INFORMATIE VOOR DE LEERKRACHT PERSPECTIEF

Transcriptie

1 INFORMATIE VOOR DE LEERKRACHT PERSPECTIEF Leerlijn Literatuur Thema Onze Stad Groep 56 april 2017

2 Cultuuronderwijs op zijn Haags Leerlijn Literatuur Thema Onze Stad Groep 56 april 2017 Dit document wordt regelmatig geactualiseerd. Kijk voordat u ermee aan de slag gaat op voor de nieuwste versie. Informatie voor de leerkracht is opgesteld ter verduidelijking van en aanvulling op de bijbehorende projectbeschrijving. Met beide documenten kunt u zelf uw lessen voorbereiden. Het project kan worden uitgevoerd in maximaal 68 lesuren van 45 minuten. Leerdoelen In hoofdstuk 3 vindt u de leerdoelen. Gezien de vakoverstijgende opzet van dit project, kunt u een aantal van deze doelen ook gebruiken bij het registreren van doelen bij andere leergebieden. Elementen binnen dit project die in andere leergebieden aan de orde komen, kunt u ook terugvinden in hoofdstuk 10 (Nederlandse taal) en in hoofdstuk 11 (Gerelateerde leergebieden). Benodigdheden In hoofdstuk 5 vindt u een lijst met benodigdheden die u kunt gebruiken bij het uitvoeren van dit project. In deze lijst kunt u materialen tegenkomen die niet in de projectbeschrijving staan. Deze extra materialen zijn opgenomen zodat u een keuze kunt maken uit meerdere mogelijkheden. Naast de lijst met benodigdheden vindt u een lijst met bronnen die overeenkomen met de genoemde bronnen in de projectbeschrijving. Didactische werkvormen Bij de beschrijvingen van de didactische werkvormen in hoofdstuk 6 kunt u werkvormen tegenkomen die niet letterlijk terug te vinden zijn in de projectbeschrijving. Ook hier zijn deze extra werkvormen opgenomen zodat u een keuze kunt maken voor de uitvoering van uw lessen. 2

3 Inhoudsopgave 1. Korte beschrijving van het project Leerinhouden Leerdoelen ste eeuwse competenties Benodigdheden Didactische werkvormen Projectplanning Bezoek culturele activiteit / culturele activiteit in de school Kunstenaar in de klas Nederlandse taal in het project Gerelateerde leergebieden Bronnen Tijdlijn Beoordelen Promotie Van de Haagse collega s Ouderbetrokkenheid Bijlagen

4 1. Korte beschrijving van het project Het thema van dit project binnen de discipline Literatuur is Onze Stad. Onder de titel De stad in je hoofd gaan leerlingen op ontdekkingstocht naar poëtische plattegrond van hun eigen hoofd. Hoe breng je jouw belevingswereld kaart? Hoe kan je dat verwoorden? Hoe geef je deze vorm? Het project brengt een beeldende kant van literatuur in beeld. De leerlingen worden gestimuleerd om na te denken over overeenkomsten van een stadskaart en een anatomische afbeelding van het menselijk lichaam. Gedurende het project heen wordt het verhaal Meester Pompelmoes en het oude pleintje, van Hans Andreus als leidraad gebruikt Deelopdracht 1: HoofdStad In deelopdracht 1 onderzoeken de leerlingen hun belevingswereld op kennis, gevoelens, gedachtes en herinneringen. Ze stellen een lijst samen en gebruiken deze als basis om tot nieuwe straatnamen te komen. Vervolgens tekenen de leerlingen een plattegrond van hun Hoofdstadkaart voorzien van legenda en de zelfgemaakte straatnamen. Kleur en vorm spelen hierbij een grote rol. Deelopdracht 2: Verhaal in kaart In deelopdracht 2 onderzoeken de leerlingen plaats omschrijvingen en plattegronden in boeken. Herkennen ze een plaats op basis van een vertelling? Kunnen ze zelf een plaats omschrijven door vertellen? Wat voegt een plattegrond toe aan een verhaal? Vervolgens fantaseren de leerlingen zelf een omgeving en maken hiervan een poëtische beschrijving. Ze tekenen een plattegrond op basis van de omschrijving en bedenken geschikte titels voor de plaatsen. De leerlingen fotograferen en digitaliseren hun werk en presenteren dit aan publiek. Deelopdracht 3: Hoofdstadfolder In deelopdracht 3 onderzoeken de leerlingen VVVfolders en folders van culturele instellingen op functie, doel, overtuiging, inhoud en vormgeving. Wat is de relatie tussen de inhoud en de vormgeving? Wat is een goede folder? Vervolgens ontwerpen en maken de leerlingen een eigen folder over de stad in hun hoofd in woord en beeld. Ze voorzien deze van beschrijvingen in diverse versvormen en prijzen wetenswaardigheden over hun stad aan. In een korte presentatie lichten ze hun folder toe. Leefwereld leerling Dit project sluit aan bij de leefwereld van de leerling doordat de structuur van de stad wordt vergeleken met het innerlijk van de leerling. Tevens wordt een beroep gedaan op de belevingswereld door die in kaart te brengen, zoals auteurs dat doen. Verhalen en plattegronden afkomstig van auteurs dienen als voorbeeld. Professionele kunst Een bezoek aan een museum geeft een kind de mogelijkheid om professionele kunstwerken in het echt te zien. Bovendien ervaart de leerling hoe leuk een museumbezoek kan zijn. Een dichter in de klas kan laten zien en vertellen op welke manier hij dicht en hoe hij de stad en denkbeelden vertaalt door middel van zijn werk. Maatschappelijke relevantie/context Het is belangrijk dat kinderen ervaren hoe zij kunnen omgaan met denkbeelden, van zichzelf en van anderen. Ze leren om denkbeelden te omschrijven en om de stad te zien als een inspiratiebron voor het maken van gedichten. Zo ontwikkelen ze een bredere kijk op een stad als den Haag. 2. Leerinhouden Plattegronden, anatomische tekeningen, belevingswereld, straatnamen, poëtische omschrijvingen, folders, versvormen. 4

5 3. Leerdoelen Kennisdoelen De leerling: maakt kennis met verschillende vormen van poëzie (algemeen); maakt kennis met een aantal versvormen (algemeen); maakt kennis met de QRcode (zie 1. Introductie); maakt kennis met anatomische tekeningen (zie 2.2 Oriëntatie, 3.1 Onderzoek, 3.2 Uitvoeren); maakt kennis met de werking van de hersenen (zie 2.2 Oriëntatie, 3.1 Onderzoek, 3.2 Uitvoeren); kent het begrip belevingswereld (zie 3.1 Onderzoek, 3.2 Uitvoeren); maakt kennis met de relatie tussen denkbeelden en literaire omschrijvingen (zie 4.1 Onderzoek); maakt kennis met het verhaal Meester Pompelmoes en het oude pleintje (zie 1. Introductie, 4.2, 5.2 Uitvoeren); maakt kennis met de vormgeving en inhoud van verschillende folders (zie 5.1 Onderzoek); Vaardigheidsdoelen De leerling: legt verbanden tussen een anatomische tekening en een plattegrond (zie 2.2 Oriëntatie); geeft stadskenmerken aan op een anatomische tekening (zie 2.2 Oriëntatie); stelt een lijst van zijn belevingswereld samen met kennis, gevoelens, gedachtes en herinneringen (zie 3.1 Onderzoek); bedenkt nieuwe straatnamen op basis van zijn belevingswereld (zie 3.1 Onderzoek); tekent een plattegrond van zijn hoofd met een legenda (zie 3.2 Uitvoeren); maakt een poëtische routebeschrijving met bezien en wetenswaardigheden(zie 3.2 Uitvoeren); volgt en inventariseert een poëtische routebeschrijving met behulp van een plattegrond (zie 3.2 Uitvoeren); onderzoekt diverse literaire plaatsbeschrijvingen (zie 4.1 Onderzoek); herkent een plek aan de hand van een literaire omschrijving (zie 4.1 Onderzoek); maakt een poëtische omschrijving van een gefantaseerde omgeving (zie 4.2 Uitvoeren); tekent een plattegrond van een gefantaseerde omgeving met beschrijvingen en titels (zie 4.2 Uitvoeren); fotografeert en digitaliseert zijn werk (zie 4.3 Presenteren); onderzoekt folders op doel, inhoud, vormgeving, functie en overtuiging (zie 5.1 Onderzoek); ontwerpt een overtuigende folder over zijn HoofdStad (zie 5.2 Uitvoeren); schrijft in versvorm over een gefantaseerde HoofdStad (zie 5.2 Uitvoeren); houdt een pitch over zijn folder (zie 5.3 Presenteren). Houdingsdoelen De leerling: stelt zich met alle zintuigen open voor literatuur in diverse (kunstzinnige) literaire uitingen binnen een thema of onderwerp dat aansluit bij zijn belevingswereld in binnen en buitenschoolse activiteiten (algemeen); kan zich bij het experimenteren laten leiden door een manipulerende en onderzoekende houding (algemeen); is trots op zijn resultaten, zowel oriënterend en onderzoekend als uitvoerend (algemeen); heeft een betrokken houding (algemeen); heeft een nieuwsgierige en onderzoekende houding (algemeen); kijkt met aandacht naar voorbeelden uit literaire werken, beeldende kunst en werk van medeleerlingen (algemeen); luistert met aandacht naar ideeën van medeleerlingen (algemeen); neemt actief deel aan de diverse gesprekken gedurende het project (algemeen). 5

6 4. 21 ste eeuwse competenties Creativiteit Een ondernemende en onderzoekende houding Denken buiten de gebaande paden en nieuwe samenhangen zien Risico s durven nemen en fouten zien als leermogelijkheden Creatieve technieken kennen en hanteren Kritisch denken Informatie interpreteren, analyseren en synthetiseren Betekenisvolle vragen stellen Open staan voor alternatieve standpunten Kritisch reflecteren op het eigen leerproces Communiceren Doelgericht informatie uitwisselen Communicatieve situaties en technieken hanteren Samenwerken Onderhandelen en afspraken maken Effectief communiceren Rollen (h)erkennen Hulp kunnen vragen, geven en ontvangen Onderhandelen en afspraken maken Functioneren in heterogene groepen Probleemoplossend denken en handelen Problemen signaleren, analyseren, definiëren Strategieën kennen en hanteren om met onbekende problemen om te gaan Sociale en culturele vaardigheden Eigen gevoelens kunnen herkennen en gekanaliseerd en constructief kunnen uiten Inlevingsvermogen en belangstelling voor anderen tonen Digitale geletterdheid Basiskennis van ICT en computational thinking Relevante informatie zoeken, selecteren, verwerken en gebruiken 5. Benodigdheden Algemeen klaslokaal schoolplein en/of speellokaal digibord (kleuren)printer digitale foto/film camera boek: Meester Pompelmoes en het oude pleintje Hans Andreus Introductie zie bronnen QRapp installeren op smartphone QRcode uit bijlage Oriëntatie 6

7 zie bronnen en bijlagen zachte kleurpotloden A3tekenpapier (niet te dun en niet te glad) stiften Deelopdracht 1 zie bronnen en bijlagen postervellen stiften A3tekenpapier (niet te dun en niet te glad) pennen zachte kleurpotloden karton voor het maken van een kaft voor de atlas perforator + draad voor het inbinden van de atlas Deelopdracht 2 zie bronnen diverse boeken voor boekenkring (informatief, poëzie en verhalend) A5papier (niet te dun en niet te glad) zachte tekenpotloden stiften pennen computers/tablets met internetverbinding moviemaker Deelopdracht 3 zie bronnen postervellen stiften VVVfolders A4papier (niet te dun en niet te glad) pennen zachte kleurpotloden grijze tekenpotloden tijdschriften om uit te knippen scharen behangerslijm in potten met deksel lijmkwasten 6. Didactische werkvormen Instructievormen thema onderwerp inzichtelijk maken in de klas (algemeen); bezoek culturele instelling (algemeen); kennisquiz (algemeen); bekijken/bespreken: QRcode, zie bijlage 1 (zie 1. Introductie); plattegrond Zuiderpark en anatomische tekening hoofd, zie bijlage 2 en bronnen (zie 2. Oriëntatie); website van Hofwijck de Buitenplaats, zie bronnen (zie 2. Oriëntatie); folders van de VVVDen Haag en diverse verenigingen (zie 5.1. Onderzoek); voordragen/bespreken gedicht: Heb jij dan geen stad in je hoofd Sarah Pink, zie bronnen (zie 1. Introductie); voorlezen/bespreken: eerste twee bladzijden van Meester Pompelmoes en het oude pleintje, zie bronnen (zie 1. Introductie); derde en vierde bladzijde van Meester Pompelmoes en het 7

8 oude pleintje (zie 4.2. Uitvoeren); laatste bladzijde Meester Pompelmoes en het oude pleintje (zie 5.2. Uitvoeren); instructie wereld oriëntatie (biologie): de werking van de hersenen (zie deelopdracht 1). Interactievormen kunstenaar in de klas(algemeen); (gesloten)vragen stellen: petje oppetje af (algemeen); feedback geven toptiptop: (algemeen); vragen stellen: filosofisch gesprek/reflectievragen (algemeen); zo veel mogelijk antwoorden op een vraag: vragen doorgeven (algemeen); bekijken/bespreken: plattegrond Buitenplaats Hofwijck en afbeeldingen van atlas van de belevingswereld, zie bronnen (zie 3.1. Onderzoek); de straatnamen van Ferdinand Bordewijk, zie bronnen (zie 3.1. Onderzoek); bespreken: gemaakte lijsten belevingswereld en bedachte straatnamen (zie 3.1. Onderzoek); overeenkomsten en verschillen: verschillende boeken t.a.v. beschrijvingen van plekken en plaatsen (zie 4.1. Onderzoek); tussen folders m.b.t. het onderwerp (zie 5.1. Onderzoek); brainstorm: hoe kunnen we gemaakt werk uit deelopdracht 2 presenteren/exposeren? (zie 4.3. Presenteren); speed daten: korte gesprekken over wetenwaardigheden uit de gemaakte folders (zie 5.3. Presenteren); pitch: leerlingen geven een pitch n.a.v. de gemaakte folder (zie 5.3. Presenteren). Opdrachtvormen onderzoeken: tekenen weg in een QRcode al doolhof, zie bijlage (zie 1. Introductie); tekening menselijk lichaam (zie bijlage) gebruiken als plattegrond van een stad (zie 2. Oriëntatie); stellen: maken van een lijst van de belevingswereld (zie 3.1. Onderzoek); bedenken van straatnamen naar aanleiding van de lijst van de belevingswereld (zie 3.1. Onderzoek); schrijven van een poëtische routebeschrijving van het getekende hoofd in 30 woorden (zie 3.2. Uitvoeren); bedenken en beschrijven van een omgeving (zie 4.2. Uitvoeren); maken van een poëtische beschrijving bij de bedachte omgeving (zie 4.2. Uitvoeren); tekenen: plattegrond van het hoofd met hierin de bedachte straatnamen verwerkt, zie bronnen (zie 3.2. Uitvoeren); kleine tekeningen bij gevonden beschrijvingen van plaatsen in boeken (zie 4.1. Onderzoek); een plattegrond met titel van de bedachte omgeving en/of poëtische beschrijving (zie 4.2. Uitvoeren); digitaal verwerken: digitaal verwerken en afbeeldingen zoeken bij gemaakte opdrachten in deelopdracht 2 (zie 4.3. Presenteren); folder maken: vormgeven en uitvoeren van een folder waarin alle opbrengsten van de deelopdrachten gebruikt zijn, kopieer de folders voor in de klas (zie 5.2. Uitvoeren). Samenwerkingsvormen presenteren/expositie voor publiek: gemaakte hoofdstadkaarten en poëtische routebeschrijvingen (zie 3.3. Presenteren); boekenkring: bekijken en bespreken van boeken met als onderwerp het zoeken van beschrijvingen van plekken of plaatsen (zie 4.1. Onderzoek); verzamelen/boekentafel: boeken met plattegronden verzamelen en een plek geven op een boekentafel in de klas (zie 4.1. Onderzoek); slideshow voor publiek: slideshow maken en presenteren aan ouders (zie 4.3. Presenteren). Spelvormen poëtische weg lopen: lopen van de poëtische routebeschrijvingen in tweetallen (zie 3.2. Uitvoeren); raadspel: het raden van plekken in en om de school naar aanleiding van beschrijvingen (zie 4.1. Onderzoek). 8

9 7. Projectplanning Introductie project: Filosofisch gesprek: Deelopdracht 1: Deelopdracht 2: Deelopdracht 3: 30 minuten 1530 minuten minuten (afhankelijk van een bezoek aan een culturele instelling en/of kunstenaar in de klas) minuten (afhankelijk van een bezoek aan een culturele instelling en/of kunstenaar in de klas) minuten (afhankelijk van een bezoek aan een culturele instelling 8. Bezoek culturele activiteit / culturele activiteit in de school Bij de uitvoering van het project is een bezoek aan een voorstelling, tentoonstelling of vaste collectie in een Haagse culturele instelling van grote meerwaarde. Bij elk project is een wisselend aanbod van culturele activiteiten beschikbaar. Raadpleeg de website van Cultuur Schakel voor het actuele aanbod of laat u informeren door de culturele instellingen. 9. Kunstenaar in de klas Bij de uitvoering van het project kan een kunstenaar betrokken worden. Raadpleeg hiervoor de website van Cultuur Schakel. 10. Nederlandse taal in het project Vaktaal Begrippenlijst Nederlandse taal Werkwoorden de QRcode de anatomische tekening de belevingswereld Ferdinand Bordewijk de Atlas van de belevingswereld de hoofdstadkaart de poëzie de poëtische routebeschrijving de expositie de voorstelling (gedachten) de fotofunctie de tekeningfunctie de culturele instelling de inhoud de vormgeving de versvorm de pitch de VVV de folder de zoekfunctie de zoekomschrijving het doolhof de Haagse Skyline de smartphone het denkbeeld de gedachten het menselijk lichaam de anatomie de stadskenmerken de stadreinigingsdienst de orgaanfuncties het brein de stadsplattegrond de buitenplaats de gevoelens de herinneringen de bezienswaardigheid de wetenswaardigheid de emoties de plaats omschrijving het hoogteverschil de doelgroep scannen tekenen omschrijven In kaart brengen schrijven voorstellen (inbeelden) fotograferen digitaliseren overtuigen verleiden ontwerpen versterken prijsgeven 11. Gerelateerde leergebieden Taal (woordenschat): vergroten woordenschat Taal (stellen): schrijven gedichten, beschrijvingen 9

10 Taal (spreekvaardigheid): verwoorden, presenteren Taal (leesvaardigheid): lezen van poëzie Rekenen: rangschikken Wereldoriëntatie (geschiedenis): gedichten, plattegronden uit het verleden Wereldoriëntatie (aardrijkskunde): lokaliseren, plattegrond ontwerpen Wereldoriëntatie (biologie):werking van de hersenen, anatomie van het menselijk lichaam Beeldend: tekenen en verbeelden van woorden 12. Bronnen Gedichtposter Heb jij dan geen stad in je hoofd Sarah Pink: Plint Foto Haagse Skyline: Meester Pompelmoes en het oude pleintje: Meester Pompelmoes Hans Andreus Plattegrond van het Zuiderpark: Plattegrond.html Anatomische tekening van het hoofd: of De tuin als menselijk lichaam: De site van Hofwijck: de Atlas van de Belevingswereld: De 'bedenkelijke weg' van Bordewijk zijn straatnamen voor Den Haag: Tijdlijn Prehistorie 50 v. C 3000 v. C. 500 na C nu 14. Beoordelen Voor het beoordelen van de leerling prestaties kunt u gebruikmaken van het beoordelingsformulier voor de leerkracht en leerling. De vier beoordelingscriteria zijn afgestemd op de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie en de uitgangspunten van COH. De leerling prestaties in het gehele project worden meegenomen in de beoordeling. Voor het gebruik van de formulieren is een korte toelichting beschikbaar. De beoordelingsformulieren voor leerkracht en leerling en de toelichting op het beoordelingsmodel vindt u in de bijlagen van het document Informatie voor de leerkracht. 15. Promotie Voor de presentatie van deelopdracht 1 kunnen ouders en medeleerlingen uitgenodigd worden voor de expositie van de plattegronden, met een uitnodiging met routebeschrijving. De presentatie van deelopdracht 2 kan g d worden aan de ouders. 10

11 16. Van de Haagse collega s Poëzie en plattegronden staan centraal in deze projectbeschrijving. Begin tijdig met het verzamelen van verschillende soorten plattegronden en gedichten. 17. Ouderbetrokkenheid Let op dat u bijtijds begeleiding regelt voor een eventueel museumbezoek. Nodig ouders uit bij de presentaties 18. Bijlagen Bijlage 1: QRcode doolhof 1 Bijlage 2: kaart Den Haag en anatomische tekening hoofd Bijlage 3: anatomische tekening aderen Bijlage 4: anatomische tekening organen Bijlage 5: diverse versvormen Het beoordelingsformulier voor de leerkracht vindt u op pagina 17. Het beoordelingsmodel voor de leerling vindt u op pagina 18, gevolgd door de toelichting op het beoordelingsmodel op pagina

12 Beoordelingsmodel leerkracht In te vullen door de Naam leerling: Groep: School: Datum: Discipline: Project: ± nvt 1. Samenhang Oriëntatie, Onderzoek en Resultaat De samenhang tussen de verschillende fases in het creatief proces Toelichting: Zeggingskracht Resultaat en Presentatie De zeggingskracht van het werk en de wijze van presenteren Toelichting: Reflectie Zinvol mondeling/schriftelijk reflecteren op Oriëntatie, Onderzoek, Resultaat en Presentatie Toelichting: Attitude Concentratie, doorzettingsvermogen, inzet, nieuwsgierigheid en samenwerking Toelichting: Tops Het volgende is echt goed gegaan: Tip Wat zou kunnen verbeteren:

13 Beoordelingsmodel In te vullen door de leerling Naam leerling: Groep: School: Datum: Discipline: Project: Resultaat en Presentatie Hoe vind je het resultaat en hoe vind je je presentatie ervan? nvt Toelichting: Ik vind het resultaat , omdat en de presentatie vind ik , omdat Onderzoeken Hoe heb jij je onderzoek aangepakt en in hoeverre is je dat gelukt? nvt Toelichting: Ik heb gekozen voor omdat, Reflectie Hoe waren je antwoorden op de reflectievragen? nvt Toelichting: Werkhouding Hoe ging het werken aan je opdracht? nvt Toelichting: Tops en Tips Wat ging erg goed en wat kan beter? Tops: Tips: Extra Is er nog iets wat je wilt opmerken? Wat betekenen de smileys? goed of uitstekend ruim voldoende voldoende nog geen voldoende 13

14 Toelichting op het beoordelingsmodel 1. Samenhang Oriëntatie, Onderzoek en Resultaat Hier beoordeelt u de samenhang tussen de verschillende stappen uit het creatief proces. De leerling heeft zich met de groep georiënteerd op het project, o.a. door deelname aan het filosofisch gesprek. De leerling heeft in totaal drie onderzoekjes uitgevoerd. De leerling heeft een product gemaakt of resultaat bereikt. 2. Zeggingskracht Resultaat en Presentatie Hier beoordeelt u de zeggingskracht van het gemaakte product of het bereikte resultaat. De zeggingskracht wordt bepaald door de combinatie van de keuze en toepassing van de: 1. Betekenis: datgene wat het product uitdrukt, dat wat het betekent: het verhaal/de voorstelling. Het gaat om de betekenis die de leerling wil uitdrukken, maar ook om de betekenis die de beschouwer aan het beeld geeft. 2. Vorm: de vormgevingselementen die het resultaat bepalen: ruimte, kleur, textuur, compositie, vorm(soorten), herhaling, contrast, frasering, articulatie, etc. 3. Materiaal en techniek: het gebruik van de materialen, technieken, apparatuur, voorwerpen, attributen, belichting, geluid, kostuums, grime, decorstukken, instrumenten, etc. 3. Reflectie Bij elke stap van het creatief proces komt reflectie aan bod. Dat kan in de vorm van vragen die de leerling mondeling beantwoordt, een gesprekje of een schriftelijk verslag. Ook de zelfbeoordeling van de leerling kunt u hierin meenemen. 4. Attitude Hier beoordeelt u de verschillende aspecten van de werkhouding van de leerling: de concentratie, het doorzettingsvermogen, de inzet, de nieuwsgierigheid en de mate van samenwerking. 5. Tops Er zijn altijd positieve opmerkingen te plaatsen. Noem er twee. 6. Tip Noteer hier een aandachts of verbeterpunt. Dat kan over alle bovenstaande beoordelingspunten gaan. 14