Starten in een dal, profiteren van de top

Transcriptie

1 M Starten in een dal, profiteren van de top drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, november 2007

2 2

3 Starten in een dal, profiteren van de top Ondernemers die in 2003 een bedrijf begonnen, waren zich ervan bewust dat zij startten onder minder gunstige omstandigheden met nauwelijks of geheel geen groeimogelijkheden voor startende bedrijven. Vrij snel na de start kwam in deze situatie verandering en konden de ondernemers profiteren van een groeiende of zelfs sterk groeiende markt. Maar tegelijkertijd merkten zij ook dat het aantal starters aanzienlijk toenam. De overlevende starters uit de tijd van de economische dip hadden inmiddels echter al een goede positie op de markt weten te bereiken, want ruim de helft van de ondernemers heeft niet meer moeite moeten doen om klanten te werven. Daarbij hadden zij wel te maken met klanten die kritischer zijn geworden ten aanzien van de kwaliteit en de prijs van de producten of diensten van het bedrijf. De meest genoemde knelpunten betreffen dan ook knelpunten op het vlak van de markt en marketing. Maar alles bij elkaar zijn de ondernemers positief gestemd over de toekomst van het bedrijf. 1 Starten in een economische dip Starten op een markt zonder groeimogelijkheden Na een periode waarin er geen eind leek te komen aan de economische groei, keerde het tij in 2002 abrupt. Tegen deze achtergrond was de groep startende ondernemers in 2003 veel minder omvangrijk dan in de jaren van 'de nieuwe economie', maar toch waren er toen nog veel mensen die een nieuw bedrijf begonnen 1. De starters in 2003 waren zich terdege bewust van het feit dat zij onder minder gunstige omstandigheden met het bedrijf begonnen. Uit onderzoek van EIM onder starters uit dat jaar komt namelijk naar voren dat bijna een op de drie starters toen van mening was dat er in de branche waarin men het bedrijf begon nauwelijks of geheel geen groeimogelijkheden waren voor startende bedrijven (zie figuur 1). Verder gaf iets minder dan de helft van de ondernemers aan dat de markt in sterke mate werd gekenmerkt door concurrentie van veel bedrijven (en in mindere mate door een paar grote aanbieders die de markt beheersten). 1 De startende ondernemers in 2003 zijn uitgebreid in beeld gebracht in: A. Bruins, Starten in de recessie, EIM, Zoetermeer, juli

4 Figuur 1 Beoordeling van kenmerken van de markt ten tijde van de start 100% 75% aandeel (%) 50% % % groeimogelijkheden voor startende bedrijven concurrentie van veel bedrijven veranderingen in de voorkeuren van afnemers een paar grote aanbieders die de markt beheersen kenmerken van de markt sterk of zeer sterk deels geheel niet of nauwelijks Bron: EIM-starterscohort 2003, onderzoek Verwerven van een positie op de markt was moeilijk De starters in 2003 hadden niet alleen te maken met een beperkte omvang van de vraag naar de producten of diensten van hun bedrijf, er was volgens meer dan de helft van de ondernemers ook nog eens sprake van veranderingen in de voorkeuren van afnemers (zie figuur 1). Het verwerven van een positie op de markt behoorde destijds dan ook tot de meest genoemde knelpunten. De meerderheid van de ondernemers heeft rond de start van het bedrijf weliswaar geen knelpunten ervaren, maar 37% maakte wel melding van knelpunten. Aan kop gingen toen knelpunten die te maken hebben met de financiering van het bedrijf, direct gevolgd door knelpunten die te maken hebben met de markt en marketing. Daarbij werd veelvuldig gewezen op de ongunstige economische omstandigheden en op de ongunstige ontwikkeling van de vraag in de branche 1. EIM heeft de deelnemers aan het EIM-starterscohort 2003 met jaarlijkse onderzoeken gevolgd. In het dit jaar uitgevoerde onderzoek is speciaal nagegaan hoe de 'overlevers' 2 nu de economische omstandigheden weer gunstiger zijn - maar ook het aantal startende ondernemers sterk is toegenomen - tegen de ontwikkeling van de markt in de afgelopen jaren en op dit moment aankijken. 1 Zie: A. Bruins, Starten in de recessie, EIM, Zoetermeer, juli 2003, p Op 31 december 2006 bestond nog 58% van de bedrijven die in 2003 werden opgericht. Bron: EIM, database bedrijvendynamiek,

5 2 Profiteren van een groeiende economie In de afgelopen jaren is de markt gegroeid Terugkijkend op de afgelopen jaren melden bijna twee op de drie in 2003 gestarte ondernemers dat de markt is gegroeid: 46% typeert de markt als 'groeiend' en 18% typeert de markt als 'sterk groeiend'. De afgelopen jaren had 7% van de ondernemers echter toch nog te maken met een afnemende markt. Ook op dit moment is volgens twee op de drie ondernemers sprake van een groeiende markt (zie figuur 2). Vergeleken met de afgelopen jaren is de situatie wel verder verbeterd, want op dit moment is volgens een kwart van de ondernemers sprake van een sterk groeiende markt. Figuur 2 Oordeel over de ontwikkeling van de afzetmarkt op dit moment 5% 26% 27% sterk groeiend enigszins groeiend stabiel krimpend 42% Bron: EIM-starterscohort 2003, onderzoek Ook veel nieuwe toetreders op de markt Ook veel anderen zien evenwel de kansen die een groeiende economie biedt. Dat was voor de economische dip het geval en dat is nu weer het geval 1. Wat betreft het aantal starters was 2000 het topjaar van een ontwikkeling met steeds toenemende aantallen starters. Vanaf 2001 liep het aantal startende ondernemingen terug totdat in 2003 het dieptepunt werd bereikt. In 2004 was er weer sprake van een opleving. Deze opleving heeft zich in de jaren daarna doorgezet waarbij reeds in 2005 het topjaar 2000 werd overtroffen (zie figuur 3). 1 Zie: K.L. Bangma, Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid; Periode , EIM, Zoetermeer, februari 2007, p

6 Figuur 3 Ontwikkeling van het aantal starters in de periode index 1997 = Bron: EIM, database bedrijvendynamiek, Die toename van het aantal starters ervaren de ondernemers die in 2003 met het bedrijf zijn begonnen wel degelijk. 40% van de ondernemers heeft in de afgelopen twee jaar te maken gehad met een groeiend aantal aanbieders op de markt waarop men zelf actief is. Nog eens een op de tien ondernemers (10%) spreekt van een sterk groeiend aantal aanbieders. Volgens slechts 8% van de ondernemers was er sprake van een afnemend aantal aanbieders. Starters uit 2003 hebben inmiddels hun plek gevonden De meeste ondernemers hebben met hun bedrijf inmiddels wel een goede positie op de markt weten te bereiken, want ruim de helft van de ondernemers heeft niet meer moeite moeten doen om klanten te werven (zie tabel 1). Voor een kwart van de ondernemers ging het werven van klanten zelfs makkelijker. Voor een op de vijf ondernemers vergde het werven van klanten daarentegen juist meer inspanningen. 6

7 Tabel 1 Moeite om klanten te werven en behoefte aan capaciteit om aan de vraag te beantwoorden (%) moeite moeten doen om klanten te werven behoefte aan capaciteit om aan de vraag te beantwoorden veel meer 2 5 meer gelijkblijvend minder 25 2 totaal Bron: EIM-starterscohort 2003, onderzoek De meerderheid van de ondernemers kon met de in het bedrijf aanwezige capaciteit volstaan om aan de vraag te beantwoorden (zie tabel 1). Een op de drie ondernemers had wel behoefte aan (veel) meer capaciteit in het bedrijf om aan de vraag te kunnen beantwoorden. Hierbij zij opgemerkt dat de meeste ondernemers (73%) geen werknemers in dienst hebben 1. Als dat wel het geval is, gaat het veelal om slechts enkele werknemers: 37% heeft 1 werknemer in dienst, 14% 2 werknemers en 33% 3, 4 of 5 werknemers. Tot de knelpunten die ondernemers in het afgelopen jaar in de bedrijfsvoering hebben ervaren 2, behoren dan ook relatief vaak knelpunten die te maken hebben met personeel (personeelstekort, het vinden van gekwalificeerd personeel). Steeds meer bedrijven behalen goede resultaten De gunstige ontwikkelingen worden weerspiegeld in de opbrengsten van de bedrijven. In de loop der jaren behalen steeds meer ondernemers met hun bedrijf een positief bedrijfsresultaat. Over het eerste jaar na de start was dat het geval bij een op de twee bedrijven (52%) en over het jaar daarna bij iets meer bedrijven (56%). Inmiddels sluit twee derde van de bedrijven (69%) de boeken af met een nettowinst. Ondernemers die willen investeren, kunnen dat dan ook veelal met eigen middelen financieren. In de twaalf maanden voorafgaande aan het onderzoek heeft 15% van de ondernemers extra financiële middelen ingezet voor de onderneming. In vier van de vijf gevallen bestonden de extra middelen geheel (56%) of deels (25%) uit eigen geld. Het aandeel van de ondernemers die concrete plannen hebben om de komende twaalf maanden in de onderneming te investeren is nog groter, namelijk een op de vier (26%). 1 28% van de ondernemers werkt parttime (d.w.z. gemiddeld minder dan 30 per week) in het bedrijf. 2 Een op de drie ondernemers heeft in het afgelopen jaar in de bedrijfsvoering knelpunten ervaren. 7

8 3 Inspelen op veranderend gedrag van klanten Klanten zijn kritischer geworden Ook al is er sprake van een groeiende markt en hebben de ondernemers inmiddels een goede positie op de markt bereikt, toch moeten de ondernemers alert blijven, want zij hebben te maken met veranderingen in het gedrag van de klanten. De ondernemers hebben namelijk ervaren dat de klanten kritischer zijn geworden. De klanten zijn vooral meer op de kwaliteit gaan letten, maar letten ook meer op de prijs van de producten of diensten van het bedrijf (zie figuur 4). Wat betreft de eisen van de klanten ten aanzien van de levertijd is er minder veranderd. Figuur 4 Gesignaleerde veranderingen in het gedrag van de klanten op de levertijd gaan letten op de prijs gaan letten op de kwaliteit gaan letten 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% veel meer meer gelijkblijvend minder Bron: EIM-starterscohort 2003, onderzoek Markt en marketing zorgen voor knelpunten De ondernemers hebben niet alleen te maken met steeds kritischer wordende klanten, voor veel ondernemers (47%) is het belang van vaste relaties tussen het bedrijf en de klanten (zeer) sterk toegenomen. Ook in die relaties moeten de ondernemers investeren. Alles bij elkaar leiden de ontwikkelingen ertoe dat bovenaan de lijst van knelpunten die de ondernemers in het afgelopen jaar in de bedrijfsvoering hebben ervaren, knelpunten staan op het vlak van de markt en marketing. Knelpunten die hebben te maken met de financiering (liquiditeit, houding van de banken) zijn inmiddels naar het tweede plan verdrongen. Wat betreft marketing kunnen de ondernemers misschien iets leren van ondernemers die hen als starter voorgingen. Op basis van tien jaar ervaring in zowel economisch goede als minder goede tijden is volgens ondernemers 8

9 die in het midden van de jaren negentig met hun bedrijf begonnen de beste strategie om zich op de markt te handhaven: inzetten op de dienstverlening/service, en de persoonlijke benadering van de klanten; gevolgd door: de kwaliteit van de producten of diensten van het bedrijf 1. Voor deze ondernemers hebben die inspanningen in elk geval tot de gewenste situatie geleid, want twee derde geeft aan erin geslaagd te zijn zich te onderscheiden van de concurrentie. Overigens zien deze ondernemers als belangrijkste concurrentienadelen van het eigen bedrijf de geringe schaalgrootte en de ongunstige prijsstelling. 4 Positief over de toekomst De ondernemers willen nog lang doorgaan Het gaat misschien niet allemaal van een leien dakje, maar wat de toekomst betreft zijn de ondernemers toch duidelijk positief gestemd. Een grote meerderheid verwacht dat de concurrentie de komende tijd nauwelijks of geen problemen zal geven en slechts weinigen verwachten grote problemen met de concurrentie (zie figuur 5). Figuur 5 Verwachting van de mate waarin de concurrentie komend jaar problemen zal geven 7% 23% grote problemen enigszins problemen nauwelijks/geen problemen 70% Bron: EIM-starterscohort 2003, onderzoek Zie: D. Snel en A. Bruins, Hoe handhaven jonge bedrijven zich in de concurrentiestrijd?, EIM, november

10 Ruim driekwart van de ondernemers (78%) ziet de toekomst van het bedrijf met vertrouwen tegemoet. Daarnaast voorziet 14% zelfs een zeer succesvolle toekomst. Heel veel ondernemers willen dan ook nog heel lang doorgaan als ondernemer: 21% denkt daarbij aan tien jaar, 9% aan vijftien jaar, 16% aan twintig jaar en 14% aan vijfentwintig of dertig jaar. Slechts 10% van de ondernemers wil binnen vijf jaar stoppen met het bedrijf dat men in 2003 is begonnen. En, hoewel onder de doelstellingen voor de middellange termijn kwalitatieve doelstellingen het hoogst scoren, zeggen twee op de vijf ondernemers (40%) zeker wel of mogelijk wel te streven naar uitbreiding van het personeelsbestand. Deze doelstelling scoort in de eerste plaats hoog (67%) onder ondernemers die nu reeds werknemers in dienst hebben, maar ook bijna een op de drie ondernemers zonder personeel (30%) ziet uitbreiding op middellange termijn wel zitten. 10