Arbeidsmarkt Metaalbewerking 2004 Regio Drenthe/Overijssel

Transcriptie

1 Arbeidsmarkt Metaalbewerking 2004 Regio Drenthe/Overijssel Overview Hieronder wordt ingegaan op een aantal arbeidsmarktaspecten in de regio Drenthe/Overijssel die op basis van de resultaten van het huidige monitoronderzoek van 2004 kunnen worden afgeleid. Allereerst wordt ingegaan op algemene aspecten betreffende bedrijvigheid, werkgelegenheid en personele samenstelling in de regio. Daarna wordt ingegaan op de aspecten instroom, doorstroom en uitstroom. De resultaten van de regio Drenthe/Overijssel worden afgezet tegen het landelijk beeld, alle OOM-bedrijven en -werknemers. Per aspect van de arbeidsmarkt wordt - indien relevant - tevens ingegaan op de kleine bedrijven, bedrijven tot en met 15 werknemers. A. ALGEMEEN 1. Ontwikkeling bedrijvigheid en werkgelegenheid end voor de bedrijvigheid van de metaalbewerking in de regio Drenthe/Overijssel is onder meer: een hogere groei van bedrijvigheid en werkgelegenheid in periode dan landelijk; in de periode met name groei in het aantal bedrijven in de grootteklassen 6 t/m 15 werknemers en 16 t/m 50 werknemers ; een iets mindere daling van bedrijvigheid en werkgelegenheid in de periode dan landelijk. Overzicht 1 en bedrijvigheid en werkgelegenheid januari 2004 in Drenthe/Overijssel Bedrijvigheid metaalbewerkingbedrijven (11% van het totaal aantal OOM-bedrijven in Nederland). Periode aantal bedrijven afgenomen met -1,5% (landelijk -2,2%). Werkgelegenheid werknemers (12% van het totaal aantal werknemers bij OOM-bedrijven in Nederland). Periode aantal werknemers afgenomen met -2,6% (landelijk -3,1%). Ruim 73% van de bedrijven heeft minder dan 16 werknemers in dienst. Dit aandeel is lager dan het landelijk aandeel kleine bedrijven (bijna 77%). De kleine bedrijven zijn in Drenthe/Overijssel goed voor 31% van de werkgelegenheid; landelijk is dat 35%. DIJK12 Beleidsonderzoek oktober

2 Het aantal kleine bedrijven (t/m 15 werknemers) is in de periode in Drenthe/Overijssel iets minder sterk gedaald als landelijk. Het aantal grote bedrijven (meer dan 50 werknemers) is in de regio niet gedaald, terwijl het landelijk met 5,4% is afgenomen. 2. Personele samenstelling In Drenthe/Overijssel heeft een relatief iets groter aantal werknemers (70%) een technisch uitvoerend beroep dan landelijk (67%). Binnen het beroepencluster ondersteuning werken in de regio relatief iets minder werknemers dan landelijk. Binnen het cluster technisch uitvoerend hebben zowel in Drenthe/Overijssel als landelijk de meeste werknemers een functie als algemeen productiemedewerker of machinebouwer/samenbouwer/assemblage medewerker. Daarnaast werken in de regio relatief iets meer verspaners en machinebedieners/operators dan landelijk. Van belang is de leeftijdsopbouw van het personeel bij OOM bedrijven in de regio. In onderstaand overzicht wordt een aantal kerngegevens gegeven. Overzicht 2 en leeftijdsopbouw, ontgroening en vergrijzing januari 2004 in Drenthe/Overijssel Leeftijdsopbouw werknemers Ontgroening en vergrijzing De gemiddelde leeftijd van werknemers in Drenthe/Overijssel is iets meer dan 37 jaar. Het landelijk gemiddelde is bijna 38 jaar. 13,6% van de werknemers is jonger dan 25 jaar (landelijk 12,7%). 7,7% van de werknemers is ouder dan 54 (landelijk 8,8%). In de periode is het aantal werknemers jonger dan 25 jaar afgenomen met -8,7% (landelijk -7,1%). In de periode is het aantal werknemers ouder dan 54 toegenomen met 6,2% (landelijk 5,5%). Vergrijzing vindt met name plaats bij directie en managementleden en meewerkend leidinggevenden, waarvan respectievelijk 45% en 50% van de werknemers ouder dan 44 jaar is. De regio kent een iets hoger aandeel jongeren (jonger dan 25 jaar) en een iets lager aandeel ouderen (55+) dan landelijk. In die zin kent de regio minder vergrijzing en ontgroening dan landelijk. Het aantal jongeren is het laatste jaar in Drenthe/Overijssel relatief meer afgenomen dan landelijk. Het aantal ouderen in de regio is daarentegen relatief iets meer toegenomen dan landelijk. Een apart aandachtspunt daarbij is ook de vergrijzing van directie en leidinggevenden; dit mede in verband met opvolging en het instandhouden van bedrijvigheid in de toekomst. In de regio werkt zo n 44% van de jongeren (onder de 25 jaar) bij kleine bedrijven (t/m 15 werknemers). Landelijk is dat 46%. Een gevolg daarvan is dat de samenstelling van de kleine bedrijven ook jonger is dan bij grotere bedrijven. Van de personeelsbezetting bij kleine bedrijven in de regio is 19% jonger dan 25 jaar; dat is dus beduidend hoger dan het regionale gemiddelde van bijna 14%. Bij de grotere bedrijven (meer dan 50 werknemers) is 7% van de personele bezetting jonger dan 25. Hoewel kleine bedrijven relatief veel jongeren in dienst hebben, wil dat niet zeggen dat kleine bedrijven niet met de vergrijzingsproblematiek te maken hebben: van alle werknemers ouder dan 54 jaar, werkt 31% bij een klein bedrijf. Dat is bijna 8% van de perso- DIJK12 Beleidsonderzoek oktober

3 neelsbezetting bij kleine bedrijven in Drenthe/Overijssel. Van alle werknemers ouder dan 54 jaar werkt 25% bij de grote bedrijven, dat is 8% van de personeelsbezetting bij de grote bedrijven. B. INSTROOM, DOORSTROOM, UITSTROOM 1. De vijver metaaltechnisch beroepsonderwijs Drenthe/Overijssel Tweederde van het personeel bij de OOM-bedrijven in de regio is technisch uitvoerend werkzaam. Deze monitor is dan ook gericht op het metaaltechnisch beroepsonderwijs. Overzicht 3 Leerlingen metaaltechnisch beroepsonderwijs in de regio Bijzonderheden en kwaliteitsaspecten en metaaltechnisch beroepsonderwijs 2003 in Drenthe/ Overijssel VMBO (2003): aantal leerlingen 1.507; gediplomeerden 471 MBO (2003): aantal leerlingen 1.641; gediplomeerden 435 HBO (2003): aantal studenten 1.735; gediplomeerden 493 (2002) De regio telt vergeleken met landelijk relatief meer MBO-leerlingen op niveau 3 en 4 en minder op niveau 1 en 2. Op niveau 1 wordt in Drenthe/Overijssel bijna 80% BOL opgeleid, terwijl landelijk minder dan tweederde van de leerlingen via BOL-trajecten wordt opgeleid. Op niveau 3 wordt in de regio volledig BBL opgeleid (landelijk 88%). In Drenthe/Overijssel staan relatief veel HBO-studenten ingeschreven voor een metaaltechnische opleiding. Voor de regionale arbeidsmarkt van OOM-bedrijven is met name de vijver van leerlingen en afgestudeerden van VMBO en MBO van groot belang. In 2003 telde deze vijver (voor vervolgopleidingen en arbeidsmarkt) 906 afgestudeerden, waarvan 52% VMBO en 48% MBO. De regio telt relatief veel (metaal)technische HBO-studenten en afgestudeerden (inclusief technische bedrijfskunde). 2. Instroom leerlingen BBL bij OOM-bedrijven Meer directe instroom vindt onder meer plaats via de Beroeps Begeleidende Leerweg (BBL) in het MBO, waarbij leerlingen bij bedrijven worden opgeleid en aldaar ook vaak na hun opleiding een werkkring vinden. Het hebben en houden van leerlingen is van belang voor de vervanging van uitstromende vaklieden en het behoud van vakmanschap voor bedrijven. DIJK12 Beleidsonderzoek oktober

4 Overzicht 4 en instroom BBL 2002 in Drenthe/Overijssel BBL In 2002 startten bij 178 bedrijven 265 leerlingen/werknemers. In Drenthe/Overijssel zijn relatief meer bedrijven en leerlingen/werknemers met BBL-trajecten gestart dan landelijk. Het merendeel van de BBL-trajecten in Drenthe/Overijssel (57%) wordt op niveau 2 gevolgd. Landelijk volgt 62% van de leerlingen/werknemers een opleiding op niveau 2. Bijna 30% van de aangevraagde BBL-trajecten in de regio is op niveau 3. Landelijk is dat 23%. In Drenthe/Overijssel wordt voornamelijk on the job opgeleid (91%). Dit aandeel ligt landelijk lager, op 85%. In Drenthe/Overijssel wordt - volgens de OOM-subsidie gegevens wat meer BBL opgeleid door de bedrijven dan in de rest van het land. Van de 265 instromende leerlingen in 2002 wordt 45% opgeleid bij de kleine bedrijven. Landelijk is dat 4% minder. Overzicht 5 Instroom en aanbod BBL ten opzichte van bedrijvigheid en werkgelegenheid in Drenthe/Overijssel Aandeel bedrijvigheid 11% Aandeel werkgelegenheid 12% Aandeel instroom BBL 17% Instroomindex BBL 135 (Nederland = 100) Aandeel totale aanbod BBL 9% Aanbodindex BBL 72 (Nederland = 100) In de regio is 11% van alle OOM-bedrijven gevestigd en 12% van de totale werkgelegenheid. Van de totale BBL-instroom bij alle OOM-bedrijven in Nederland, neemt de regio 17% voor haar rekening. Dit is een hoog aandeel in verhouding tot bedrijvigheid en werkgelegenheid. Dit komt ook tot uiting in een hogere instroomindex 1 BBL dan gemiddeld. Drenthe/Overijssel heeft in 2003 in totaal een aanbod van zo n 630 BBL-leerlingen in het reguliere MBO-onderwijs. Dat betekent dat 9% van alle BBL-leerlingen in Nederland in de regio wordt opgeleid. De regio kent dus een relatief iets lager aanbod van BBLleerlingen dan gemiddeld. Dit uit zich ook in een lagere aanbodindex BBL 2 dan gemiddeld. Het aanbod van BBL-leerlingen is in de regio relatief wat lager dan gemiddeld. Tegelijkertijd zijn bij de bedrijven in de regio naar verhouding meer BBL-ers ingestroomd dan gemiddeld. Ter illustratie: In 2002 zijn in totaal 265 leerlingen ingestroomd bij de bedrijven. Het totale BBL-aanbod betrof in 2003 zo n 630 leerlingen (alle leerjaren). De bedrijven in de regio hebben dus waarschijnlijk een (zeer) groot deel van het aanbod aangetrokken. 1 De instroomindex BBL drukt het percentage BBL-instroom (2002) op het werknemersbestand (1/12003) in de regio uit. Het landelijke indexcijfer voor 2002 is daarbij op 100 gesteld. 2 De aanbodindex BBL drukt het percentage BBL-leerlingen (2003) op het werknemersbestand (1/1/2003) in de regio uit. Het landelijke indexcijfer voor 2003 is daarbij op 100 gesteld. DIJK12 Beleidsonderzoek oktober

5 3. Bijscholing Bijscholing is onder meer van belang voor het bijhouden van vakmanschap, voor de employability van werknemers en het volgen van innovaties. Bij OOM kan hiervoor subsidie worden verkregen. Volgens deze subsidiegegevens zijn in de regio Drenthe/Overijssel relatief iets meer bedrijven en iets minder werknemers met bijscholingstrajecten gestart dan landelijk. Overzicht 6 en bijscholing 2003 in Drenthe/Overijssel Bijscholing In 2003 vroegen 509 bedrijven bij OOM subsidie aan voor werknemers. Dus: 37% van de bedrijven vroeg bijscholingssubsidie aan voor bijna 15% van de werknemers. In Drenthe/Overijssel zijn relatief iets meer bedrijven en iets minder werknemers met bijscholingstrajecten gestart dan landelijk. Het soort bijscholingscursussen dat in de regio wordt aangevraagd, verschilt nauwelijks van het landelijk beeld De kleinere bedrijven vragen over het algemeen relatief minder vaak subsidie aan dan de grotere. In Drenthe/Overijssel heeft 26% van de kleine bedrijven (t/m 15 werknemers) bijscholingssubsidie aangevraagd. Dit verschilt niet veel van het landelijk percentage. In Drenthe/Overijssel heeft 89% van de grote bedrijven (meer dan 50 werknemers) bijscholingsubsidie aangevraagd; landelijk was dit iets minder, namelijk 83%. 4. Uitstroom in 2003 Tussen de peildata 1 januari 2003 en 1 januari 2004 is bijna 11% van het personeelsbestand uitgestroomd. De totale uitstroom in Drenthe/Overijssel is iets lager dan landelijk (ruim 12%). Uitstroom is een normale zaak en nieuw bloed is ook wenselijk. Speciale aandacht is echter gegeven aan uitstroom van personeel dat eigenlijk maar kort (maximaal 2 jaar) in de branche heeft gewerkt. Dat zegt iets over het verloop en er is geïnvesteerd in personeel dat vervolgens weer snel weg is. In Drenthe/Overijssel is 20% van de uitstroom korter dan 2 jaar in de branche werkzaam geweest; landelijk is dat 19%. In de regio betreft dit echter relatief iets minder jongeren (jonger dan 25 jaar) dan landelijk. DIJK12 Beleidsonderzoek oktober

6 Overzicht 7 Uitstroom van werknemers Korte blijvers (maximaal 2 jaar in de branche gewerkt) en uitstroom personeel januari 2004 in Drenthe/Overijssel De uitstroom 2003 in Drenthe/Overijssel betreft werknemers (die op 1 januari 2003 in de branche werkten en op 1 januari 2004 niet meer). Dit betreft bijna 11% van het totaal aantal werknemers in Drenthe/Overijssel. De uitstroom is zowel in de regio als landelijk relatief het grootst in de laagste (jonger dan 25 jaar) en hoogste leeftijdsklassen (55+). De regio kent binnen alle leeftijdsklassen met uitzondering van de 55+ ers een relatief iets lagere uitstroom dan landelijk. Een vijfde van de uitstromers heeft maximaal twee jaar in de metaalbewerking gewerkt. Dit aandeel is iets hoger dan het landelijk aandeel korte blijvers. Het aandeel korte blijvers is relatief het hoogst onder werknemers jonger dan 25 jaar. In de regio Drenthe/Overijssel is dit aandeel echter iets lager dan landelijk. Van de totale uitstroom is naar schatting ongeveer 75% weer vervangen. Dit betekent dat er minimaal à vacatures moeten zijn vervuld, waarvan naar schatting ongeveer 950 à voor technisch personeel. Zowel in Drenthe/Overijssel als landelijk was de relatieve uitstroom bij kleine bedrijven (t/m 15 werknemers) het hoogst. Bij de kleine bedrijven werken ook veel jongeren. Bij kleine bedrijven (t/m 15 werknemers) stroomde in de regio 13% van het personeelsbestand uit de branche. Landelijk was dat 13,9%. In de regio stroomde bij grote bedrijven (meer dan 50 werknemers) 9,0% van het personeelsbestand de branche uit. Landelijk was dat 10,3%. 5. Verwachte uitstroom door pensionering Een belangrijks aspect voor de toekomstige arbeidsmarkt betreft de pensioneringsgolf. De komende jaren zal de generatie van na 1945, de babyboomers, met pensioen gaan. Dit gaat om grotere aantallen dan in het recente verleden het geval was. Bedrijven zullen dus in de nabije toekomst met deze uitstroom worden geconfronteerd. In de monitor is nagegaan over welke omvang het gaat voor de volgende tien jaar, alsook welke groepen het betreft. Uitgangspunt hierbij is dat werknemers gemiddeld op ongeveer 61 jarige leeftijd met pensioen gaan. Overzicht 8 Toekomstige uitstroom pensionering Verwachte uitstroom door pensionering t/m 2014 in Drenthe/- Overijssel In 2014 zal bijna 15% van de huidige personele bezetting in Drenthe/Overijssel met pensioen zijn. OOM-landelijk is dit 16%. Vanaf 2008 is de uitstroom via pensioen in Drenthe/Overijssel bijna verdubbeld in vergelijking met Het betreft veelal directie/management en meewerkend (technisch) leidinggevenden. De uitstroom via pensionering is in Drenthe/Overijssel naar verwachting iets hoger dan het landelijk gemiddelde. DIJK12 Beleidsonderzoek oktober