Genderlpbaanklf: enkele vrzetten vanuit Persephne vzw, rganisatie van vruwen met een handicap f invaliderende chrnische ziekte De genderlpbaanklf verdient aandacht van de beleidsmakers en de sciale partners. Vr vruwen met een handicap is dit van grt belang, mdat zij te maken krijgen met een dubbele discriminatie, namelijk als vruw en als persn met een handicap. - vanuit lpbaanperspectief: Lnverschillen: vlgens vruwenrganisaties zijn de lnverschillen grt. Vruwenrganisaties vinden dus dat dit een thema is dat p de plitieke agenda met kmen. In de praktijk ervaart niet elke aanwezige p de vergadering bij Persephne vzw dit z. Is dat dan wel waar? He kunnen we meten dat er lnverschillen zijn? En dat ze vrtkmen uit discriminatie? Ligt er k geen rzaak van lnverschillen in welke berepen wrden uitgeverd dr vruwen en mannen? De aanwezigen merken wel p dat een functieclassificatie sms discriminerend is. We hebben dus vanuit nze ervaring als vruwen met een handicap geen eenduidig antwrd p deze vraag rnd lnverschillen. He rganiseren we vrrang bij aanwerving vr persnen met een handicap f chrnische ziekte? Als een vrm van psitieve actie? Kijk maar naar het vrbeeld van de federale verheid waar een speciale lijst aangelegd wrdt met geslaagden met een handicap. Kijk maar naar de Vlaamse verheid waar er vrbehuden betrekkingen zijn, vr bepaalde categrieën van mensen met een handicap f chrnische ziekte. Belangrijk blijft de cmbinatie van jbcmpetenties en aandacht vr de drempels van persnen met een handicap. Alleen kijken naar de drempels helpt ns niet vruit. Ok de berepskennis blijft van belang! Is het zinvl m quta in te veren? Zdat er een vrm van psitieve actie ntstaat. Deze tactiek heeft k gewerkt vr vruwen p de lijst van de verkiezingen. Z veranderen we de verhuding tussen vruwen en mannen in een wervings- en selectieprces. Ok hier met er aandacht zijn vr de berepskennis, zals bij de vrrang. Er gebeuren k uitsluitingen vr bepaalde berepen, mwille van beperking, bijvrbeeld een kinderverzrgster die van Kind en Gezin niet mcht werken in een kinderdagverblijf mwille van epilepsie. Kenmerken van handicap f chrnische aandeningen wegen te zwaar in de gezndheidsberdeling. Je kan nit een algemene regel inveren vr uitsluiting van iemand. Handicap- f gezndheidstestand is een zeer variabele situatie. En je met dus zeer individueel berdelen. Verder zijn er eerst aanpassingen (van de jb) ndzakelijk m dit prbleem p te vangen. Er met immers eerst gekeken wrden f redelijke aanpassingen (een recht vlgens de antidiscriminatiewetgeving) mgelijk zijn. Als dit niet lukt, dan pas kan je het besluit nemen dat de jbinvulling niet zal kunnen. Er is een parallel te trekken met de welzijnswetgeving, waar vr iemand die ziek is bij een terugkeer met wrden gekeken f er aangepast werk vrhanden is. We merken in de praktijk dat dit dde letter blijft, mdat er te weinig nadruk wrdt gelegd p het recht p 1
redelijke aanpassing. Znder die aanpassingen zijn er vele jbs niet tegankelijk vr persnen met een handicap f chrnische ziekte. Zu thuiswerk een plssing kunnen bieden vr smmige mensen met een handicap f chrnische ziekte? (en gezien wrden als een vrm van redelijke aanpassing) Thuiswerk det echter het prbleem rijzen van het sciaal cntact in de jb. Je lst een drempel p, maar je rganiseert er dan wel een andere. In het tepassen van thuiswerk met je selectief tewerk gaan. Ok deze maatregel is geen wndermiddel waardr alle prblemen van de baan zijn. Waarm blijven mannen in België niet vaker thuis? Mensen geven aan dat dat in Nederland anders is. Daar werken mannen en vruwen gelijk 4/5 de. De verdeling is dus niet gebaseerd p gender maar iedereen kiest vr deeltijds werken). De nderliggende vraag vr ns is dus: waarm blijven mannen niet thuis? Als we iedereen een lpbaanperspectief willen geven, is een cmbinatie van leren en werken (in allerlei vrmen) van grt belang. Ok vr persnen met een handicap en chrnische ziekte is levenslang leren van grt belang en een recht. Eén van de mgelijkheden is pleiding in dienstverband. Dit is een cmbinatie van studeren en werken (binnen een stage-cntext), en geeft perspectief p het halen van een diplma. Vr vruwen spelen er tch een aantal hardnekkige prblemen: De werkgevers meten herintrede mgelijk maken: het met evident zijn m werk te nderbreken vr andere zaken die zich vrden in het leven. Vele vruwen (en k mannen) met een handicap f chrnische ziekte ervaren regelmatig dat het wat minder gaat in hun leven. Er met aandacht zijn vr gezndheidstestand bij de mgelijkheid m eventjes de lpbaan te nderbreken. Dus niet alleen de cmbinatie gezin-arbeid speelt daar vr vruwen. Vruwen meten werken aan hun lpbaantevredenheid, maar dan meten k werkgevers daar p inzetten. Dr het rganiseren van verleg met betrkken werknemer. En het inzetten p creatieve plssingen. Het hebben/krijgen van een deftig inkmen is van belang. Als je een jb hebt met een laag inkmen dan kan je veel meilijker allerlei prblemen en risic s plssen. Misschien is de cmbinatie van uitkering (als vast inkmen) en inkmen uit arbeid (als variabel inkmen) wel een stuk van de plssing. De verheid kan in de cmbinatie van werk en eigen leven vral tussenkmen in de rganisatie van tijdskrediet. Zdat een lpbaan niet helemaal met pgevuld zijn met werkdagen. Het begrip dienstanciënniteit (vrbeeld binnen het OCMW) speelt niet in het vrdeel van mensen die hun lpbaan willen nderbreken. Dr de pbuw van lnen via die dienstanciënniteit is er geen stimulering m lpbanen te nderbreken. zaken die tegenwerken: het persnlijke netwerk speelt een grte rl in aanwervingmgelijkheden. Persnen met een handicap hebben het meilijk m dit p te buwen f in stand te huden. Het is een verantwrdelijkheid van de betrkkenen m dit p te buwen, maar je met dan een mgeving hebben die daaraan wil 2
werken. Allerlei randvrwaarden (rganisatie van het huishuden, mbiliteit, ) meten dan in rde zijn. Anders is er geen beginnen aan. Bij de verheid: er wrdt (te) snel gegrepen naar vervregd pensien. Om meilijkheden te vermijden is het eenvudiger m iemand p pensien te sturen. Er gebeurt weinig tijdens de ziektedagen die je kan pnemen. Heel het systeem is te veel gebuwd p standaard lpbanen. En dit klpt helemaal niet vr persnen met een handicap en chrnische ziekte. werken in Brussel levert drempels p. De dagelijkse verplaatsing is vermeiend vr (smmige) persnen met een handicap en chrnische ziekte. er is geen gede afstemming tussen vrijwilligerswerk RVA. Je met pletten dat je de uitkering niet verliest als je zaken det die niet vereenkmen met een werklsheidsstatuut. Er is wel werk (bepaalde zaken zuden heel zinvl zijn m te den vr andere mensen) maar er is geen geld m iemand te betalen m dat uit te veren. in smmige (werk)situaties zijn aparte vrzieningen, zals een kamer m te rusten, een aparte ruimte m te werken meilijk realiseerbaar rl van leidinggevende, cllega s: de cllega s / leidinggevende zien niet wat er ndig is, hebben weinig zicht p de (ndzakelijke) ndersteuning m aan de slag te blijven. cllega s kunnen drempels pwerpen (vb iemand die hardhrend is en vreg m de radi af te zetten die altijd pstnd, nadien vreg ze m een aparte werkruimte maar dat was alleen maar vr hgere leidinggevenden weggelegd) als cllega is het belangrijk m zich k nuttig velen tegenver anderen. Vr persnen met een handicap en chrnische ziekte is het belangrijk m niet alleen in een afhankelijkheidsrelatie terecht te kmen. Leidinggevenden meten in de rganisatie van hun dienst, afdeling aandacht hebben vr de specifieke ndersteuningnd van persnen met een handicap en chrnische ziekte. Als daar aandacht vr is, dan krijgen ze dit dubbel en dik terug in engagement van de betrkken werknemer. vergang niet-actief naar actief en mgekeerd We zien wel mgelijkheden in vrijwilligerswerk, maar er zijn wel belangrijke randvrwaarden: er is af en te een tegenstelling tussen betaald persneelslid en vrijwilliger, waarbij ze beiden hetzelfde werk den, maar de ene wrdt betaald en de andere niet als vrijwilliger met je wel een crrecte behandeling krijgen, bedeling is niet dat je alle gaatjes pvult, pdraait vr alle vervelende pdrachten, p nmgelijke tijdstippen met werken. Omdat persneelsleden rekenen p u is het niet alleen vrijwillig vrijwilligerswerk. Vrijwilligerswerk heeft de neiging m een verplichte pdracht te wrden, en dat kan wel niet de bedeling zijn. cmbinatie uitkering en werk 3
er meten meer sepele vergangen kmen tussen uitkeringen en werkinkmen. Nu is het een alles- f niets verhaal. Jbs zijn bijna altijd vltijds. Uitkeringen kmen in het gedrang als je wil gaan werken. Je hebt meer nksten en de inkmsten stijgen niet in even grte mate mee. Mensen met een handicap f chrnische ziekte meten kunnen testen f werken (en in welke vrm dan) mgelijk is vr hen. De randvrwaarden (plaats van tewerkstelling, aard van de jb, pbuw van de tijdsduur, ) meten kunnen geregeld wrden. Een PWA statuut geeft een extra inkmen en is he dan k een vrm van zinvl werk. Maar k daar zijn er prblemen rnd de regelbaarheid van de randvrwaarden. Mensen ervaren dat ze, als ze te traag werkten, dit niet mchten blijven den mdat ze niet ged geneg waren. - vanuit de handicapsituatie: Mensen met een handicap redeneren wel eens : ik ga geen werk vinden, ik krijg mijn uitkering, en meer ksten als je gaat werken, ik verander niets aan mijn huidige situatie. Rnd deze redenering bestaan veel indianenverhalen. Het is belangrijk m daar meer duidelijkheid in te scheppen, dr een aantal zaken dr te rekenen, met een rekenmdel. Je kan dit bijna zelf niet weten f vrzien, want de wetgeving is veel te ingewikkeld. we meten ns dubbel bewijzen, dat is vermeiend en ntmedigend. Er met een wederzijds engagement zijn van werknemer en werkgever. Een arbeidsrelatie is tweezijdig. Waar werknemers invled hebben p de rganisatie van hun jb en werkgevers ndersteuning bieden. Ok andere werknemers den gewn hun best. Dat is k geldig vr werknemers met een handicap en chrnische ziekte. de familie is verbezrgd en ze willen ns de teleurstelling besparen m dat p te lssen mag je als vruw met een handicap thuis blijven en (vral) het huishuden den als de handicap erger wrdt dan km je p een glijbaan terecht. Ze willen iemand niet meer in dienst huden mdat de risic s te grt wrden. De situatie wrdt te nzeker. Er met meer een verband zijn tussen de handicapsituatie en de ndersteuningsmaatregelen. Deze meten wrden ingezet m een deel van de nzekerheid bij werkgevers weg te nemen. - beeldvrming, sensibilisatie en bewustwrding: inlevingsvermgenvr de cncrete situatie van iemand met een handicap ntbreekt (sms) in de sciale sectr werkt een laag aantal mensen met een handicap. Samenvallen van rllen is nefast: patiënt, gast, tegenver prfessineel medewerker Zijn er k geen prblemen van mentaliteit? Mannen en vruwen huden vast aan een rllenpatrn. Er met dus ingezet wrden p het drbreken van de rllenpatrnen. Waarm kiezen vruwen vr ik zal het huishuden wel den dan neem ik geen risic s, terwijl mannen dit accepteren. Keuzevrijheid (vr vruwen en mannen) is een belangrijke zaak. 4
Eén van de manieren m te werken aan rllenpatrnen is het vergrten van het cntact/cmmunicatie tussen vruwen/mannen persnen znder handicap/persnen met handicap. Z krijg je andere rlmdellen, en zie je k andere mgelijkheden van functineren. diversiteit wrdt teveel gebruikt als (hlle) slgan hlebi, allchtnen, gender. Diversiteit wrdt k veel vertaald in gekleurde diversiteit. We verwachten meer inzet p handicap zuden we geen ambassadeurs kunnen aanstellen m als gede praktijken te functineren? Eventueel betalen als werknemer m dat te den? (is dat niet meilijk? -ecnmische cntext speelt niet in ns vrdeel) We meten p zek naar ambassadeurs géén wereldkampienen mensen stellen veel vragen ver het beginnen / het hebben van een relatie. Ok aan kinderen met je niet denken. (Je kunt ng niet vr jezelf zrgen is dan het argument) (meilijk) nderscheid tussen rzaak van minder functineren: is het de handicap f gewn minder cmpetenties hebben m bepaalde zaken te kunnen? Je weet sms als persn zelf niet meer f het nu aan je handicap ligt f niet. interpretatie van niet-zichtbare handicap: het is al meilijk vr mensen met een zichtbare handicap. Maar nzichtbare handicap heeft als grte nadeel dat andere mensen zich afvragen wat de handicap dan wel is, en dat persnen met een nzichtbare handicap kunnen zwijgen ver hun handicap f aandening. Om minder p te vallen. - nderwijs: In ns nderwijssysteem wrden er veel hkjes gemaakt. Is het kleven van etiketten wel een gede zaak? Dit heeft twee kanten. Het geven van een label geeft een plaats aan het prbleem. Als je iemand verengt tt de label dan is er een prbleem, de persn in kwestie valt dan samen met alleen zijn etiket Wij denken k dat een berepskeuze p 12 jaar te vreg is. We pleiten dus vr het uitstellen van de studiekeuze. We denken daarbij aan het vrbeeld van Griekenland. Daar is er een ingangsexamen er wrden drie keuzes vastgelegd. Er is een kppeling aan knelpuntberepen. En p basis daarvan kiest men. In Vlaanderen is er vrijheid van studiekeuze, en dit leidt wel eens naar verkeerde invulling. Ok in het Buitengewn Secundair Onderwijs zu de kwalificatie tch meten leiden tt een diplma. Als het dan tch blijft bestaan. Eigenlijk pleiten we vr afschaffing van het buitengewn nderwijs. Dit zu een veel meer gedifferentieerde aanpak mgelijk maken van de pleiding, k van mensen met een handicap f chrnische ziekte. De lager geschlden hebben het extra meilijk m een jb te vinden. Er zijn wel meer jbs ndig dan vr hggeschlden. Niet iedereen kan een hge schling afwerken. Een psitief vrbeeld vanuit het nderwijs is het ABO-jaar in het buitengewn nderwijs. Bijvrbeeld in de richting haarti is er plaatsing bij werkgevers, vr een lange peride. Z kunnen werkgevers zien dat je tch talenten hebt. 5
aanpassingen in nderwijs gebeuren wel, maar zijn erg afhankelijk van de gdwill van mensen, er is zeker geen algemene aandacht vr persnen met een handicap. Eén van de mensen had wel psitieve ervaringen in de cursussen van het Centrum Vlwassenen Onderwijs en Centrum Basiseducatie waar ze les vlgt - Indicatren m de klf te meten: werkzaamheid (heveel mensen?) werkbaarheid (is een jb werkbaar? Is de kwaliteit van de arbeid in rde?) werklsheid in een BREDE betekenis (niet alleen RVA-statuut, k ziekte/invaliditeitsverzekering, tegemetkming gehandicapten, vervregde pensinering bij de verheid) (cfr resultaten HANDILAB-nderzek, waaruit bleek dat er veel gaten zitten in de dataverzameling) verschil tussen vltijds/deeltijds sectriële verdeling (deze verdeling legt gender gebnden kenmerken blt) aandacht vr de parameter handicap, want als je die niet gebruikt dat kan je k niet nagaan welke de drempels zijn vr persnen met een handicap f chrnische ziekte en f beleid wel werkt 6