AKOESTISCHE ISOLATIE: GEZONDE MATERIALEN MET EEN GUNSTIGE MILIEUBALANS

Transcriptie

1 - - PRINCIPES BENADERING AKOESTISCHE ISOLATIE: GEZONDE MATERIALEN MET EEN GUNSTIGE MILIEUBALANS Beperk de milieueffecten van akestische islatiematerialen Akestisch cmfrt is een element van de binnenruimten dat vaak ver het hfd wrdt gezien. Tch hudt het akestisch cmfrt nauw verband met het geestelijke welzijn van de bewners en de prductiviteit van de werknemers. Eerst met de aard en de brn van de geluidshinder wrden geanalyseerd. Die analyse is bepalend vr de keuze van de akestische techniek. De fiche "CSS05 Akestisch cmfrt" beschrijft de ruimtelijke en buwkundige principes vr het akestisch ntwerp van de gebuwen en is een gids met akestische cnstructieprincipes en -plssingen die u zullen helpen bij de keuze van de juiste techniek. In deze fiche hier nemen wij de cnstructieprincipes van de fiche CSS05 ver vr de samenstelling van de akestische elementen, maar richten we nze keuze p materialen met een gunstige milieubalans, en wel met de bedeling deze materiaalkeuze steeds gepaard te laten gaan met de vereiste technische details. Het heeft geen zin een strategie vr geluidsreductie alleen p de keuze van een ideaal prduct te baseren, want p de keper beschuwd kan elk materiaal een akestische functie vervullen. Meer dan het prestatieniveau van de materialen bepaalt de kwaliteit van hun tepassing de kwaliteit van de akestische demping. Bij het lezen van deze fiche met elk materiaalvrstel in verband wrden gebracht met de eerder beschreven technieken. De fiche "MAT05 Thermische islatie: geznde en eclgische materialen kiezen", beschrijft alle thermische islatiematerialen en hun eigenschappen. Ze vult deze fiche aan, vral wanneer het islatiemateriaal zwel een akestische als een thermische functie vervult, wat vaak het geval is. DE KEUZE VAN DE AKOESTISCHE MATERIALEN VERLOOPT IN TWEE FASEN 1. Bepaal een akestische strategie die is aangepast aan de aard van het te dempen geluid (lucht-, cntact- f technisch geluid), aan zijn vlume en zijn glflengte, en aan de functinaliteiten/bestemmingen van het bestaande gebuw. 2. Kies materialen met een gunstige milieubalans p basis van hun functie in het akestische geheel. BLZ. 1 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

2 SOORTEN GELUID (zie fiche CSS05 "Akestisch cmfrt") > Luchtgeluid De schreeuw van een kind, een alarm, het autverkeer, een vervliegend vliegtuig, ntwikkelen zgenaamd "luchtgeluid". Dit geluid plant zich in de lucht vrt. De efficiënte demping van luchtgeluid bestaat in een cnstructie van het "massa-veer-massa"-type en in een gede luchtdichtheid, zelfs tussen binnenlkalen. > Cntactgeluid (vb.: een vrwerp valt p de grnd) Bij cntactgeluid plant het geluid zich in de cnstructie, via balken, zuilen, muren en vleren, in de materialen zelf vrt. Het betreft trillingen die zich in de elementen vrtplanten. Cntactgeluid kan wrden vrkmen dr de akestische ntkppeling van de elementen nderling en dr het tepassen van trillingsdempers. > Technisch geluid Bij technisch geluid wrden de trillingen van huishudtestellen, ventilatie, waterleidingen en andere mechanische installaties in het gebuw, p de structuren en de wanden vergedragen, waardr ze vaak een brn van geluidshinder vrmen. Leidingkkers, trilvaste bevestigingen en andere geluiddempers kunnen dat verhelpen. STRATEGIEËN VOOR DE GOEDE PRESTATIE VAN AKOESTISCHE ISOLATIE-EMENTEN Deze strategieën vullen mekaar aan. (zie fiche CSS05 "Akestisch cmfrt") Spelen met massa Het principe is bekend als de "wet van de massa", die de gunstige invled van massieve materialen p de buwkundige akestiek aantnt. He grter de vlumieke massa van een materiaal, he grter zijn islatievermgen. De aanwezigheid van massa is vral efficiënt vr het dempen van luchtgeluid, drdat geluidsglven die zich in de lucht vrtplanten, een massief materiaal meilijker kunnen den trillen. Faseverschuiving van de glven Het spectrum van geluidsglven bestaat uit een reeks verschillende frequenties en glflengtes. Elk materiaal absrbeert deze glven p selectieve wijze vanwege zijn fysische eigenschappen en zijn massa. De uitvering van een cmplex bestaande uit hetergene lagen is dus bijznder efficiënt m het geluid in al zijn fasen te absrberen. Het gaat erm de dikte en de vlumieke massa van de tegepaste materialen in het akestisch islerend element te variëren. Dit nemt men het massa-veer-massaprincipe. Belangrijk hier is de vlgrde waarin de materialen wrden geplaatst. De veer vóór de massa plaatsen zal helemaal niet hetzelfde akestisch effect hebben en zal de akestische efficiëntie van de wand sterk verminderen. Luchtdichting Luchtdichting is ngetwijfeld de allerbelangrijkste strategie. Luchtlekken kunnen de hele akestische uitvering van een wand teniet den. Een bijzndere aandacht met wrden besteed aan het beperken van parasitaire geluidsvrtplanting, dr barsten, kkerdrveren, vegen en raamwerk te dichten. Hiervr is maar weinig ndig. Het principe is eenvudig : daar waar de lucht drgaat, gaat k het geluid dr. Een gede akestische islatie vereist dus ndzakelijkerwijs een gede luchtdichting, maar die dichting mag niet ten kste gaan van een geznde ventilatie van de vertrekken. Akestische ntkppeling Om geluidsvrtplanting dr de trilling van een structuur te vrkmen, meten de elementen nderling van elkaar ntkppeld zijn. Een slechte aansluiting van een raam aan het metselwerk zal zijn akestisch eigenschappen sterk beperken. Deze ntkppeling kan bijvrbeeld wrden uitgeverd dr elastische banden langs de mtrek van de wanden, uitzetvegen en trilvaste phangingen. Stijve mechanische verbindingen planten het geluid vrt. BLZ. 2 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

3 INDICATOREN > Geluidsverzwakkingsindicatren De akestische vereisten die in België van tepassing zijn p gebuwen, betreffen het afgewerkte gebuw. Om de islatiewaarden tussen lkalen te kennen, meten ter plaatse metingen wrden gedaan. Z kan men al dan niet verklaren dat een akestische wand beantwrdt aan de Belgische nrm NBN S We beschuwen twee indexen: de geluidsverzwakkingsindex van luchtgeluid en de cntactgeluidsislatie. De geluidsverzwakkingsindex van luchtgeluid (Rw-index) De geluidsverzwakkingsindex is het verschil tussen de gemeten geluidsniveaus aan beide kanten van een wand f materiaal. Deze waarde (Rw) wrdt in een labratrium gemeten en wrdt uitgedrukt in decibel (db). He hger de index (Rw) van een materiaal, he grter zijn geluiddempend vermgen. De berekening van de geluidsverzwakkingsindex van een wand vanaf de individuele Rw-waarden van de materialen die de wand samenstellen, levert een theretische indicatieve maat p van de prestatie van de wand, maar niet van de akestische islatiegraad tussen twee lkalen. De islatiegraad wrdt ng beïnvled dr een aantal verwante parameters zals de aanwezigheid van ldrechte scheidingsmuren, en hangt dus niet alleen af van de geluidsverzwakkingsindex van de wand. Merken we p dat de fabrikanten de akestische waarden van hun prducten steeds vermelden in verhuding tt het geheel van een typewand. Die waarden zijn p de hele wand van tepassing. Daarm is het belangrijk dat u de fabrikant vraagt in welke pbuw de akestische prestatie van hun materiaal een bepaalde waarde kan bereiken. Cntactgeluidsislatie (L n,t,w -index) L n,t,w vertegenwrdigt het drukniveau (in db), het "geluidsniveau" dus, in een lkaal ingevlge een gestandaardiseerd cntactgeluid dat is vrtgebracht in een ander lkaal. Deze waarde wrdt dus in situ gemeten en gewgen vlgens de weerkaatsingstijd van het lkaal waar de meting plaatsvindt. Het del van de ntwerper is een z laag mgelijke waarde te bereiken, en in ieder geval nder wat de nrm vrschrijft. De materialen wrden vaak aangeduid met een index vr de verbetering van de cntactgeluidsislatie Lw, fwel het vermgen van het materiaal m de "L n,t,w "- waarde te verminderen. Waarde Eenheid Geluidsverzwakkingsindicatren Interpretatie Geluidsverzwakkingsind ex van luchtgeluid Index cntactgeluidsislatie Rw db L n,t,w dbi He hger de index (Rw) van een materiaal, he grter zijn geluiddempend vermgen. He lager het resultaat in db, he beter de cntactgeluidsislatie. > Akestische crrectie-indicatr: de absrptiecëfficiënt (α W ) De akestische absrptiecëfficiënt (α w ) geeft het vermgen weer van een bekleding m de energie van een geluidsglf te absrberen. Dit cijfer varieert van 0 tt 1. He grter het cijfer, he grter het absrptievermgen van het materiaal. Het absrptievermgen van een wand is het prduct van de vermenigvuldiging van α w met de ppervlakte van de wand. BLZ. 3 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

4 Belangrijk: De akestische crrectie isleert niet tegen het geluid maar dempt de ech en de weerkaatsing. De aanwezigheid van absrberende materialen in een lkaal verbetert de interne geluidsesthetiek maar vermindert niet het waargenmen geluidsniveau in de aangrenzende ruimten. DOELSTELLINGEN Minimaal: Kies een akestische strategie die aan de aard en de brn van het geluid is aangepast (zie fiche CSS05 "Akestisch cmfrt"). Ver de gekzen strategie vlledig uit. Elk detail van een akestisch element vervult een belangrijke functie in de efficiëntie van het geheel. Aangeraden: Kies, afhankelijk van de gekzen strategie (spuwmuren, islatie tussen de kepers, enz.), eclgische materialen in plaats van de gebruikelijke materialen: kies in plaats van minerale wl, plantaardige f dierlijke wl f islatiemateriaal p basis van cellulse. Optimaal: Gebruik eclgische materialen vr de uitvering van een cmpleet en ged aangepaste akestische strategie. De inrichtingen vr akestische crrectie en islatie meten mkeerbaar zijn, zdat de materialen en cmpnenten bij een eventuele afbraak achtereenvlgens kunnen wrden gedemnteerd en selectief gesrteerd. ELEMENTEN VOOR EEN DUURZAME KEUZE TECHNISCHE ASPECTEN > Identificatie van de types wandsamenstellingen vlgens hun geluidsverzwakkingsindex Rw. Wij tetsen hier verschillende wandpbuwsystemen en hun rdegrtte van akestische prestatie. Hierna vindt u lijsten met materialen m die systemen p te buwen, waarbij wrdt gewezen p de milieuvriendelijkheid van de materialen. Opmerking: in de vlgende tabellen staan de Rw-waarden vermeld. Die waarden zijn algemeen gesprken de hgste die kunnen wrden verkregen met de verschillende mgelijke technische varianten. Er zit wel een variatie p van 15 tt 20%, nder meer afhankelijk van de vlumieke massa en de materiaaldikte. Raadpleeg de technische fiches van de fabrikanten vr de juiste gegevens van de gekzen samenstelling. Enkelvudige massieve muur Uitveringsvrwaarden: Afwerking aan beide kanten Scheidings- en dichtingsband aan de mtrek Buwstenen (zie tabel 1) - Hlle baksteen - Kalkzandsteenblkken - Gipsblkken - Blkken van geëxpandeerde kleikrrels - Cellenbetnblkken - Betnblkken Rw 44 db * *Vrbeeld akestische prestatie met betnblkken 140 mm. Brn: Actie Akestiek BLZ. 4 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

5 Wand met enkel geraamte Uitveringsvrwaarden: Scheidings- en dichtingsband aan de mtrek Gipsplaten geplaatst met verspringende vegen Rw 52 db Znder wl Rw 45 db* *Vrbeeld akestische prestatie vr een wand 120 mm bekleed met gipskartnplaat (2 x 12 mm) + (2 x 12 mm) en 70 mm steenwl. Rapprt de synthèse CSTB, brn: SNIP, schema: Isver Afwerkingsmaterialen (zie tabel 2) - Kleiplaat - Hutvezelplaat - Gipsvezelplaat - Gipskartnplaat Islatiematerialen (zie tabel 3) - Schapenwl - Verenwl - Hennep- en vlaswl - Hutvezelwl - Gerecycleerd plyester - Geblazen cellulse - Glaswl f steenwl Wand met dubbel geraamte Uitveringsvrwaarden: Scheidings- en dichtingsband aan de mtrek Verspringende bekledingsgeraamten Spuw met een minimale dikte van 7 cm Rw 53 db * Vrbeeld akestische prestatie vr een wand 120 mm met dubbel geraamte bekleed met gipskartnplaat (1 x 12 mm) + (1 x 15 mm) en 45 mm steenwl. Berekening en schema: Isver Dubbele massieve muur Uitveringsvrwaarden: Afwerking aan beide kanten Scheidings- en dichtingsband aan de mtrek Beschermpapier tussen het islatiemateriaal en de mrtel Rw 73 db* * Vrbeeld akestische prestatie vr een wand 350 mm van hlle baksteen (1 x 200 mm) + (1 x 35 mm) met islatie van halfstijve glaswlplaat 100 mm. Brn: PV CSTB AC /1, Afwerkingsmaterialen (zie tabel 2) - Kleiplaat - Hutvezelplaat - Gipsvezelplaat - Gipskartnplaat Islatiematerialen (zie tabel 3) - Schapenwl - Verenwl - Hennep- en vlaswl - Hutvezelwl - Gerecycleerd plyester - Geblazen cellulse - Glaswl f steenwl Buwstenen (zie tabel 1) - Hlle baksteen - Kalkzandsteenblkken - Gipsblkken - Blkken van geëxpandeerde kleikrrels - Cellenbetnblkken - Betnblkken Islatiematerialen (zie tabel 3) - Schapenwl - Verenwl - Hennep- en vlaswl - Hutvezelwl - Gerecycleerd plyester - Geblazen cellulse - Glaswl f steenwl BLZ. 5 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

6 Bekleding p massieve muur Uitveringsvrwaarden: Afwerking aan de buitenkant van de massieve muur Scheidings- en dichtingsband aan de mtrek Luchtspleet tussen het islatiemateriaal en de gipsplaat: 18 mm Spuw achter de afwerking met een minimale dikte van 7 cm Rw 68 db* * Vrbeeld akestische prestatie vr een dubbele wand van hlle baksteen (1 x 200 mm) bekleed met gipskartnplaat (1 x 12 mm) geschrefd p halfstijve glaswlplaat 100 mm. Brn: PV CSTB AC , brn schema: Isver Zwevende dekvler p massieve vlerplaat Uitveringsvrwaarden: Inveging van een dichtingsflie tussen het islatiemateriaal en de zwevende dekvler Scheidingsband aan de mtrek Rw 65 db* Buwstenen (zie tabel 1) - Hlle baksteen - Kalkzandsteenblkken - Gipsblkken - Blkken van geëxpandeerde kleikrre - Cellenbetnblkken Islatiematerialen - Betnblkken (zie tabel 3) - Schapenwl - Verenwl - Hennep- en vlaswl - Hutvezelwl - Gerecycleerd plyester - Geblazen cellulse - Glaswl f steenwl Afwerkingsmaterialen (zie tabel 2) - Kleiplaat - Hutvezelplaat - Gipsvezelplaat - Gipskartnplaat Veerkrachtige materialen (zie tabel 4) - Kurkplaat - Hennep- en vlasvilt - Preuze cellulseplaat - Geëxpandeerd perliet - Geëxpandeerd vermiculiet - Schuimrubber - Piepschuim * Vrbeeld akestische prestatie vr een betnnen vlerplaat 140 mm, met zwevende dekvler 40 mm en steenwlplaat 20 mm. Pref CSTB AC , Lichte vler met islatie aan de nderkant Uitveringsvrwaarden: Verlaagd plafnd gedragen dr trilvaste phangingen Scheidingsband aan de mtrek van het verlaagd plafnd Een luchtspleet tussen de vlerplaat en het verlaagd plafnd verbetert de akestische prestaties Rw (C) 51 db* Islatiematerialen (zie tabel 3) - Schapenwl - Verenwl - Hennep- en vlaswl - Hutvezelwl - Gerecycleerd plyester - Geblazen cellulse - Glaswl f steenwl Afwerkingsmaterialen (zie tabel 2) - Kleiplaat - Hutvezelplaat - Gipsvezelplaat - Gipskartnplaat * Vrbeeld akestische prestatie vr een vlerplaat met vlerbalken 230 mm en panelen 22 mm. Het plafnd is samengesteld uit gipskartnplaat (1 x 12 mm) geschrefd p pgehangen glaswlplaat 100 mm en dampscherm van pakpapier. Brn: Cated BLZ. 6 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

7 Zadeldak Uitveringsvrwaarden: Afwerkingspaneel gedragen dr trilvaste phangingen Rw 53 db* * Vrbeeld akestische islatie vr een dak met dakbescht van hutvezelplaat 25 mm, hutwlislatie 180 mm en gipsvezelplaat 32 mm. Brn: Acustix test Cedia Islatiematerialen (zie tabel 3) - Schapenwl - Verenwl - Hennep- en vlaswl - Hutvezelwl - Gerecycleerd plyester - Geblazen cellulse - Glaswl f steenwl Afwerkingsmaterialen (zie tabel 2) - Kleiplaat - Hutvezelplaat - Gipsvezelplaat - Gipskartnplaat MILIEUASPECTEN > Keuze van materialen vr akestische islatie De nderstaande tabellen beschrijven de milieueigenschappen van de verschillende materialen die kunnen wrden gebruikt in de pbuw van de hiervr beschreven wanden. Materialen vr metselwerk hebben een grte impact p de glbale prestatie van de wand. Wij geven de Rw-waarden m de akestische prestatie te kunnen afwegen tegen de vermelde milieueigenschappen. Let p, zals vrheen zijn de geluidsverzwakkingscijfers Rw slechts indicatief vr de minimale prestaties. Dikkere f dichtere lagen kunnen de eindscre in hge mage verbeteren. Tabel 1 Buwstenen MATERIAAL NIBE-classificatie 2010 Islatiewaarde* Betnblkken afgeraden 5a Rw 40 db Traditineel betn is een massief materiaal, samengesteld uit zand, water en een reagens, het cement (7% tt 15%). De milieubelasting van betn is hfdzakelijk te wijten aan het prductieprcédé van het cementpeder, dat schadelijke vervuilende stffen afgeeft (zwaveldixide, stikstfdixide en een aanzienlijke uitstt van CO 2 ). De vervuiling vermindert dr het Prtlandcement gedeeltelijk dr hgvenslak f vliegas te vervangen. Bij een eventuele afbraak is gebrken betnpuin recycleerbaar. Afbeelding: Gipsblkken minder gede keuze 4a Rw 40 db Gipsblkken zijn samengesteld uit gipspeder, zand en water. De prductie van gipspeder is energievretend. De gipsblkken hebben een hge brandweerstand maar zijn niet watervast. Ze bieden het vrdeel van een snelle verwerking dr tand- en grefverbinding van grte elementen. Vrbeelden: Prmnta, Knauf, enz. Afbeelding: Hlle baksteen minder gede keuze 4a Rw 47 db Baksteen heeft een grte massa en een uitstekende levensduur. De hlten dragen bij tt zijn lichtheid en thermische eigenschappen. Vlle baksteen biedt dr zijn grtere massa dan weer een betere geluidsislatie dan hlle baksteen van gelijke dikte. De milieubelasting van baksteen is hfdzakelijk te wijten aan het feit dat de stenen p hge temperatuur wrden gebakken. Bvendien gebruiken smmige fabrikanten vr een hgere prsiteit micrblletjes van plystyreen BLZ. 7 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

8 Tabel 1 Buwstenen MATERIAAL NIBE-classificatie 2010 Islatiewaarde* dat een brn van luchtvervuiling is. In dat pzicht richt men zich bij vrkeur tt fabrikanten die cellulsestffen tepassen. Vrbeelden: Prtherm, Mnmur Afbeelding: aanvaardbaar Cellenbetnblkken Rw 41 db** 3c Cellenbetn is samengesteld uit zandcement, water en lucht, die samen tt een sterk mineraal prduct met islerende eigenschappen wrden verwerkt. Vanuit akestisch gpunt cmpenseert de cellenstructuur de lage massa, waardr tch zeer gede akestische prestaties mgelijk zijn. Dr hun lichtheid, gemakkelijke zaagbaarheid en hun tand- en grefverbinding, kunnen cellenbetnblkken heel gemakkelijk wrden verwerkt. Vrbeeld: Ytng-blk Afbeelding: aanvaardbaar Kalkzandsteenblkken Rw 41 db 3C Kalkzandsteenblkken zijn samengesteld uit zand, water en kalk. Dr hun prductie de blkken wrden niet gebakken maar gesmrd behren kalkzandsteenblkken tt de meest energiezuinige buwstenen. De blkken zijn zeer sterk en zwaar, waardr ze een zeer hg akestisch islatievermgen hebben. Ze wrden dr verlijming verwerkt. Vrbeeld: Silka-blk Afbeelding: Blkken van geëxpandeerde kmt niet vr in het kleikrrels klassement De blkken zijn samengesteld uit geëxpandeerde kleikrrels en/f geëxpandeerde glaskrrels znder enige chemische teslagstffen. Dr hun minerale samenstelling zijn ze zeer sterk, watervast, vrstbestendig en brandwerend. Bvendien kunnen ze gemakkelijk wrden verwerkt en verzaagd. De hlten hebben een grtere thermische dan akestische invled, immers de wet van de massa verweegt. Vrbeeld: Argex Afbeelding: Rw 41 db * vr een wand van 9 cm aan beide kanten bepleisterd; gegevens verschaft dr de fabrikanten ** variabel, nder meer vlgens dichtheid en textuur. De hier vermelde waarde is een maximum vr blkken van 10 cm dikte en een C4/06 dichtheid. Afwerkingsmaterialen spelen mee in de realisatie van gehelen vlgens het massa-veermassaprincipe. Hun prestatie stijgt evenredig met hun massa, maar zal vral afhangen van de gede uitvering van dat principe, waarbij elk stijf cntact tussen cmpnenten uitgeslten is. Dit geldt k vr de materialen van het type islatiewl, die verderp aan bd kmen. Tabel 2 Afwerkingsmaterialen MATERIAAL NIBE-classificatie 2010 kmt niet vr in de Kleiplaat classificatie Platen van juteweefsel met een kern van aarde en drge klei, versterkt met plantaardige vezels. Dit materiaal is brandwerend en heeft een regulerende werking p de luchtvchtigheid. Kleiplaat wrdt gebruikt met kalk- f leempleisters en kan p elke drager mechanisch wrden BLZ. 8 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

9 bevestigd. Vrbeeld: Claytec-platen Afbeelding: aanvaardbaar Hutvezelplaat 3a Hutvezelplaten met een hge vlumieke massa, met bindmiddelen p basis van natuurlijke en/f kunstharsen (latex). Vr hun prductie wrdt afval van de hutindustrie gebruikt. Deze platen zijn zeer stijf maar niet even vchtbestendig als gipsplaat. Bij dit type materiaal (evenals bij spaanplaat) met uit milieuverwegingen p de samenstelling van het bindmiddel wrden gelet. Verkies bindmiddelen p basis van natuurlijke harsen (lignine, zetmeel, paraffine) f van magnesia, vrij van frmaldehyde, dat schadelijk is vr de gezndheid. Vrbeeld: Celit 3D 4D, Gutex, Steic, PXD Afbeelding: aanvaardbaar vlgens Gipsvezelplaat NIBE Het betreft gipsplaat (80 %) versterkt met cellulsevezels (20%), gewnnen uit gerecycleerd papier. Dit materiaal heeft een grte stijfheid en biedt betere akestische prestaties dan de traditinele gipsplaat. De prductie van beide srten plaat is echter energievretend. Gipsvezelplaat heeft bvendien een uitstekende brandweerstand. Vrbeeld: Fermacell Afbeelding: Gipskartnplaat minder gede keuze Dit materiaal, drgaans gipsplaat genemd, wrdt vral in binnenafwerking tegepast. Het betreft platen met een gipskern, aan beide kanten met kartn bekleed. Dr de additieven en de samenstelling ademt dit materiaal weinig en is het niet vchtbestendig, uitgeznderd vr speciale plaattypes p basis van cement en zand. Daarentegen heeft gips een gede brandweerstand. Vrbeeld: Gyprc Afbeelding: Tabel 3 Islatiematerialen NIBE-classificatie 2010 MATERIAAL vr tepassing in muren 1b tt 2a: gede tt Glaswl en steenwl betere keuze Steenwl wrdt geprduceerd p basis van een mengsel van mineralen (vulkanisch gesteente, basalt, dlmiet, slak) dat p hge temperatuur wrdt gesmlten en in draden getrkken. Vervlgens bindt men de gevrmde vezels met een hars. De prductie van glaswl vlgt een srtgelijk prcédé maar p basis van zand f gerecycleerd glas, kalksteen en gecalcineerde sda. Het nadeel van deze materialen is dat tijdens hun manipulatie fijne vezels vrijkmen die de huid, de slijmvliezen en de luchtwegen irriteren. Hun akestisch vermgen is niet grter dan dat van andere islatiewl. Afbeelding: Energie + Schapenwl 1b: betere keuze Schapenwl is een natuurlijk prduct en vergt dus heel weinig energie vr zijn prductie. De wl is vchtbestendig, schimmelwerend en BLZ. 9 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

10 Tabel 3 Islatiematerialen NIBE-classificatie 2010 MATERIAAL vr tepassing in muren heeft een zeer hge brandweerstand. De meeste milieuprblemen verbnden aan wl zijn te wijten aan de chemische additieven tegen schimmelvrming f brand, terwijl schapenwl deze eigenschappen van nature bezit. Wl kiezen znder additieven is dus een lgische keuze. Vrbeeld: Daemwl, Dscha Afbeelding: kmt niet vr in de Verenwl classificatie Verenwl is samengesteld uit 70 % veren, 10 % wl en 20 % smeltbare bindvezels, en cmbineert prestatie, gezndheid en milieubescherming. De veren wrden p een temperatuur van 150 C behandeld en van alle allergene stffen ntdaan. De sepelheid van het materiaal bevrdert de akestische islatie aanzienlijk. Vrbeeld: Batiplum Afbeelding: Hennep- en vlaswl 3a: aanvaardbaar Hennepislatiemateriaal is samengesteld uit een mengsel van hennep en jute, en is fwel geweven fwel met gesmlten plyester gebnden. Wl van plantaardige vezels is niet-irriterend en heeft een regulerende werking p de binnenluchtvchtigheid. Bvendien is deze wl niet aan rt nderhevig en is ze bestendig tegen insecten en knaagdieren. Van alle islatiematerialen uit plantaardige vezels (hennep, kks, vlas, katen), dmineert hennep m ecnmische redenen veruit de markt. Vrbeelden: Isnat Chanvre, Batichanvre, Terrachanvre, Thermlin, Natilin Afbeelding: kmt niet vr in de Hutvezelwl classificatie Wl van hutvezel, uit gerecycleerd krantenpapier f direct uit hut gewnnen. Een behandeling met brzut beschermt de wl tegen insecten, zwammen en brand. Hutvezelwl is sepel, veerkrachtig, gemakkelijk te verwerken en nschadelijk vr de gezndheid. Verkies prducten znder chemische verduurzaming en die met hun eigen hars zijn gebnden. Bvendien heeft hutvezel een regulerende werking p de binnenluchtvchtigheid. Vrbeelden: Gutex, Intherm, Pavatex, Steic, Hmatherm, Panterre Afbeelding: Gerecycleerd plyester 2b: gede keuze Er bestaat islatiewl geprduceerd p basis van plastic (PET) gewnnen uit gerecycleerde flessen. Dit islatiemateriaal levert vergelijkbare prestaties als glaswl maar is niet-irriterend. Het betreft plastic dat pnieuw in vezels wrdt gesmlten en vervlgens p zichzelf met spinners wrdt geweven. Drdat dit islatiemateriaal uitsluitend plyester bevat, is het aan het einde van zijn levensduur vlledig recycleerbaar. Het behudt zijn vrm en eigenschappen in de tijd. Vrbeeld: Deltafiber Afbeelding: Geblazen cellulse 1c: betere keuze In te blazen islatiemateriaal, samengesteld uit cellulsevezels znder bindmiddelen, gewnnen uit gerecycleerd krantenpapier en/f hutvezels. Een behandeling met brzut beschermt het materiaal tegen insecten, zwammen en brand. De uitvering ervan vereist echter BLZ. 10 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

11 Tabel 3 Islatiematerialen NIBE-classificatie 2010 MATERIAAL vr tepassing in muren een ademhalingsbescherming tegen het stf. Vrbeelden: Isflc, Thermflc, Hmatherm Afbeelding: *In akestiek vertnen de diverse islatiematerialen geen pmerkelijke prestatieverschillen. Kurkplaat MATERIAAL Tabel 4 Veerkrachtige materialen Zie tabel 5 kurk Cellulse-vlasvilt Hennepvilt Preuze cellulseplaat Zie tabel 3 hutvezelwl Zie tabel 3 hennep- en vlaswl Preuze platen samengesteld uit cellulse f andere plantaardige vezels zals vlas. Smmige fabrikanten gebruiken enkel natuurlijke bindmiddelen zdat de platen geen frmaldehyde bevatten. De platen hebben een preuze aanblik maar een zeer rbuuste structuur. Ze zijn zeer drukvast en weerstaan zware belastingen. Sms wrden de platen p een gipsplaat aangebracht. Vermijd verlijmde bekleding, want die is meilijk ls te maken vr latere recyclage. Vrbeelden: Pavatex-pavapr-pavastep, Steic unterbden, Panterre, Acustix Afbeelding: Geëxpandeerd perliet Perliet is vulkanisch gruis dat dr verhitting expandeert en preuze krrels vrmt. De grndstf wrdt uit Griekenland geïmprteerd. Perliet is stabiel, inert en drukvast. Zijn akestische prestaties zijn echter niet bijznder interessant. Vrbeelden: Fesc Bard, Sibli Afbeelding: Geëxpandeerd vermiculiet Vermiculiet is een gesteente dat uit mica wrdt gewnnen en het wrdt uit Afrika geïmprteerd. Vermiculiet is in twee vrmen beschikbaar: geëxflieerd (met bitumen mhuld) f geëxpandeerd (uitgezet). Uit milieuverwegingen met de vrkeur wrden gegeven aan geëxpandeerd vermiculiet. Vermijd eveneens prducten met asbestvezels. Vermiculiet is vlledig mineraal en daardr stabiel, inert en drukvast. Zijn akestische prestaties zijn echter niet bijznder interessant. Vrbeeld: Sibli Afbeelding: Schuimrubber Er bestaan schuimen samengesteld uit natuurlijk rubber in de vrm van met lijm gebnden schuimrubbervlkken. De synthetische aard van de lijm en van de teslagstffen cntrasteren met de natuurlijke herkmst van de grndstf: het rubber. Dit materiaal biedt echter wel zeer gede akestische prestaties. Vrbeeld: Accrub Afbeelding: BLZ. 11 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

12 Synthetisch schuim Sinds meer dan 20 jaar zijn talrijke synthetische schuimen p de buwmarkt beschikbaar. Deze schuimen zijn samengesteld uit plyester, plyethyleen, glasvezel, bitumen, enz. Ze hebben een gemeenschappelijk kenmerk, hun ngunstige milieubalans, hfdzakelijk vanwege hun petrchemische samenstelling en het feit dat ze niet afbreekbaar zijn znder het milieu te belasten. Bvendien hebben de dunne islatielagen die vaak nder gegten betnnen dekvleren wrden gelegd, weinig kans m aan het einde van hun levensduur vr recuperatie geschikt te zijn. Afbeelding: > De keuze van materialen en systemen vr akestische crrectie In lkalen met een gebrekkig cmfrt vanwege het lawaai binnenshuis, kan het wenselijk zijn m de akestische absrptie van de wanden te verhgen, zdat de weerkaatsingstijd krter is. Het principe van een absrberend materiaal bestaat erin de weerkaatsing te dempen, dr te beletten dat het geluid p een wand wrdt weerkaatst. Materialen met pen structuur bevrderen die ppervlaktewerking. Vezelachtige materialen en materialen met een pen prsiteit (tapijt, grdijnen, kleding, kurk, ), bezitten zeer gede geluidsabsrberende eigenschappen. Afhankelijk van zijn natuur en afmetingen, absrbeert elk materiaal verschillende geluidsfrequenties. De plssing m het vlledige geluidsspectrum te mvatten bestaat erin m binnen een zelfde ruimte materialen met een verschillend absrberend vermgen en van verschillende afmetingen te cmbineren. Hge frequenties: preuze, vezelachtige materialen en textiel Middenfrequenties: de dikte van de materialen Lage frequenties: resnatren (geperfreerde materialen met een ruimte tussen de wand) Er zijn dus veel materialen die een akestische crrectie kunnen bieden. De nderstaande tabel geeft drie materialen aan die meer specifiek in dit pzicht zijn ntwrpen. Kurkplaat Tabel 5 Akestisch absrberende materialen MATERIAAL NIBE-classificatie 2010 betere keuze Kurk is een natuurlijk materiaal dat uit de schrs van de kurkeik wrdt gewnnen. Kurk heeft gede vcht- en brandwerende eigenschappen en biedt dr de nregelmatigheid van zijn ppervlak zeer gede akestische prestaties. De milieuwaarde van kurk is afhankelijk van de tegepaste bindmiddelen in kurkplaat. Vermijd het gebruik van kurkplaat met chemische bindmiddelen die niet bilgisch afbreekbaar zijn. Algemeen beschuwd met aan gerecycleerd kurk de vrkeur wrden gegeven. Vrbeeld: Van Avermaet, Le Petit Liège, T&G Afbeelding: Preuze cellulseplaat Synthetische schuimen Zie tabel 4 preuze cellulseplaat naanvaardbaar Absrberend materiaal van plyurethaan-, melamine- f plyesterschuim, met hlle f glvende vrmen. Vanuit milieugpunt zijn deze schuimen te vermijden. Ze zijn afkmstig van de petrchemie, zijn niet bilgisch afbreekbaar en zijn meilijk recycleerbaar. Plyurethaanschuim is het gedkpste, maar vergeelt en is brandbaar. Melamineschuim is 50% meer absrberend, UV- en brandbestendig, maar duurder. BLZ. 12 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

13 Het kan mgekeerd k zijn dat men in smmige lkalen de nagalm wenst te verlengen. Dat kan met resnatren, dat zijn geperfreerde platen die p een bepaalde afstand van een wand wrden geplaatst, en dienst den als akestisch verlaagd plafnd. De frequentie van de geabsrbeerde geluiden zal variëren vlgens de diameter van de gaatjes. Om het hele register te bestrijken is de variatie van materialen en afmetingen in een lkaal belangrijk. De deltreffendheid van de resnatren hangt k af van de juiste prprtie gaatjes. Sms wrdt het vak dat dr de plaat en de wand wrdt gevrmd, ng eens met absrberend materiaal bedekt aan de binnenkant. Op de markt vindt men tal van systemen, en vr een milieuvriendelijkere keuze zijn hier enkele criteria die men kan naleven: aard van het materiaal (bij vrkeur rganisch) hmgeniteit van het materiaal f mgelijkheid m de elementen van mekaar ls te maken (vr recyclage aan het einde van de levensduur). Tt slt kan het in bepaalde lkalen wenselijk zijn m een geluid p specifieke ppervlakken te laten weerkaatsen m de nagalm te verlengen (in kleine auditria bijvrbeeld). Merken we p dat de efficiëntie van een akestisch paneel meer kmt van een rdeelkundige psitinering in de ruimte ten pzichte van de geluidsbrn dan van zijn materiële samenstelling. Overigens is hut heel ged geschikt als geluidsweerkaatser, mdat het tegelijk stijf en sepel is. Bvendien heeft hut ptentieel een hge eclgische waarde, vr zver de rsprng en de behandeling aanvaardbaar zijn en het samengestelde paneel geen chemische vervuilers vrijgeeft. Op deze vragen wrdt dieper ingegaan in de fiches MAT08 "Een hutsrt kiezen vlgens de aard en de tepassing", CSS08 "Fysische en chemische verntreiniging binnenshuis" en CSS09 "Lijm en verf: hun invled p gezndheid en milieu". > Opmerking: nderscheid tussen akestische islatie en thermische islatie Dr de gelijkenis van de gebruikte materialen zu men kunnen aannemen dat thermische islatie de fact akestisch isleert. Tch is een thermische islatie niet altijd akestisch. Daarm met u zrgen vr een crrecte uitvering van het betrkken materiaal in de akestische samenstelling van de wand in zijn geheel (massa scheppen, faseverschuiving, luchtdichting, akestische ntkppeling). De hierna afgebeelde synthetische islatiematerialen (plyurethaan en plystyreen), wrden vaak als thermische islatie tegepast. Ze kunnen in smmige gevallen een akestische functie vervullen, maar hiervr zijn meer eclgische materialen beschikbaar. Van links naar rechts: plyurethaan, geëxpandeerd plystyreen en geëxtrudeerd plystyreen Brn: Energie + > Opmerking: "islatiecmplexen" en milieuverwegingen Op de markt zijn talrijke prducten beschikbaar die massa cmbineren met vezelplaat in de functie van akestische veer. Dit is bijvrbeeld het geval vr vezel- f wlplaten verlijmd p gipsplaat. Met het g p recyclage en afvalbeheer, is het beter m dergelijke islatiecmplexen te vermijden. De lijm benadeelt de vr recyclage ndzakelijke scheidbaarheid van de materialen en is verigens schadelijk vr de gezndheid (zie fiche CSS09 "Lijm en verf: hun invled p gezndheid en milieu". Van links naar rechts: Fermacell vlerelement; steenwl f hutvezel p gipsvezelplaat Gyprc; glaswl p gipskartnplaat, Brn: BLZ. 13 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

14 ECONOMISCHE ASPECTEN > Uitveringsgemak Het uitveringsgemak beïnvledt in grte mate de kstprijs van een plssing. Dit geldt vral vr gemetselde muren, die vaak duur zijn in arbeidskrachten. Dat kan de keuze van lichtere blkken verantwrden, zals kalkzandsteenblkken f blkken van geëxpandeerde kleikrrels die, hewel duurder, gemakkelijk te verwerken zijn. > Vergelijking van de materiaalprijzen Op basis van de UPA-catalgus 2009 geven we hier de prijzen van de verschillende materialen die in deze fiche aan bd kmen. De catalgus bevat maar weinig milieuvriendelijke plssingen. Daarm is het beter dat u cntact pneemt met gespecialiseerde leveranciers, bijvrbeeld via de cluster eclgisch buwen in Brussel, de grepering van vaklieden, bedrijven en verkpers in de sectr van de milieuvriendelijke buw ( De nderstaande lijst geeft een idee van de geldende prijzen. MATERIALEN Lijst 1 Buwstenen Prijs /m² Betnblkken 54 à 68 Hlle baksteen 62 à 74 Cellenbetnblkken 50 à 65 Kalkzandsteenblkken 64 à 76 Blkken van geëxpandeerde kleikrrels 58 à 77 Lijst 2 Afwerkingsmaterialen Gipskartnplaat (12 mm) p latten 30 à 37 MDF p hutstructuur 139 à 169 Lijst 3 Islatiematerialen Glaswl (12 cm) 16 à 21 Steenwl (12 cm) 21 à 32 Geblazen cellulse 15 à 20 Hutvezelplaat 12 à 16 Hennepwl (6 cm) 14 à 19 Lijst 4 Veerkrachtige materialen PE-schuim 3 mm 7,5 à 8 PE-schuim 5 mm 8 à 9 Organische vezel 5 à 7 Kurkplaat 4 cm 7 à 13 BLZ. 14 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

15 SOCIALE EN CULTURELE ASPECTEN > Gezndheidsrisic s verbnden aan de plaatsing van islatiewl Minerale islatiewl plaatsen irriteert de luchtwegen en de gen. De veiligheidsinstructies van de fabrikant meten strikt in acht wrden genmen. Na de plaatsing is minerale islatiewl nrmaal niet in cntact met de mgevingslucht en dus ngevaarlijk. Vanuit een lgica van duurzaam buwen, pleit de gezndheidsvereiste ngmaals in het vrdeel van plantaardige f dierlijke islatiewl (katen, wl, hennep, veren). IN DE PRAKTIJK In de verschillende ntwikkelingsfasen van het prject meten maatregelen wrden genmen: ONTWERPFASE Ontwerp de akestische elementen met een geluidsverzwakkingsindex van minstens 5dB beter dan de begde prestaties m uitveringsgebreken in aanmerking te nemen. TOEZICHT OP DE WERKEN Besteed de uiterste zrg aan de uitvering van de akestische elementen. Luchtlekken, een breuk in de akestische ntkppeling, de kleinste gebreken kunnen de akestische prestaties aanzienlijk beperken. Geef de vrkeur aan sepele mechanische verbindingen. Stijve mechanische verbindingen stemmen in de akestiek vereen met een kudebrug in thermische islatie. Te vermijden! Vr de bekleding met gipsplaten f andere, is het van grt belang de platen te laten verspringen m verspringende vegen te verkrijgen. Dit beperkt de vrtplanting van het geluid. Zrg eveneens vr een afstand van 5 mm tussen de platen en de aangrenzende muur (dichting met een sepele veg). Meet en valideer in situ de prestaties van de akestische islatie in de lkalen, zdat wrdt beantwrd aan alle nrmen en verwachte prestaties. > Op de buwplaats Islatie van luchtgeluid (waarde DnT,w) De akestische vereisten die p de Belgische gebuwen van tepassing zijn, betreffen het afgewerkt gebuw. Om de islatiewaarden tussen de lkalen te kennen, met u p de buwplaats een meting uitveren. Z kunt u de al dan niet eenvrmigheid van een wand met de Belgische nrm NBN S cntrleren. De akestische islatie wrdt uitgedrukt in decibel (db) dr de index DnT,w(C; Ctr). De uitveringsmstandigheden p de buwplaats zijn nit dezelfde als die van de labratria waar de preven zijn uitgeverd. Om zeker te zijn dat de buwplaats de dr de nrmen vrgeschreven waarden bereikt, met u bij de keuze van de akestische technieken en materialen een prestatie nastreven die minstens 5dB hger ligt dan de resultaten van de labratriumpreven. AANVULLENDE INFORMATIE BESCHIKBAARHEID VAN DUURZAME MATERIALEN In Brussel: Ecbuild, de Brusselse cluster vr duurzaam buwen, die vaklui, bedrijven en detailhandelaars van de sectr van duurzaam buwen grepeert ( In Vlaanderen: BLZ. 15 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE:

16 De verkppunten van duurzame materialen zijn lid van het VIBE ( In Wallnië: De belangrijkste verkppunten zijn lid van de Cluster Éc-Cnstructin ( ANDERE AANDACHTSPUNTEN Andere inffiches die met de keuze van islatiematerialen verband huden: CSS05 - Het akestisch cmfrt verzekeren CSS08 - Fysische en chemische verntreiniging binnenshuis CSS09 - Lijm en verf: hun invled p gezndheid en milieu MAT05 - Thermische islatie: geznde en eclgische materialen kiezen MAT08 - Een hutsrt kiezen vlgens de aard en de tepassing BRONVERMELDINGEN Dcumentatie: THOELEN Peter en Pierre SIBILLE. Bi-eclgische islatiematerialen. Stand van zaken van de Belgische markt van bi-eclgische materialen vr akestische islatie, Verslag pgesteld dr het VIBE vr het BIM, mei 2005 HAMAYON Lïc. REUSSIR L'ACOUSTIQUE D'UN BATIMENT, Le mniteur, 2006, 238 p. WTCB. De nieuwe nrm NBN S Akestische criteria vr wngebuwen. TISSEYRE & ASSOCIES Online sftware vr akestische berekeningen - WTCB, Grendaken, Technische Vrlichting 229, 2006 Op het internet : Leefmilieu Brussel. Cde de bnnes pratiques relatif aux nrmes et techniques d islatin acustique des bâtiments d habitatin, in het raam van het besluit van van het Brussels Hfdstedelijk Gewest. 25 blz. beschikbaar p: Actie akestiek, Basisbegrippen, wat je met weten De Stadswinkel, Dssier ver buwkundige akestiek (renvatie>inf-advies>begrippen van akestiek) De tepasselijke akestische nrm - Nrmen-Antennes van het WTCB - Praktische gids van het ADEME, La lutte cntre le bruit, Le Réseau Ec-cnsmmatin, Les matériaux d'islatin: les cnnaître pur bien les chisir, Anah Technische fiche akestiek Sbane vermindering van lawaai p het werk DbStp, Prtal van fabrikanten en leveranciers in akestiek IRC-CNRC, Facteurs mdifiant la perte de transmissin du sn, Guide CBD-239-F, AcuStiff, Sftware vr de berekening van de geluidsverzwakkingsindex, Acubat V4.0, Sftware ter ndersteuning van het akestisch ntwerp van gebuwen - Dssier ver buwkundige akestiek p de site van de fabrikant van Isversteenwl - BLZ. 16 VAN 16 AKOESTISCHE ISOLATIE: