Aan de staatssecretaris van OCW Dhr drs. S. Dekker Postbus BJ DEN HAAG. Leeuwarden, 27 augustus 2015

Transcriptie

1 Aan de staatssecretaris van OCW Dhr drs. S. Dekker Pstbus BJ DEN HAAG Leeuwarden, 27 augustus 2015 Betreft: Tekmst reginale mrepen in relatie tt de Wet gebruik Friese Taal Bijlage: AB (Brief aan staatssecretaris Dekker (30 april 2014)) Ons kenmerk: Uw kenmerk: Geachte heer Dekker, Op 30 april 2014 stuurden wij u een brief waarin wrdt gewezen p de innvatieve kansen die de situatie in Fryslân biedt bij de bendigde vernieuwing van de reginale media. Als Orgaan vr de Friese taal willen wij deze brief graag ngmaals bij u persnlijk nder de aandacht brengen. Een kpie van de brief treft u aan als bijlage. Sinds de brief uit 2014 is de planntwikkeling van de reginale mrepen nverminderd drgegaan, inclusief adviezen van.a. Stichting ROOS (april ) vr de taakstellende pdracht m 17 miljen eur te besparen, en de reactie daarp van de Raad vr Cultuur (augustus ). De hevige discussie en grte zrg ver de tekmst van de Friese mrep is k in de regi zelf bepaald niet geluwd; in Fryslân is een brede publiekscampagne pgestart m te pleiten vr de blijvende zelfstandigheid van Omrp Fryslân 3. Middels deze brief willen we nze zrgen ver de recente ntwikkelingen met u delen en een aantal aanbevelingen den. Over het Orgaan vr de Friese taal (DINGtiid) Het Orgaan vr de Friese taal is bij wet ingesteld (artikel 18 Wet gebruik Friese taal) en heeft tt taak de gelijke psitie van de Friese taal en de Nederlandse taal in de prvincie Fryslân te bevrderen. Het Orgaan vr de Friese taal (inmiddels k wel bekend als DINGtiid) kan niet alleen aan de Minister van Binnenlandse Zaken rapprteren maar k aan andere ministers, en tevens aan gerechtelijke instanties vr zver die in de prvincie Fryslân gevestigd zijn dan wel de prvincie Fryslân als 1 Het nieuwe publieke reginale mediabedrijf: betrkken en betruwbaar (april 2015), Stichting ROOS. 2 Adviesvrstel ROOS (augustus 2015), Raad vr Cultuur 3 Te denken valt aan de mediacampagne Ús Taal, Ús Omrp, en de Facebk-campagne Omrp Fryslân met zelfstandig blijven (ca vlgers).

2 rechtsgebied hebben. Bij dezen maakt het Orgaan vr de Friese taal gebruik van deze bevegdheid. Op hfdlijn schrijven we in dit advies ver: 1. Reactie p de ROOS-vrstellen, inclusief aanbevelingen. 2. Reginale media in transitie: pening tt meer innvatieve aanpak, inclusief aanbevelingen. 3. Reflectie p het advies van de Raad vr Cultuur t.a.v. de ROOS-vrstellen. 1. Reactie en aanbevelingen p vrstellen ROOS In nderstaande gaan we in p de vrstellen van Stichting ROOS aangaande de inrichting van het nieuwe reginale mediabedrijf. We berdelen de vrstellen aan de hand van de p 1 januari 2014 in werking getreden Wet gebruik Friese taal en daaraan gekppelde bestuursafspraken betreffende het Fries in de media. Kader De wetgever wil middels de Wet gebruik Friese taal het gebruik van de Friese taal in de prvincie Fryslân, in nder meer de media, verankeren. Overeenkmstig het Eurpees Handvest vr reginale talen f talen van minderheden en het Kaderverdrag natinale minderheden van de Raad van Eurpa stelt het Rijk vldende middelen ter beschikking vr een vlledige en veelzijdige Friestalige prgrammering p radi, tv en internet. De uitvering ligt bij Omrp Fryslân 4. Reflectie We zien in zwel het plan van Stichting ROOS als het recente advies van de Raad vr Cultuur nvldende terug van de brging van de Bestuursafspraak Friese taal en cultuur (BFTC) f de kansen p innvatie die we in de brief van april 2014 met u hebben gedeeld. Psitief is de wens m de psitie van het Fries te verankeren in de Mediawet. De vrgenmen rerganisatie van de reginale mrepen en de vrstellen van zwel Stichting ROOS als de adviezen van de Raad vr Cultuur richten zich met name p een bestuurlijke vereenvudiging en clustering m ksten te besparen begrijpelijk in het licht van een taakstellingspdracht van 17 miljen eur. Stichting ROOS geeft specifiek aan dat de prgrammatische bezuinigingen met name impact zullen hebben p de cultuurdragende activiteiten 5 van de mrep. De verslaggeving van taaldragende culturele evenementen zals de seizensprgrammering Simmer yn Fryslân 6, die in de zmermaanden uitverig en live verslag det van belangrijke en ppulaire Friese cultuursprten als het skûtsjesilen, fierljeppen en kaatsen kmt dr het vrstel van Stichting ROOS in de gevarenzne. Daarmee zal de herinrichting die ROOS vrstaat een negatieve uitwerking hebben p de belangrijke rl die Omrp Fryslân vervult ten aanzien van de Friese taal. 4 Bestuursafspraak Friese taal en cultuur (22 april 2013), hfdstuk 4 (artikel 11 Eurpees Handvest). 5 Zie paragraaf 1.2, pagina 23, Het nieuwe publieke reginale mediabedrijf, Stichting ROOS. 6 Zie:

3 In het algemeen herkennen wij de visie die Stichting ROOS p de tekmst van het medialandschap schetst. Maar de drvertaling van de visie naar een uitveringsstrategie is nvldende helder. De visie vervalt in zijn uitveringsvrstel te gemakkelijk in een pragmatische structuurwijziging. Het gaat immers m een vrstel waarmee de bezuinigingstaakstelling wellicht gerealiseerd kan wrden, maar waarbij een heldere uitveringsstrategie m de delen te behalen, ntbreekt. Zeker ten aanzien van de rijksverantwrdelijkheid vr de Friese taal is de visie van ROOS nvldende uitgewerkt: het laat zich niet vaststellen p welke manier de herinrichting van de reginale media de psitie van de Friese taal beïnvledt. Verder is het de vraag f de besparingsdelstellingen alleen via het scenari van de vrgestelde clustering kunnen wrden gerealiseerd. Ok znder fusie kan het stimuleren van prductinele samenwerking p reginaal niveau naar nze mening leiden tt de gewenste kstenbesparing. De samenwerking en flexibilisering van arbeidsptentieel is al vlp gaande, aangezien vral in de ndersteunende activiteiten steeds vaker wrdt gewerkt met freelancers die regi-verstijgend werken. Zulke verdere flexibilisering en prjectmatige samenwerking is naar nze mening k nu al te realiseren, znder al te ingrijpende bestuurlijke verandering. Adviezen: Onduidelijkheid bestaat ver de impact die de vrliggende herinrichtingsvrstellen hebben p de Friese taal. Daarm raden wij aan bij de vrbereidingen van de nieuwe Mediawet (2017) eerst de inhudelijke transfrmaties dr te veren t.b.v. innvatie m het prfiel van de reginale media stap vr stap gestalte te geven, alvrens aan te sturen p bestuurlijke transfrmatie. Dan pas leidt de strategie de structuur, in plaats van andersm. Wij raden aan de psitie van het Fries via een stevige verankering in de Mediawet te brgen; zulks cnfrm advies van de Tijdelijke cmmissie brging Friese taal in de media (cmmissie Hekstra). We den verder de aanbeveling m besluitvrming die k de psitie van Omrp Fryslân raakt, pas te effectueren nadat inhudelijke helderheid bestaat ver de (wettelijke) brging van het Fries cnfrm de rechten die de Friese minderheid vlgens Eurpese afspraken heeft. Om de belangen van de Friese taal bij deze en tekmstige transfrmaties te brgen, raden wij aan dat er een cnvenant wrdt afgeslten tussen prvincie en Rijk ver het dssier Fries in de media. Reginaal: Wij raden brging (p niveau 2014) aan van de 24-uurs inhudelijke prgrammering cnfrm uitzendafspraken, waarvan 1 uur per weekdag bestaat uit riginele prgrammering. Naast een jurnalistieke rl heeft Omrp Fryslân k een specifieke rl met betrekking tt cultuurdragende prgramma s, k in de vrm van live-uitzendingen (bijv. Simmer yn Fryslân). De dr ROOS vrgestelde clustervrming van (met name) facilitaire zaken leidt mgelijk tt

4 Landelijk: prblemen bij de reginale mrepen, en dus k bij Omrp Fryslân, met de beschikbare prductiecapaciteit en de daaraan gekppelde budgetten. We zijn van mening dat de beschikbaarheid van prductiemiddelen geen negatieve invled mag hebben p de inhudelijke keuzes en pririteiten van de reginale redacties. Wij vragen u nadrukkelijk hiernaar te kijken en met een passende suggestie te kmen. Brging, cnfrm de huidige BFTC, van jaarlijks 21 uur zendtijd vr Friestalige dcumentaires (FryslânDOK) en 6 uur zendtijd vr schltelevisie vr het vrtgezet nderwijs, zals p het niveau van Daarnaast de brging van 10 uur (via internet) Friestalige schltelevisie vr het basisnderwijs. Een directe financieringsrelatie ten beheve van het Fries tussen het ministerie en uitveringsrganisatie Omrp Fryslân, als nderdeel van de Mediawet. Bestuurlijk: Brging, binnen het Stimuleringsfnds, van de speciale regeling vr het maken van films. He de situatie p dit punt na 1/1/2017 zal zijn, is ng nduidelijk; we nemen echter aan dat de Friese taal een duidelijke psitie heeft bij de verdere ntwikkeling van het Stimuleringsfnds. Vlledige nafhankelijkheid, inclusief benemingen, van reginale redacties. Het reginaal (inzake Omrp Fryslân valt te lezen: prvinciaal) in te richten mrepbestuur, en niet het cluster, is eindverantwrdelijk vr beneming van de hfdredacteur. Het brgen van vertegenwrdiging van de Friese taal in het landelijk mrepbestuur, dr een prtefeuille Fries te beleggen bij een bestuurslid dat de belangen van de Friese taal bewaakt. 2. Reginale media in transitie Nu er bezuinigd en gererganiseerd gaat wrden, lijkt het ns ged m k te kijken naar de inhudelijke innvatiedelen (en -budgetten). Juist nu ligt er een belangrijke kans m het mediagebruik een impuls te geven. De jngere delgrep bedient zich in de scial media relatief veel van de Friese taal. Dr het vergrijzende kijk- en luisterpubliek is het des te belangrijker dat deze delgrep aansluiting behudt bij Omrp Fryslân, mede mdat juist zij vlp Friestalige cntent ntwikkelen. We pleiten er dan k vr m sterk in te zetten p investering in vernieuwingen die de reginale media de mgelijkheid geven m vanuit het huidige systeem te buwen aan een netwerk waarin k de jngeren specifiek erkend wrden. Znder zulke stimulerende maatregelen zien wij als Orgaan vr de Friese taal geen aanleiding m de vrliggende plannen psitief te berdelen. De taakstellende pdracht vr de reginale mrepen m 17 miljen eur te bezuinigen heeft in de nu vrliggende stukken grte invled p de gemaakte f ng te maken afspraken in het kader van de BFTC. We zijn benieuwd he het ministerie, cnfrm haar intentie, de BFTC en de inhudelijke lijn van de cmmissie Hekstra in de nieuwe situatie wil waarbrgen.

5 Adviezen Het beschikbaar stellen van prjectmiddelen, cnfrm artikel van de BFTC, die bijdragen aan de bendigde vernieuwingsinspanning m het reginale mediabedrijf de mgelijkheid te geven zich te herpsitineren. Juist vanwege het feit dat deze transitie geen gemakkelijke pgave blijkt te zijn, met de kwetsbaarheid van het Fries als nderdeel van deze transitie vldende aandacht krijgen, en de bestrijding van die kwetsbaarheid wrden gebrgd. De invulling hiervan kan k in breder verband plaatsvinden. De situatie van de media in andere Eurpese minderheidstaalgebieden kent een vergelijkbare prblematiek. Het is verrijkend, k in het kader van het Nederlandse reginale mrepbeleid, dat Omrp Fryslân ruimte krijgt met Eurpese partners te investeren in vernieuwing. Opnieuw willen we prepen het mment van verandering te gebruiken m een innvatiesprng te maken. Het Rijk en de prvincie Fryslân kunnen hierin samen ptrekken. Het feit dat Leeuwarden namens Nederland Culturele Hfdstad van Eurpa is in 2018 geeft dit extra urgentie, en biedt k kansen. In 2018 zal er, bijvrbeeld via het Culturele Hfdstad-prject Lân fan Taal, uitgebreid en internatinaal aandacht zijn vr minderheidstalen in Eurpa. Daarmee is 2018 een uitstekend mment m k de psitie van het veranderende reginale medialandschap in dat Eurpese licht te plaatsen. We denken daarbij aan het stimuleren van: a. Reginale mediaexperimenten (bijv. via uitwerking van een cöperatief mdel van lkale en reginale mediapartijen (internet, radi, tv, krant); een vrbeeld is de intentie tt samenwerking tussen Omrp Fryslân en de Nrdelijke Dagblad Cmbinatie (NDC), die krtgeleden werd uitgesprken). b. Ontwikkeling van pen-cntent platfrmen (user-generated cntent) met kwalitatieve jurnalistieke reginale inbedding. c. Het stimuleren van jngeren m Friestalige mediaexperimenten te ntwikkelen. Brging van afspraken hierver kan plaatsvinden in het hierbven aanbevlen cnvenant, af te sluiten dr Rijk en prvincie alvrens de nieuwe Mediawet in werking treedt. 3. Reflectie p advies Raad vr Cultuur (augustus 2015) De Raad vr Cultuur geeft in haar advies aan dat steden een centrale rl meten spelen in de ntwikkeling van de reginale media. Natuurlijk, creativiteit en vernieuwing wrden vaak vanuit steden geved. Echter, het verzrgingsgebied van Omrp Fryslân kent juist een rurale fcus, waarbij de cntext stad/drp/platteland cmplex is. Dat vraagt k m andere dan puur stadsgeriënteerde plssingen. Daarbij is, in het bijznder als het ver de Friese taal gaat, de psitie van het platteland eerder leidend en die van de stedelijke mgeving juist meer vlgend een fenmeen dat verigens vr veel regi s geldt. De Raad vr Cultuur hanteert vlgens ns in haar advies een zeer randstedelijke benadering van het Nederlandse reginale mrepbestel. In haar dcument valt p dat geen enkele pmerking is geplaatst met betrekking tt de psitie van het Fries; juist van de Raad vr Cultuur

6 mag een wakend g vr de psitie van het Fries immers de tweede Rijkstaal verwacht wrden. Daarnaast beschuwen wij het dr de Raad genemde belangenrisic in de samenstelling van besturen juist als een kracht in plaats van een zwakte. Van de tekmstige bestuursleden mgen we cmpetenties verwachten die gericht zijn p samenwerking en efficiëntie, maar k p stimulering van een kleurrijk en divers Nederland. Vrkmen met wrden dat juist het bijzndere kenmerk van de reginale mrepen, haar reginale culturele inbedding, verlren gaat. We willen tch een breed reginaal jurnalistiek bedrijf mgelijk maken dat de diversiteit van ns land nderstreept, bewustzijn van de eigen reginale identiteit stimuleert en nze fcus regelmatig en p betruwbare wijze scherp stelt p de vele facetten van een divers Nederland. Ok geeft de Raad vr Cultuur er met de intrductie van een clustergeriënteerde managing-editr helaas blijk van te weinig g te hebben vr de diversiteit van de regi s die in de clusters ndergebracht zijn. Een Drent is geen Grninger, een Zeeuw geen Limburger. Experimenten met redactinele samenwerking blijken niet altijd een vruchtbare plssing. Een vrbeeld is de NDC, waar sprake mest zijn van meer redactinele samenwerking bij het meer Grnings/Drentse Nieuwsblad van het Nrden en de meer Friese Leeuwarder Curant. Maar na twee jaar van experimenteren schuiven de regiredacties inmiddels tch weer naar het eigen merk. Krtgezegd is de ndergeschikte psitie van reginale taal en cultuur in de mrepbenadering illustratief vr het advies van de Raad vr Cultuur. Bestuurlijke transfrmatie is pas zinvl als er sprake is van een implementeerbaar idee vr een reginaal mediamdel. Wij verzeken u met klem bvenstaande aanbevelingen en verwegingen in de verdere besluitvrming ten aanzien van de reginale mrepen en de ntwikkeling van de nieuwe Mediawet, mee te nemen. Met vriendelijke gret, Klaas Sietse Spelstra Vrzitter Orgaan vr de Friese taal (DINGtiid) cc: Minister van Binnenlandse zaken Gedeputeerde staten Prvincie Fryslân Prvinciale staten Prvincie Fryslân Friese Tweede Kamer-leden