Regionale Media Centra

Transcriptie

1 Reginale Media Centra 'Z mr Inge Brakman Wrmer, juni 2011

2 Inleiding Een van de aanbevelingefl van de Tijdelijke Cmmissie Innvatie en Tekmst Pers, beter bekend nder de naam cmmissie Brinkman, uit juni 2009, betreft de bundeling van jurnalistieke krachten van de reginale lurnalistiek. 1 In de gen van de cmmissie zu sprake meten zijn van een intensieve samenwerking die "in de tekmst de vrming van reginale mediacentra mgelijk met maken". De tenmalige minister van OCW, minister Plasterk reageerde psitief en kwalificeerde dit vrstel als bijznder en innvatief: "een vernieuwend vrstel dat zeer tt mijn verbeelding spreekt". De minister is z ndig bereid de mediawet te verruimen m deze ntwikkeling mgelijk te maken. De cmmissie hudt de vrm van de reginale mediacentra in het midden. Het kan gaan m fysieke f virtuele centra waar print en mrepmedia als de nieuwe (nline) initiatieven crssmediaal kunnen samenwerken. Zij pleit ervr m stapsgewijs tt deze centra te kmen. Allereerst dr via het Stimuleringsfnds prducties te stimuleren van publieke mrepen en jurnalistieke printmedia, "p een wijze waarp het vr de pers mgelijk wrdt k direct financieel te prfiteren". Vrts wrdt gepleit vr een sterke reginale nieuwssite, via deelname van verschillende reginale mediapartijen. Deze samenwerking zu p termijn meten leiden tt reginale mediacentra waar crssmediaal dr prfessinals vanuit verschillende disciplines en instituties aan een sterke reginale jurnalistieke nieuwsvrziening wrdt gewerkt. Reginale samenwerking staat al jaren hg p de agenda van de reginale media en heeft dr het rapprt van de cmmissie Brinkman een extra impuls gekregen. Vele initiatieven hebben het licht den zien, vaak incidentele prjecten, waar sms met verbazing naar elkaars cultuur wrdt gekeken en waar gesprekken ver verdere samenwerking k weer snel stranden. Het betreffen immers ttaal verschillende bedrijven, het ene publiek, het ander privaat gefinancierd. De mrep is gehuden aan een ingewikkelde mediawet en een streng ptredend Cmmissariaat vr de Media. De kranten zijn nderdeel van grte cncerns waarbij de strategische besluitvrming veelal buiten de regi plaatsvindt. De uiteenlpende dynamiek en het verschillende krachtenveld waarin de rganisaties pereren maakt een fcus p samenwerking niet eenvudig. Krtm: tussen drm en daad staan wetten in de weg en k veel praktische bezwaren. Dit rapprt brengt de mgelijkheden van samenwerking in kaart en det vrstellen vr het slechten van een aantal praktische en mediawettelijke belemmeringen. Er is namelijk bij de reginale bedrijven wel een diep besef dat beeld en tekst cnvergeren, dat tepassingen van nieuwe mediavrmen dr beide partners ntwikkeld meten wrden en dat wanneer de Ipad-achtige apparaten massaal hun weg naar de cnsument hebben gevnden, het jurnalistieke prduct een andere verschijningsvrm krijgt. De tekmst is in die zin ngewis en het is van belang flexibiliteit in te buwen indien de ntwikkelingen m aangepaste prducten vragen. 1 Adviesrapprt Tijdelijke Cmmissie Innvatie en Tekmst Pers, De Vlgende Editie, Den Haag juni 2009

3 Hfdstuk 1 Jurnalistiek in de regi Het prbleem van de verschraling van de reginale jurnalistiek wrdt in dit rapprt als een gegeven beschuwd. Er zijn diverse publicaties die hier aandacht aan besteden. Vele zrgen zijn geuit dr nafhankelijke instituten zals het Stimuleringsfnds vr de Pers en het Cmmissariaat vr de Media. De reginale dagbladen handhaven zich ng wel in de regi, maar nderkennen k zelf dat hun nieuwsfunctie teruglpt. Er is verschuiving te zien in de dagbladen van berichtgeving die vrheen in huis aan huisbladen te vinden was. Raadsverslaggeving en het vlgen van andere plitieke prcessen in gemeenten is de afgelpen jaren wegens nderbezetting sterk teruggelpen. Dit geldt verigens vral vr de gemeenten buiten de grte steden. De reginale dagbladen met grte steden als kerngebied stabiliseren zich beter na eerdere teruggang. De advertentiepbrengsten lpen vr alle reginale dagbladen verder terug. Ok de reginale mrepen maken hun jurnalistieke functie meilijk waar. Het ntbreekt deze redacties veelal aan een fijnmazig vertakt netwerk, mede mdat het werkgebied een hele prvincie bestrijkt. De plitiek in de grte steden wrdt wel gevlgd, die in de kleinere niet f nauwelijks. In prvincies met een duidelijke reginale identiteit is de binding tussen mrep en publiek het sterkst. Grte vraag is f de reginale jurnalistiek in stand kan blijven bij snel veranderend cnsumentengedrag. Het is nduidelijk f de ntwikkeling van elektrnische tepassingen zal leiden tt massale pzegging het papieren prduct. Het is de vraag he reginale media k vr de vlgende generaties aantrekkelijk kunnen blijven. Lkale en reginale jurnalistiek wrdt vanuit het gpunt van demcratisch functineren van grt belang geacht. Het accent van tekmstig reginaal mediabeleid zal daarm dienen te liggen p de instandhuding en verbetering van de jurnalistieke functie. Het ligt vr de hand m de aanwezige jurnalistieke rganisaties te faciliteren deze functie te verbeteren. Daarbij wrdt verigens niet begd de instituten p zich een betere bestaanszekerheid te geven, maar wrdt de jurnalistieke functie centraal gesteld. Een en ander cnfrm de uitgangspunten van de WRR (fcus p functies 2005) en het rapprt Brinkman (2009). De belangrijkste reginale jurnalistieke bedrijven zijn de publieke reginale mrep en het reginale dagblad. Enkele kerngegevens geven een verzicht van de activiteiten. Reginale publieke mrepen Financiering In de Mediawet is de verplichting vastgelegd vr de prvincies m vldende financiën beschikbaar te stellen vr reginale mrepen. Daardr kent elke prvincie één reginale mrep; de prvincie Zuid-Hlland heeft er twee. Het ttale subsidiebedrag dat met de reginale mrepen gemeid is bedraagt 142 miljen eur (2009) 2. Daar kmt 37 miljen eur bij uit reclame en andere activiteiten. Ttaal budget is dus 179 miljen. De financiering 2 Jaarverslag 2010 CvdM

4 is de afgelpen vijfjaren redelijk cnstant. De reclame inkmsten staan licht nderdruk dr cnjuncturele invleden. De financiën dekken slechts de ksten van radi en televisie en niet die van internet f andere nieuwe media tepassingen. Een echt crss-mediaal cncept kmt daardr meilijk van de grnd. Kijk- en luistercijfers De kijk- en luistercijfers vertnen een licht dalende trend. Het marktaandeel vr televisie bedraagt 1,9% in 2009, met een gemiddeld dagbereik van 19,7% van de inwners. Vr radi zijn deze cijfers beduidend hger. Reginale Radi haalt een marktaandeel van 12,8% in Jurnalistieke banen Het aantal jurnalisten werkzaam bij de reginale mrepen bedraagt Reginale dagbladen Financiering De mzet van de reginale kranten is berekend p 650 miljen eur (44% van ttale dagbladmzet van 1.471). De advertentie-inkmsten reginaal kmen dan uit p 225 miljen eur (44% van het ttaal van 511 mln) 5. Marktaandelen en bereik Het marktaandeel van de reginale kranten ten pzichte van het geheel bedraagt 44%. Het dagbereik van de Nederlandse bevlking van deze kranten kmt uit p 33%. Daarvan is het bereik van jngeren die net p zichzelf gaan wnen het kleinst (20%) en die van 50 plus het grtst (45%) 6. J^) Jurnalistieke banen Het aantal jurnalisten werkzaam bij de reginale dagbladen bedraagt 1503 fte. Dit aantal is exclusief de jurnalisten van de reginale edities van het AD en een mvangrijk aantal freelancers dat werkzaam is vr reginale dagbladen. Andere reginale nieuwsmedia Binnen de regi zijn k andere nieuwsmedia actief. Bijvrbeeld huis aan huis en nieuwsbladen, lkale mrepen (publiek en privaat) f kleinere persbureaus en eenpitters met nieuwsblgs. Deze zijn in dit rapprt niet nader beschreven, mdat vr de lijn van het betg vr samenwerking in de regi dit niet relevant is. Als het gaat m tekmstige samenwerkingsmdelten dan is er wel in vrzien dat k andere partijen, buiten de reginale kranten f de reginale publieke mrep zich meten kunnen aansluiten. 3 ROOS jaarverslag ROOS jaarverslag NDP Nieuwsmedia Jaarverslag NOM Printmnitr 2010

5 Mitsen en maren van samenwerking De reginale mediabedrijven zijn van rsprng elkaars cncurrenten. De plurifrmiteitsgedachte waarbij dr cncurrentie een actievere en betere jurnalistiek zu ntstaan is binnen de krantenwereld al geruime tijd verlaten. Elkaar cncurrerende dagbladen zijn gefuseerd en hebben gebiedsafspraken gemaakt. In een enkele regi lpt ng een discussie met de Nma, waarbij het negeren van de verplichting van gescheiden redacties tt betes heeft geleid. De prvincie Friesland heeft ng twee zelfstandige dabladen. Vr het verige is p het gebied van de reginale dagbladen, het land 'verkaveld'. Een van de redenen destijds van publieke financiering van reginale mrep was het verbeteren van de plurifrmiteit in de regi. Een echte cultuur van cncurrentie tussen dagbladen en mrep is nit ged tt wasdm gekmen. De redacties inspireren elkaar vr het selecteren van de nderwerpen, dat zeker. Dr (geld)nd gedwngen dringt het besef steeds meer dr dat er eerder sprake is van aanvulling vanwege de diverse mediakanalen dan van cncurrentie. Anders dan p landelijk niveau speelt k de cncurrentie p internet een hele andere rl, simpelweg mdat het de reginale mrepen aan de middelen ntbreekt m dminante nieuwssites p te zetten. Neemt niet weg dat p landelijk niveau geprcedeerd wrdt tegen themakanalen en websites van de landelijke publieke mrep dr dezelfde krantenbedrijven als die in de regi actief zijn. Vanzelfsprekende partners zijn de bedrijven dus niet. Samenwerking in de regi vereist enig vertruwen in eikaar en in het feit dat het leidt tt versterking en verbetering van het jurnalistieke prduct en het verdienmdel. Als het tt samenwerken kmt dan is het dr de nd gebren: een verstandshuwelijk. En f dat huwelijk wrdt aangegaan is afhankelijk van de inschatting van de tekmstige psitie en de verlevingskansen. O

6 Hfdstuk 2 Mdellen van huidige samenwerking De afgelpen tien jaar is er geëxperimenteerd met vrmen van samenwerking tussen reginale mrepen en reginale dagbladen. 7 De prjecten leveren een beeld p van veelal ad hc samenwerkingsverbanden naar aanleiding van evenementen f speciale gebeurtenissen, leder behandelt het thema vanuit zijn eigen discipline waardr er gerichte aandacht vr specifieke nderwerpen ntstaat. Sms aangevuld met een extra website ver het nderwerp en verwijzingen ver en weer naar het specifieke prject. Er zijn vrbeelden van succesvlle samenwerking p het gebied van nderzeksjurnalistiek. Een team van jurnalisten van beide media dat zich inzet m daadwerkelijk dieper te graven dan gebruikelijk. Er zijn vrbeelden van 'cntent-sharing'. De een levert de artikelen en het archief, de ander levert de videfragmenten. Men mag ver en weer uit elkaars werk putten. Huidige vrmen van samenwerking ad hc samenwerking: thematische pmjecten, evenementen, aanlp naar verkiezingen. De meeste reginale redacties hebben ervaring met een dergelijke samenwerking. Vaak is deze k psitief. Er wrdt gezamenlijk gewerkt aan een prject, er is aandacht en sms extra budget vr beschikbaar gesteld. Er wrdt crssmediaal gedacht. Aangevuld met een website en een bijeenkmst waarbij k het publiek betrkken wrdt De samenwerking kan leiden tt een meerwaarde, zals een jurnalistieke verdieping, f tt het delen van de ksten vr de rganisatie van evenementen. Het Cmmissariaat vr de Media gaat ervan uit dat indien beide partijen de eigen ksten dragen er niet al te veel mediawettelijke barrières zijn. De samenwerking wrdt aangeduid met 'geslten beurzen' f 'gelijkwaardige samenwerking', hetgeen wel ten genegen van het Cmmissariaat met wrden aangetnd. Een bstakel bij het gezamenlijk pzetten van een site is het reclame regime. De publieke mrep heeft beperktere mgelijkheden dan de cmmerciële partijen. Met name vr de cmmerciële partijen zijn de advertentiemgelijkheden belangrijk. samenwerking vr langere duur gebaseerd p uitwisseling van redactineel materiaal Bij een dergelijke samenwerking wrdt gedacht aan enerzijds het beschikbaar stellen van het krantenarchief, terwijl anderzijds de mrep de videbeelden levert vr de website van de krant. Beide redacties kunnen hun prduct p deze wijze kwalitatief versterken. Het Cmmissariaat vr de Media tetst de cntracten waarbij partijen een indicatie geven van de waarde van het materiaal dat uitgewisseld wrdt. 7 Zie scriptie S.G. Schling, Samenwerking tussen dagblad en publieke mrep (2011)

7 De redacties behuden in deze beide varianten hun zelfstandigheid. Het kmt neer p een versterking van het prduct en bijvrbeeld verfraaiing van de website. Ondanks specifieke beleidslijnen p dit punt ervaren partijen een frmalistische huding bij het Cmmissariaat vr de Media 8. Prjecten ketsen sms al bij vrbaat af indien men zich realiseert dat een en ander met het Cmmissariaat besprken met wrden. Vral het bijhuden en verantwrden van de gelijkwaardige inbreng vergt het ndige werk en wrdt als bureaucratisch ervaren. Elk prject met vlledig p papier uitgewerkt wrden vrdat ermee gestart kan wrden. Ondanks de kritiek blijkt uit de tetsingspraktijk dat het Cmmissariaat de meeste samenwerkingsvrstellen gedkeurt. Meer ruimte vr experimenten Om tegemet te kmen aan de bezwaren van de vrafgaande tetsing zu een artikel in de mediawet kunnen wrden pgenmen dat vrziet in een ruimte tt experimenteren. Minister van Bijsterveldt-Vliegenthart ppert deze mgelijkheid in de 'juni-brief' aan de Tweede Kamer. 9 Ad hc samenwerking met dan znder vrafgaande testemming van het Cmmissariaat tt stand kunnen kmen, waarbij het tevens mgelijk wrdt de samenwerking gaandeweg vrm te geven. In hfdstuk 4 wrdt deze mgelijkheid verder uitgewerkt. 8 Idem nt 6 9 Brief van 17 juni Uitwerking regeerakkrd nderdeel media

8 Hfdstuk 3 Mdellen vr tekmstige samenwerking Vr een reginaal mediacentrum is meer ndig dan alleen een ad hc samenwerkingsverband. In dit hfdstuk wrdt een kwalitatieve uiteenzetting gegeven van de mgelijke vrmen van samenwerking. De vrs en tegens wrden afgewgen, alsmede de praktische haalbaarheid. Hiernder wrden de drie mdellen beschreven. Het zijn mdellen m de gedachten te scherpen. Vanzelfsprekend zijn er tussenvarianten mgelijk. Met de keuze van deze mdellen wrden de juridische kaders behandeld die k bij andere mdellen naar vren zullen kmen. Samen tn één pand; de start van een fysiek reginaal mediacentrum Het ligt vr de hand m de gevestigde rganisaties in een regi gezamenlijk te huisvesten. Daarmee kunnen diverse verheadksten gedeeld wrden; er kan een gemeenschappelijke back-ffice wrden pgezet, de advertentie-explitatie kan wellicht gezamenlijk plaatsvinden. De afstemming tussen de redacties en hfdredacties zal gemakkelijker tt stand kmen. Men kan met elkaar vertruwd raken. Het zullen echter wel twee afznderlijke bedrijven blijven, met gescheiden geldstrmen en andere vrmen van bestuur en verantwrding. De synergie zit in het delen van de ksten, het mgelijk meer ad hc samenwerken en in het bekend raken van elkaars rganisatie, cultuur en dynamiek, Een nieuwe platfrm: de start van een virtueel mediacentrum Een ander vrprtaal vr een reginaal media centrum is de prichting van een nieuwe entiteit, waar activiteiten in nder wrden gebracht die te maken hebben met tekmstige ntwikkelingen. Er wrdt bijvrbeeld een gezamenlijke websiteredactie in ndergebracht, die kan putten uit het materiaal van krant en mrep en die vrts verantwrdelijk wrdt gesteld vr het ntwikkelen van nieuwe cncepten, zals reginaal nieuws via mbiele diensten f diverse Ipad tepassingen. Deze nieuwe redactie kan tevens dienen als platfrm waarin met lkale media f reginaal actieve blggers, wrdt samengewerkt. Er kunnen cmmerciële cncepten aan wrden tegevegd. Het werkt waarschijnlijk het beste als van belde mederrganisaties enkele jurnalisten, technische en cmmerciële medewerkers bij elkaar gebracht wrden met een innvatiepdracht. Deze club ntwikkelaars zal een eigen en nieuwe dynamiek p gang brengen in het ntwikkelen van cncepten. Er kan geëxperimenteerd wrden met het bereiken van diverse delgrepen via nieuwe media. Het bestuur van de entiteit wrdt gevrmd dr de deelnemende partijen. Het centrum streeft naar jurnalistieke vernieuwing p diverse vlakken. Zals het vergemakkelijken van de tegang tt de jurnalistiek (nder andere dr mensen meer mgelijkheden te geven hun infrmatie te publiceren), nieuwe vrmen van jurnalistiek nderzek (bijvrbeeld datajurnalistiek en crwd surcing) f de ntwikkeling van

9 nieuwe verspreidingsvrmen m ervr te zrgen dat de jurnalistiek het publiek bereikt en m tt verdienmdellen te kmen. Het platfrm zal een grtere kans van slagen hebben indien het Stimuleringsfnds vr de Pers reginale initiatieven p dit gebied financieel ndersteunt. Dat kan p aanvraag van gevestigde partijen f dr andere jurnalistieke uitdagers. Indien de rganisaties gekzen hebben vr een gezamenlijke huisvesting dan kan dat gecmbineerd wrden met de prichting van een nieuwe entiteit. Deze zal wel administratief meten wrden gescheiden van de andere rganisaties m met name de scheiding van geldstrmen en andere mediawettelijke vrschriften te kunnen naleven. Q De fusie: het reginale mediacentrum Diverse directies en hfdredacties van met name de dagbladen denken dat een reginaal media centrum alleen van de grnd kmt indien er sprake is van een fusie. Eén bedrijf, eenduidig aangestuurd, wrdt verantwrdelijk vr de reginale jurnalistiek, waarbij de wijze waarp het nieuws bij de inwners kmt kan verschillen. Per radi, tv f krant, f via de Ipad f de telefn. Dit bedrijf zet de diverse distributiemethden in m zveel mgelijk inwners te bereiken. Jurnalistiek het meest interessante cncept, mdat alle krachten daadwerkelijk kunnen samenwerken. Een heus reginaal mediacentrum. Echter, financieel en juridisch het meest lastigste. Bij de fusie kan uitgegaan wrden van diverse (financierings)mdellen. 1. De publieke bestuurlijke rganisatie blijft bestaan en vldet aan alle bepalingen van de Mediawet mtrent prgrammaraden e.d., maar het dagbladbedrijf is de prducent vr het reginale nieuws p radi en televisie. De publieke mrep kpt deze prgramma's in bij het dagblad en met in staat wrden gesteld het prgrammabeleid te bepalen. Deze figuur zien we bij diverse lkale mrepen en recentelijk bij de prductie van de prgramma's vr de landelijke mrep WNL dr dagbladbedrijf de Telegraaf. 2. De reginale mrep wrdt feitelijk pgeheven en de functie van radi en televisie wrdt ndergebracht bij het dagbladbedrijf. De verheid geeft de bemeienis met publieke reginale jurnalistiek p. Het is echter zeer waarschijnlijk dat het financieel niet haalbaar is m nieuws p radi en televisie vrt te zetten znder aanvullende publieke financiering. 3. De verheid kent subsidie te aan de private dagbladrganisatie in de vrm van een prjectsubsidie vr het leveren van een dienst. Met tenderprcedures en alle vrmen van verantwrding die daarbij hren, zals bijvrbeeld visitatiecmmissies. Het reginale jurnalistieke bedrijf is dan privaat van rsprng, maar wrdt mede met publiek geld ndersteund. 4. De publieke reginale mrep gaat de printfunctie vervullen, p het mment dat de dagbladuitgevers zich verder terugtrekken. Er zijn verigens geen aanwijzigen dat dagbladuitgevers kranten willen sluiten f gebieden willen pgeven. Nch zijn er aanwijzingen dat de verheid reginale dagbladen zu willen financieren.

10 Hfdstuk 4 Tetsing van de mdellen aan het regelgevend kader Samenwerking tussen publieke en privaat gerganiseerde partijen is mgeven dr een wud van regels dat met vrkmen dat private partijen meer dan evenredig prfiteren van de samenwerking met een publieke partner en regels die meten vrkmen dat er sprake is van marktverstring f neerlijke cncurrentie. Z zijn er de regels vr al dan niet gerlfde staatssteun, regels tegen kruisbestuiving, regels vr transparantie en scheiding van geldstrmen en vrschriften vr redactinele nafhankelijkheid. De regels vinden hun basis in de Eurpese richtlijn Audivisuele mediadiensten, het EG verdrag en de mrepmededelingen en zijn uitgewerkt in de Mediawet en de mededingingswet. 10 De regels zijn z gedetailleerd en cmplex dat ze bij menig hfdredacteur de med in de schenen den zinken. De vele klachten p internatinaal en natinaal niveau ver de financiering van de publieke mrep en de afbakening van de publieke taak laten zien dat die regels er echter niet vr niets zijn. Op reginaal niveau zijn de cncurrentieverhudingen er k, maar wrden ze minder sterk in een juridisch kader getrkken. Het valt te vrzien dat er iets meer ruimte is vr samenwerking reginaal znder dat het direct leidt tt langdurige bdemprcedures. Dat geeft de mgelijkheid m kleinschalig te experimenteren met publiek- private samenwerking en het verder uitkristalliseren van een deugdelijk juridisch kader. Uitgangspunten regelgeving De vuistregels gaan uit van de vlgende uitgangspunten: De publieke mrep draagt de eigen redactinele (eind)verantwrdelijkheid gescheiden geldstrmen transparante administratie samenwerking met ten gede kmen aan de publieke taak vr samenwerking bij nevenactiviteiten mgen geen publieke middelen wrden ingezet publieke mrep met zich gedragen als marktpartij publieke mrep mag niet dienstbaar zijn aan winst van derden samenwerkende partner mag niet nevenredig prfiteren Meer ruimte vr experimenten De huidige samenwerkingsmdellen zals beschreven in hfdstuk 2 gaan uit van een melding en een tetsing dr het Cmmissariaat p de uitgangspunten van gelijkwaardige inbreng en redactinele nafhankelijkheid. Indien de samenwerking ngelijkwaardig is dan is er sprake van dienstbaar aan winst van derden (mrep betaalt meer) f er is sprake van al dan niet telaatbare spnsring (de private partner betaalt meer). Er zijn prblemen met het vaststellen van de vraag f er sprake is van gelijkwaardige inbreng en er wrden prblemen ervaren met de snelheid van tetsing en afhandeling dr het Cmmissariaat. Gechargeerd gezegd: de Jurnalistieke gebeurtenis is al vrbij, vrdat een juridisch juiste uiteenrafeling van de casus aan het papier is tevertruwd. ' Zie vr verzichten het Cier-rapprt (2006) en de scriptie van Schling (2011). 10

11 De ad hc samenwerkingsverbanden kunnen praktischer plaatsvinden indien de reginale mrep zu beschikken ver een mgelijkheid tt experimenteren. Te denken valt aan een financiële drempel vrdat een samenwerking getetst met wrden. Bijvrbeeld de samenwerking is znder vrafgaande testemming tegestaan, indien er niet meer geld mee gemeid is dan 5% van het ttale budget p jaarbasis van de reginale publieke mrep. Om tch waarbrgen te kunnen inbuwen tegen neerlijke cncurrentie dient te wrden pgenmen dat bij klachten wel een tetsingsaanvraag bij het Cmmissariaat kan wrden ingediend, waarna alsng de gelijkwaardige inbreng van beide partijen berdeeld wrdt. Om te vlden aan Eurpese vrschriften zal er een wettelijke basis meten kmen vr deze experimentele regeling met de vlgende elementen: - het betreft een experimenteerartikel waarnder prjecten vallen die een maximale drlptijd van twee jaar hebben. het betreft prjecten gericht p jurnalistieke versterking die daarmee vallen binnen de publieke taak. de inbreng van de reginale publieke mrep bedraagt p jaarbasis mgerekend niet meer dan 5% van de mzet. - er met sprake zijn van nrmaal ecnmisch handelen. - de samenwerkingsprjecten wrden centraal geregistreerd bij een penbaar lket. - bij klachten ver cncurrentievervalsing vindt alsng tetsing plaats dr het Cmmissariaat. Indien blijkt dat er geen sprake is van gelijkwaardige inbreng dan zal het prject gestpt f aangepast meten wrden. Meer ruimte vr nieuwe samenwerkingsmdellen Samen in één pand: de start van een fysiek reginaal mediacentrum Het delen van ksten die geen relatie hebben met de redactinele zelfstandigheid heft mediawettelijk niet tt prblemen te leiden. Mits vldaan wrdt aan de eerder beschreven vuistregels. Ksten meten wrden tegerekend, ledere media-instelling kent een eigen bestuur, tezicht en verantwrding. Een cmmerciële meerwaarde zu te verkrijgen zijn dr de advertentieverkp te bundelen. Hiermee zu de Nma wellicht prblemen kunnen hebben. Dit valt echter p vrhand niet te zeggen, mdat het mede afhangt van andere spelers p de reginale markt en de vraag f er een mnpliepsitie ntstaat dr de bundeling van activiteiten. De fysieke nabijheid maakt samenwerking p een ad hc basis gemakkelijker. In cmbinatie met een experimenteérartikel waarin een drempel is pgenmen, zals hierbven beschreven, kan er k een jurnalistieke verbetering van beide prducten gerealiseerd wrden, waarbij wrdt samengewerkt in diverse prjecten. 11

12 Een samenwerking waarbij bij vrbeeld redactineel materiaal wrdt uitgewisseld en die langer duurt dan twee jaar is mgelijk p basis van de huidige regelgeving van gelijkwaardige inbreng. De samenwerking kan wrden uitgebreid met de start van een nieuw platfrm (hierna beschreven). Een nieuw platfrm; de start van een virtueel mediacentrum De prichting van een platfrm waarin publieke en private partijen samenwerken aan inhudelijke, technische en cmmerciële innvatie vereist een verdere uitwerking in de mediawet. Tt recent vnd een publieke private samenwerking vral plaats binnen het nevenactiviteitenregiem. Denk aan de explitatie van prgrammabladen. Met de wijziging van de mediawet waarbij k de nieuwe mediavrmen gerekend wrden tt de publieke mediadiensten, vallen dergelijke activiteiten binnen de publieke taakpdracht, waardr er eerder sprake is van uitvering van de hfdtaak. Indien de nieuwe entiteit gerekend zu wrden tt een nevenactiviteit dan kan dat p basis van het huidige wettelijke regiem. De criteria in de mediawet bieden een tetsingskader waarbinnen gepereerd kan wrden. Prbleem zal zijn dat er geen financiering mag plaatsvinden vanuit de hfdtaak. Dus het ter beschikking stellen van jurnalisten en technici zal verged meten wrden aan de mrep. De activiteit met binnen drie jaar zelfbedruipend zijn en zal daarm bij de start afhankelijk zijn van andere geldbrnnen, bijvrbeeld van een bijdrage van het Stimuleringsfnds vr de Pers. (~y Aansluitend bij de huidige nieuwe mediawet lijkt het er echter p dat hetgeen in de nieuwe entiteit ntwikkeld wrdt behrt tt de hfdtaak. Dat betekent dat het dan geen nevenactiviteit is. Vr de hfdtaak wrdt budget gegeven m publieke diensten te ntwikkelen. Het feit dat samen met de publieke diensten k private diensten ntwikkeld wrden vr de reginale dagbladen is het een nieuwe figuur vr de Mediawet. Het is duidelijker m de reginale mrepen dan k de wettelijke basis te geven dat het gerlfd is een publiek-private samenwerking aan te gaan vr het ntwikkelen van nieuwe jurnalistieke prducten en verschijningsvrmen. Vr deze samenwerkingsvrm zu dan een afznderlijke subsidiestrm gegeven meten wrden die k tetsbaar is aan de Eurpese regels (Altmarkcriteria). Ok hiervr valt te denken aan een bijdrage van het Stimuleringsfnds vr de Pers, mdat daar k de meeste ervaring is met het verbinden van eisen aan tekenning van subsidie ten aanzien van jurnalistieke innvatie. Vr de ntwikkeling van deze activiteit kan gekeken wrden naar de reginale mediacentra zals cnceptueel bedacht, maar niet ingeverd in het Verenigd Kninkrijk. Daar was sprake van de pzet van publiek gefinancierde nafhankelijke reginale nieuwscentra (srt persbureaus), waarbij een cmbinatie werd gemaakt van print en av-media (van private bedrijven) die met behulp van een aparte subsidiestrm, de gelegenheid zuden krijgen deze dienst p te zetten. Als de subsidieverlening vldet aan de Altmark-criteria, wat vr dit cncept realiseerbaar is, dan past het binnen het Eurpese recht. De centra zijn ng niet 12

13 van de grnd gekmen, mdat het beschikbare geld uiteindelijk vr een ander del is aangewend. u De fusie: het reginale mediacentrum De variant waarbij het dagbladbedrijf de prducent wrdt vr de publieke reginale mrep is p zich mgelijk nder het huidige regiem. Vr de reginale mrepen is het een weinig aantrekkelijke gedachte mdat het eigen bedrijf wrdt teruggebracht tt een bestuurlijke huls, met minimale mrepactiviteiten. Vr de reginale dagbladen is het wel een aantrekkelijke gedachte, mdat p deze wijze een cmmerciële meerwaarde vr het dagbladbedrijf gegeven kan wrden en er gemakkelijker synergie te behalen valt uit jurnalistieke samenwerking. De praktijk van lkale mrepen wijst echter uit dat het niet altijd eenvudig is m aan alle 'publieke vrschriften' van de mediawet te vlden bij uitbesteding van de prductie. De Mediawet vrziet niet in de mgelijkheid van financiering van een private rganisatie met private mediadiensten vr extra diensten f aanvullende publieke diensten. Een instelling kmt alleen in aanmerking vr subsidie indien de rganisatie vlledig in het teken staat van het leveren van publieke mediadiensten. Vr het financieren van een private instelling zals een dagbladbedrijf vr het leveren van publieke mediadiensten zal de financieringsgrndslag in de mediawet veranderd meten wrden. Mits ged mschreven in de wet en tt stand gekmen via een transparante prcedure is deze vrm van financiering p zich wel denkbaar. Het vereist echter een fundamenteel andere inrichting van de publieke reginale mrep. Vr dit mment is het een variant die vr de huidige spelers ver weg ligt van de dagelijkse werkelijkheid. 11 BBC News, Mnday, 4 January

14 Hfdstuk 5 Advies en verantwrding Een reginaal mediacentrum waar jurnalistieke krachten in de regi gebundeld wrden, zdat de jumalistiek tt in de haarvaten van de samenleving kan drdringen is een aansprekend cncept. Er zijn immers ng diverse media beschikbaar in de regi. Tezamen bieden zij nu ng werk aan meer dan 2300 jurnalisten en prgrammamakers. Terwijl de verslaggeving van lkale gebeurtenissen en plitiek de afgelpen jaren sterk is teruggelpen, maken nieuwe technieken het juist eenvudiger kleinschalig te werken en daarmee dichter p de lkale gemeenschap te zitten. Samenwerking van alle mediapartners in de regi zu een ged antwrd kunnen zijn p deze ntwikkelingen. Het cncept lijkt simpel, maar de uitvering is cmplex, vanwege het verschil in financiering en verantwrding. De kern van het vrliggende advies betreft een grtere flexibiliteit In te buwen vr samenwerking m de wendbaarheid van de jurnalistieke rganisaties te vergrten. Het cnsumenten gedrag zal drastisch veranderen, maar het temp waarin dat gebeurt is ngewis. Er is daarm veel te zeggen vr het inveren van een wettelijke basis vr verdergaande samenwerking de kmende jaren, waardr het meer ruimte kmt vr innvatie en versterking van de media actief in de regi. Experimenteer artikel Het eerste advies betreft het pnemen van een experimenteerartikel vr prjectmatige samenwerking tussen mrep en krant. Wanneer met de samenwerking niet meer dan 5% van het jaarbudget gemeid is zu de reginale mrep, znder testemming vraf van het Cmmissariaat vr de Media, deze samenwerking meten kunnen aangaan. Het vrkmt vertraging, maar k 'zelfcensuur', mdat tetsing vraf te ingewikkeld wrdt ervaren. Een zekere vrijheid in de samenwerking kan de band tussen de media versterken en ndigt uit tt experimenten. Zwel de brancherganisatie van de mrepen (ROOS) als die van de kranten (NDP) juichen een dergelijk artikel te. Financiële ndersteuning virtueel platfrm Het tweede advies betreft het mgelijk maken van een platfrm f een nieuwe entiteit, pgericht dr de diverse mediapartners in de regi. Deze entiteit richt zich p het uitwerken van nieuwe cncepten, jurnalistiek, technlgisch en cmmercieel. De partners in het platfrm kunnen gebruikmaken van beeld en tekstmateriaal van de aangeslten mediabedrijven en wrden geïnstrueerd m nieuwe cncepten te ntwikkelen en in de markt te zetten. Om deze samenwerking een juridisch sterker fundament te geven zal een keuze gemaakt meten wrden f het een activiteit is die gezien wrdt als nevenactiviteit, waarvr dan extern geld met wrden aangetrkken, f dat er sprake is van een hfdactiviteit waarbij wrdt tegestaan met een private partij nieuwe prducten te ntwikkelen. Het ligt meer in 14

15 de lijn van de huidige (nieuwe) mediawet m de jurnalistieke innvatie als nderdeel van de hfdtaak te beschuwen. Met een wettelijke basis is samenwerking met andere, waar nder private partners, te legitimeren. Een financiële impuls van het Stimuleringsfnds vr de Pers zal een belangrijke mtr zijn m de samenwerking te realiseren. De brancherganisaties erkennen dat het belangrijk is vr de regi m een dergelijk platfrm p te richten. Met een financiële impuls heeft het een grtere kans van slagen Met ndersteuning van een virtueel mediacentrum, waarbij uitdrukkelijk de aansluiting van andere jurnalistieke partners niet is uitgeslten wrdt de basis gelegd vr een sterkere samenwerking in de regi. Gezamenlijke huisvesting, die binnen de parameters van de huidige mediawet mgelijk is versterkt het cncept. Afhankelijk van de ntwikkelingen p middellange termijn kan wrden bezien f een vlledige samengaan van de jurnalistieke rganisaties alsdan wenselijk en haalbaar is. Verantwrding Dit advies is tt stand gekmen p verzek van de directie Media Letteren en Biblitheken van OCW. Vr de pstelling van dit advies zijn gesprekken geverd met de rganisaties ROOS en NDP Nieuwsmedia in aanwezigheid van bij hen aangeslten bedrijven, met het Stimuleringsfnds vr de Pers, met medewerkers van MLB en met het Cmmissariaat vr de Media. De verantwrdelijkheid ligt vanzelfsprekend bij de psteller. 15