Herniaria glabra L. en Crassula tillaea Lester-Garland op voetpaden. in de duinen bij Bergen (N.-H.)

Transcriptie

1 Heniaia glaba L. en Cassula tillaea Leste-Galand op voetpaden in de duinen bij Begen (N.-H.) B. Kuijsen (Goeneweg 32, 1861 PH Begen) E.J. Weeda (Stichting FLORON, Postbus 9514, 2300 RA Leiden) Heniaia glaba L. and Cassula tillaea Leste-Galand on public paths in the dunes nea Begen (povince of Nood-Holland) In May 1989 Heniaia glaba and Cassula tillaea wee found in the dunes nea Begen on and along dy public paths. The species occu in a kind of vegetation showing little o no elationshipwith the vegetation-types fo which they ae consideed chaacteistic in Dutch liteatue. Recently both species nea Begen. have also been found elsewhee in the Nethelands in habitats simila to those in the dunes Tijdens de floistische inventaisatievan enkele kilomete-blokken in de duinen te hoogte van Begen in het kade van het FLORON-poject weden in mei 1989 doo de eeste auteu twee zeldzame annuellen aangetoffen: Heniaia glaba, Kaal beukkuid en Cassula tillaea, het Mosbloempje. Heniaia glaba is op vescheidene plaatsen in km-blokken en op voetpaden aangetoffen. In km-blok komt zij ook voo in de bem van een met klinkes vehad fietspad. De bodem bestaat uit zand waaop enige jaen geledendoo de beheede (het Wateleidingbedijf van Nood-Holland) vehadingsmateiaalals guis, sintels en glasscheven, afkomstig van een vuilstot te Begen, is aangebacht. Doo de beteding is een dunne en compacte kost aan het bodemoppe- Goteia 18 (1992) 29

2 vlak ontstaan. E heeft zich een kot-gazige pionie-kuidenvegetatie ontwikkeld. In bepekte mate is ook een moslaag aanwezig. Opnamen 1-3 van de tabel geven een beeld van de vegetatiestuctuu en sootensamenstelling. De vegetatie staat onde invloed van begazing doo konijnen en lichte beteding. Heniaia glaba wodt geekend tot de kensooten van het Sedo-Ceastion, een vebond van min of mee open theofyten- en Sedum- ijke pioniegemeenschappen, met name bekend van ivieduinen. 6 Qua stuctuu stemmen de duinvegetaties hiemee oveeen. De floistische vewantschap blijft bepekt tot de aanwezigheid van Heniaia en enige minde specifieke sooten zoals Zandhoonbloem (Ceastium semidecandum) en Bleek dikkopmos (Bachythecium albicans). In Nedeland is de soot betekkelijk zeldzaam.2 Zij is voonamelijk aangetoffen in pioniesituaties op schale bodem met een zekee milieudynamiek, zoals zandgonden onde invloed van tijdelijke inundaties, spoowegteeinen en open wegbemen. Op spoowegteeinen komt de soot voo op gof zand 5 en sintelguis. Voozove bekend is de soot nog niet eede aangetoffen in echte duingebieden. Eedee vondsten langs dekust betoffen debinnenduinand waaheniaiaonde mee op enige stationsteeinen en langs tottois is aangetoffen. 7 Inmiddels is zij Bloemendaal aan Zee gevonden tussen het guis van een pakeeplaats. Dus op een nogal bij kunstmatig substaat en niet zozee op duinzand. In de duinen bij Begen goeit zij in de binnenduinenaan de noodgens van het ovegangsgebied tussen het Renodunale distict en het Waddendistict. De standplaats sluit aan bij die eldes in Nedeland. Langs een doog zandpad in de middenduinen te hoogte van Begen komt in kmblok de eenjaige soot Cassula tillaea voo. In mei weden ove een oppevlak van cica 20 dm2 vespeid vookomende bloeiende exemplaen van deze uitest kleine plant waagenomen. Het betof 100 a 200 ongevee één centimete hoge plantjes, die opvielen doo een felode kleu. Op het eeste gezicht deden ze denken aan kiemplanten van Calluna vulgais. Bij een bezoek aan de goeiplaats in augustus 1991 bleek het Mosbloempje nog steeds uimschoots aanwezig. De lichtbuine, inmiddels vedoogde plantjes hadden een hoogte van cica twee centimete weten te beeiken. De vegetatie (opname 4) kan geekend woden tot de Festuco-Sedetalia, de Zandblauwtjes-ode, met elementen van het Theo-Aiion.6 Volgens Westhoff en Den Held is het Mosbloempje een kensoot van het Isolepido-Stellaietum. Deze associatie is gebonden aan vochtige, veelal beteden bodem en komt bijvoobeeld voo op afgetapte geppel- en slootkanten en vochtige bospaden. De duinvegetatie vetoont, afgezien van het Mosbloempje, zowel in syntaxonomisch als (syn)oecologisch opzicht geen enkele vewantschap met deze associatie. De bodem de waaop vegetatie is aangetoffen, is een kalkame zandbodem met een ongevee 1 cm dikke compacte, enigszins humeuze toplaag met enig bodemvehadingsmateiaal. Dit bodemtype vetoont oveeenkomst met de opnamen van Kaal beukkuid, zij het dat de bodemstuctuu hie iets losse is. De aanwezigheid van Staatgas (Poa annua) geeft aan dat e spake is van enige voedselveijking. Het zandpad ligt in een tien mete bede doogang doo doog dennenbos. Van pad tot bosand is een zoneing aanwezig van kaal zand (4 m beed), een pionievegetatie met lage kuiden, mossen en kostmossen (aan de westzijde, beedte 2-4 dm) en een mosvegetatie met dominantievan Ruig haamos (Polytichum pilifeum). 30 Goteia 18 (1992)

3 Fig. 1. Vespeidingskaat van Cassula tillaea in Nedeland. = atlasblok waain de soot alleen vóó 1950 is waagenomen; = atlasblok waain de soot zowel vóó 1950 als sinds 1950 is waagenomen; = atlasblok waain de soot alleen sinds 1950 is waagenomen. Vede teffen we e aan het Rendiemos Cladina potentosa, Gewoon klauwtjesmos (Hypnum cupessifome) en Zandzegge ( Caex aenaia). De vondst van Cassula tillaea in dekalkame middenduinen bij Begen is in plantengeogafisch opzicht opmekelijk. Van was zij van 22 vindplaatsen in 8 atlasblokken bekend, alle gelegen in de contactzones tussen het Geldese of Sub- 1 met het Fluviatieledistict. Vóó 1950 is de centeuope soot op enige plaatsen aan de binnenduinandin de omgeving van Leiden gevonden. 1 De laatste vijfjaa zijn mee nieuwe vindplaatsen van het Mosbloempje ontdekt, deels aansluitend het op bekende vespeidingsgebied, deels ve daabuiten (fig. 1). De nieuwe meldingen aan het Rijkshebaium ove de peiode beteffen: Delden, moestuin, (O. de Buijn); 's-gaveland, pad in moestuin, (P.A. Bakke); Eemnes, kwekeij, (H. Bijke) en Oostvoone, duinvallei, (A. Boesveld). Voo een deelwodt het plantje misschien via kwekeijen en tuinen vespeid, maa het vookomen bij Begen en Oostvoone is zo niet te veklaen. Enige jaen geleden wed de soot teuggevonden te Nijmegen en wel op een begaafplaats. 4 Het Mosbloempje goeit e op doge en vedichte zandbodem. Dit komt oveeen met de vindplaats in de duinen. Gemeenschappelijk zijn sooten van doge, niet-zue zandgond: Zandhoonbloem ( Ceastium semidecandum), Voegeling (Eophila vena), Ruw vegeet-mij-nietje ( Myosotis amosissima), Bleek dikkopmos (Bachythecium albicans) en twee indicatoen van bodemvedichting, namelijk Liggende vetmuu (Sagina pocumbens ) en Staatgas (Poa annua). Opnieuw is e hoe- Goteia 18 (1992) 31

4 genaamd geen vewantschap met het Isolepido-Stellaietum; alleen het opteden van de laatstgenoemde twee sooten vomt een punt van oveeenkomst met Nanocypeion-vegetaties. Met het voogaande willen we mee floistische en vegetatiekundige aandacht vagen voo miniatuuplanten als Mosbloempje en Kaal beukkuid. Van beide vedienthet gangbae 'standplaatsbeeld' en de plantensociologische plaatsbepaling enige heziening. We zien uit naa nieuwe waanemingen van deze sooten, met name op standplaatsen, afwijkend van die welke bekend zijn uit de liteatuu. Tabel 1. Opnamen met Heniaia glaba en Cassula tillaea (17 en ). opname bedekking kuidlaag 60% 15% 25% 10% idem moslaag 10% <5% 10% <5% totaal aantal sooten kuiden Agostis capillais 4 2b + Aiapaecox fl + fl Aenaia sepyllifolia + fl Ceastium semidecandum 1 fl 2a fl 1 fl Cassula tillaea 2m fl Eigeon canadensis + Eodium cicutaium subsp. dunense + fl Eophila vena Festuca uba commutata 2b Filago minima + + Heniaia glaba 1 fl 1 fl 1 fl Lolium peenne 2m + Myosotis amosissima fl Poa annua 2m fl 2m fl fl 2a fl P. patensis 2m 1 Potentilla spec. Rumex acetosella fl 1 fl 1 Sagina pocumbens 2m 2m fl 2m fl 2m fl Taaxacum laevigatum + fl Veonica avensis 1 mossen en kostmossen Babula convoluta 1 Bachythecium albicans 2m 2m 1 2m Ceatodon pupueus 2a 2m 2a 2m Cladonia fucata Cladonia spec. Coelocaulon aculeatum Hypnum cupessifome + + H. jutlandicum Peltigea ufescens Polytichum junipeum 2m P. pilifeum + Rhytidiadelphus squaosus 32 Goteia 18 (1992)

5 1. R.W.J.M. van de Ham, Tillaea muscosa Leste-Galand. In: J. Mennema, A.J. Quené- Boteenbood& C.L. Plate (ed.), Atlas van de Nedelandse Floa 1: 199. Amstedam. 2. R.W.J.M. van de Ham, Heniaia glaba L. In: J. Mennema, A.J. Quené-Boteenbood & C.L. Plate (ed.), Atlas van de Nedelandse Floa 2: 168. Utecht. 3. R. van de Meijden, Heukels' Hoa van Nedeland, ed. 21. Goningen. 4. E.J. Weeda, Cassula tillaea Leste-Galand en Holosteum umbellatum L. op Nijmeegse begaafplaatsen. Goteia 12: E.J. Weeda, Nedelandse Oecologische Hoa 1. Amstedam. 6. V. Westhoff & A.J. den Held, Plantengemeenschappenin Nedeland. Zutphen. 7. AchiefgegevensRijkshebaium/Hotus Botanicus. Goteia 18 (1992) 33