Op zuidwestelijk tot zuidoostelijk geëxponeerde, schuine bunkerdaken. aanwezige bunkers, vrijwel steeds rijkelijk voorzien van sporenkapsels.

Transcriptie

1 De vespeiding van het Gimmietum obiculais (Alloge 1922) Mastalle 19 in Nedeland H.C. Geven (R.I.N., Postbus 4, 9 ZR Leesum) The distibution of the Gimmietum obiculais (Alloge 1922) Mastalle 19 in the Nethelands Gimmia obiculais is a saxicolous moss species. In 199 it as discoveed on fee standing, concete bunkes in the esten pat ofthe Nethelands. These bunkes ee built in 199 as pat of the Dutch a defence. The species as going on south-est to south-east facing, slanting oofs. Nealy all of the plants ee fetile, goingtogethe ith othe species ofthe Gimmietum obiculais association. Inleiding In januai 199 eden, in het kade van een ondeoek naa ijigingen in de Nedelandse mosfloa, vegetatiekundige opnamen gemaakt op betonnen bunkes, die deel uitmaken van de Nieue Hollandse Watelinie. Dee bunkes ijn geboud in 199 als manschapsondekomens. 1 2 Op uidestelijk tot uidoostelijk geëxponeede, schuine bunkedaken ed Gimmia obiculais Buch ex Wils. aangetoffen, een mossoot, die tot op heden nog niet voo ons land as opgegeven. De soot goeit op een goot aantal van de hie aaneige bunkes, vijel steeds ijkelijk vooien van spoenkapsels. Oecologie en vespeiding in Euopa Gimmia obiculais is een vij eldame soot, die in de ons omingende landen slechts lokaal vookomt. In Duitsland is de soot eldaam op kalkotsen en muen. 4 In Engeland en Wales is de soot schaas, maa plaatselijk algemeen; in Ieland en Schotland is hij echte eldaam. Het aeaal van de soot is cicumpolai met een mediteaan-atlantischkaakte; daanaast bestaat e een disjunct aeaal in Zuid-Ameika. In België komt de soot voo op kalkotsen langs de Maas. 112 Goteia 1 (199)

2 Fig. 1. De vespeiding vangimmia obiculais Buch ex Wils. in Nedeland. Het vookomen in Nedeland (Fig. 1) Ove het vookomen van Gimmia obiculais in ons land bestaan nogal at misvestan- den. De eeste opgave is van stenen in de heide bij Emmen (leg. Van de Sande Lacoste en Suinga, 19). In de eeste editie 9 van de bladmossenatlas staat de soot afgebeeld maa getekend naa buitenlandsmateiaal, in de teedeeditie odt de soot echte niet mee opgenomen. De achtegond hievan komt pas veel late aan het licht annee de floa en vespeidingsatlas van de Nedelandse Musci 11 veschijnt de eeste opgave betof Gimmia aenaia Hampe, een soot van kalkvij gesteente, dieook in 19 op een efkei in Dente ed aangetoffen. Gimmia obiculais ou volgens dee bon niet in Nedeland vookomen. In de ome van 194 ed Gimmia obiculais echte aangetoffen doo leden van de mossenekgoep op de in byologen kingen bekende betonand op de Fansche Beg in het Nationaal Pak De Hoge Velue. 12 Aangeien het mateiaaltoen niet as vooien van kapsels kon de deteminatieniet bevestigd oden odat dee vondst in de nieue mossenfloa danook niet ed vemeld. In januai 199 ed de soot doo auteu dees opnieu aangetoffen, en el op tientallen bunkes van de Nieue Hollandse Watelinie, meestal 1 ijkelijk vooien van dekenmekende bolonde, glanende spoenkapsels. Goteia 1 (199) 11

3 Fig. 2. Gimmia obiculais Buch ex Wils. Uit J. Landeh,Nieue Atlas Nedelandse Bladmossen, Stichting Uitgeveij KNNV. Standplaats en vespeiding De goeiplaatsen van Gimmiaobiculais bevinden ich vijel steeds op debunkedaken, op tot 4 mete hoogte. Zo'n bunkedak van x 2 m2 daagt meestal maa enkele polletjes, die in eeste instantie tussen nauelijks opvallen de ee algemeen vookomende Gimmia pulvinata. Het mos goeit vijel steeds op de meest onnige en doge plaats op het uidoosten tot uidesten. De vespeiding van de soot ove de bunkes van de Nieue HollandseWatelinieis niet gelijkmatig. De Watelinie loopt van Muidebeg, via 114 Goteia 1 (199)

4 Utecht, Culembog en Leedam naa De Biesbosch. Op bunkes in het uidelijk deel van de Watelinieed de soot fequent aangetoffen. Op de bunkes in het midden en noodelijk deelvan de Wateliniekomt het mos slechts schaas voo (ie vespeidingskaat). De opnamen ijn dan ook alle gemaakt in het uidelijk deel van de Watelinie, hoofdakelijk in Polde de Biesbosch, ten uiden van Dodecht. Dat de soot in ons land ook op natuulijk gesteentevookomt bleek enige maanden late toen dit mos ed gevonden op andsteenblokken van een muutje in Zuid-Limbug. De identificatie van Gimmia obiculais (Fig. 2) Hoeel alle floa's vemelden dat dee soot dichtbij de ee algemene Gimmia pulvinata (Geoonmuisjesmos) staat, ijn de veschillen talijk en is het na enige oefening mogelijk de polletjes macoscopisch te ondescheiden. Ove het algemeen ijn dee donkede goen en minde 'muisjesachtig'. De bolonde spoenkapsels ijn opvallend glimmend en liggen mee op de moskussentjes dan bij G. pulvinata, die ijn jonge spoenkapsels vaak diep in het kussentje laat duiken. In ondestaande tabel ijn een tiental veschillen tussen beide sooten aangegeven. Gimmiapulvinata Gimmiaobiculais Spoangium langepigond ond tot lichtovaal duidelijk ovelangs geibd glad en glaig Opeculum lang gesnaveld mamillaat Calypta het halve kapsel bedekkend kapsel voo een dedebedekkend 2 tot maal ingesneden niet ingesneden Peistoom lang en smal, oodbuin met 2 tot segmenten beed-lancetvomig, oanje-geel met 4tot segmenten Blad gootste beedte ondeaan gootste beedte in het midden bladand omgeslagen tot vijel bovenaan bladand alleen in het midden omgeslagen bladand bovenaan vedikt bladand niet vedikt nef oveal even beed nefondeaan vesmald basiscellen langs de nef 2 ( 4) 1 basiscellen langs de nef 4 ( ) 1 Het Gimmietum obiculais (Alloge 1922) Mastalle 19 Het Gimmietumobiculais is een voo Midden-Euopa eldaam themofiel mosgeelschap van uidelijk geëxponeede, ame, onnige en dogestandplaatsen, met als enige kensoot Gimmia obiculais en als vaste vebonds- en ode-kensooten onde andee Othotichum anomalum, Totula intemedia, Totula calcicolens, Schistidium apocapum, Didymodonigidulus, Totula mualis en Gimmiapulvinata. Goteia 1 (199) 11

5 11 Goteia 1 (199) Datum Oppevlak Inclinatie Opnamenumme Expositie Bedekking in % Aantal species Gimmia obiculais Gimmia pulvinata Totula mualis Schistidium apocapum Byum capillae Byum agenteum Ceatodon pupueus Totula calcicolens Othotichum anomalum Hypnum cupessifome Totula intemedia Othotichum diaphanum Byum banesii Gimmia anodon Totula laevipila Totula viescens januai en febuai x m 4 gaden n no o o o o o Aanvulling Opname 12 Bachythecium populeum ; Opname 19. Gimmia laevigata Opnamentabel Gimmietum obiculais (Alloge 1922) Mastalle 19 in Nedeland. Datum januai en febuai 199 Oppevlak 2x m Inclinatie 4 gade n Opnamenumme Expositie n no o Bedekking in % 2(1 4 1 Aantal species 9 Gimmia obiculais Gimmia pulvinala 2 a Tolula mualis Schistidium apocapum Byum capillae Byum agenteum Ceatodon pupueus Tolula calcicolens Othotichum anomalum Hypnum cupessifome Tolula intemedia 2ni Othotichum diaphanum Byum banesii Gimmia anodon Tolula laevipila Tolula viescens

6 De Het Syntichietumualis Om de Nedelandse goeiplaatsen te kaakteiseen ijn op bunkes vegetatiekundige opnamen gemaakt op de schuine dakijden; dee staan onde een hoek van 4 gaden en vetonen dehalve een optimale expositie ten opichte van de on. Uit de opnamentabel ijn een aantal conclusies te tekken gemiddelde mosbedekking op dedaken met Gimmiaobiculais in dit gebied bedaagt 1,%; gemiddeldaantal mossooten pe bunkedak bedaagt,; Gimmiaobiculais komt steeds voo in geelschap van Gimmiapulvinata, met daanaast als vaste begeleides Totula mualis, Byum capillae, Schistidium apocapum en Byum agenteum; Gimmiaobiculais heeft eenvookeu voo uidestelijk geëxponeede daken. Slotopmeking Aangeien alle Nedelandse mossooten van een Nedelandse naam ijn vooien stel ik voo om Gimmiaobiculais Bolond muisjesmos te noemen, vanege ijn bolonde spoenkapsel. Van alle in de tabel genoemde sooten is mateiaalondegebacht in het hebaium van het Rijksinstituut voo Natuubehee te Leesum en in het hebaium van de auteu. 1. H. Band & J. Band, 19. De Hollandse Watelinie. Utecht/Antepen. 2. R. Rolf, 192. Bunkes in Nedeland. Den Helde.. W.V. Rubes, 199. Gimmiaceae. In De Nedelandse Bladmossen. Natuu. Bibl. K.N.N.V.. Zutphen J.P. Fahm & W. Fey, 19. Moosfloa. Stuttgat.. A.J.E. Smith, 19. The Moss Floa of Bitain & Ieland. Cambidge.. A. Boos, 19. Byogeogaphie und Byofloa Ungams. Boedapest.. J.L. Sloove & F. Demaet, 19. Floe Geneale de Belgique, III (1). Bussel.. Th.H.A.J. Abeleven, 19. Podomus Floae Batavae, ed. 1, II (1). Nijmegen. 9. J. Landeh, 19. Atlas van de Nedelandse Bladmossen. Natuu. Bibl. K.N.N.V. 1. Zutphen.. J. Landeh, 194. Nieu Atlas Nedelandse Bladmossen. Natuu. Bibl. K.N.N.V.. Zutphen. 11. A. Tou & W.V. Rubes, 199. De Nedelandse Bladmossen. Natuu. Bibl. K.N.N.V.. Zutphen. 12. R.J. Bijlsma, 19. Een naa eendagsexcusie de Hoge Velue. Buxbaumiella Opmeking. Behalve Gimmia obiculais eden eveneensop aantal lokaties de eldamegimmia een anodon Buch et Schimp, engimmia laevigata (Bid) Bid. aangetoffen.de eeste daavan hoot thuis in een vegelijkbaaepilitisch mosgeelschap het Gimmio anodontis - calcicolae Giacomini 199. Dit is de montane vaiant van het Gimmietum obiculais, aain Gimmia anodon oveigens ook el eens als begeleide odt aangetoffen(ie noot 14). 14. A. von Hübschmann, 19. Podomus de MoosgesellschaftenZentaleuopas. Belin/Stuttgat. Goteia 1 (199) 11