Het vrdeel van de twijfel Nrtje M a rres Recensie van: D. Gldberg (red.) {2000) Tfie rbt in the garden, Tdbrics and tdc-tpistemhgy in the age f the internet. Cambridge (Md.s$.), MIT Press. Velen zijn het erver eens, nzekerheid is een typisch effect van infrmatieverspreiding via het internet. Neem de hype rnd Ginger, cdenaam IT. Geruchten ver deze 'raadselachtige uitvinding' verspreidden, zich half januari vlgens het patrn van het spreekwrdelijke lpende vuurtje ver het internet. Het nieuws ver een naar verluidt revlutinair verversmiddel (IT staat vr individual transprter) lekte uit na een presentatie p Harvard van het geheime prject. Terwijl niemand kn vertellen wat IT precies is, had het bericht binnen een paar dagen bezit genmen van discussiefra en nieuwssites, en kwamen er sites nline die zich geheel teleggen p het ntrafelen van het mysterie (bijvrbeeld http://theitquestin.cm). De zekmachine Lycs categriseert Ginger als een. mysteryprduct, waaruitje zu kunnen, cncluderen dat dr het internet gegenereerde raadsels hier gedegradeerd zijn tt cultuurprduct. Maar Ginger is k een perfect vrbeeld, van de manier waarp het net nzekerheid, prept. De beschikbare infrmatie ver het verversmiddel is, zacht gezegd, incmpleet. Afgezien van de sleutelwrden transprt en revlutinair, zijn er nauwelijks harde gegevens beschikbaar. Daarmee is er alle ruimte vr speculatie: Ginger is een 'persnlijke hvercraft', maar k een 'srt scter', en een 'zer-smg emissin vehicle'. De geruchten zijn bvendien niet te herleiden tt één gezaghebbende brn, die uitsluitsel zu kunnen geven. Hewel nzekerheid dr menig cmmentatr als 'typisch internet' wrdt erkend, wrdt het verschijnsel zelden als een epistemlgische kwestie benaderd. Meestal wrdt het beschreven als een (pp)cultureel verschijnsel f als een cmplicatie die m beleidsmaatregelen rept. The rbt in the garden vrmt hierp een welkme uitzndering (een andere uitzndering vrmt Rgers (red.)). Het bek verbindt aan de vraagtekens, twijfels en het wantruwen die nline-infrmatie z vaak bij gebruikers prept de ambitieuze claim dat epistemlgische vragen rnd de status van infrmatie pnieuw relevant zijn in de cntext van het internet, in beschuwingen vanuit de filsfie, elektrnische kunst en interactientwerp, wrdt mediale nzekerheid in een breed en nrmatief kader geplaatst. Daarmee mzeilt het bek de keuze tussen vrijblijvendheid en bijziendheid, die vr benaderingen vanuit cultuur en beleid niet te vermijden lijkt. The rbt in the gar- 75
T2 E 3e 1 76 den heeft een grtse, duidelijke stelling ais uitgangspunt: waar epistemlgische kwesries tien jaar geleden ng werden afgedaan met een slappe verwijzing naar pragmatiek en instrumentaliteit, staan ze sinds de pkmst van de infrmatietechnlgie weer vl in de aandacht. De samensteller, cmputerwetenschapper Dan Gldberg, ziet een parallel tussen de pkmst van de epistemlgie in reactie p de blei van de experimentele wetenschappen, en haar hernieuwde relevantie ten. tijde van het internet. Ten, net als nu, werden technlgieën geïntrduceerd die het bereik van de waarneming radicaal uitbreidden, en k ten riepen die nieuwe instrumenten, de vraag p wat als kennis telt. Alsf deze grande histire ng niet grandis geneg is, wrdt de geschiedenis vlgens Gldberg k. ng eens vertrefd dr het internet. Terwijl vragen rnd. de betruwbaarheid van infrmatie ten. tijde van. de wetenschappelijke revlutie alleen de intellectuele elite in berering bracht, legt het internet deze vragen vr aan het grte publiek. Z grandis als de stelling van The rbt m the garden is, z specifiek zijn echter de uitwerkingen ervan die de bundel bijeenbrengt. Het bereik van reflectie is fficieel beperkt tt één tepassing van het internet in het bijznder: telerbtica, ftewel de live interactie met verafgelegen fysieke mgevingen, k wel telepresence genemd. Hewel de meeste auteurs tegeven aan de verleiding m in ieder geval een begin te maken met het ntwikkelen van een epistemlgie vr het internet in het algemeen, drukt telerbtica een. duidelijk stempel p hun cnceptualisering van nline-interactie. Een tweede beperking, en deze is een stuk vreemder, is dat epistemlgie dr de meeste auteurs wrdt gedefinieerd als een subcategrie van de fenmenlgie. Vetrekkend vanuit Descartes' stelling van de fundamentele nbetruwbaarheid van de waarneming, wrden, vragen rnd de status van infrmatie telkens weer herleid tt een prbleem met de beleving van nline-interactie. Mediale nzekerheid wrdt z gereduceerd tt een ervaringsprbleem. Dat is nfrtuinlijk mdat een van de belangrijkste cmplicaties waar een epistemlgie van het internet mee te maken kan krijgen, p deze manier nuitgewerkt blijft. Die cmplicatie is als vlgt: het internetprbleern van de nbetruwbaarheid van infrmatie valt samen met de internetbel/te van gedistribueerde kennisvrming. The rbt in the garden staat in de traditie van de 'zachte' benadering van 'harde' cmputers die in de jaren tachtig pkwam in Amerika. Terwijl in de wereld van de persnal cmputers Apples vriendelijke Macintshes het pnamen tegen de kele zakelijkheid van DSmachines, kwam in de kunstmatige intelligentie het fenmenlgisch perspectief p cmputers p. De heideggeriaanse visies p cmputers van Hubert Dreyfus en Michael Heim werden ppulair. Niet representatie maar interactie. Niet abstractie, maar de gesitueerdheid van het 'echte leven', z kan je hun bdschap samenvatten (Wingrad 1995). In deze campagne fungeerde Descartes, als grndlegger van het frmeel ratinalisme, als zndebk.
Tegenver de steriele cgnitiemdellen gescheid, p cartesiaanse leest, werden cmputers in het vruitzicht gesteld die zuden imprviseren en al spelenderwijs zuden leren. De claim was dat de 'berekenende' apparaten die AI tt dan te geprduceerd had, nit fte nimmer intelligent zuden wrden, in de rijke betekenis die het wrd in het leven van alledag heeft. Het is dus met gevel vr irnie dat Hubert Dreyfus in het eerste hfdstuk van The rbt in the garden stelt dat het internet Descartes alsng gelijk geeft. Telepresence lijkt van de gebruiker het cntemplatief ingestelde individu te maken, dat alle reden heeft m zijn zintuigen en de instrumenten die hem van. waarnemingen vrzien, te wantruwen. Als exemplarisch geval wijst Dreyfus p de telegarden die Dan Gldberg ntwikkelde, en waar de titel naar verwijst. Hier kunnen gebruikers via een p het internet aangeslten rbtarm de plantjes in een verafgelegen tuin water geven (http://telegarden.aec.at). Vlgens Dreyfus maken gebruikers daarbij niet alleen kennis met de pwinding van het handelen p afstand, ze wrden tegelijkertijd, gecnfrnteerd, met de vraag, is die tuin wel echt? Deze knieval vr Descartes' subject en zijn kpzrgen, weerhudt Dreyfus er echter niet van m de cartesiaanse twijfel vervlgens van een fenmenlgische fundering te vrzien. Hij maakt van het prbleem van het cartesiaans subject, een prbleem met de technlgieën die naar cartesiaans beeld geschapen zijn. Het prbleem zit hem niet in de fundamentele nbetruwbaarheid van. waarnemingen, berdeeld vanuit de cgit, maar in het falen van de technlgie m p ns gebruikers een gevel van 'in-de-wereldzijn' ver te brengen, berdeeld vanuit de psitie van het belichaamde subject van de fenmenlgie. In dr het internet bemiddelde ervaringen zijn de clus mtrent de gemedieerde situatie, en de aanspringen m er actief p te reageren, te armedig m in het subject een besef van werkelijkheid p te repen, z stelt Dreyfus. En vele andere auteurs van de bundel met hem. Verreweg de meeste filsfen en ntwerpers in de bundei gaan met Dreyfus mee in zijn aanvankelijke mschrijving van dr het internet pgerepen nzekerheid ais een cartesiaans prbleem, m het vervlgens te verfenmenlgiseren. Afgaand p hun bijdragen valt er vervlgens te kiezen tussen twee 'remedies'. Als eerste mgelijkheid, en dit is het drtastende vrstel van Dreyfus, kan het 'echte leven' wrden verkzen bven het internet. f zals de techniekfilsf Albert Brgman cncludeert: een middagje rndhangen bij disney.cm zal het nit halen bij het echte geritsel van echte bladeren m je veten. De tweede ptie kmt van de kant van de ntwerpers: zij den het vrstel m het fenmenlgisch recept vr 'de vertuigende ervaring' in technlgische mediatie in te buwen. Het in-de-wereld-zijn wrdt tt designparadigma verheven. De plssing vr het prbleem van de scepsis wrdt z gevnden in interfaces die het hele sensrische spectrum aanspreken, en in de reïntegratie van technlgische mediatie in de lkale cntext. Als remedie f» w X s ÜSL U 77
" m 3e I 78 vr het tekrt aan indicatren in nline-interactie, ntwikkelde MIT-medialab-nderzeker Judith Dnath interfaces waarin, de intnatie van de stem van een remte gebruiker grafisch wrden weergegeven in kleuren, en (binnenkrt k in) geuren (?). De ntwerpers Canny en Pauls werken aan machines met het vermgen, tt lichamelijke interactie: bts met een gezicht. He eensgezind een aanzienlijk deel van de auteurs k pleit vr een fenmenlgische behandeling van de internetversie van het cartesiaans prbleem, The rbt in the garden heeft niet de cnsistentie van een prgrammavrstel vr een nieuw specialisme, telepistemlgie. De belangrijkste reden hiervr is de nadrukkelijke ntwerpriëntatie van ngal wat auteurs. Veel van hen hebben een nmiskenbaar praktische achtergrnd: samensteller Dan Gldberg buwde in 1994 vr IBM de eerste via het internet tegankelijke rbt, en kunstenaar Eduard Kac baarde nlangs pzien met eenglw-inthe-dark bunny, een genetisch gemdificeerd knijn dat hij ntwikkelde aan het Franse Natinaal Instituut vr Agrnmisch nderzek (Schueller 2001). De invulling die de auteurs aan het buzzwrd telepistemlgie geven, ligt vaak direct in het verlengde van hun specifieke ntwerppraktijken, en. lpt ngal uiteen, van 'de vergelijking van directe en gemedieerde ervaring' tt 'de studie van het effect van afstand p kennis en ntdekking'. Een wel erg lsse samenhang tussen de verschillende bijdragen is het gevlg, maar dit nadeel, heeft wel als vrdeel dat uiteenlpende gezichtspunten de revue passeren. Naast fenmenlgisch geïnspireerde filsfen en ntwerpers, bevat het bek k. cntribuanten met een andere achtergrnd: nieuwe-mediakunstenaars, een elektrisch ingenieur en. een/klassiek epistemlg. Frappant is dat de aanpak van de epistemlg, Alvin Gldman, de tch wat zweverige visies van de fenmenlgen nauwelijks bijt, Z staat hij enrm tlerant tegenver het cntextualisme, nder andere ais verklaring vr de wisselende relevantie van de waarheidsvraag vr gebruikers. Gldman stelt vr m die vraag p een ander mment in netwerkcmmunicatie te beantwrden: verificatie-algritmen zuden de authenticiteit van webcambeelden kunnen bepalen. De bijdragen van de kunstenaars vallen eigenlijk ng het meest uit de tn. Zij vatten de telerbtica p als een verschijnsel dat Bau~ drillards simulacrum ndermijnt: telerbts geven de beeldcultuur haar verlren, referent terug! Zals kunstcriticus Lev Manvich pgetgen vaststelt: in het handelen p afstand, staat de manipulatie van beeldmateriaal, gelijk aan het manipuleren van 'the real thing'. Hij grijpt het thema van de telepistemlgie aan m de vraag 'wat is werkelijk?' te herintrduceren in de artistieke reflectie p elektrnische media. De mntere tn van cmmentaren als deze wijkt duidelijk af van de smbere stemming die in de stukken ver de gevaren en armedigheid van bemiddelde waarneming verheerst. De kunstenaars zijn verguld, van het aanzienlijke werkelijkheidsgehalte van niine-mediaties: zij kmen dankzij de telepistemlgie uit hun baudrilia.rdiaa.nse depressie.
Het geritsel van echte bladeren, de subtiele schakeringen van. stemgeluid: in The rbt in the garden wrdt nline-interactie ver het algemeen herleid tt een zintuiglijke beleving van een nabije mgeving. Het bek presenteert de 'natuurlijke' ervaring, in zijn ffline- en nline-varianten, als het verlssende antwrd p het wantruwen dat nline-infrmatie bij gebruikers wekt. Het vreemde aan deze 'remedies' is datze de mstandigheden die de intrductie aanwijst als de aanleiding vr teiepistemlgie wegwerken, in plaats van hen in de plssing te verwerken. Zals gezegd cnstateert de samensteller daar dat het internet bij gebruikers vragen prept ver de betruwbaarheid van infrmatie. Die vragen heven ais het aan de auteurs ligt, dankzij het afzweren van het internet f de zachte kussens van designed vertruwdheid, in het vervlg niet meer gesteld te wrden. Mediale nzekerheid laat vlgens hen idealiter niet van zich hren aan de frnt end, aan de zijde van gebruikers. In zijn inleiding signaleert Gldberg bvendien het gerelateerde prbleem dat infrmatie p het internet ntslten wrdt in de afwezigheid van vertruwde institutinele autriteit. Zu. niine-interactie inderdaad een kwestie wrden van je invelen in een handdruk f de intnatie van een stem, dan zu deze cmplicatie k als sneeuw vr de zn verdwijnen. Zu het p het internet inderdaad hfdzakelijk m 'vertuigende belevenissen.' draaien, dan zuden, abstracte vragen ver de legitimiteit van institutineel gezag vergeten kunnen wrden. Het is bizar, maar de epistemigieën van Gldberg en de zijnen hebben ais effect dat de aandacht afgeleid wrdt van de situatie die de behefte schept vr een telepistemlgie. The rbt in the garden herleidt mediale nzekerheid tt een verfenmenlgiseerde versie van Descartes' prbleem van scepsis. Eerst wrdt ze gelijkgesteld met de fundamentele nmgelijkheid m misleiding uit te sluiten: hudt de interface me vr de gek? Vervlgens wrdt ze gereduceerd tt een dr het internet pgerepen basaal gevel van nbevrcdiging: schimmige webcambeelden maken geen vertuigende induik. p deze manier wrdt mediale nzekerheid tt een strende factr die gebruikers liever kwijt dan rijk zijn. De twijfels die zij kunnen hebben ver de betruwbaarheid van een site wrden in de cartesiaanse definitie tt een. vr gddelzen nplsbaar prbleem. Vragen die misschien wel beantwrd zuden kunnen wrden dr andere brnnen. - wat zegt een nline-tijdschrift, een vriend f de televisie ver die webcam? - nemen de vrm aan van een verlammend besef van fundamentele nbetruwbaarheid. Nadat de vetfenmenlgisering van die definitie uitweg heeft gebden, verandert het in een prbleem van zintuiglijke vervreemding. Niet vragen maar intuïties maken nu de dienst uit, en de aanleiding m iets verder uit te zeken (is die webcam wei echt?) wrdt een kwestie van een passief gebrek aan. betrkkenheid. De kiem vr deze negatieve waardering vr mediale nzekerheid ligt in de waardering vr bemiddeling zelf Hewel één auteur, de filsfe Catherine Wilsn, een pging det m de assciatie tussen bemiddeling en X fö? 79
-S3 m i *4 80 'nechtheid' te verbreken, wrdt in verreweg de meeste bijdragen de infeririteit van bemiddelde aan 'echte* ervaring vastgesteld. Ze bestempelen die laatste bvendien ais 'nbemiddeld'. Het fenmenlgisch primaat p in-de-wereldzijn dient hier als vrijbrief m Descartes' belangrijkste claim., de stelling dat waarneming altijd al gemedieerd is, in. de wind te slaan. De 'directe' ervaringwrdt verheven tt nrm vr nlineinteractie. Dat wil zeggen, bemiddeling zelf wrdt in The rbt in the garden ver het algemeen al even negatief berdeeld als de nzekerheid die ze prept, De auteurs van The rbt in the garden pleiten ervr de nline-wereld z klein mgelijk.te huden. De intnatie van een stem, een gpslag, zu het internet meten ntsluiten. Daarmee is de ideale nline-interactie er één waarin de gebruiker niet drheeft dat een lange afstand hem van. de remte-mgeving scheidt. Het wil k zeggen dat de ideale nline-interactie er één. is waarbij de gebruiker z min mgelijk beseft dat hij p het internet nvermijdelijk, binnen een institutinele figuratie pereert. Dat teierbts niet zmaar via het internet tegankelijk zijn, maar via de websites van IBM en MIT, is tch irrelevant vr wie helemaal mag pgaan in het plantjes water geven? De vertruwde institutinele autriteit waarvan Gldberg de afwezigheid p het internet cnstateert, wrdt echter elders in het bek dr de achterdeur binnengesmkkeld. Gevestigde statusverschillen tussen, infrmatiebrnnen, waarin het epistemlgisch nderscheid tussen betruwbare en nbetruwbare sites wnder bven wnder samenvalt met het nderscheid, tussen sites mét e sites znder institutineel aura, wrden dr ngal wat auteurs impliciet bevestigd.. Z zien de epistemlg Gldman en de filsf-ntwerper Idinpuls het als hun pdracht m een betruwbaarheidscriterium te frmuleren m. de ware infrmatie p een respectabele website, zals die van. NASA, te nderscheiden van de fake webcambeelden p de site van een stelletje tieners, Idinpuls vegt daar wel aan te dat een dr epistemlgen geleide schnmaakperatie de demcratische belfte van het internet geen ged zu. den. Het is per slt van rekening de laagdrempeligheid van het net die er de hfdrzaak van is dat ns p het internet z vaak een ler wrdt gedraaid. Wil het met de epistemlgische gelfwaardigheid van het internet it ng iets wrden, dan zal die laagdrempeligheid er dus als eerste aan meten gaan. Jammer! In de epistemlgie draait het m de betruwbaarheid van infrmatie, en dr plitieke verwegingen kunnen we ns in de behandeling van die kwestie niet lastig laten vallen. Er zijn zeker vertuigende argumenten vr een fenmenlgische benadering van telerbtica, zwel praktische als theretisch-idelgische. Het is meer dan vanzelfsprekend dat een cncept van 'natuurlijke ervaring'' p de vrgrnd kmt te staan, waar het gaat m de aanwezigheid in een mgeving via de gen en armen van een rbt. En zals gezegd bd de fenmenlgie welkm theretisch geschut in. de aanval p het frmele ratinalisme dat de AI en de cmputerwetenschap dmineert.
Het is echter zeer de vraag f deze benadering geschikt is als epistemlgie vr biljetten daadwerkelijk in de fik gevljecten gevraagd f ze dachten dat die het internet. The rbt in the garden legitimeert haar epistemlgisch, perspectief meeste gebruikers ntkennend beantgen waren, een vraag die verreweg de met de claim dat kennistheretische wrdden. Vlgens de auteurs tnt vragen p het internet relevant zijn deze uitkmst aan dat interactie via het vr het publiek, maar vervlgens internet inderdaad niet als 'echt' wrdt wrdt het internet als een. private ruimte gedefinieerd. Het nline-cntact tusriment vanuit een perspectief p het ervaren. Kijken we echter naar dit expesen een gebruiker en een verre plek web als maatschappelijk veld, dan kmen we uit p een. heel andere cnclu wrdt telkens weer als een intieme, strikt persnlijke aangelegenheid beschreven. Alsf er geen verschil is tussen de vraag welke plek een nline-instansie. Vanuit dit gezichtspunt gaat het m de semi-private cmputernetwerken tie inneemt temidden van andere spelers p het web. En m de vraag welke van vóór de mainstreaming van het internet, en de semi-penbare ruimte die rl gebruikers krijgen tebedeeld in het internet nu k. is. Een enkele auteur merkt weliswaar p dat dr het ties. He is Legal Tender geframed p hun nline-uitwisselingen met instan internet pgerepen nzekerheid een. het web? Wrdt er sms naar verwezen belangrijk prbleem is vanwege de sciale als een arristiekerig prject ver 'de ervaring van het nline zijn'? Is het ant integratie van het internet, maar afgezien van Gldbergs intrductie wrdt het wrd ja, dan meten, we cnstateren net z ged als nergens in het bek als dat het experiment de cntext mist die een maatschappelijk veld gecnceptualiseerd. Wat betreft de rl van gebruikers is de het gelfwaardig zu kunnen maken. Dat het fenmenlgisch perspectief The rbt in the garden pbreekt, kan acties repercussies zullen hebben in een relevante vraag in heverre hun nline- duidelijk wrden gemaakt aan de hand breder, institutineel veld. Is dat nwaarschijnlijk, dan. verdient Legal Ten van Legal Tender, een prject van samensteller Gldberg en de auteurs Dnath, Canny en Pauls. Legal Tender dllarbiljetten in vlammen pgaan. der het stigma 'nep', f er nu wei f niet werd geprmt als het eerste nlinelabratrium in de geschiedenis van experiment maakt geen vertuigende Niet het internet, maar dit specifieke het internet, wat wil zeggen dat bezekers van een website er als prefknij Legal Tender vanuit dit perspectief, dan indruk. Generaliseren we het geval van nen dienden. Deze bezekers werden is het prbleem met het internet niet uitgendigd m een. biljet, van hnderd een tekrt aan ervaring, maar juist een dllar in brand te steken (via een druk teveel: er is te veel interactie mwille p de knp), nadat hen nadrukkelijk van de interactie zelf, znder dat die nline-handelingen effecten hebben in verteld was dat het hier m een illegale handeling.ging. Na aflp van dit Milgram-achtige experiment werd de subgers en Marres een grtere discursieve ruimte (zie R 2000). 2: * m 8i
" E 35 82 Sciale therieën van. de jaren negentig cnceptualiseerden nzekerheid als ee vast ingrediënt van. mediatie. Z is het uitgangspunt van de Franse scilg Luc Blta.nk.si in la suffrance a distance, een bek ver de plitiek van massamediaspektakels, dat mediaties ver de lange afstand nvermijdelijk betwijfelbaar zijn. Vrstellingen die vr een publiek verschijnen dat niet direct met het gerepresenteerde bekend is, beheven altijd rechtvaardiging. Mediale nzekerheid is in deze therieën bvendien niet alleen een prbleem vr infrmatiecnsumptie. Het is k een mgelijkheidsvrwaarde vr beeldvrming als cllectief prces. Uirich Beck en Brun Latur hebben laten zien he in het geval, van. de mediatie van milieuschandalen, nzekerheid samenvalt met de mgelijkheid dat uiteenlpende partijen een verschijnsel in interactie definiëren. Heersende nzekerheid rnd 'de gevaren van genetisch gemdificeerd vedsel en (gekke?) keienvlees brengt met zich mee dat NG's, supermarkten en vleeseters zich met de kwestie gaan. bemeien. Net als Gldberg interpreteren Bltanksi, Beek en Latur twijfels ver de betruwbaarheid van infrmatie als een symptm van de afwezigheid, van vertruwde institutinele autriteit. De scilgen trkken hieruit echter ng de bemedigende cnclusie dat beeldvrming een maatschappelijke aangelegenheid zu kunnen wrden. Nu, met betrekking tt het internet, reageren de auteurs van The rbt in the garden p deze testand met het vrstel vertruwen te peuren uit al dan niet vrmgegeven 'natuurlij- ke ervaringen'. Ze stellen vr 'nabije mgevingen' nline te emuleren, waarin legitimititeit vr gebruikers geen issue heft te zijn. Vr die speciale vrm van nzekerheid, waarin instanties hun deels tegenstrijdige definities van een fenmeen, in. wrd en beeld tegen elkaar uitspelen, hebben, ze geen g. Ze zien alleen het type mediale nzekerheid waarin latente twijfels, als een srt achtergrndruis, afbreuk den aan de gelfwaardigheid van gemedieerde waarneming. In The rbt in the garden zit een dubbelzinnige waardering van de rl van institutinele autriteit p het internet. Aan de ene kant wrdt haar relatieve afwezigheid in het nline-dmein erkend, aan de andere kant wrdt een herbevestiging van cnventinele statusverschillen tussen infrmatiebrnnen in dat dmein impliciet nderschreven. Deze dubbelzinnigheid wrdt echter niet uitgewerkt, in plaats daarvan wrden vrstellen gedaan m bemiddeling via het internet te verankeren in de genschijnlijk, extra-institutinele dimensie van de zintuiglijke ervaring. Wat mij betreft zu die dubbelzinnige waardering van institutinele autriteit juist het hart meten vrmen van een epistemlgie vr het internet. Z'n epistemlgie zu. de aandacht vestigen p wat ik de 'garage club paradx' nem. Deze paradx zegt dat de aanzienlijke speelruimte die er p het internet is vr amateurs, vr kleine maatschappelijke greperingen en kleine gebruikers, staat vr zwel de belfte als het prbleem van het internet. Wat maakt het internet als platfrm vr infrmatie-uitwisseling z
bijznder? Knutselaars wrden er niet bij vrbaat uitgeslten van prcessen van beeldvrming rnd een bepaalde kwestie. Wat maakt het internet als infrmatiebrn z bijznder prblematisch? Rmmelaars kunnen ngestrd hun rmmel nline zetten, waardr de betruwbaarheid van nline-infrrnatie nverzekerd is. Gaan. we uit van deze paradx, dan wrdt de cruciale vraag he spelers p het internet het dilemma van de in- en uitsluiting van infrmatiebrnnen uitwerken. Welke rlverdelingen tussen brnnen wrden in het internet ingebuwd, dr maatschappelijke rganisaties en verheidsinstellingen achter het net, en dr instanties p het net? Daarbij kan mediale nzekerheid, maar beter als een nvermijdelijk bestanddeel van bemiddeling erkend wrden. De nderneming m nzekerheid uit te bannen uit het sciale dmein, van het internet, zu neerkmen p het pblazen van deel één van de paradx. Uit het gede rnd Ginger valt af te leiden dat mediale nzekerheid p het internet zich lang niet altijd als prbleem manifesteert. Zu het internet in plaats van het prduct nzekerheid, k prductievere vrmen van mediale nzekerheid vrt kunnen brengen? Z'n vraag getuigt van ngal wat naïviteit, zeker in het licht van de 'gevaren van misleiding' die vandaag de dag z buitensprig serieus wrden genmen met betrekking tt het internet. Ik zu hem tch graag ng even pen huden. ï u verige literatuur' Bltanski L. (1993) La suffrance a distance. Mrale humanitaire, médias et plitique. Parijs, Editins Métaiüc. Feenberg, A. en A. Hannay (red.) {1995) Technlgy and the plitics f knwledge. Blmingtn, Indiana University Press. Rgers R. (red.) (z) Preferred placement Knwledge plitics n the web. Maastricht, Jan van Eyck Editins, pp. 11-23. Rgers, R. en N. Marrcs (2000) Landscaping climate change. Mapping science & technlgy debates n the wrld wide web. Public Understanding f Science 9, pp. 141-163. Schueller, G. (2001) But is it art? New Scientist 6 januari Wingrad, T. (1995) Heidegger and the design f cmputer systems. In: A..Feenberg en A. Hannay (red.) Technlgy and the plitics f knwledge. Blrningtn, Indiana University Press, pp. 108-127. 83