Onderzoek naar de personeelsvoorziening bij bedrijven in de Installatietechniek en koudetechniek in Zuid-Oost Nederland

Transcriptie

1 Onderzoek naar de personeelsvoorziening bij bedrijven in de Installatietechniek en koudetechniek in Zuid-Oost Nederland drs. S. Langeberg Amsterdam, juni 2001

2 100/juni 2001 DIJK12 Beleidsonderzoek Adelaarsweg BM AMSTERDAM Tel.: Fax:

3 Inhoudsopgave Pagina Voorwoord Samenvatting en conclusies vii 1 Achtergrond, opzet en uitvoering van het onderzoek Achtergrond van het onderzoek Opzet en uitvoering Leeswijzer 13 2 Kenmerken van de onderzochte bedrijven Aard van de bedrijven Bedrijfsgrootte en personele samenstelling 15 3 De vacatureproblematiek Aantal vacatures in de installatietechniek en koudetechniek in Zuid-Oost Nederland Aard van de vacatures Het vervullen van de vacatures 24 4 Beschrijving van de wervingsmethodiek 25 5 Alternatieve oplossingsrichtingen bij personeelstekorten De gevolgen van en omgang met de personeelstekorten Interne aanpassingen bij bedrijven - Visie en ervaringen Inzet van specifieke arbeidskrachten bij bedrijven - Visie en ervaringen 34

4

5 Voorwoord In mei / juni 2001 is in opdracht van OLC een indicatief onderzoek uitgevoerd naar de wijze waarop bedrijven in de branches Installatie- en Koudetechniek omgaan met hun personeelsvoorziening. Dit onderzoek maakt deel uit van een project naar de mogelijke inzet van werkloos werkzoekenden in de installatietechniek, koudetechniek en elektrotechniek in de regio Zuid-Oost Nederland. Dit project wordt uitgevoerd door OLC in samenwerking met RCI, KLIQ, ORKA, Intechnium, CWI, ROI NL en Centrum Vakopleiding Nederland. Het onderzoek onder de bedrijven in de installatietechniek en koudetechniek is uitgevoerd door DIJK12 Beleidsonderzoek. Dit rapport doet verslag van de uitvoering en de uitkomsten van dat onderzoek. De begeleiding vanuit OLC werd gedaan door Sanne van der Hammen en Jurgen Haas. Het onderzoek is uitgevoerd door Eliane Boorsma en Suzanne Langeberg. De projectleiding was in handen van ondergetekende. Frans Heere Amsterdam, juni 2001

6

7 Samenvatting en Conclusies Het onderzoek was erop gericht om inzicht te krijgen in de aard van de vraag naar productiepersoneel van installatie- en koudetechniekbedrijven in Zuid-Oost Nederland en de wijze waarop bedrijven omgaan met deze vraag. Bij 21 bedrijven zijn telefonische interviews met directeurs en hoofden personeelszaken gehouden. Daar één interview voortijdig is afgebroken varieert de onderzoekspopulatie soms in het rapport. Het aandeel laag- en ongeschoold werk is relatief klein. Ongeveer 3,5 % van de technische functies is van laag- en ongeschoold niveau. Een kwart van de bedrijven geeft aan laag- en ongeschoolde technische werknemers in dienst te hebben. Alle grote bedrijven (50 of meer werknemers) geven aan buitenlanders van binnen de EU aan het werk te hebben. In dit kader zijn Belgen, Duitsers, Engelsen en Italianen genoemd. Meer dan driekwart van de geïnterviewde bedrijven heeft leerlingen in dienst. Het aanbod van leerlingen is volgens de bedrijven te beperkt. Aangezien de leerlingen een belangrijke instroom vormen voor de bedrijven geeft men aan graag meer leerlingen aan te nemen. Ook twee van de vier bedrijven die geen leerlingen hebben, geven aan naarstig op zoek te zijn naar leerlingen maar deze niet te kunnen krijgen. Tweederde van de geïnterviewde bedrijven (14 van de 21) geeft aan ten tijde van het onderzoek vacatures te hebben. In Brabant zijn beduidend meer vacatures dan in Limburg. In totaal staan er bij de geïnterviewde bedrijven 67 technische vacatures open. Bijna alle vacatures hebben betrekking op functies voor geschoolde monteurs. De koudetechnische bedrijven geven aan voornamelijk zelfstandige en ervaren koelmonteurs op MBO- niveau te zoeken. De installatietechnische bedrijven zoeken voornamelijk jonge monteurs vanaf V(M)BOniveau al dan niet met ervaring. De grotere bedrijven geven aan ook wel andere mensen te willen aannemen om eventueel intern verder op te leiden, bijvoorbeeld jongeren met afgebroken opleidingen en/of mensen met opleidingen in andere richtingen (automonteurs, slagers e.d.) Echte vacatures voor ongeschoold werk zijn er nauwelijks. Het merendeel van de bedrijven geeft aan de openstaande technische vacatures moeilijk tot zeer moeilijk te kunnen vervullen. Bijna alle bedrijven geven aan in het algemeen krapte op de arbeidsmarkt te ervaren, vooral voor wat betreft het verkrijgen van geschoolde monteurs. De belangrijkste wervingskanalen zijn: werving via het eigen personeel en werving door middel van een advertentie in de krant. Driekwart van de bedrijven maakt gebruik van één van deze of beide kanalen om personeel mee te werven. De bedrijven omschrijven deze twee wervingskanalen ook als de meest effectieve wervingskanalen. IJK12 Beleidsonderzoek - juni 2001 vii

8 Driekwart van de geïnterviewde bedrijven is negatief over de ervaringen met het arbeidsbureau. De bedrijven wijzen vooral op het feit dat men van het arbeidsbureau nauwelijks arbeidskrachten krijgt aangeboden en dat men ook niets meer van het arbeidsbureau verneemt nadat een vacature is aangemeld. Meer dan de helft van de bedrijven geeft aan negatief te zijn over het uitzendbureau als wervingskanaal. De negatieve ervaringen houden vooral verband met het uitblijven van aanbod en de kwaliteit van de aangeboden uitzendkrachten. De aangeboden uitzendkrachten zijn vaak niet van het gevraagde niveau en hebben niet de juiste instelling en mentaliteit. Men geeft aan wel tevreden te zijn over de samenwerking met buitenlandse uitzendbureaus. Alle bedrijven die aangeven problemen op het gebied van personeelsvoorziening te ervaren, worden geconfronteerd met gevolgen voor de bedrijfsvoering. De meest genoemde gevolgen zijn: - de bedrijven kunnen minder werk aan; - een toenemende werkdruk voor het personeel; - de kwaliteit van het werk komt in het gedrang. Men vangt de gevolgen doorgaans op door over te werken en/of door geen werk meer aan te nemen. De helft van de bedrijven geeft aan interne aanpassingen te hebben gedaan om het personeelstekort te kunnen opvangen. De genoemde maatregelen zijn bijvoorbeeld verdere automatisering, meer prefab produceren en het inzetten van kantoorleden en directieleden in de buitendienst en in de werkplaats. Drie geïnterviewde bedrijven hebben ervaring met het inzetten van part time werkenden en/of het creëren van duobanen (soms ook met inzet van gedeeltelijk afgekeurden) en zijn hier tevreden over. Meer dan de helft van de geïnterviewde bedrijven ziet geen mogelijkheden in het creëren van duobanen. De overige bedrijven hebben hier nog nooit aan gedacht, maar staan er in principe positief tegenover. Twee geïnterviewde bedrijven hebben ervaring met het opsplitsen van functies, waarbij het eenvoudige deel van het werk wordt uitgevoerd door laag- en ongeschoolden. Deze bedrijven zijn positief over deze ervaringen. Meer dan de helft van de bedrijven ziet niets in het opsplitsen van functies, vooral voor wat betreft de functie van monteur in de buitendienst. De overige bedrijven (een vijfde) hebben nog niet gedacht aan deze optie, maar zien wel mogelijkheden hiervoor in het bedrijf. De bedrijven is gevraagd aan te geven wat hun mening is over de inzet van specifieke arbeidskrachten in het bedrijf: - Driekwart van de bedrijven staat positief tegenover het inzetten van vrouwen in technische functies. - Driekwart van de bedrijven staat positief tegenover de inzet van 50+-ers in technische functies. - Driekwart van de bedrijven staat positief tegenover de inzet van gedeeltelijk afgekeurden in technische functies. De bedrijven geven hierbij wel aan dat de reden van afkeuring belangrijk is. Indien de afkeuring een fysieke achtergrond heeft wordt dit door de bedrijven als problematisch ervaren omdat het werk in de installatie- en koudetechniek fysiek vaak belastend is. viii DIJK12 Beleidsonderzoek juni 2001

9 - Tweederde van de geïnterviewde bedrijven staat positief tegenover de inzet van buitenlanders van binnen de EU in technische functies. - De helft van de geïnterviewde bedrijven staat negatief tegenover de inzet van allochtonen en/of buitenlanders van buiten de EU in technische functies. De meeste bedrijven die negatief zijn hebben ervaring met de inzet van allochtonen / buitenlanders van buiten de EU. De andere helft van de bedrijven zijn positief of hebben geen mening gegeven. IJK12 Beleidsonderzoek - juni 2001 ix

10 x DIJK12 Beleidsonderzoek juni 2001

11 1 Achtergrond, opzet en uitvoering van het onderzoek In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de achtergrond, de doel- en vraagstelling van het onderzoek. Tevens wordt beschreven hoe het onderzoek is opgezet en uitgevoerd. 1.1 Achtergrond van het onderzoek Al heel wat jaren is OLC initiatiefnemer van werkgelegenheidsprojecten. In maart 2001 is in dit kader een samenwerkingsverband ontstaan tussen de branchepartijen (OLC-SKO, ORKA en ROI NL), Centrum Vakopleiding Nederland en reïntegratiebedrijf KLIQ met als inzet de toeleiding van werkzoekenden naar de arbeidsmarkt. Het is hierbij de bedoeling dat werkzoekenden door de branche in samenwerking met KLIQ worden opgespoord. Vervolgens wordt bekeken of deze werkzoekenden naar het werk in de branches Installatie- of Koudetechniek kunnen worden toegeleid. Op deze wijze wordt gepoogd een oplossing te bieden voor de krapte op de arbeidsmarkt want zowel in kwantitatieve als kwalitatieve zin is er een dalend bestand van werkzoekenden. Daarbij is geconstateerd dat het noodzakelijk is om nieuwe wegen te bewandelen in de bemiddeling tussen vraag en aanbod en daarvoor nieuw beleid te ontwikkelen en tot uitvoering te brengen. 1 In dit kader hebben OLC en KLIQ besloten onderzoek in te stellen naar enerzijds de aanbodzijde van de arbeidsmarkt en anderzijds de vraagzijde van de arbeidsmarkt. Aan de hand van de uitkomsten van de onderzoeken naar de vraag- en aanbodzijde van de arbeidsmarkt moet inzichtelijk worden of en op welke wijze (via welke trajecten) werkzoekenden op de arbeidsmarkt naar de installatie- en koudetechniek-branche kunnen worden toegeleid. Daarbij is gekozen om dit in een bepaalde regio te onderzoeken, namelijk Zuid-Oost Nederland (ZON-regio). Reïntegratiebedrijf KLIQ heeft aan de aanbodzijde in kaart gebracht hoeveel en welk soort werkzoekenden bij het CWI staan ingeschreven. Daarbij is tevens nagegaan of bij het CWI productiepersoneel staat ingeschreven dat in de installatie- en koudetechniekbranche wil werken. Op deze wijze is bepaald of er überhaupt voor de installatie- en koudetechniekbranche geschikte werkzoekenden zijn. In dit rapport wordt verslag gedaan van het onderzoek naar de vraagzijde van de arbeidsmarkt. Er is onderzocht of en in welke mate bedrijven in de installatie- en koudetechniekbranche behoefte hebben aan het opvullen van vacatures in de productie. Tevens moest duidelijk worden hoe bedrijven omgaan met personeelstekorten. 1 Zie hiervoor: KLIQ, Marktonderzoek werkloos werkzoekenden in de installatietechniek, koudetechniek en elektrotechniek, januari 2001 DIJK12 Beleidsonderzoek - juni

12 Vraagstelling In het onderzoek stond de volgende vraag centraal: Wat is de aard van de vraag naar productiepersoneel van installatie- en koudetechniekbedrijven in Zuid-Oost Nederland en hoe gaan bedrijven met deze vraag om? Meer specifiek ging het erom de volgende kwalitatieve informatie te verzamelen: De personeelssamenstelling en personeelstekorten van bedrijven. Het aandeel van technisch personeel en het aandeel laag- en ongeschoold personeel binnen de bedrijven en eventueel tekort aan personeel op dat terrein. De wijze waarop bedrijven hun personeel werven en de ervaringen hiermee. De gevolgen van de personeelstekorten voor de bedrijven. Eventuele interne aanpassingen die zijn gedaan door bedrijven om personeels-tekorten op te vangen en de ervaringen hiermee. Visie op en ervaringen met mogelijke oplossingsrichtingen zoals inzet van gedeeltelijk afgekeurden, vrouwen in technische functies en interne aanpassingen. 1.2 Opzet en uitvoering De nadruk in dit onderzoek lag op het verkrijgen van kwalitatieve informatie. Het onderzoek is uitgevoerd door middel van telefonische interviews onder twintig bedrijven. Het onderzoek kende enkele afbakeningen: Alleen bedrijven in de regio Zuid-Oost Nederland werden in het onderzoek betrokken. Het onderzoek is alleen gericht op bedrijven in de installatie- en koudetechniek branche. Er werden twintig bedrijven in het onderzoek betrokken. De resultaten moeten als indicatief worden beschouwd. OLC en ORKA hebben een selectie van 35 bedrijven in de installatietechniek en 50 bedrijven in de koudetechniek voor de regio Zuid-Oost Nederland aangeleverd. Er zijn 43 bedrijven benaderd alvorens er 20 bedrijven bereid waren gevonden om mee te werken aan het onderzoek. Bij het selecteren van de bedrijven is zo goed mogelijk gelet op een gelijke verdeling qua regio, branche en bedrijfsgrootte. Er is tevens geprobeerd een onderverdeling aan te brengen onder de bedrijven volgens de verdeling zoals die door OLC wordt gehanteerd. De categorieën die OLC hanteert zijn: A. Koudetechniek en Luchtbehandeling B. Montage Gas en Verwarming C. Service & onderhoud Gas en verwarming D. Ontwerpen en tekenen E. Dakbedekkingtechniek F. Water, afvoer en sanitair G. Distributietechniek De koudetechnische bedrijven zijn duidelijk onder te brengen in de betreffende categorie. Het onderbrengen van de installatiebedrijven in bovenstaande categorisering bleek in de praktijk lastig omdat deze ondervraagde bedrijven zich vaak met meerdere categorieën bezighouden. Veelal houden de bedrijven zich bezig met zowel montage én service aan gas en verwarming alsook met water, afvoer en sanitair. Er zijn geen bedrijven ondervraagd in het cluster ontwerpen en tekenen, in de dakbedekkings-techniek, en in de distributietechniek. 12 DIJK12 Beleidsonderzoek - juni 2001

13 Daar één interview halverwege werd afgebroken is nog één extra bedrijf geïnterviewd. Indien in het afgebroken interview antwoord op een vraag was verkregen, is dit antwoord meegenomen in de analyses. Daarom kan de onderzoekspopulatie variëren in dit rapport. De telefonische interviews zijn gehouden met directeuren en hoofden personeelszaken. De telefonische interviews zijn gehouden aan de hand van een checklist, met daarin aandachtspunten die in het interview aan bod dienden te komen. De interviews duurden gemiddeld twintig minuten. Er is een periode van twee weken uitgetrokken voor het benaderen en interviewen van de bedrijven. De bedrijven zijn geïnterviewd in de laatste week van mei en de eerste week van juni Leeswijzer Het rapport is als volgt opgebouwd: In hoofdstuk 2 wordt aangegeven wat de belangrijkste kenmerken zijn van de bedrijven die aan het onderzoek hebben meegewerkt. In hoofdstuk 3 wordt beschreven hoeveel vacatures de geïnterviewde bedrijven hebben en wat de aard is van deze vacatures. Tevens wordt beschreven in hoeverre de bedrijven de vacatures vervuld krijgen. Vervolgens wordt in hoofdstuk 4 beschreven hoe de bedrijven hun personeel werven en wat hun ervaringen zijn met de diverse wervingskanalen. Ten slotte wordt in hoofdstuk 5 beschreven wat de eventuele gevolgen van de vacatureproblematiek zijn voor de bedrijfsvoering. Tevens wordt beschreven wat de ervaringen van bedrijven zijn met alternatieve oplossingsrichtingen en wordt hun visie hierop weergegeven. Voorts is nog van belang om te vermelden dat tijdens de analyse van de interviewverslagen voortdurend is gelet op eventuele verschillen tussen regio s, bedrijfsgrootte en branche. Daar waar de verschillen relevant zijn, zijn ze beschreven. DIJK12 Beleidsonderzoek - juni

14 14 DIJK12 Beleidsonderzoek - juni 2001

15 2 Kenmerken van de onderzochte bedrijven In dit hoofdstuk worden de belangrijkste kenmerken van de 21 onderzochte bedrijven weergegeven. Daarbij wordt ingegaan op de volgende aspecten: aard van de bedrijven; regionale spreiding; bedrijfsgrootte en personele samenstelling; aandeel technisch personeel; aandeel laag- en ongeschoold technisch personeel; aandeel specifieke arbeidskrachten. 2.1 Aard van de bedrijven In onderstaande tabel staat weergegeven hoe de geïnterviewde bedrijven over de twee branches zijn verdeeld. Daarbij is ook aangegeven hoe die bedrijven over Brabant en Limburg zijn verdeeld. Tabel 1 Geïnterviewde bedrijven opgesplitst naar branche en regio Regio Brabant Limburg Totaal Branche Koudetechniek Installatietechniek Totaal Opvallend is het lage aantal geïnterviewde bedrijven in de koudetechniek in Limburg (2). Dit is een gevolg van een relatief kleine bestandsgrootte van het aantal koudetechniek bedrijven in Limburg. Dit bestand vormt echter een betrouwbare afspiegeling van het werkelijke aandeel koudetechnische bedrijven in Limburg. De respons onder koudetechnische bedrijven in Limburg was gelijk aan de algemene respons. Er is gekeken naar het onderscheid tussen bedrijven die zich óf uitsluitend met reparatie óf uitsluitend met nieuwbouw bezighouden (zowel in de koudetechniek als in de installatietechniek). In de praktijk blijkt dat 18 van de 21 bedrijven zich met zowel reparatie als nieuwbouw bezighouden. 2.2 Bedrijfsgrootte en personele samenstelling Bij de samenstelling van de steekproef is er ook naar gestreefd om een gelijk aantal kleine, middelgrote en grote bedrijven in het onderzoek te betrekken. In de volgende tabel is de verdeling naar grootteklasse weergegeven. DIJK12 Beleidsonderzoek - juni

16 Tabel 2 1 Bedrijven naar bedrijfsgrootte (N=21) Aantal werknemers (incl. ondernemer) Aantal bedrijven Klein 1 tot en met 9 werknemers 4 Midden 10 tot en met 49 werknemers 12 Groot 50 of meer werknemers 5 De meeste geïnterviewde bedrijven bevinden zich in de middenklasse van 10 tot 49 werknemers. Het relatieve aandeel van de kleine bedrijven in de categorie werkzame personen 1 tot 9 werknemers is groter dan uiteindelijk geïnterviewd. Deze zijn dus enigszins ondervertegenwoordigd. De grote bedrijven variëren in grootte van 50 werknemers tot 500 werknemers. In de volgende tabel is ook weergegeven hoe de verdeling is van de verschillende formaten bedrijven in de twee branches. Tabel 3 Geïnterviewde bedrijven naar grootteklasse per branche (N=21) Branche Koudetechniek Installatietechniek Totaal Grootte Klein Midden Groot Totaal Er is nagegaan hoeveel werknemers de bedrijven hebben en hoeveel daarvan in technische functies werkzaam zijn. In totaal werken er bij de 21 geïnterviewde bedrijven 1176 mensen, waarvan 904 mensen (77%) in een technische functie (van ongeschoold technisch werk tot kaderniveau) 2. Bij middelgrote bedrijven is het aandeel technisch personeel groter (gemiddeld 83%) dan bij kleine en grote bedrijven (resp. 78% en 75%). In de volgende tabel is dit schematisch weergegeven. Er is tevens nagegaan hoeveel van die technische functies op laag- en ongeschoold niveau zijn. 1 N.B. De in de tabel terug te vinden indeling in klein, midden en groot is hier zo gedefinieerd om makkelijker te kunnen formuleren in de bespreking van de resultaten. Het is geenszins een officiële indeling. 2 Onder niet-technische functies worden verstaan commerciële en administratieve functies. 16 DIJK12 Beleidsonderzoek - juni 2001

17 Tabel 4 Verdeling personeel en aandeel technisch personeel naar bedrijfsgrootte Grootte Aantal mensen werkzaam totaal aantal mensen werkzaam aantal mensen werkzaam in technische functies Aantal mensen werkzaam in laag- en ongeschoolde technische functies kleine bedrijven (4) middelgrote bedrijven (12) grote bedrijven (5) Totaal (21) Uit deze tabel valt af te lezen dat het aandeel laag- en ongeschoolde technisch werknemers bij de geïnterviewde bedrijven relatief klein is. Ongeveer 3,5 % van alle technische functies is van laagen ongeschoold niveau 1. Een kwart van de bedrijven (5 van de 21) geeft aan dat er bij hun laag- en ongeschoolde mensen in dienst zijn. Dit zijn twee grote en drie middelgrote bedrijven. Vervolgens is aan de 21 bedrijven gevraagd of zij ook specifieke arbeidskrachten aan het werk hebben. Hierbij moet gedacht worden aan bijvoorbeeld uitzendkrachten, 50+-ers en buitenlanders uit de omringende landen. Onderstaande tabel geeft de resultaten op deze vraag weer. Tabel 5 Aantal bedrijven dat aangeeft specifieke arbeidskrachten aan het werk te hebben (N=20) Type arbeidskracht Aantal bedrijven Uitzendkrachten ers 14 Buitenlanders van binnen EU 6 Allochtonen / Buitenlanders van buiten EU 5 Leerlingen 17 Uitzendkrachten Eenderde van de geïnterviewde bedrijven geeft aan uitzendkrachten aan het werk te hebben. Dit zijn alle grote bedrijven en twee middelgrote bedrijven. Kleine bedrijven hebben geen enkele keer aangegeven met uitzendkrachten te werken. Verder valt nog op dat het vijf bedrijven in Brabant zijn en twee in Limburg. Op de vraag of de uitzendkrachten tijdelijk worden ingezet of dat ze eventueel ook langere tijd in het bedrijf blijven werken, antwoordt meer dan de helft dat uitzendkrachten alleen worden ingehuurd bij pieken in het werk en bij grote projecten. Zodra de drukte weer voorbij is, gaan de uitzendkrachten weer weg. Ervaringen met uitzendkrachten zijn overigens vaak negatief (zie hiervoor paragraaf 5.2). 1 Laag- en ongeschoold werk is in dit onderzoek gedefinieerd als onder V(M)BO niveau (niveau 1 of lager). DIJK12 Beleidsonderzoek - juni

18 Twee (grote) bedrijven geven aan dat beide voorkomt; er worden uitzendkrachten tijdelijk ingehuurd maar er komen ook wel uitzendkrachten uiteindelijk in vaste dienst. Eén bedrijf laat weten uitzendkrachten te werven met als doel ze uiteindelijk in vaste dienst te nemen. 50+-ers Tweederde van de geïnterviewde bedrijven heeft 50+-ers in dienst. Het grootste deel van de werkzame 50+-ers in de beide branches werkt bij de middelgrote en grote bedrijven. Voor de grote bedrijven geldt dat ze allen aangeven 50+-ers in hun personeelsbestand te hebben. De helft van de middelgrote bedrijven en de helft van de kleine bedrijven geven aan dat zij 50+-ers in dienst hebben. Over het algemeen werken deze 50+-ers fulltime. Eén bedrijf vermeldt een 50+-er op oproepbasis in dienst te hebben. Naar schatting maakt het aandeel 50+ers ongeveer 10-15% uit van het totale personeelsbestand. Buitenlanders van binnen de EU De bedrijven is gevraagd of ze mensen uit de omringende landen aan het werk hebben. Ongeveer eenderde van de bedrijven antwoordt hier positief op. Behalve Duitsers en Belgen, zijn ook Engelsen en Italianen genoemd. Alle grote bedrijven hebben buitenlanders van binnen de EU in dienst. Eén groot installatiebedrijf in Limburg (in totaal 70 werknemers) geeft aan dat zij samenwerkt met een extern buitenlands bedrijf. De buitenlanders zijn daar in dienst, maar men huurt ze dan in via dit bedrijf. Een ander groot koeltechnisch bedrijf werkt veel met Duitse uitzendbureaus samen. Bijna een vijfde van de middelgrote bedrijven heeft mensen uit de EU in dienst. Eén middelgroot bedrijf (met totaal elf werknemers) werkt samen met een Engels uitzendbureau en komt zo aan Engels personeel. Wat verder opvalt is dat van de zes bedrijven die aangeven mensen van binnen de EU aan het werk te hebben, er vier in Brabant gevestigd zijn en twee in Limburg. Een indicatie van het aandeel buitenlanders van binnen de EU van het totale personeelsbestand kan moeilijk worden gegeven. De percentages variëren van 0% tot 20% van het personeelsbestand. Allochtonen / Buitenlanders van buiten de EU Aan de bedrijven is ook gevraagd of men allochtonen en buitenlanders van buiten de EU aan het werk heeft. Onder allochtonen wordt in dit onderzoek verstaan bijvoorbeeld Turken en Marokkanen die al langere tijd in Nederland wonen. Buitenlanders van buiten de EU is aan de bedrijven uitgelegd als zijnde die mensen die nog niet zolang in Nederland verblijven zoals politiek vluchtelingen en asielzoekers. Ongeveer een kwart van de geïnterviewde bedrijven geeft aan allochtonen en/of buitenlanders van buiten de EU in dienst te hebben. Dit zijn drie grote, één middelgroot en één klein bedrijf. De allochtonen in dienst van deze bedrijven hebben de Turkse en Marokkaanse nationaliteit en onder de buitenlanders van buiten de EU zijn ex-joegoslaven en Afrikanen genoemd. Opvallend is dat de bedrijven die allochtonen en/of buitenlanders van buiten de EU in dienst hebben allemaal gevestigd zijn in Brabant. Geen van de negen bedrijven in Limburg geeft aan allochtonen aan het werk te hebben. 18 DIJK12 Beleidsonderzoek - juni 2001

19 Ook hier zijn de antwoorden te divers om een indicatie te geven van het aandeel allochtonen en buitenlanders van buiten de EU aan het werk in de installatie- en koudetechniek. De bedrijven noemen aantallen die variëren tussen 0% en 10% van hun personeelsbestand. Leerlingen Er is nagegaan hoeveel bedrijven leerlingen in opleiding hebben. Dit is met name interessant omdat leerlingen na verloop van tijd kunnen blijven hangen in het bedrijf. Zij kunnen een belangrijke instroom vormen voor bedrijven in de installatietechniek en koudetechniek. 17 van de 21 bedrijven geeft aan leerlingen in het bedrijf te hebben. Dit komt neer op 80% van de geïnterviewde bedrijven. Er zijn vier bedrijven die aangeven geen leerlingen in hun bedrijf te hebben: Twee bedrijven hebben wel stagiaires in hun bedrijf meelopen. Eén van deze bedrijven - een groot koudetechnisch bedrijf in Limburg - geeft aan heel graag leerlingen te willen hebben, maar geen aanbod zegt te krijgen. Een aantal keer is door koeltechnische bedrijven gewezen op het ontbreken van een koeltechnische (BBL)-opleiding. Men ervaart dit als een probleem voor de instroom van personeel. De respondent van het eerdergenoemde bedrijf vertelt dat het bedrijf nu deelneemt aan een samenwerkingsverband met het NVKL waaraan ook ORKA meewerkt om stageplaatsen aan te bieden en op te vullen met als doel deze stagiaires uiteindelijk in vaste dienst te laten treden bij dit bedrijf. Een koeltechnisch bedrijf in Limburg dat aangeeft geen leerlingen in het bedrijf te hebben, noemt als reden hiervoor dat de monteurs die op locatie werken geen tijd hebben om de leerlingen constant te begeleiden. Vervolgens is er een klein bedrijf in de koudetechniek in Brabant, dat aangeeft in het verleden wel leerlingen te hebben gehad. Op dit moment echter heeft men geen leerlingen in het bedrijf. Aangezien er ook niet echt een dringend personeelstekort is, wordt dit niet als een probleem ervaren. De leerlingen zijn in de meeste gevallen in dienst van het bedrijf. Er is één bedrijf dat ook een leerling in dienst van het ROI in het bedrijf heeft. DIJK12 Beleidsonderzoek - juni

20 20 DIJK12 Beleidsonderzoek - juni 2001

21 3 De vacatureproblematiek In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de vacatures die bij de geïnterviewde bedrijven openstaan ten tijde van het afnemen van de interviews. Beschreven wordt voor welk functies vacatures zijn en wat voor opleidingsniveau daarbij gevraagd wordt. Tevens is gevraagd in welke mate de vacatures opgevuld worden en hoe de personeelsvoorziening in het algemeen verloopt bij de geïnterviewde bedrijven 3.1 Aantal vacatures in de installatietechniek en koudetechniek in Zuid-Oost Nederland De bedrijven is gevraagd aan te geven of ze vacatures hebben op het moment van onderzoek. Onderstaande tabel geeft een overzicht van wat de bedrijven antwoorden. Tabel 6 De antwoorden van de bedrijven op de vraag: Heeft u vacatures op dit moment? (N=21) Vacatures op dit moment? Bedrijven in koudetechniek Bedrijven in installatietechniek Ja Nee Weet niet 1 1 Totaal Totaal Tweederde van de geïnterviewde bedrijven (14 van de 21 bedrijven) geeft aan op dit moment vacatures te hebben. Hier vallen alle vijf grote bedrijven onder. Vervolgens is gevraagd indien er vacatures zijn, hoeveel vacatures voor technische functies er zijn op dat moment. In onderstaande tabel staat dit weergegeven. Hierbij is het totaal aantal geïnterviewde bedrijven afgezet tegen het totaal aantal technische vacatures, zodat inzichtelijk wordt hoeveel vacatures zijn gevonden bij de 21 geïnterviewde bedrijven. Tabel 7 Aantal vacatures voor technische functies opgesplitst naar branche en regio (N=21) Branche Regio Totaal aantal bedrijven Brabant Limburg Totaal Bedrijven met vacatures Aantal technische vacatures Totaal aantal bedrijven Bedrijven met vacatures Aantal technische vacatures Totaal aantal bedrijven Bedrijven met vacatures Aantal technische vacatures Koudetechniek Installatietechniek Totaal DIJK12 Beleidsonderzoek - juni

22 Van de geïnterviewde bedrijven is met betrekking tot de vacatureproblematiek het volgende beeld te geven: In totaal gaat het om 67 vacatures bij 14 bedrijven. Driekwart van de vacatures is afkomstig van bedrijven uit Brabant. Driekwart van de bedrijven in Brabant heeft vacatures tegenover iets meer dan de helft van de bedrijven in Limburg. Alle installatiebedrijven in Brabant hebben vacatures. Eén groot installatiebedrijf heeft uitzonderlijk veel vacatures openstaan, namelijk twintig. Bij de overige drie installatiebedrijven in Brabant varieert dat van twee vacatures (bij twee bedrijven) tot acht vacatures (bij een middelgroot bedrijf). Van de acht koudetechnische bedrijven in Brabant zijn er vijf bedrijven die vacatures hebben. Bij drie bedrijven in de koudetechniek in Brabant zijn helemaal geen vacatures gemeld. Bij de bedrijven met vacatures varieert het aantal vacatures tussen één en zeven vacatures. De installatietechnische bedrijven in Limburg melden beduidend minder vacatures dan de installatiebedrijven in Brabant. In Brabant melden vier bedrijven 32 vacatures en in Limburg melden zeven bedrijven in totaal twaalf vacatures. Drie van de zeven installatietechnische bedrijven in Limburg melden dat ze helemaal geen vacatures hebben. Eén respondent wist niet zeker of er op dit moment vacatures zijn in het bedrijf. Beide geïnterviewde koudetechnische bedrijven in Limburg maken melding van vacatures. Eén bedrijf behoort tot de grotere bedrijven in de steekproef (150 medewerkers) maar deze heeft in vergelijking met de andere grote bedrijven weinig vacatures. Bedrijven zonder vacatures Een derde van de geïnterviewde bedrijven geeft aan géén vacatures te hebben. Dit zijn drie installatie-bedrijven in Limburg (allen middelgroot) en drie koudetechnische bedrijven in Brabant (waarvan twee middelgroot en één klein bedrijf). De bedrijven die geen vacatures hebben is gevraagd naar de oorzaken. De oorzaken zijn divers: Twee bedrijven laten weten dat ze in het verleden wel vacatures gehad, maar op dit moment geen vacatures hebben omdat het op dit moment rustiger is. Eén (middelgroot installatietechnisch) bedrijf geeft aan altijd leerlingen aan te trekken waardoor men voldoende instroom heeft. Dit bedrijf heeft volgens de respondent goede betrekkingen met de technische scholen en weet dan ook altijd leerlingen te werven voor in het bedrijf. Eén bedrijf geeft aan het werk altijd af te stemmen op de bezetting in het bedrijf, en niet meer werk binnen te halen dan men aankan met de bestaande bezetting. Eén bedrijf vertelt dat er geen vacatures zijn doordat pieken in het werk en grote projecten altijd opgevangen worden door de inzet van tijdelijke uitzendkrachten en door personeel te lenen van (niet concurrerende) collega-bedrijven. Voor tijdelijke pieken en projecten neemt dit bedrijf geen vaste monteurs aan. Een middelgroot koudetechnisch bedrijf licht toe dat net in de week van het interview de enige vacature is opgevuld en dat men in het algemeen niet zoveel problemen heeft met het opvullen van vacante functies. Drie van de zes bedrijven hadden dus in de tijdspanne net voor het onderzoek wel vacatures. Daarnaast valt op dat drie bedrijven (een zevende van het totaal) zo met het werk en de werving van personeel omgaat, dat zij ook doorgaans nauwelijks vacatures hebben. 22 DIJK12 Beleidsonderzoek - juni 2001

23 3.2 Aard van de vacatures Alle bedrijven met vacatures zoeken (geschoolde) monteurs. Eén (groot installatietechnisch) bedrijf is ook op zoek naar jonge jongens om zelf verder op te leiden. Per branche wordt verder toegelicht welke vacatures zijn aangetroffen. Koudetechnische bedrijven Bijna driekwart van de koudetechnische bedrijven met vacatures geeft aan op zoek te zijn naar koelmonteurs en servicemonteurs met minimaal een MBO-opleiding. Verder wordt vaak van belang geacht dat het ervaren koelmonteurs zijn die zelfstandig kunnen werken. Men zoekt bij voorkeur een echte koelmonteur, maar drie bedrijven laten weten ook elektromonteurs en installatiemonteurs aan te willen nemen. Een kwart van de koudetechnische bedrijven met vacatures zoekt - naast mensen op MBO-niveau - ook mensen op V(M)BO-niveau. Een groot koudetechnisch bedrijf (500 werknemers) geeft aan mensen ook zelf verder te willen opleiden tot koelmonteur. Mensen met minimaal een V(M)BOopleiding zijn daar welkom. Via scholing zorgt het bedrijf ervoor dat deze mensen vaktechnisch worden. Dit bedrijf geeft echter aan dat het vinden van deze mensen niet het grootste probleem is. Het vinden van technisch opgeleide mensen is een veel groter probleem. Twee koudetechnische bedrijven die op het moment van onderzoek géén vacatures hebben, laten overigens zeer nadrukkelijk weten dat vakbekwame en zelfstandige koelmonteurs altijd welkom zijn. Verder valt op dat geen van de koudetechnische bedrijven vacatures voor laag- en ongeschoolde functies heeft open staan. Installatietechnische bedrijven Meer dan de helft van de installatiebedrijven die aangeven vacatures te hebben, zoekt monteurs op V(M)BO niveau, eventueel aangevuld met werkervaring. Zij zoeken vooral jonge mensen. Een kwart van de bedrijven met vacatures zoekt monteurs op minimaal MBO-niveau (ervaren zelfstandig werkende monteurs, loodgieters en CV-monteurs). Eén groot installatietechnisch bedrijf geeft aan continue technische mensen te zoeken, maar ook jonge ongeschoolde jongens, slagers, automonteurs, etc. aan te nemen en zelf op te leiden of om te scholen. Ook onder de installatietechnische bedrijven wordt geen melding gemaakt van vacatures op laag- en ongeschoold niveau. Vergelijking Het gevraagde opleidingsniveau in de installatietechnische branche verschilt opvallend van het gevraagde opleidingsniveau in de koudetechnische branche; In de koudetechniek zoekt meer dan driekwart van de bedrijven met openstaande vacatures monteurs op MBO-niveau. In de installatiebranche geeft meer dan de helft van de bedrijven met vacatures aan monteurs op V(M)BO-niveau te zoeken. DIJK12 Beleidsonderzoek - juni

24 3.3 Het vervullen van de vacatures De 21 bedrijven is gevraagd of het in het algemeen makkelijk of moeilijk is de vacatures te vervullen. Bijna driekwart van de geïnterviewde bedrijven geeft aan dat het moeilijk tot zeer moeilijk is om technische vacatures te vervullen, en een kwart hiervan geeft aan de vacatures helemaal niet te kunnen vervullen. Op één na zijn dit bedrijven die vacatures voor monteurs hebben openstaan. Eén bedrijf heeft vacatures openstaan waar jongens rond de 18 à 19 jaar voor gevraagd worden. Dit bedrijf kan deze vacatures amper vervuld krijgen. Het merendeel van de bedrijven geeft aan in het algemeen problemen te hebben met het vinden van personeel. Zij ervaren allen krapte op de arbeidsmarkt. Bijna tweederde van de bedrijven geeft aan dat het voor al moeilijk is om monteurs te vinden. Vier bedrijven ervaren de krapte op de arbeidsmarkt voor alle technische functies. Een koeltechnisch bedrijf geeft als toelichting dat er maar een paar koelmonteurs op de markt zijn en dat deze allen aan het werk zijn. Die kun je eventueel wel wegkapen, maar dat werkt ook niet want hun eigen baas biedt ze waarschijnlijk toch weer meer geld. Eén bedrijf merkt op dat de situatie iets lijkt aan te trekken. Volgens deze respondent is de ergste krapte op de arbeidsmarkt nu wel voorbij. Vier bedrijven geven aan het makkelijk te vinden om hun vacatures te vervullen. Deze bedrijven is gevraagd uit te leggen hoe dit volgens hun komt: Eén bedrijf (middelgroot, installatietechnisch) heeft überhaupt nooit vacatures. De respondent geeft aan dat het bedrijf een goede naamsbekendheid heeft bij de technische scholen en daarom altijd aan leerlingen kan komen. De respondent heeft gemiddeld twee leerlingen per jaar in zijn bedrijf. Dit is de reden dat hij geen vacatures heeft en nauwelijks moeite heeft personeel te vinden. Een middelgroot koeltechnisch bedrijf geeft als verklaring dat er, indien ze op zoek zijn naar monteurs, een advertentie wordt geplaatst in de regionale krant, waarmee het tot nog toe altijd lukt de vacatures op te vullen. Op dit moment zijn er geen vacatures, maar regelmatig is bij grote projecten wel tijdelijk extra capaciteit nodig. Dan worden via het uitzendbureau en via bevriende collega-bedrijven tijdelijke krachten ingehuurd. Een klein installatietechnisch bedrijf zegt via via altijd aan personeel te kunnen komen Dit bedrijf zoekt meestal jonge mensen op V(M)BO niveau. En aangezien het een klein bedrijf betreft, heeft men niet vaak mensen nodig. Een ander middelgroot koudetechnisch bedrijf dat zegt vacatures redelijk makkelijk te kunnen vervullen, verklaart dat dit het gevolg is van de goede reputatie van het bedrijf. Als men via via hoort dat het bedrijf prettig is om voor te werken, wil men toch eerder bij dat bedrijf komen werken, aldus deze respondent. Veelal trekt dit bedrijf mensen aan die zelf weggaan bij collegabedrijven en zich melden bij dit bedrijf. In het algemeen komt via het eigen personeel het meeste nieuwe personeel binnen. De respondent zegt dan ook concluderend dat het aan bedrijven zelf ligt of het wel of niet lukt vacatures te vervullen. Hij geeft tevens aan dat het in beginsel altijd moeilijk lijkt om een vacature te vervullen, maar dat het uiteindelijk toch altijd lukt. Dit bedrijf heeft ten tijde van het interview geen vacatures. 24 DIJK12 Beleidsonderzoek - juni 2001

25 4 Beschrijving van de wervingsmethodiek In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de kanalen die de geïnterviewde bedrijven gebruiken om personeel werven. Daarbij wordt in kaart gebracht welke wervingskanalen men gebruikt, welke wervingskanalen men het meest effectief vindt, en wat de ervaringen zijn met de diverse wervingskanalen. Gebruik en ervaringen wervingskanalen De bedrijven is gevraagd aan te geven van welke wervingskanalen ze gebruik maken om personeel te vinden, en welk wervingskanaal ze het meest effectief vinden. De uitkomsten staan weergegeven in onderstaande tabel. De meeste bedrijven hebben meerdere wervingskanalen genoemd als gebruikte kanalen en meest effectieve kanalen. Tabel 8 Gebruik en ervaringen wervingskanalen (N=21) Wervingskanaal Aantal bedrijven dat aangeeft het kanaal regelmatig te gebruiken Aantal bedrijven dat aangeeft het kanaal het meest effectief te vinden Via personeel (mond tot mond) 18 9 Advertentie in krant 17 8 Uitzendbureau 14 2 Arbeidsbureau / CWI /KLIQ 12 2 Scholen 12 3 ROI 5 0 ORKA 2 1 Internet 6 0 Andere kanalen: Wegkapen bij concurrent / collega-bedrijven Onderling uitwisselen van personeel tussen collegabedrijven Via informele kanalen onder klanten en relaties (bouwwereld) Bord langs de weg plaatsen De meeste bedrijven maken gebruik van meerdere wervingskanalen. Iets meer dan de helft van de geïnterviewde bedrijven maakt zelfs gebruik van vijf of meer wervingskanalen. Het meeste wordt gebruik gemaakt van de volgende wervingskanalen: 1. Via het eigen personeel (door meer dan driekwart van de bedrijven genoemd). 2. Adverteren in de regionale krant (door meer dan driekwart van de bedrijven genoemd). 3. Het uitzendbureau (door tweederde van de bedrijven genoemd). DIJK12 Beleidsonderzoek - juni

26 Per wervingskanaal wordt nu het gebruik en de ervaringen toegelicht. Via het personeel (mond tot mond) Via het eigen personeel is het meest gebruikte wervingskanaal (driekwart van de bedrijven noemt dit als wervingskanaal) en wordt door meer dan eenderde van de geïnterviewde bedrijven genoemd als het meest effectieve kanaal om personeel mee te werven. Een aantal bedrijven heeft aangegeven waarom ze dat vinden: Als men hoort dat je een goed en leuk bedrijf hebt waar mensen het naar de zin hebben, komen ze eerder hier werken. Dit werkt meer dan bijvoorbeeld geld. Ook werken met goede spullen trekt aan. De monteurs vertellen over dit bedrijf, en hoe goed het hier is. Zo zijn de laatste drie á vier monteurs binnengekomen. Verder wordt als voordeel van dit kanaal genoemd dat via het eigen personeel aangedragen nieuwe medewerkers vaak goed in het bedrijf passen. Tegelijkertijd word dit argument door een ander bedrijf gegeven om dit kanaal juist niet te gebruiken: je moet geen vriendjes bij elkaar in het bedrijf zetten. Twee keer is genoemd dat werknemers die een nieuw personeelslid aandragen een premie mogen verwachten. Dit heeft deze twee bedrijven in het begin redelijk wat nieuwe mensen opgeleverd maar heeft de laatste tijd weinig resultaat gehad. Advertentie in de krant Een advertentie in de regionale krant wordt door bijna driekwart van de bedrijven gebruikt als wervingskanaal. Meer dan eenderde van de bedrijven geeft aan de krant het meest effectieve wervingskanaal te vinden. In geval van een openstaande vacature wordt door deze bedrijven altijd een advertentie geplaatst in de regionale krant. Een tweetal bedrijven laat weten de vacature altijd te kunnen opvullen naar aanleiding van een advertentie in de krant. Een advertentie in de krant is ook een aantal keer speciaal genoemd als een kanaal dat juist niets oplevert. Eén respondent geeft aan in geval van een vacature altijd een advertentie te plaatsen in de krant maar vertelt dat dit eigenlijk nooit wat oplevert. Een respondent van een ander bedrijf vindt het plaatsen van een advertentie weggegooid geld, omdat niemand erop reageert. Eén bedrijf geeft aan niet zo lang geleden deel te hebben genomen aan een gezamenlijke adverteerders actie via VNI om mensen warm te maken voor de installatiebranche. Uitzendbureau Tweederde van de bedrijven geeft aan regelmatig een uitzendbureau in te schakelen in geval er vacatures ontstaan voor technisch personeel. Driekwart van de geïnterviewde bedrijven zegt ooit een uitzendbureau te hebben ingeschakeld om personeel te werven. Ook voor wat betreft de uitzendbureaus is aan de bedrijven gevraagd wat hun ervaringen zijn. De helft van alle geïnterviewde bedrijven laat weten negatieve ervaringen te hebben met het uitzendbureau dan wel met de aangeboden uitzendkrachten. Driekwart hiervan noemt als grootste probleem dat het uitzendbureau in het algemeen ongeschikte arbeidskrachten aanbiedt (negen keer genoemd). De bedrijven geven aan dat de aangeboden uitzendkrachten niet het gevraagde oplei- 26 DIJK12 Beleidsonderzoek - juni 2001

27 dingsniveau hebben. Daarnaast vindt eenderde van de geïnterviewde bedrijven dat de instelling van uitzendkrachten niet goed is. Ze hebben geen binding met het vak, zijn slecht gemotiveerd en ze zijn niet betrouwbaar, aldus de respondenten van deze bedrijven. Drie bedrijven geven aan samen te werken met speciale uitzendbureaus, waaronder uitzendbureaus die mensen uit het buitenland aanbieden. De bedrijven zeggen hier het volgende over: Twee bedrijven melden dat ze samenwerken met uitzendbureaus die Duitsers en Ieren aanbieden. Beide bedrijven zijn positief over de ervaringen hiermee, en zijn hier positiever over dan over de samenwerking met de Nederlandse uitzendbureaus. Eén installatiebedrijf in Limburg werkt samen met uitzendbureaus die Engelsen en Duitsers aanbieden. Met de Engelsen ontstaat er volgens de respondent wel een taalprobleem. De respondent geeft aan dat dit lastig is bij klanten. De Duitsers worden ingezet op de nieuwbouw, maar wat wel probleem is met de Duitsers is, dat ze vaak onder het gewenste vakniveau functioneren, aldus de respondent. Een Limburgs installatiebedrijf vertelt samen te werken met een speciale uitzendorganisatie, welke de respondent omschrijft als een technische pool, waarin technici staan ingeschreven. Het bedrijf kan opbellen als er iemand nodig is. Het betreffende bedrijf is erg tevreden over dit wervingskanaal. Arbeidsbureau Alle bedrijven is gevraagd of zij het arbeidsbureau gebruiken of ooit gebruikt hebben als wervingskanaal. Op twee bedrijven na hebben alle bedrijven ooit wel eens het arbeidsbureau ingeschakeld als wervingskanaal. Meer dan de helft van de bedrijven geeft aan nu nog regelmatig gebruik te maken van het arbeidsbureau. Vervolgens is aan de bedrijven gevraagd of zij hun ervaringen met het arbeidsbureau als wervingskanaal konden toelichten. Driekwart van de bedrijven heeft negatieve ervaringen met het arbeidsbureau. De negatieve ervaringen betreffen met name het feit dat bedrijven een vacature melden, maar geen aanbod geleverd krijgen en eigenlijk ook nooit meer iets van horen van hun vacaturemelding. Als er geen reactie komt van het arbeidsbureau, laten bedrijven het meestal daarbij. Er zijn ook bedrijven die vasthoudender zijn. Zo heeft de respondent van een bedrijf gedurende negen weken regelmatig contact opgenomen met het arbeidsbureau om de vacature te melden en onder de aandacht te brengen. Daarna heeft zij de moed opgegeven. Een andere respondent, een installatiebedrijf in Limburg, heeft naast het arbeidsbureau ook specifiek KLIQ ingeschakeld. Het bedrijf zou graag mensen in dienst willen nemen om zelf verder op te leiden. De respondent zegt meerdere keren met KLIQ contact te hebben opgenomen en is vanuit Limburg bij KLIQ in Brabant op bezoek geweest en heeft aldaar een gesprek gehad met de vertegenwoordiger van KLIQ. Ook vanuit KLIQ werd echter geen nadere reactie gegeven en/of aanbod geleverd. Een paar bedrijven hebben wel aanbod geleverd gekregen, maar achten de kwaliteit van het aanbod vanuit het arbeidsbureau veel te laag. Een respondent zegt hierover: Het arbeidsbureau levert over het algemeen slecht gemotiveerde mensen. Het zijn vaak mensen die een week hier en een week daar hebben gewerkt; zij haken snel af. Ondanks deze negatieve ervaringen zijn er dus nog steeds twaalf bedrijven die altijd hun vacatures aanmelden bij het arbeidsbureau. DIJK12 Beleidsonderzoek - juni

28 Scholen Ongeveer tweederde van de geïnterviewde bedrijven werft via scholen. De resultaten zijn voor een groot aantal bedrijven echter teleurstellend. De meeste bedrijven willen graag leerlingen werven, maar het aanbod is te beperkt. De instroom via de scholen wordt als één van de belangrijkste instroomkanalen gezien. Eén bedrijf dat aangeeft nooit vacatures te hebben, geeft hiervoor als verklaring dat hij altijd leerlingen in het bedrijf heeft. Dat dit bedrijf elk jaar leerlingen aangeboden krijgt, verklaart de respondent door de goede betrekkingen die tussen dit bedrijf en de technische scholen bestaan. Vijf bedrijven geven aan extra wervingsactiviteiten te houden op scholen door folders neer te leggen, gezamenlijke presentaties te houden (een actie van een aantal koeltechnische bedrijven tezamen) en stageplaatsen aan te bieden, maar tot nu toe hebben deze inspanningen niet de gewenste resultaten opgeleverd. ROI Driekwart van de geïnterviewde installatiebedrijven geeft aan bekend te zijn met de diensten van de ROI s in de regio. Vijf van de bedrijven geven aan regelmatig personeel (leerlingen) te werven op de ROI s. Dit staat gelijk aan de helft van de geïnterviewde installatiebedrijven. Deze bedrijven geven onder andere de volgende toelichting op het werven via een ROI: Eén bedrijf geeft aan een samenwerkingsverband te hebben met het ROI; de leerlingen die via het ROI bij dit bedrijf geplaatst worden, blijven over het algemeen hangen. Dit vormt een belangrijke instroom voor het bedrijf. Dit middelgrote bedrijf in Limburg heeft drie leerlingen waarvan er twee in dienst zijn bij het bedrijf en één leerling in dienst van het ROI. Een ander bedrijf legt er folders neer om nieuwe leerlingen aan te trekken en stuurt zijn eigen leerlingen naar het ROI om daar hun opleiding volgen. Zes van de elf bedrijven werven niet via het ROI. Hierover zijn de volgende toelichtingen vernomen: Twee Limburgse bedrijven geven aan heel graag leerlingen aan te nemen van een ROI, maar geven aan dat er weinig tot geen aanbod is. Volgens één van deze bedrijven zijn de leerlingen vaak al bij andere grote bedrijven geplaatst. Eén klein Brabants bedrijf vindt dat de leerlingen van het ROI te veel kosten. Behalve dat de bedrijven is gevraagd of ze het ROI gebruiken als wervingskanaal, is tevens gevraagd of men gebruik maakt van de diensten van het ROI. Ongeveer tweederde van de bedrijven die bekend zijn met de diensten van de ROI, maakt geen gebruik van deze diensten. Eén Limburgs bedrijf in Maastricht vindt de afstand naar Roermond te groot en ziet dit als een belemmering om gebruik te maken van het ROI. Meer dan eenderde van de installatiebedrijven laat weten wel gebruik te maken van de diensten van de ROI s. Dit varieert van weinig tot veel gebruik. ORKA Op één bedrijf na zijn alle geïnterviewde koudetechnische bedrijven bekend met ORKA en kennen de diensten die door ORKA worden geleverd. Ongeveer tweederde van de geïnterviewde bedrijven in de koudetechniek maakt géén gebruik van de diensten van ORKA. Een aantal bedrijven geeft hier een toelichting op: Eén bedrijf zou wel leerlingen willen aannemen van ORKA maar er is totaal geen aanbod. Dit grote Limburgs bedrijf neemt inmiddels deel aan een platform via het NVKL in samenwerking met ORKA. Het bedrijf zal stageplaatsen gaan aanbieden aan mensen die via ORKA 28 DIJK12 Beleidsonderzoek - juni 2001

29 een opleiding volgen, met de intentie ze uiteindelijk in vaste dienst te nemen. Men heeft hier goede verwachtingen van voor de toekomst. Eén middelgroot bedrijf in Brabant geeft aan niet goed bekend te zijn met de diensten van ORKA. Dit is ook de reden dat men niet gebruik maakt van de diensten van ORKA. Een ander middelgroot bedrijf in Brabant laat weten nog wel gebruik te maken van de diensten van ORKA, maar hier binnenkort vanaf te willen omdat er sinds kort te veel moet worden bijbetaald per leerling. De respondent gaf aan dit signaal ook bij collega-bedrijven te hebben gehoord. Eén bedrijf maakt nog geen gebruik van de diensten maar geeft aan wel erg geïnteresseerd te zijn geraakt naar aanleiding van een bijeenkomst bij het NVKL over ORKA. Eenderde van de koudetechnische bedrijven maakt dus wel gebruik van de diensten van de ORKA. Toelichtingen die zijn vernomen bij het gebruik maken van de diensten van ORKA: Werknemers van een klein koeltechnisch bedrijf in Brabant hebben hun opleiding tot koelmonteur gekregen via ORKA. Eén groot bedrijf in Brabant gebruikt ORKA om personeel te werven en geeft aan ORKA als één van de beste wervingskanalen te ervaren. Dit bedrijf heeft zeer goede ervaringen met ORKA ook voor wat betreft het opleidingenaanbod. Een ander groot bedrijf in Brabant geeft aan dat alle leerlingen in het bedrijf hun opleiding via ORKA volgen. Dit bedrijf werkt ook nauw samen met ORKA om leerlingen te laten instromen. Internet Ruim een kwart van de bedrijven, zes bedrijven waaronder vier middelgrote en twee grote bedrijven en allemaal gevestigd in Brabant, geven aan via Internet te werven. In het algemeen zijn de resultaten tot nu toe teleurstellend te noemen. Het medium Internet is dan ook geen enkele keer als meest effectief wervingskanaal genoemd. Andere wervingskanalen De bedrijven is gevraagd of ze nog andere wervingskanalen gebruiken: Iets minder dan een kwart van de bedrijven zegt het personeel bij concurrerende bedrijven in de gaten te houden en ze over te nemen zodra het personeel aangeeft weg te willen. De bedrijven geven in het algemeen aan dit geen prettige manier van werven te vinden, maar dit wel te moeten doen om aan personeel te kunnen blijven komen. De consequentie is ook dat ze hun eigen personeel uit alle macht proberen vast te houden, omdat anders hun personeel weer wordt weggekaapt door andere bedrijven. Twee bedrijven geven aan hun informele netwerk in de bouwwereld te gebruiken om personeel te werven, bijvoorbeeld via klanten en relaties. Twee bedrijven maken melding van een samenwerkingsverband met collega-bedrijven om tijdelijke tekorten bij elkaar op te vangen. Dit werkt prima, volgens de betreffende respondenten. Indien de bedrijven tegelijkertijd een piek in het werk hebben en elkaar zodoende geen personeel kunnen uitlenen worden uitzendkrachten ingehuurd. Eén bedrijf heeft een bord langs de weg gehangen om aan te geven dat er een CFK monteur werd gezocht. Dit heeft gewerkt, de vacature is opgevuld. DIJK12 Beleidsonderzoek - juni