Grid groeit door van klassiek naar smart

Transcriptie

1 Grid groeit door va klassiek aar smart Ee smart grid is ee elektriciteitsetwerk dat itelliget de acties va alle aa het et gekoppelde gebruikers e opwekkers itegreert. Doel is efficiëtie, betrouwbaarheid e betaalbaarheid. Daarbij zij aast techische hardware, ict, commerciële marktpartije, wetgevig e stadaardisatie óók sociale vereiste e overheidsregulerig aa de orde. Hoe doorslaggeved zij smart grids voor de geweste verduurzamig va oze eergievoorzieig? Wat is gewest, wat is reëel e wat zij de termije, kase e risico s? Met ee KEMA-rapport oder de arm vroege we drie deskudige om hu meig. Drie deskudige i discussie Op uitodigig va Eergie+ heeft ee pael va drie deskudige zich geboge over het oderwerp smart grids. Dirk Jase (directeur itelliget etbeheer bij Nuo-afsplitsig Liader), Peter Vaesse (KEMA-cosultat future eergy systems) e Robert Kuipers (IBM eergy & utility leader NL) gige met elkaar i discussie over cetrale regie, slimme meters, cosumete otwikkelige, de effecte va afsplitsig tusse etbeheerders e stroomleveraciers, e og veel meer boeiede aspecte. Ee verslag va deze bijeekomst leest U verderop i deze Bradstof. Dirk Jase Peter Vaesse Robert Kuipers Ce t r a l e p l a i g z o a l s e e a a t a l j a r e gelede bestaat iet meer. Nu speelt de afsplitsig va etbeheerders e leveraciers e kemerkt de markt zich door overames e fusies, wat Europabreed tot ee beperkt aatal spelers zal leide. Tegelijk moet het elektriciteitsetwerk va Europa duurzame/ CO 2 -vrije elektriciteitsleverig op kue gaa eme va alle spaigsiveaus. Verwacht wordt dat i 2010 wid, zo, biomassa e micro techologieë 15 procet va alle opwekkig toelevere. Bij de presetatie va Eergy Policies of IEA Coutries oemde miister Maria va der Hoeve (EZ) het belag om smart grids te otwikkele. Fudametele koerswijzigig Reflectios o Smart Grids for the Future is de titel va het rapport dat KEMA eid vorig jaar publiceerde. Ee zogeaamd reflectio paper i opdracht va het Miisterie va EZ. De belagrijkste boodschappe luide als volgt: Grootschalige opwekkig va duurzame eergie e de toeame va decetrale opwek vrage om ee ieuw otworpe elektriciteitset. Ee trasitie aar smart grids is ee fudametele koerswijzigig die het klassieke et achter zich laat, om ieuwe cocepte, techieke, cosumete e zakelijke mogelijkhede te kue omarme. Sommige deskudige omschrijve deze otwikkelig als ee oderdeel va ee derde idustriële revolutie. Smart grids combiere het bekede e het iovatieve. Het itegreert cetrale opwekkig met ieuwe vorme va opwek e distributie. Het biedt cosumete ee bredere keus e de mogelijkheid om zich te otwikkele va passieve gebruiker tot actieve participat. Smart grids zij doorslaggeved voor het kue realisere va eergie- e milieubeleid. Ee succesvolle trasitie aar smart grids vraagt veel meer da allee techologische aadacht. Het succes is grotedeels ook afhakelijk va commerciële e beleidsmatige dimesies. De succesvolle trasitie aar smart grids gaat over ee route met vele hiderisse. Allee met ee strategische beaderig zij deze horde te eme. De grootste veratwoordelijkheid ligt bij de overheid, bestuurders, etwerkbedrijve e adere stakeholders. Zij kue de hiderisse slechte e kue icetives itroducere die ee succesvolle trasitie stimulere. r 2 MAART

2 Positie va Nederlad: Nederlad heeft ee goed track record als het gaat om ee proactieve aapak va eergiekwesties e geiet i Europa ee groot respect als ee lad met oog voor de Europese e modiale dimesie. Dit is ee goed uitgagsput voor groei, costateert KEMA i haar rapport. Gelet op de positie va Nederlad formuleert KEMA ee aatal kase e risico s. We zette ze hier op ee rij. Kase voor Nederlad Itellectueel vermoge e vaardighede. Track record voor iovatie. Ee goede uitgagspositie met ee sterk etwerk e ee hoge leverigskwaliteit. Water e wid biede aazielijke mogelijkhede. Er zij mogelijkhede voor opslag va elektriciteit. Er zij mogelijkhede voor afvag e opslag va CO 2. De stakeholders fuctioere volges mechaisme die hu ut door de tijd hebbe beweze. Nederlad heeft iteratioale ivloed e ee actief egagemet, i Europa e modiaal. De Nederladse faciliteite voor research e developmet zij va wereldiveau. Gas blijft beschikbaar voor de middellag termij. Risico s voor Nederlad De bestaade itercoectors aar buurlade kue leide tot ogeweste grid-iteractie. Nederlad is dichtbevolkt. Dat maakt het zoeke aar ieuwe eergie-ifrastructuur extra moeilijk. Cetrale regie óf Gods water over Gods akker? Hoe tover je het gevestigde vaderladse elektriciteitset om tot ee smart grid waari decetrale eergieopwekkig op alle spaigsiveaus past? Va groot widmolepark tot klei zoepaeel. I maart 2008 adviseerde KEMA daartoe ee breed keisplatform te vorme dat alle stakeholders vertegewoordigt. Maar op zo wijs platform, laat staa ee cetrale regievisie, heeft os polderlad og weiig zicht. Ge s p r o k e o v e r s m a r t g r i d: be s ta at er e i g e lijk ook ee dom grid? Dirk Jase va Liader vidt het huidige elektriciteitset bepaald iet dom, al is het pakweg 100 jaar gelede otworpe. Het is eevoudig, robuust, storigsogevoelig e EMC iert. Met gemiddeld slechts ogeveer 30 storigsmiute per jaar i Nederlad (Ebi: i miute per huishoude). Daar zij adere lade stikjaloers op. Robert Kuipers va IBM e Peter Vaesse va KEMA valle hem bij e vide het hoogspaigset ee uiterst modere ifrastructuur. Slim of dom moet je over de tijd bekijke, is de algemee opvattig. Met alle modere otwikkelige, begit het et misschie wel wat dom te worde, maar met voldoede itelligetie zij dom e slim og lag goed te combiere. Bovedie ka toevoegig va te veel software het et ook storigsgevoeliger make. Dat wil iemad. Het et is voor de fucties va u voldoede robuust. Voor de leverigszekerheid werd vroeger i de middespaig het -1 pricipe gehateerd. Laagspaigsette werde voor het huishoudelijk gebruik voldoede zwaar uitgevoerd. Allee als iederee elektrisch gaat autorijde (e oplade) e de woig elektrisch gaat verwarme, tja, daar is het iet op toegesede e ook iet voor otworpe. Regie De itroductie va slimme ette levert voordele op voor verschillede stakeholders. De vraag is allee of deze voordele zo groot 12 r 2 MAART 2009

3 kase e risico s Nederlad otbeert soms ee heldere visie e duidelijk beleid voor het stimulere va veraderig. Icosistete beleidsprioriteite taste het vertrouwe aa. Als stimulerig voor ee te korte periode gegaradeerd ka worde, is dit ogustig voor het zekerstelle va fiacierige. Progressie zal stilvalle als (obedoelde) hiderisse (commercieel e qua regelgevig) iet worde weggeome. Progressie zal stilvalle als de idustrie de techology-push iet ka bijbee. Nederladse etwerkbedrijve moete beslist ee rol spele op het Europese platform, vooral i demostratieprojecte. Stimulerede boodschap De doorgroei va het klassieke et aar smart grids op basis va ieuwe architectuur e ieuwe cocepte oemt KEMA ee fudametele veraderig met ee stimulerede e optimistische boodschap. Zij schetst ee toekomst met grote voordele voor alle stakeholders i de hele kete, va de overheid tot e met de eidgebruikers i woige e bedrijve. Maar i het rapport is ook sprake va ee duidelijke uitdagig: De trasitieroute op Europees iveau zal gee makkelijke zij. Het is cruciaal om krachtdadig te aticipere op potetiële probleme e je te realisere dat dit proces eige tijd vergt. Als dat lukt, zal de trasitie ee proces zij zoder ooverkomelijke hiderisse. Nederlad heeft de mogelijkhede om i Europa de leidig te eme e zo te bouwe aa ee uiek exportpotetieel, ook buite Europa. zij dat ee va deze stakeholders zelf iitiatief gaat eme. Robert Kuipers verwacht daar weiig va e pleit daarom voor ee cetrale regie, vooral door EZ, aagevuld met oafhakelijke keisistitute. Hij ziet ee parallel met de huidige itroductie va slimme meters. Doordat hier gee goede cetrale regiefuctie is geweest zij we u a jare prate og iet echt ver. Het gaat er u om gedecetraliseerde opwekkig op de verschillede spaigsiveaus te itegrere, beadrukt Dirk Jase. Bijzoder hierbij is dat de beschikbaarheid va deze broe af hagt va iet beïvloedbare factore zoals zo, wid e de prijs op de APX. De ette levere eergie e moete ook op grote schaal eergie kue opeme. Daarvoor moet itelligetie aa de ette worde toegevoegd. Maximaal efficiët vauit het et miljoee elektrische auto s s achts oplade, is aderzijds ee uitdagig die sturig vraagt. Vaesse reageert dat dit laatste voorbeeld juist decetrale sturig vergt, waarbij je beter de vraag op het aabod kut aapasse, i plaats va omgekeerd zoals tot vadaag gebruikelijk is. Dit geeft ee betere beuttig va de etcapaciteit. Beut beschikbare eergie decetraal e pas de vraag er op aa. Kuipers vult het eerdere put aa dat trasitie aar duurzame opwekkig mooi is, maar vraagt zich af of de BV Nederlad wel zelf moet ivestere i zoecelle of i slimme elektriciteitsmeters bij particuliere. Dat was i 2007 toch iet de ambitie? E va ee trasitieplatform, zoals KEMA aabevole heeft aa EZ, is het og evemi gekome. De regie va zowel vraag- als aabodkat baart Kuipers e Vaesse zorge. Zo komt het Nederladse wideergieaadeel ook iet bove 10 á 12 procet uit. Da pakke Duitslad e Frakrijk hu eergievoorzieig toch strakker aa, al blijft daarbij kereergie qua duurzaamheid ee belade begrip. Wie moet i Nederlad de regierol voor smart grids ivulle? Va etbeheerderszijde ziet Jase ee proactieve faciliterede rol. Na de splitsig ket de etbeheerder ekel aasluitige, gee klate, laat staa wat ee klat met de eergie doet. Deze cotacte zij voorbehoude aa de leveraciers die afsprake make met klate over prijs e hoeveelheid. Va de etbeh e e r d e r w o r d t e e betrouwbare e betaalbare tras portdiest tege ee vast capaciteitstarief verlagd. Bovedie kede iteret ook ooit cetrale regie. Als het móet, zou EZ d e cet r a le reg ierol kue vervulle, beadrukt Kuipers. r 2 MAART

4 Slimme meter iet voor Voor de cosumet kome de slimme elektriciteitsmeter e de elektrische auto (sel) dichterbij. Biedt de slimme meter, gelet op de koste e bate, voldoede prikkelig e mogelijkhede tot gedragsveraderig, bij zowel cosumete als etbeheerders? Misschie is lokale elektriciteitsopslag ee optie om de mogelijkhede aa te vulle. Vo o r kl e i e c o su m e t e is h e t m e t e i g e zoe- of wideergie bepaald iet gemakkelijk om hu ivesterige terug te verdiee. Zeker zolag zij hu evetuele overcapaciteit iet of tege ee slechte vergoedig kwijt kue aa het ladelijk elektriciteitset. Aa de adere kat zitte Teet e de etbedrijve ermee hoe zij op het hoog-, midde- e laagspaigset allerlei trasitie- e cogestievraagstukke tege beheersbare koste kue oplosse. Volges KEMA-cosultat Vaesse loopt de etaakoppelig va de écht kleie decetrale opwekkig teeide. Duitslad heeft al ee ieuwe terugleverwet waarbij cosumete pakweg 25 eurocet krijge voor elke kilowattuur die zij va hu zoecelpaele zélf gebruike e iet teruglevere aa het et. Zo blijft de laagspaigsstroom lokaal. Bovedie koste betrouwbare slimme meters om te zie wie hoeveel teruglevert, e/of zelf gebruikt va de eige productie, óók geld. Vaesse bespeurt ee tred dat het allee voor grotere PV-systeme vaaf 25 á 40 kwadraatmeter og lucratief zal zij om terug te levere. Daaraast kome er grotere systeme op laag- e middespaig op grote gebouwe zoals de Floriade. Miisysteme zij eigelijk puur og aatrekkelijk voor privé-gebruik voor mese die eergiebewust zij. Evetueel ter opschalig aa te vulle met lokale kleie opslagsysteme. Wat moet er u gebeure om zake i gag te zette? Kijked aar de recete historie va Nederlad ku je cocludere dat grote selle veraderige allee worde doorgevoerd als drie factore tegelijkertijd samekome: ee ramp, ee vet e ee pla. Maar de drie gespreksparters zie dit op korte termij iet gebeure. Passief Tegelijk speelt of cosumete wel voldoede prikkel tot gedragsveraderig ervare. De huidige etifrastructuur heeft gee ekel probleem als op elk woigdak 400 watt aa zoepaele zou ligge, aldus de deskudige. Maar mese hebbe vaak adere iteresses e zij vaak passief. De pakweg euro aa jaarlijkse eergiekoste per gezi, uitgesplitst zo 800 aa elektriciteit e aa gas, porre auwelijks op tot veraderig. Va de stimuli levert mij iets op, idealisme e moete, verwacht IBMdeskudige Kuipers daarom voor trasitie Splitsig e regie voor optimale eergie leveratie De splitsig va stroomleveraciers e etbeheerders zou tot verdere eergieoptimalisatie leide. E cosumete bewuster make. Toch, odaks legio demostratieprojecte, is er relatief og steeds weiig doorzettig e verieuwig op de eergiemarkt. Ook bij cosumete, die de splitsig misschie eerder raar vide. Of zij de stroomleveraciers te lief voor elkaar? Eerzijds stimuleert de splitsig de creativiteit bij alle partije, maar het leidt er wel toe dat de etbeheerders voor etoptimalisatie u met álle stroomleveraciers afsprake moete make. I Nederlad zij er dat misschie al dertig. Hoe daarmee de cosumet te verleide mider e op adere tijdstippe stroom te gebruike? Jase va Liaderetbeheer weet het og iet. Temeer etbeheerders slechts ederig dieaar zij e leveraciers de stroomprijze vaststelle. IBM-leidsma Kuipers ka daar og overhee: ook leveraciers kue weiig met prijze spele. Ter oderscheid is leveracier Oxxio daarom i 2004 met de uitrol va slimme meters gestart. Imiddels geiete daar circa huishoudes va. Net als va Oxxio s website met besparigstips. Hoegeaamd doe adere leveraciers hier og steeds weiig aa. Het lijkt erop dat de meer traditioele leveraciers slimme meters iet als ee mogelijkheid zie om ieuwe klate te wie maar afwachte totdat het wettelijke kader gereed is. Het lijkt of leveraciers veel te lief voor elkaar zij. KEMA-cosultat Vaesse vult aa dat deze jaarlijks gemiddeld mider da 100 euro bruto per huishoude verdiee, met ee hoop rompslomp. E dat verdiee aa 14 r 2 MAART 2009

5 simpele cosumet het meeste va moete. Aders blíjft maar over commuicatie gepraat worde, zoals de atioale overheid al vijf jaar doet over de slimme meter. De grootste voordele va slimme meters valle volges Kuipers iet bij etbeheerders maar juist bij leveraciers va eergie waardoor va etbeheerders gee iitiërede rol verwacht ka worde. I het huidige marktmodel, waar de veratwoordelijkheid voor istallatie va slimme meters bij etbeheerders ligt, otbreekt ee stevige regierol. Ee goede les voor itroductie va slimme etwerke, aldus de IBM-ma. Daarom zal tóch het miisterie iitiatief moete eme tot ee goed trasitiepla. Voordele daarva ziet Kuipers i het Washigtose Peisulaproject. Daar maakte slimme meters de op techieksufjes beluste cosumete zodaig bewust va hu hoge cosumptie, dat deze daalde e dure aaleg va extra stroomaavoer overbodig werd. Daartegeover stelt Liader-etbeheerder Jase het succes va Google op iteret, dat liever op marktvraag ispeelde da cetrale regie accepteerde. Evezo ziet hij de Nederladse smart gridotwikkelige die betrekkig hebbe op applicaties bij klate eerder orgaisch geleidelijk uitgroeie, al zou dat og 20 jaar dure. De etbeheerders zulle, dekt Jase, wel met veel eergie smart gridotwikkelige toepasse i LSe MS-ette die de performace va ette verhoge e de itegratie va decetrale opwek facilitere. Bij de cosumet zulle werkafsprake gemaakt moete worde, bijvoorbeeld voor het straks elektrisch oplade va auto s. Al zou dat i stede wellicht beter kue op speciale plaatse bijvoorbeeld i combiatie met parkeermeters da via verlegsoere vauit de voordeur. Als daardoor de kabelbelastig toeeemt, zal het kabelet lokaal orgaischerwijs verzwaard worde. Ook als ieuwbouwwoige met idividuele warmtepompe va 8 kw uitgerust worde zal Liader bij het otwerp het et verzware. De bewoers worde hiervoor iet extra belast omdat zij betale voor de aageslote capaciteit. Deze meerkoste worde i Nederlad gesocialiseerd. stroom wordt alsmaar mider. Zakelijke klate levere veel meer op. Die hure bovedie warmtepompe e grote verwarmigsketels. Omgekeerd kue eevoudige cosumete slechts margiaal bespare met veel bezuiigigstips e shopgedrag richtig leveraciers. Zelfs als hu doorsee eergiekoste 200 euro stijge, prikkelt he dat weiig tot actie. Optimalisatie Blijft over wat daaraast te doe valt aa eergieoptimalisatie. Vóór de splitsig was er itegrale afstemmig. Nu doe etbeheerder e stroomleveracier dat apart. E profitere vooral de leveracier e de lokale producet va etwerkverbeterige. Mider de beheerder Toch beseft me same dat slimme meters e adere IT etverlieze vermidere e capaciteitsprobleme kue beperke. Op verzoek va presidet Obama heeft IBM ee oderzoek verricht i de VS aar werkgelegeheid-effecte va itroductie va ee slim eergieetwerk. Ivesterig va 10 miljard zou de Vereigde State liefst ee half miljoe bae oplevere. Hier drigt zich opieuw de vraag op wie i Nederlad zoiets moet regissere. r 2 MAART

6 Smart grid op hoogspaig e i de toekomst Het hoogspaigset blijkt met zij moitorig op millisecode, remote sturig e belastigsturig al heel smart. Maar hoe helpt dat als voor offshore wideergieparke somtijds elektriciteitscetrales gedimd moete worde? Hier lijkt cetrale regie ootkoombaar. Over 10 jaar zij er wellicht massa s elektrische auto s, vele adere slimme toepassige met besturigs- e opslagmogelijkhede, e is de etcapaciteit ode fors opgekrikt. E dit alles misschie zelfs oder (ee vorm va) cetrale regie. Va l a a g s pa i g w e t e w e g r o f w e g w e i i g, behalve het klateverbruik, meet Jase. Hoogspaig daaretege wordt op millisecode gemoitord om etverlieze te miimalisere. Dat is al heel smart grid. Maar wie bepaalt of zogezegd ee bepaalde elektriciteitscetrale produceert óf dat er stroom va offshore wideergie op het et 16 r 2 MAART 2009

7 wordt toegelate, heeft op zich weiig te doe met smart grid. Weliswaar speelt dat ee rol. Zoals i Deemarke waar u overschot aa widelektriciteit wordt omgezet i warmte i warmtedistributie etwerke. Smart gridtoepassige kue da ee sei afgeve voor het wegwerke va ee tijdelijk stroomaabod als er weiig vraag is. Of voor het matche met ader stroomaabod. I die gevalle móet er wel ee atioale regisseursrol zij hóe op zo sei te reagere e te commuicere richtig de evetueel verschillede leveraciers. Bijvoorbeeld kue cetraal etbeheerder TeeT of ee stroomleveracier die rol vervulle, maar dat hóeft iet. Verder ka hier ook gekeke worde hoe grootschalige elektriciteitsopslag al via kabels i Noorwege plaatsvidt. Het middespaigssegmet ka og zivol smarter. Daarover zij Vaesse, Kuipers e Jase het ees. Oder erkeig dat smart grid eigelijk ee cotaierbegrip is, waar heel veel toepassige oder kue valle. Al zal dat ee hele klus worde met ladelijk zo middespaigsruimtes. Liader gaat zich al steeds meer richte op performaceverbeterig i de middespaig e het mogelijk make va de itegratie va decetrale opwek. Of daarbij da cetrale regie óf allerlei ivetieve marktideeë moete kome kijke, daarover verschille de meige weer. Toekomst Waar zij we over 10 jaar? Volges Kuipers moet itroductie va ee slim etwerk geïitieerd worde door ee cetrale regiefuctie waari belage va de BV Nederlad vertegewoordigd worde, aagevuld met oafhakelijke expertise. Als eerste moet dit orgaa ee roadmap make waarbij voordele voor diverse stakeholders ee belagrijk criterium zij voor het zette va eerste stappe. Verbeterig va outage detectie beede ms-iveau is hier ee goed voorbeeld va. Jase dekt dat elektriciteitsverbruik e daarmee de etifrastructuur fors zulle groeie. Met mogelijk ee groeispurt door ee boomig otwikkelig rod elektrische auto s. E geïtegreerde decetrale elektriciteitsproductie, met ee push aa zoeeergie. Vaesse ziet gee regiepersoo. Wel steeds meer eergie-achtige toepassige voor de cosumet bij doe-het-zelfzake, waaroder goedkope iverters e batterijsysteme. E ee trasitieomslag a ee (bija) ramp zoals bij de dijke i 1995, bijvoorbeeld vawege massaal elektrisch rijde (e lade) waarbij het elektriciteitsverbruik sel misschie wel ee factor 2 á 3 stijgt. I elk geval ee sector met vraagstukke waar de betrokkee iet kue klage over ee gebrek aa veraderig e uitdagig. Slotsom Terugkijked op alle visie, meige e stellige i deze Bradstof, trekt de redactie va Eergie + de volgede coclusies. Reacties va lezers zij vazelfspreked welkom. Stuur ze o.v.v. Reactie Bradstof aar: Uitgeverij Æeas Postbus AC Boxtel eergieplus@aeeas.l De redactie heeft de vrijheid om reacties (of dele daaruit) te publicere als igezode stuk Th. Carlyle: Elk groots werk is i eerste istatie omogelijk. Harry E. Fosdick: De wereld gaat zo sel; wie iets omogelijk oemt wordt oderbroke door iemad die het al doet. Voor de slimme meter bestaat og gee Europese stadaard, voor ee slim et wordt het heel lag wachte daarop. Va ééweg aar tweeweg commuicatie vraagt om cosumete die er voordeel bij hebbe of het leuk vide. Het verschil i hoogte tusse de time of use tarieve moet iteressat zij voor cosumete om gedrag te wijzige. De trasitie komt pas op gag bij moete e strakke regie. Slimme ette met slimme meters kue etverzwarig e groei va productievermoge bij groeiede vraag afzwakke. Resultate worde seller gehaald bij het ispele op marktvrage da bij ee cetrale regievoerig. De slimme meter is iet slim geïtroduceerd, met het slimme et zulle we dat slimmer moete doe. What is i it for me ka stakeholders aazette tot actie. Smart grids kue NL-iovatie weer aa de top brege. Juist va ee ederige dieaar (als ee etbeheerder) wordt verwacht dat deze slim hadelt. Ee slimme cosumet ka het best aa zichzelf levere. r 2 MAART