie van de lkalen tijdens de uitvering en het drgen. Vr de bewner is de vervuiling van de binnenlucht dr biciden dus beperkt en het prbleem van de luchtkwaliteit is hfdzakelijk teruggebracht tt de effecten van de plsmiddelen (zie fiches CSS08 - Fysische en chemische verntreiniging binnenshuis en CSS09 - Lijm en verf: aandacht schenken aan hun invled p gezndheid en milieu). > Risic van verval: gevlgen vr de veiligheid Het verval van een gebuw kan uiteraard ernstige gevlgen hebben vr de veiligheid van de bewners. Het is dus ndzakelijk dat het beheer aan het risic is aangepast en dat milieubescherming niet ten kste gaat van de veiligheid van de persnen. Wij benadrukken ngmaals dat de afwezigheid van een verduurzamingsbehandeling alleen kan wrden verwgen na een diepgaande risicanalyse en bij de keuze van een geschikte hutsrt. In elk geval met de buwheer duidelijk ver de eventuele risic s wrden ingelicht. DE JUISTE KEUZE MAKEN > Verduurzamingsbehandelingen Idealiter, zals herhaalde malen in deze fiche is pgemerkt, zu men dr vrafgaande keuzes geen verduurzamingsbehandeling ndig meten hebben. Als een behandeling tch ndig is, met men allereerst nagaan f de gekzen behandeling wel efficiënt is. De duurzaamheid van het gebuw staat tensltte p het spel. Pas in dit pzicht wel p vr "natuurlijke" plssingen waarvan de deltreffendheid niet bewezen is. Kies uit de beprefde technieken de minst schadelijke en vertruw de uitvering te aan een vakman. De tt p heden meest beprefde "eclgische" plssing is de behandeling met brzut. BLZ. 10 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

11 De nderstaande tabel geeft typische vrbeelden van tepasselijke plssingen: Risicklasse Cnstructies Bilgische risic s Meubels Insecten neen Schrijnwerk Insecten neen Plankier en parket Traditineel gebint Industrieel gebint Gelijmd gelamelleerd hut Hutskelet Raamwerk Gevelbekleding Vlak plankier (terras) Insecten Insecten Zwammen Insecten Zwammen Insecten Zwammen Insecten Zwammen (insecten) Zwammen (insecten) Zwammen (insecten) Zwammen 4 Palen (terras) Zwammen JA Behandeling neen JA ja Typische vrzrgsmaatrege l EN verbied gevelig hut * EN verbied gevelig hut * EN verbied spinthut INDIEN aanwezigheid spinthut OF verbied spinthut Afwerking ja ja ja neen JA / neen JA / neen ja JA ja JA EN verbied spinthut OF duurbare hutsrt OF duurbare hutsrt OF duurbare hutsrt Van de bdem isleren neen JA ja (ja) (ja) Hutsrten gevelig vr de lyctus (spinthutkever), zals esdrn, kersen, nten en iep (ja)= geschikt maar niet aanbevlen ja= aangepast en aanbevlen JA= geschikt en ndzakelijk neen= niet geschikt en/f niet aanbevlen Kies uit de beschikbare behandelingstechnieken, z mgelijk, bij vrkeur de technieken die geen biciden tepassen, zals hutmdificatie dr thermische behandeling, thermische behandeling met lie f chemische actie. > Afwerkings- en nderhudsbehandelingen Vermijd vr buitenmaterialen de tepassing van afwerkingsbehandelingen. De wel een effectenanalyse van de afwezigheid van een afwerkingsbehandeling p de eigenschappen van het hut, zals zijn thermische uitzetting. Kies vr het nderhud van het binnenhut bij vrkeur natuurlijke wassen en liën die geen plsmiddelen f biciden bevatten en waarvan de bindmiddelen uit hernieuwbare grndstffen gewnnen zijn. BLZ. 11 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

12 > Curatieve behandeling Dit srt behandeling wrdt uitgeverd wanneer het hut al is aangetast. Het is dan k belangrijk dat men het vlste vertruwen kan hebben in het tegepaste prduct. Kies dus een prduct met een technische gedkeuring van het type D1 (aantasting dr insecten) f D2 (aantasting dr zwammen). Kies hieruit bij vrkeur een watergedragen prduct. IN DE PRAKTIJK In de verschillende ntwikkelings- en uitveringsfasen van het prject meten maatregelen wrden genmen: PROGRAMMERING Indien de buwheer een hutcnstructie verweegt, det hij een berep p ervaren vakmensen, zdat de uitvering zdanig wrdt ntwrpen dat geen verduurzamingsbehandeling ndig is. Bij renvatie met een analyse wrden uitgeverd van de staat van het hut. De eerste maatregel bestaat meestal in het pspren en plssen van de rzaken van vchtig hut. Gezien de risic s van verval verbnden aan de aantasting dr zwammen en/f insecten, wrdt de behandeling steeds aan een gespecialiseerd bedrijf tevertruwd. UITVOERINGSPROJECT, DOSSIER VOOR DE STEDENBOUWKUNDIGE VERGUNNING > Bestek Duidelijkheidshalve en m een verkeerde interpretatie van het bestek te vrkmen, bepaalt de psteller van het bestek een specifieke technische gedkeuring f, z niet, bepaalt hij een cmbinatie hmlgatie/behandelingstechniek p basis van de tabel eerder in deze fiche. Vrbeeld van frmulering: "De gebintelementen wrden behandeld vlgens een A2/T2- techniek gedekt dr een geldige technische gedkeuring. Het behandeld hut met vergezeld zijn van een attest afgegeven dr het erkend bedrijf dat de behandeling heeft tegepast." > Afwerkingsbehandeling De ntwerper vermijdt een berep te den p ppervlaktebehandelingen. Vr huten vlerbekledingen is het echter nuttig een bescherming tegen slijt en vuil te laten uitveren. Z mgelijk, is een behandeling met natuurlijke wassen f lijnlie aangewezen want beide zijn beter aangepast aan de specifieke aard van het hut. Kies bij vrkeur lieachtige impregnatie en plsmiddelvrije wassen. Als vr ander binnenhut een ppervlaktebehandeling vereist is, is het ged dat de ntwerper hutverduurzamingsmiddelen met de vlgende kenmerken vrschrijft: vrij van actieve biciden (fungiciden, insecticiden, bactericiden) plsmiddelgehalte tussen 0% en 5% bindmiddelen gewnnen uit hernieuwbare grndstffen Men bepaalt zijn keuze dus als vlgt: Srt afwerking in vlgrde van vrkeur Olie Was 1e keuze 2e keuze Te vermijden Lijnlievernis Oplsmiddelvrije natuurlijke was Olieachtige impregnatie en harde liën met natuurlijke harsen / / / BLZ. 12 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

13 Srt afwerking in vlgrde van vrkeur Beits Vernis Verf 1e keuze 2e keuze Te vermijden Beits met natuurlijke harsen Vernis met natuurlijke harsen Lakverf met natuurlijke harsen Beits met kunstharsen Schellakvernis Olieverf / Acrylvernis Acryl lakverf ONDERHOUD Vlg tijdens de uitvering van de afwerkingsbehandeling de veiligheidsinstructies bij het prduct. Zrg nder meer vr een gede ventilatie van de lkalen en verwijder prductresten via gespecialiseerde afvalcircuits. Het reinigen nder de kraan van de kwasten waarmee het afwerkingsmiddel werd aangebracht, vervuilt het water dat in de ril terecht kmt. Vlg k hier de aanbevelingen van de fabrikant. AANVULLENDE INFORMATIE ANDERE AANDACHTSPUNTEN Andere inffiches die met hutcnstructies verband huden: CSS08 - Fysische en chemische verntreiniging binnenshuis CSS09 - Lijm en verf: aandacht schenken aan hun invled p gezndheid en milieu MAT02 - Ruwbuw: ratinele en spaarzame technieken en buwmaterialen kiezen, rekening hudend met hun milieubalans MAT04 - Het ideale materiaal kiezen vr buitenschrijnwerk MAT06 - Bekleding van binnenmuren en plafnds: geznde en eclgische materialen kiezen MAT07 - Vlerbekleding: geznde materialen met een gunstige milieubalans kiezen MAT08 - Een hutsrt kiezen vlgend de aard en de tepassing BILBIOGRAFIE Brnnen: De lijst van de in België tegelaten pesticiden kan p de website van de Federale Overheidsdienst Vlksgezndheid, Veiligheid van de Vedselketen en Leefmilieu wrden gedwnlad: De lijst van de gehmlgeerde hutverduurzamingsmiddelen is beschikbaar bij de Assciatin Belge pur la Prmtin du Bis f bij het Technisch Centrum van de Hutnijverheid De Algemene technische gedkeuringen in de hutsectr kunnen wrden geraadpleegd p de website van het TCHN: f van Benr-ATG : Algemene infrmatie: Assciatin Belge pur la Prmtin du Bis: Technisch Centrum van de Hutnijverheid: Cluster EcBuild: Vlaams Instituut vr Bi-Eclgisch Buwen en Wnen ( BLZ. 13 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID

14 Hut en Wnen: Hut Inf Bis: L bservatire natinal français des termites: Directin Générale des Ressurces Naturelles et de l Envirnnement en Régin Wallnne (DGRNE): Centre de Recherche de la Nature, des Frêts et du Bis, Service d identificatin des champignns et insectes xylphages: Wetteksten: Duurzaamheid van hut en ervan afgeleide materialen - Begripsbepalingen van de risicklassen vr bilgische aantasting - Deel 1 : Tepassing bij vlhut, NBN EN : 1992, herziening 2005 Duurzaamheid van hut en prducten p basis van hut - Natuurlijke duurzaamheid van massief hut - Deel 2: Gids van de natuurlijke duurzaamheid en behandelbaarheid van hutsrten van belang in Eurpa, NBN EN : 1994 Duurzaamheid van hut en prducten p basis van hut - Natuurlijke duurzaamheid van massief hut - Gids van de duurzaamheidseisen van hut vr gebruik in de risicklassen, NBN EN 460 : 1994 Duurzaamheid van hut en hutwaren - Gedraging van hutverduurzamers bepaald dr bilgische preven - Deel 1: Vrschriften vlgens gevaarklasse, NBN EN : 1997 Eurpese richtlijn 2006/121/EG betreffende de aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen inzake de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke stffen teneinde deze aan te passen aan Verrdening (EG) nr. 1907/2006 inzake de registratie en berdeling van en de vergunningverlening en beperkingen ten aanzien van chemische stffen (REACH), tt prichting van een Eurpees Agentschap vr chemische stffen REACH, Richtlijn 2006/121/EG Literatuur ver hutcnstructies: M. Van Leemput, Traitement, préservatin et finitin des bis de cnstructin, Vrtgezet nderricht "Le bis dans la cnstructin", UCL Curatieve hutbescherming in gebuwen, WTCB, TV 180 L islatin thermique des façades à structure bis, Waals Gewest, gratis dwnlad p de website Suzanne et Pierre Déux, Le guide de l habitat sain, uitg. Mediec, 2004 De labels: Eurpees Eclabel: NF-envirnnement: Natureplus: BLZ. 14 VAN 14 HOUTBEHANDELINGEN: AANDACHT SCHENKEN AAN DE GEVOLGEN VOOR DE GEZONDHEID