INFORMATIE VOOR DE LEERKRACHT IK SPEEL

Transcriptie

1 INFORMATIE VOOR DE LEERKRACHT IK SPEEL Leerlijn Theater Thema Identiteit Groep 1 en 2 26 april 2017

2 Cultuuronderwijs op zijn Haags Leerlijn Theater Thema Identiteit Groep 1 en 2 26 april 2017 Dit document wordt regelmatig geactualiseerd. Kijk voordat u ermee aan de slag gaat op voor de nieuwste versie. Informatie voor de leerkracht is opgesteld ter verduidelijking van en aanvulling op de bijbehorende projectbeschrijving. Met beide documenten kunt u zelf uw lessen voorbereiden. Het project kan worden uitgevoerd in maximaal 68 lesuren van 45 minuten. Leerdoelen In hoofdstuk 3 vindt u de leerdoelen. Gezien de vakoverstijgende opzet van dit project, kunt u een aantal van deze doelen ook gebruiken bij het registreren van doelen bij andere leergebieden. Elementen binnen dit project die in andere leergebieden aan de orde komen, kunt u ook terugvinden in hoofdstuk 10 (Nederlandse taal) en in hoofdstuk 11 (Gerelateerde leergebieden). Benodigdheden In hoofdstuk 5 vindt u een lijst met benodigdheden die u kunt gebruiken bij het uitvoeren van dit project. In deze lijst kunt u materialen tegenkomen die niet in de projectbeschrijving staan. Deze extra materialen zijn opgenomen zodat u een keuze kunt maken uit meerdere mogelijkheden. Naast de lijst met benodigdheden vindt u een lijst met bronnen die overeenkomen met de genoemde bronnen in de projectbeschrijving. Didactische werkvormen Bij de beschrijvingen van de didactische werkvormen in hoofdstuk 6 kunt u werkvormen tegenkomen die niet letterlijk terug te vinden zijn in de projectbeschrijving. Ook hier zijn deze extra werkvormen opgenomen zodat u een keuze kunt maken voor de uitvoering van uw lessen. 2

3 Inhoudsopgave 1. Korte beschrijving van het project Leerinhouden Leerdoelen ste eeuwse competenties Benodigdheden Didactische werkvormen Projectplanning Bezoek culturele activiteit / culturele activiteit in de school Kunstenaar in de klas Nederlandse taal in het project Gerelateerde leergebieden Bronnen Tijdijn Beoordelen Promotie Van de Haagse collega s Ouderbetrokkenheid Bijlagen

4 1. Korte beschrijving van het project Het project Ik speel van de leerlijn Theater, thema Identiteit maakt kleuters bewust van hun eigen lichaam. Hoe beweegt mijn lijf? Wat gebeurt er met mijn lijf als ik boos ben of juist blij? Wat gebeurt er met mijn lijf als ik in de wind loop of als het regent? De leerlingen kijken naar zichzelf, naar hun klasgenoten en naar buiten. Ze spelen situaties uit het dagelijks leven na en gebruiken hun fantasie. Deelopdracht 1: Ik kijk naar jou en zie In deelopdracht 1 zijn de verschillende emoties het onderwerp voor diverse speelvormen. Er wordt naar beeldmateriaal gekeken en boeken voorgelezen over dit onderwerp. Na dit onderzoek gaan de leerlingen met verschillende spelvormen het onderwerp emoties uitspelen. Nadruk ligt daarbij op bewegen, dans en muziek. Deelopdracht 2: Mijn lijf beeldt uit In deelopdracht 2 staan de seizoenen centraal. De leerlingen verzamelen tijdens een wandeling seizoenmaterialen. Op basis van deze wandeling, het bekijken van beeldmateriaal en het tekenen van onderwerpen die met de seizoenen te maken hebben, gaan de leerlingen dit onderwerp met diverse werkvormen uitspelen. Fantasie en expressie spelen hierbij een grote rol. Deze spelvormen en onderwerpen kunnen worden ingezet tijdens een zomer of winterfeest op school. Deelopdracht 3: Doen alsof In de laatste deelopdracht bekijken de leerlingen een voorstelling in een theater. De leerlingen worden op het bezoek voorbereid door te bekijken hoe een theater eruitziet. Er kan er ook een rondleiding in het theater georganiseerd worden. Na de voorstelling bereiden de leerlingen en de leerkracht zich voor op een eindpresentatie waarin alle kennis en ervaringen van de leerlingen samenkomen. Wanneer u een voorstelling als introductie van het project kiest, bekijk dan direct het onderzoek bij deelopdracht 3 en koppel deze eventueel aan het bezoek. De rest van deelopdracht 3 slaat u in dat geval over. Leefwereld leerling Het is belangrijk dat jonge kinderen leren om verschillende emoties te herkennen bij zichzelf en anderen. Dit geeft ze meer grip en begrip over zichzelf en de wereld om hen heen. In dit project wordt dit spelenderwijs ontdekt. Professionele kunst Door een theatervoorstelling te bekijken ervaren de leerlingen hoe het is om op te gaan in een voorstelling. Ze leren hoe een theater eruitziet, wat er allemaal te vinden is en hoe een theaterbezoek in zijn werk gaat. Maatschappelijke relevantie/context Zelf ervaren wat bepaalde gevoelens inhouden, maakt dat leerlingen meer begrip krijgen over hoe anderen zich voelen. Ze leren zich daarmee te vereenzelvigen. Een belangrijk onderwerp vanuit burgerschap. 2. Leerinhouden gezichtsuitdrukkingen/mimiek, lichaamshouding, emoties ontdekken en verwoorden, diverse theatrale spelvormen, zoals begeleid spel, geleide fantasie, imitatiespel en uitbeelden, samenspel en presenteren 4

5 3. Leerdoelen Kennisdoelen De leerling: leert een aantal eenvoudige theaterbegrippen zoals: acteur, applaus, toneel, bevries/freeze en publiek (algemeen); weet wat een portret(foto) is (zie 1. Introductie); herkent de emoties bang, verdrietig, blij en boos (zie 2.1.Onderzoek); kent de verschillende seizoenen en de kenmerken die daarbij horen (zie 3.1. Uitvoeren); leert hoe een boom en een bloem groeit en verdort door de seizoenen heen (zie 3.2. Uitvoeren); ervaart hoe het bezoeken van een voorstelling in zijn werk gaat (zie 4.2. Uitvoeren). Vaardigheidsdoelen De leerling: bekijkt de foto s die van hem en zijn klasgenootjes gemaakt zijn en benoemt zichtbare overeenkomsten en verschillen (zie 1.2. Oriëntatie); luistert naar en bekijkt het boek Kleur van emoties of Vrolijk en ontdekt verschillende emoties (zie 2.1. Onderzoek); verbeeldt emoties met zijn gezicht en met zijn hele lijf (zie 2.1. Onderzoek); benoemt binnen een gespeelde situatie verschillende rollen en emoties (zie 2.1. Onderzoek, 2.2. Uitvoeren); speelt verkleed een korte ontmoeting met een klasgenootje over emotie (zie 2.2. Uitvoeren); verzorgt een korte theatrale presentatie voor de eigen groep of een voor de leerling bekend publiek (zie 2.3. Presenteren). spiegelt een foto uit de introductie (zie 2.4. Evalueren); beeldt vanuit de seizoenen bomen, bloemen en egels uit (zie 3.2. Uitvoeren); tekent en/of vertelt een verhaal over bomen, bloemen en egels in de verschillende seizoenen (zie 3.2. Uitvoeren); speelt vanuit vrije expressie na welk seizoen hij buiten ziet en wat daarbij past m.b.t. emotie, kleur en voorkeur (zie 3.3. Presenteren); oefent en speelt het verhaal dat de leerkracht vertelt, dat ontstaan is vanuit de vrije expressie (zie 3.3. Presenteren); speelt met een groepje een geleid verhaal van de leerkracht over de seizoenen tijdens het zomer/winterfeest (zie 3.3. Presenteren); vertelt over zijn ervaring van het bezoeken van de voorstelling (zie 4.2. Uitvoeren); bedenkt met zijn klasgenootjes, begeleid door zijn leerkracht, een presentatievorm waarin alle ervaringen en opgedane kennis van de deelopdrachten zichtbaar zijn (zie 4.3. Presenteren). Houdingsdoelen De leerling: kijkt en luistert met aandacht naar presentaties van medeleerlingen (algemeen); accepteert en respecteert meningen, ideeën en gevoelens van anderen over zijn eigen spel (algemeen); kan zich binnen de context van het onderwerp/thema openstellen voor dramatisch spel in binnen en buitenschoolse activiteiten met al zijn zintuigen (algemeen); kan zijn persoonlijke ervaringen uit het dagelijks leven vertalen naar spelsituaties (algemeen); kan onder begeleiding meegaan in het spelidee van een ander (algemeen); kan onder begeleiding improviseren op spelimpulsen (algemeen); kan de spelelementen wie, wat, waar en wanneer in spel vormgeven (algemeen); kan alleen of samen met zijn klasgenootjes (eenvoudige) spelsituaties, rollen en verhalen spelen (algemeen); kan actief meespelen met diverse dramatische werkvormen (algemeen). 5

6 4. 21 ste eeuwse competenties Creativiteit een ondernemende en onderzoekende houding denken buiten de gebaande paden en nieuwe samenhangen zien risico s durven nemen en fouten zien als leermogelijkheden Kritisch denken informatie interpreteren, analyseren en synthetiseren betekenisvolle vragen stellen openstaan voor alternatieve standpunten Communiceren doelgericht informatie uitwisselen communicatieve situaties en technieken hanteren Samenwerken rollen (h)erkennen hulp kunnen vragen, geven en ontvangen open en positieve houding voor andere ideeën onderhandelen en afspraken maken effectief kunnen communiceren Probleemoplossend denken en handelen problemen signaleren, analyseren en definiëren Sociale en culturele vaardigheden eigen gevoelens kunnen herkennen en gekanaliseerd en constructief kunnen uiten inlevingsvermogen en belangstelling voor anderen tonen 5. Benodigdheden Algemeen klaslokaal of speellokaal muziekinstallatie/digibord digitaal foto en filmtoestel (kleuren)printer diverse verkleedspullen en attributen Introductie beeldmateriaal: zie bronnen verkleedspullen en attributen geprinte foto s leerlingen postervellen zachte kleurpotloden Oriëntatie n.v.t. Deelopdracht 1 beeldmateriaal: zie bronnen extra beeldmateriaal over emoties voorleesboeken: Kleur van emoties van Anna Llenas en Vrolijk van Mies van Hout diverse boeken over emoties 6

7 diverse liedjes over het lichaam en emoties voor iedere leerling een bril (zonnebril, speelgoedbril of skibril) A4 of A3tekenpapier (niet te dun) grijze tekenpotloden zachte kleurpotloden pastelkrijt zachte waskrijtjes (of bijvoorbeeld Pandakrijt) oude tijdschriften om uit te knippen scharen (behangers)lijm in potjes + lijmkwasten verkleedspullen en attributen emotie en seizoenskaartjes (zie Bijlage) Deelopdracht 2 beeldmateriaal: zie bronnen extra beeldmateriaal over seizoenen (het weer, bomen, bloemen, egels) diverse boeken over de seizoenen (het weer, bomen, bloemen, egels) diverse liedjes over de seizoenen (het weer, bomen, bloemen, egels) A4 of A3tekenpapier (niet te dun) grijze tekenpotloden zachte kleurpotloden pastelkrijt zachte waskrijtjes (of bijvoorbeeld Pandakrijt) oude tijdschriften om uit te knippen scharen (behangers)lijm in potjes + lijmkwasten verkleedspullen en attributen Deelopdracht 3 beeldmateriaal: zie bronnen extra beeldmateriaal over seizoenen (het weer, bomen, bloemen, egels) diverse boeken over de seizoenen (het weer, bomen, bloemen, egels) diverse liedjes over de seizoenen (het weer, bomen, bloemen, egels) diverse boeken over emoties diverse liedjes over het lichaam en emoties A4 of A3tekenpapier (niet te dun) grijze tekenpotloden zachte kleurpotloden pastelkrijt zachte waskrijtjes (of bijvoorbeeld Pandakrijt) oude tijdschriften om uit te knippen scharen (behangers)lijm in potjes + lijmkwasten verkleedspullen en attributen eventueel schmink voor eindpresentatie 6. Didactische werkvormen Instructievormen themaonderwerp inzichtelijk maken in de klas (algemeen) kennisquiz (algemeen) bezoek voorstelling: voorstelling met meerdere rollen (zie 1. Introductie) foto s maken: leerlingen verkleed op de foto (zie 1. Introductie) uitleggen/voordoen/vertellen/laten zien: 7

8 verschillende emoties (zie 2.1. Onderzoek) seizoenen (zie 2.2. Uitvoeren) de groei van bomen, verschillende bloemen, egels (zie 3.2. Uitvoeren) het te bezoeken theater (zie 4.1. Onderzoek) beeldmateriaal bekijken: foto s van theaterfotografen (zie 1. Introductie) overeenkomsten en verschillen/rubriceren: gemaakte foto s in de introductie (zie 1.2. Oriëntatie) verschillende seizoenen (zie 3.1. Onderzoek) voorbereiding: bekijken instructiefilmpje bij boek Kleur van emoties (zie 2.1. Onderzoek) voorlezen/bekijken: boeken over emoties Kleur van emoties (en bijbehorend filmpje) en/of Vrolijk (zie 2.1. Onderzoek) vertellen: verhaal over seizoenen (zie 3.1. Onderzoek) op stap gaan/verzamelen: spullen in de natuur die met het betreffende seizoen te maken hebben (zie 3.1. Onderzoek) lesmateriaal voorstelling: uitvoeren eventueel lesmateriaal van de te bezoeken voorstelling (zie 4.1. Onderzoek) evaluatiegesprekken (zie 3.4., 4.4., 5.4. Evalueren) Interactievormen (gesloten)vragen stellen: petje oppetje af (algemeen) feedback geven toptiptop: (algemeen) vragen stellen: filosofisch gesprek/reflectievragen (algemeen) klassenverhaal: met gebruik van prentenboeken uit het onderzoek (zie 2.2. Uitvoeren) kringgesprek: verschillende emoties (zie 2.1. Onderzoek) de seizoenen (zie 2.2. Uitvoeren, 3.1. Onderzoek) Wat is leuk aan het huidige seizoen? (zie 3.2. Uitvoeren) kringgesprek/voorbereiden: vorm bedenken waarin alle opgedane ervaringen en kennis van de deelopdrachten zichtbaar worden (zie 4.3. Presenteren) Opdrachtvormen seizoentafel: inrichten seizoentafel met verzamelde spullen (zie 3.1. Onderzoek) tweetallen/voorbereiden: drie bewegingen bij het seizoen (zie 3.2. Uitvoeren) tekenen/beeldmateriaal: zoeken in tijdschriften: emoties, seizoenen, een groeiende boom, verschillende soorten bloemen, egels (zie deelopdracht 1, 2 en 3) bedachte zin of verhaal over de seizoenen (zie 3.3. Presenteren) stellen: een zin of kort verhaaltje over de seizoenen bedenken (zie 3.3. Presenteren) Samenwerkingsvormen zie spelvormen Spelvormen speelkring/warmingup: bewustwording verschillende lichaamsdelen door te bewegen en liedjes te zingen over hun lijf (zie 2.1. Onderzoek) uitbeelden seizoenen (zie 3.2. Uitvoeren); speelkring/theatrale echoput: emoties (zie 2.1. Onderzoek); speelkring/toverbril: de leerlingen kijken door een toverbril en verzinnen wat ze zien (zie 2.1. Onderzoek) seizoenen (zie 3.1. Onderzoek) geleide fantasie: naar aanleiding van een prentenboek (zie 2.2. Onderzoek) n.a.v. de seizoenen (zie 2.2., 3.2. Uitvoeren) verhalen n.a.v. de vrije expressie (zie 3.3. Presenteren) 8

9 zomer/winterfeest (zie 3.3. Presenteren) speelkring/ontmoeting: het spelen van een ontmoeting in tweetallen (zie 2.2. Uitvoeren); speelkring/uitbeelden: begrippen die passen bij de diverse seizoenen (zie 3.1. Onderzoek) meespelen met verhaal dat verteld wordt (zie 3.2. Uitvoeren) in tweetallen drie bewegingen over het seizoen, bomen, bloemen, egels (zie 3.2. Uitvoeren) vrije expressie: uitbeelden vanuit experiment en improvisatie over wat er buiten te zien is (zie 3.3. Presenteren) presenteren: geleid spel vanuit de vrije expressie over wat buiten te zien is aan een andere kleuterklas (zie 3.3. Presenteren) 7. Projectplanning Introductie project: Filosofisch gesprek: Deelopdracht 1: Deelopdracht 2: Deelopdracht 3: 30 minuten 1530 minuten 3 45 minuten 1 45 minuten 3 45 minuten 8. Bezoek culturele activiteit / culturele activiteit in de school Bij de uitvoering van het project is een bezoek aan een voorstelling, tentoonstelling of vaste collectie in een Haagse culturele instelling van grote meerwaarde. Bij elk project is een wisselend aanbod van culturele activiteiten beschikbaar. Raadpleeg de website van CultuurSchakel voor het actuele aanbod of laat u informeren door de culturele instellingen. Bij dit project raden wij u aan een voorstelling te bezoeken waarin acteurs verschillende rollen spelen. Een poppentheatervoorstelling is voor dit project minder geschikt. Wanneer u een voorstelling als introductie kiest, bekijk dan direct het onderzoek bij deelopdracht 3 en koppel deze eventueel aan het bezoek. De verdere inhoud van deelopdracht 3 kunt u vervolgens overslaan. In deelopdracht 3 gaat u op bezoek in het theater. Vraag aan uw contactpersoon bij CultuurSchakel in welke theaters dit project uitgevoerd kan worden. In deze deelopdracht worden de leerlingen ontvangen door een educatief medewerker of acteur, die de leerlingen een rondleiding geeft. Tijdens de rondleiding krijgen de leerlingen een theatraal kijkje achter de schermen. Per theater varieert de inhoud van de rondleiding. U kunt bij het theater informeren of het mogelijk is om aansluitend een workshop te krijgen. In de workshop mogen de leerlingen onder begeleiding van een acteur zelf het toneel of podium op. Op het podium kan worden aangehaakt op een eerder bezochte voorstelling of een thema waar de leerlingen op school aan werken. Bespreek de mogelijkheden vooraf met de educatief medewerker. 9. Kunstenaar in de klas Bij de uitvoering van het project kan een kunstenaar betrokken worden. Raadpleeg hiervoor de website van CultuurSchakel. Voor dit project willen wij u aanbevelen bij deelopdracht 2 een acteur in de klas uit te nodigen die werkt met geleide fantasie. 10. Nederlandse taal in het project Vaktaal Begrippenlijst Nederlandse taal Werkwoorden de verkleedspullen de acteur het portret de fotograaf de titel bevriezen (freeze) vertellen toneelspelen 9

10 de rol de schmink, de grime het kostuum het attribuut het publiek het podium de kleedkamer de garderobe de zaal de belichting de tribune het applaus het theater de schouwburg het verhaal de verteller de vertelling de gezichtsuitdrukking de houding het toneelstukje de beweging de scène de toverbril de emoties: boos, bang, blij, verdrietig de seizoenen: winter, zomer, lente, herfst de sneeuw het strand de bomen de wind de regen de zon hetzelfde/verschillend het lijf, het lichaam de ontmoeting bloedheet de winterslaap voelen herkennen veranderen zuchten verzinnen doen alsof spiegelen bewegen rekken strekken plukken ontwaken oefenen 11. Gerelateerde leergebieden Taal (stellen): bedenken van verhalen Taal (woordenschat): nieuwe woorden leren Taal (spreekvaardigheid): uitleggen, vertellen Beeldende vorming: tekenen Dans: bewegen op muziek Muziek: diverse liedjes zingen Wereldoriëntatie (biologie): seizoenen: bomen, bloemen, egels 12. Bronnen portretfoto s van de Haagse theaterfotograaf Pan Sok (via Google Afbeeldingen) portretfoto s van Noah Verhofstad (noaverhofstad.nl) foto s ter promotie van de voorstellingen van Maas theater en dans portretfoto s van acteurs op de website van het Nationale Toneel (nationaletoneel.nl) boek Vrolijk van Mies van Hout (Lemniscaat, 2014) popupboek Kleur van emoties van Anna Llenas (Clavis, 2014) filmpje over het popupboek De kleur van emoties van Anna Llenas (YouTube) 13. Tijdlijn Prehistorie 50 v. C 3000 v. C. 500 na C nu 10

11 14. Beoordelen Voor het beoordelen van de leerlingprestaties kunt u gebruikmaken van het beoordelingsformulier voor de leerkracht. De vier beoordelingscriteria zijn afgestemd op de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie en de uitgangspunten van COH. De leerlingprestaties in het gehele project worden meegenomen in de beoordeling. Voor het gebruik van de formulieren is een korte toelichting beschikbaar. De beoordelingsformulieren voor de leerkracht en de toelichting op het beoordelingsmodel vindt u in de bijlagen van dit document. 15. Promotie Maak tijdens de workshop in het theater foto s van de leerlingen en van hun spelmomenten op het toneel. Leuk om bij de andere foto s in de klas op te hangen. Maak filmpjes van de diverse presentatiemomenten en deel deze via de schoolwebsite, klassenapp, etc. 16. Van de Haagse collega s Diverse opdrachten uit dit project lenen zich uitstekend als voorbereiding voor een presentatie op een zomer of winterfeest. De diverse projecten met het thema Identiteit vanuit de leerlijn theater passen mooi aan het begin van het schooljaar, omdat de leerlingen zichzelf en de ander op deze manier goed leren kennen. 17. Ouderbetrokkenheid Zet een aantal ouders in als begeleider bij het bezoek aan het theater of het bezoek van de acteur in de klas. 18. Bijlagen Het beoordelingsformulier voor de leerkracht en de toelichting op het beoordelingsmodel vindt u op de volgende pagina s. 11

12 Beoordelingsmodel docent In te vullen door de leerkracht Naam leerling: Groep: School: Datum: Discipline: Project: ± nvt 1. Samenhang Oriëntatie, Onderzoek en Resultaat de samenhang tussen de verschillende fases in het creatief proces Toelichting: Zeggingskracht Resultaat en Presentatie de zeggingskracht van het werk en de wijze van presenteren Toelichting: Reflectie zinvol mondeling/schriftelijk reflecteren op Oriëntatie, Onderzoek, Resultaat & Presentatie Toelichting: Attitude concentratie, doorzettingsvermogen, inzet, nieuwsgierigheid en samenwerking Toelichting: Tops Het volgende is echt goed gegaan: Tip Wat zou kunnen verbeteren:

13 Toelichting op het beoordelingsmodel 1. Samenhang Oriëntatie, Onderzoek en Resultaat Hier beoordeelt u de samenhang tussen de verschillende stappen uit het creatief proces. De leerling heeft zich met de groep georiënteerd op het project, o.a. door deelname aan het filosofisch gesprek. De leerling heeft in totaal drie onderzoekjes uitgevoerd. De leerling heeft een product gemaakt of resultaat bereikt. 2. Zeggingskracht Resultaat en Presentatie Hier beoordeelt u de zeggingskracht van het gemaakte product of het bereikte resultaat. De zeggingskracht wordt bepaald door de combinatie van de keuze en toepassing van de: 1. Betekenis: datgene wat het product uitdrukt, dat wat het betekent: het verhaal/de voorstelling. Het gaat om de betekenis die de leerling wil uitdrukken, maar ook om de betekenis die de beschouwer aan het beeld geeft. 2. Vorm: de vormgevingselementen die het resultaat bepalen: ruimte, kleur, textuur, compositie, vorm(soorten), herhaling, contrast, frasering, articulatie, etc. 3. Materiaal en techniek: het gebruik van de materialen, technieken, apparatuur, voorwerpen, attributen, belichting, geluid, kostuums, grime, decorstukken, instrumenten, etc. 3. Reflectie Bij elke stap van het creatief proces komt reflectie aan bod. Dat kan in de vorm van vragen die de leerling mondeling beantwoordt, een gesprekje of een schriftelijk verslag. Ook de zelfbeoordeling van de leerling kunt u hierin meenemen. 4. Attitude Hier beoordeelt u de verschillende aspecten van de werkhouding van de leerling: de concentratie, het doorzettingsvermogen, de inzet, de nieuwsgierigheid en de mate van samenwerking. 5. Tops Er zijn altijd positieve opmerkingen te plaatsen. Noem er twee. 6. Tip Noteer hier een aandachts of verbeterpunt. Dat kan over alle bovenstaande beoordelingspunten gaan. 13