OOM Arbeidsmarktinformatie cijfers en trends Peildatum januari 2011

Transcriptie

1 OOM Arbeidsmarktinformatie cijfers en trends 2011 Peildatum januari 2011

2 Inhoudsopgave Samenvatting 3 Inleiding 4 1 Werkgelegenheid en bedrijvigheid Bedrijvigheid Werkgelegenheid 7 2 Personeelsopbouw Ontwikkeling leeftijdsopbouw Ontwikkeling in functiegroepen Vrouwen in de metaalbewerking 14 3 Arbeidsmarkt Personeel metaalbewerking Ontwikkeling instroom Ontwikkeling uitstroom Snelle uitstroom Pensionering 23 2

3 Samenvatting 3 Aantal bedrijven afgenomen; daling werkgelegenheid stabiliseert Het aantal metaalbewerkingsbedrijven (met personeel) is in 2010 met 2,1% afgenomen tot De afgelopen jaren was er een stijging in het aantal bedrijven waar te nemen (4,7% in 2007, 2,5% in 2008 en 0,7% in 2009). Onder invloed van de recessie is deze groei in 2009 gestagneerd en in 2010 is voor het eerst sinds jaren sprake van een daling van 2,1%. De werkgelegenheid is licht gedaald van werknemers in januari 2010 tot werknemers in januari 2011 (-1,4%). De grote daling in de werkgelegenheid in 2009 van 7,7% zet daarmee niet door in De effecten van de economische crisis op werkgelegenheid lijken af te nemen. Een analyse van de werkgelegenheid per maand in 2010 laat zien dat er vanaf september 2010 weer sprake was van een lichte stijging van de werkgelegenheid. In januari 2011 is er echter weer sprake van een daling van de werkgelegenheid. Er is vooralsnog geen sprake van definitief herstel van de werkgelegenheid. Vergrijzing en ontgroening in de metaalbewerking De leeftijdsopbouw in de metaalbewerking ligt in 2010 in lijn met de verwachting. De effecten van de ontgroening en vergrijzing zijn vanaf nu en de komende jaren zichtbaar. De veranderingen in leeftijdsopbouw in de sector kennen de volgende verschillen in vergelijking met de veranderingen in de werkzame beroepsbevolking in Nederland: De daling is het grootst voor werknemers in de leeftijdscategorie van 35 tot 45 jaar (-4,1% sector) en deze daling is sterker dan de daling van deze leeftijdsgroep van de werkzame beroepsbevolking in Nederland (-2,7%). Het aantal werknemers ouder dan 55 jaar is het meest gestegen (+2,1% sector, +6,1% NL). De vergrijzing in de sector is minder sterk dan de werkzame Nederlandse beroepsbevolking. Het aandeel 55+ in de metaalbewerking is 12,3% tegenover 13,2% voor werkzame Nederlandse beroepsbevolking. In 2010 is evenals in 2009 sprake van een afname van het aantal jongeren in de metaalbewerking (jonger dan 25 jaar). Het aandeel jongeren is gezakt van 12,8% in 2009 tot 12,5% in 2010 (11,4% NL). Ook in absolute zin is er sprake van een daling van het aantal jongeren van ongeveer werknemers jonger dan 25 jaar tot werknemers. Het aandeel jongeren ligt evenals andere jaren hoger dan in de Nederlandse beroepsbevolking De conclusie is dat de ontgroening en vergrijzing in de sector als geheel niet sneller gaat dan in de Nederlandse beroepsbevolking. Binnen bepaalde functies treedt echter wel versnelde ontgroening en vergrijzing op. De grootste daling in de technisch geschoolde functies voor jongeren (jonger dan 25 jaar) is bij Constructie/bankwerken (-197 werknemers, -9 % daling), Servicemonteurs (-47 werknemers, -13% daling en Machinebouw (-179 werknemers, -4% daling). Bij de vakervaren werknemers (ouder dan 55 jaar) is bij Servicemonteurs (+43 werknemers, +9% stijging) een sterke groei waar te nemen. Werkgelegenheid voor verschillende functiegroepen stabiel In tegenstelling tot vorig jaar zijn er geen grote verschuivingen in de werkgelegenheid binnen de verschillende functiegroepen. Vorig jaar was er sprake van een forse afname van de productiecapaciteit van bedrijven. In 2010 lijkt deze afname te stagneren. De werkgelegenheid laat in een aantal technische functies een beperkte daling zien. Een relatief grote daling in de werkgelegenheid is te zien voor de functiegroep Constructiewerken/bankwerker (-562 en -4,5% daling) en Lassen (-275, -5,2%). De werkgelegenheid voor functies gerelateerd aan ontwerpen (+149, +7,0%) en Automatisering (+59, +5,6%) blijven evenals vorig jaar stijgen. Meest voorkomende functie binnen de functiegroep Ontwerpen (2283 werknemers) is Engineer (1710). Binnen de Automatisering (totaal 1122 werknemers) werken bijvoorbeeld 326 Programmeurs en 218 Systeembeheerders.

4 Aantal vrouwen in de metaalbewerking vergelijkbaar met 2009 In 2010 werken er vrouwen in de metaalbewerking. Dat is een vermindering van 1,7% ten opzichte van 2009 en loopt daarmee in lijn met de algehele daling van de werkgelegenheid in de sector. Vorig jaar was er sprake van een sterke daling van het aantal vrouwen in een technische functie (-17%). In 2010 blijft het aantal vrouwen in een technische functie gelijk. De meeste vrouwen werken overigens in ondersteunende functies (71%). In 2010 instroom gestegen en uitstroom afgenomen De arbeidsmarkt in de metaalbewerking stabiliseert. De sector krimpt in 2010 netto 2000 werknemers. In 2010 stromen werknemers de sector in en werknemers de sector uit. In 2009 was er ten gevolge van de crisis een grote uitstroom, met werknemers vormde dit de hoogste uitstroom van de afgelopen jaren. In 2010 is de uitstroom met een aantal van minder groot dan in De uitstroom in 2010 is wel hoger dan in de jaren voor de crisis (gemiddeld uitstroom per jaar). Ook de instroom is met nog niet op het niveau van voor de crisis (gemiddeld instroom per jaar). De tijd dat bedrijven substantieel moeten krimpen in personeelsaantallen lijkt echter voorbij in De teruggang in de omvang van personeel in de sector lijkt gestopt. Functies met een hoge uitstroom kennen relatief ook veel instroom. Dit geldt bijvoorbeeld voor de Algemene productiemedewerkers, Algemeen medewerkers en Machinebouw, Samenbouw, Assemblage. 48% van de instroom en 45% van de uitstroom is gerelateerd aan deze functies. Dit zijn functies waarin de specifieke vakinhoud van metaalbewerking minder aan de orde is. Snelle uitstroom afgenomen Een kwart (26%) van de werknemers die uitstromen, werkt minder dan twee jaar in de sector (5.058 werknemers). Het aandeel snelle uitstroom is lager dan voorgaande jaren waarin ongeveer een derde van de uitstroom bestond uit snelle uitstroom. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat door de crisis de instroom in 2009 in productiegerelateerde functies is gedaald. In de jaren daarvoor was er sprake van veel instroom en uitstroom binnen deze functies. Dit hoge verloop levert een groter aandeel snelle uitstroom. Jongeren vormen evenals andere jaren de grootste groep binnen de snelle uitstroom; een derde van de snelle uitstroom betreft jongeren. Ook de groep werknemers tussen 25 jaar en 35 jaar vormt een relatief een groot aandeel (25%) in de snelle uitstroom. De snelle uitstroom onder jongeren (jonger dan 25 jaar) is vergelijkbaar met 2009 (31% in 2009 ). Jongeren zijn echter relatief sterk vertegenwoordigd in functies met een hoog verloop zoals Algemeen medewerker/zaterdaghulp, Algemeen productiemedewerker en Assemblagemedewerker. Vergrijzing en pensioendruk stijgen, pensioendruk meer zichtbaar Omdat de uitstroom in 2010 minder aan de orde is dan in 2009, neemt het aandeel pensioen in de uitstroom toe. Vertrek door pensioen wordt op die manier ook meer zichtbaar binnen de bedrijven. Jaarlijks gaan er ongeveer 2500 werknemers met pensioen. In 2010 is ongeveer een op de acht uitstromers een gepensioneerde. In 2009 was dit door de grote uitstroom een verhouding van een gepensioneerde per tien uitstromers. In 2015 zal 9,2% van de huidige bezetting de sector hebben verlaten wegens pensionering. Deze berekeningen zijn gebaseerd op een gemiddelde pensioengerechtigde leeftijd van 61 jaar. De uitstroom van Directie/management en (meewerkend) leidinggevenden blijft een speciaal aandachtspunt in de pensioneringsproblematiek vormen. Ongeveer een op de vijf werknemers in deze functie is met pensioen in

5 Inleiding Voor u ligt het rapport OOM Arbeidsmarktinformatie cijfers en trends 2011, het betreft een analyse van gegevens van het pensioenfonds in de metaalbewerking Mn Services. Doel van het rapport is het verschaffen van inzicht in de stand van zaken en de ontwikkeling van de kerngegevens van de metaalbewerking: bedrijvigheid, werkgelegenheid, personeelsopbouw en arbeidsmarkt. De opzet is ontwikkeld in 2004 en deze rapportage betreft de zevende verslaglegging. De monitor wordt eens per jaar uitgevoerd op peildatum 1 januari. Er wordt in dit rapport weergegeven welke ontwikkelingen in het jaar 2010 hebben plaatsgevonden en vergeleken met de resultaten van vorige peildatum 1 januari Daarnaast vinden meerjarige analyses plaats op basis van eerdere uitvoeringen van deze monitor. Bronbestanden Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van de volgende bronbestanden: Werkgever en werknemer bestanden van pensioenfonds MN services van 1 januari 2010 en Bestanden van het CBS. Leeswijzer De rapportage start met een samenvatting van de belangrijkste bevindingen. In het eerste hoofdstuk worden de ontwikkeling van de bedrijvigheid en de werkgelegenheid geschetst. Hoe is deze ontwikkeling in vergelijking met eerdere jaren? Hoofdstuk 2 gaat in op de personeelsopbouw in de sector. De leeftijdsopbouw van de werknemers in de sector wordt geanalyseerd. Daarnaast wordt gekeken of er opvallende ontwikkelingen voor verschillende functiegroepen zijn? Tenslotte is er speciale aandacht voor de ontwikkeling van vrouwelijke werknemers. Het laatste hoofdstuk brengt de arbeidsmarktontwikkelingen in kaart. De in- en uitstroom van personeel wordt vergeleken met de afgelopen jaren. Zijn er opvallende zaken te melden? Hoeveel medewerkers verlaten binnen 2 jaar de sector (snelle uitstroom)? Hoe lang blijven jongeren in de sector werken? Tenslotte is er aandacht voor de verwachte uitstroom door pensionering op korte en middellange termijn. 5

6 1 Werkgelegenheid en bedrijvigheid Bedrijvigheid Aantal bedrijven is Bedrijvigheid is gedaald in 2010 (-2,1%). Voor eerst in jaren is sprake van een daling. Werkgelegenheid Aantal werknemers is Werkgelegenheid gedaald in 2010 (-1,4%); Werkgelegenheid gedaald in 2009 (-7,7%). Werkgelegenheid in de metaalbewerking (-1,4%) minder gedaald dan Industrie in Nederland (-2,4%). 1.1 Bedrijvigheid De bedrijvigheid is in 2010 gedaald. In 2010 telt de sector bedrijven, dat is 2,1% minder dan in Bij 77% van de bedrijven werken vijftien werknemers of minder (klein bedrijf), dit is vergelijkbaar met Figuur 1 Aantal bedrijven metaalbewerking, Bedrijvigheid

7 1.2 Werkgelegenheid In 2010 telt de sector werknemers. De werkgelegenheid is in 2010 met werknemers gekrompen (-1,4%). De daling is minder sterk dan in 2009 (-7,7%). Na een groei van de werkgelegenheid sinds 2005 is er vanaf 2009 een sterk dalende lijn zichtbaar. Deze is het gevolg van de recessie die haar intrede ook in de metaalbewerking heeft gedaan. In hoofdstuk 3 wordt de krimp in 2010 meer in detail besproken. Figuur 2 Aantal werknemers metaalbewerking, Werkgelegenheid De werkgelegenheidsdaling in de metaalbewerking is minder sterk dan de daling in industrie en bouwnijverheid. In industrie is de werkgelegenheid in 2010 met 2,4% gedaald, in de bouwnijverheid is de daling 2,6%. In het volgende hoofdstuk Personeelsopbouw wordt nader ingaan op leeftijdsopbouw van het personeelsbestand, de groei in de verschillende beroepen en de ontwikkeling van het aandeel vrouwen in de metaalbewerking. 7

8 2 Personeelsopbouw Leeftijdsopbouw werknemers Gemiddelde leeftijd is 40,0 jaar. Jongeren: na een daling van het aandeel werknemers jonger dan 25 jaar in 2009 is in 2010 het aandeel jongeren opnieuw 0,3% gedaald (12,8% in 2009 naar 12,5% in 2010). Ouderen: aandeel werknemers ouder dan 55 jaar is het afgelopen jaar opnieuw toegenomen (+0,2%) tot 12,3%. Functies en beroepen In 2010 geldt voor drie functiegroepen een beperkte daling van het aantal werk nemers. Onder technici is de krimp absoluut (-1.603) het grootst. Onder meewerkend leidinggevenden is de krimp relatief (-2,8%) het grootst. De functiegroep Overig en Directie zijn stabiel Hogere technische functies zijn groeiend. De functiegroepen Ontwerpen, Automatisering, Werkvoorbereiding en calculatie en Kwaliteitscontrole stijgen in Daling van basis metaalbewerkingsfuncties zoals Lassen en Constructie-bankwerken Vrouwen Aandeel vrouwen in de metaalbewerking is gelijk aan het percentage van 2009 (13%). Aantal vrouwen in de sector is met 1,7% gedaald, dit is vergelijkbaar met de sector als totaal. Aantal vrouwen in technische functies afgelopen jaar stabiel. Evenals voor de totale sector is er bij vrouwen ook sprake van een stijging voor de functiegroep Ontwerpen (+18%) en Tekenen (+13%). 2.1 Ontwikkeling leeftijdsopbouw De kolommen in figuur 3 geven de leeftijdsopbouw in de sector weer in 2009 en De percentages in de kolom 2010 verwijzen naar leeftijdsopbouw in de sector in Daarnaast is de leeftijdsopbouw van de Nederlandse beroepsbevolking 1 van 2010 met een lijn (percentages boven de lijn) weergegeven. 1 CBS, kwartaalcijfers werkzame deel beroepsbevolking, feb

9 Figuur 3 Leeftijdsopbouw werknemers, % 30% 28% 25% 25% 23,6% 26,5% 25,2% 20% 16% 21% 15% 13,2% 10% 11,4% 11% 5% 0% 12,5% 20,1% 28,7% 24,9% 12,3% <25 jaar jaar jaar jaar >55 jaar Metaalbewerking 2009 Metaalbewerking 2010 Nederlandse werkzame beroepsbevolking 2010 TI-branche 2009 In 2010 is de sector wederom verouderd en ontgroend. Het aandeel werknemers jonger dan 44 jaar is gekrompen, het aandeel medewerkers vanaf 45 jaar is gegroeid. Het aandeel jongeren (jonger dan 25 jaar) in de metaalbewerking is het afgelopen jaar met 0,3% gedaald naar 12,5%. Het aandeel ouderen (ouder dan 55 jaar) in de sector is het afgelopen jaar opnieuw iets toegenomen (+0,2%) tot 12,3%. Het aandeel van de groep ouder dan 34 jaar is 67,4%; het aandeel van de groep jonger dan 35 jaar is 32,6%. In vergelijking met de Nederlandse werkzame beroepsbevolking heeft de metaalbewerking relatief minder werknemers tussen 25 en 34 jaar en relatief meer vakervaren medewerkers (35-44 jaar) dan de Nederlandse beroepsbevolking. De metaalbewerking heeft een kleiner aandeel ouderen (ouder dan 45 jaar) dan de gemiddelde Nederlandse beroepsbevolking. Het aandeel ouder dan 45 jaar bedraagt 37,2% in de metaalbewerking vergeleken met 38,5% voor de Nederlandse beroepsbevolking, een verschil van 1,3%. Dit verschil tussen het aandeel oudere werknemers in de metaalbewerking en de Nederlandse beroepsbevolking was in ,5%. In de grafiek wordt eveneens de leeftijdsopbouw gegeven van de Technische Installatie Branche in In vergelijking met de Technische Installatie Branche heeft de metaalbewerking relatief minder werknemers tot 45 jaar (TI=69% en MB=61%) en relatief meer vakervaren medewerkers (ouder dan 45 jaar) dan de Technische Installatie Branche (TI=31% en MB=39%). 2 Trends en ontwikkelingen in de technische installatiebranche 2010, OTIB, mei

10 Figuur 4 Aandeel jongeren en ouderen in de metaalbewerking, % 14% 12% 13,0% 11,0% 13,7% 10,9% 13,9% 11,5% 12,8% 12,1% 12,5% 12,3% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Jonger dan 25 jaar Ouder dan 55 jaar In 2010 werken jongeren (<25 jaar) in de metaalbewerking. Er werken meer medewerkers jonger dan 35 jaar bij kleine bedrijven (38%) dan bij grote bedrijven (31%) (zie figuur 5.). Grote bedrijven (57%) kennen naar verhouding meer werknemers tussen de 35 en 54 jaar dan kleine bedrijven (50%). Tussen kleine (12%) en grote bedrijven (13%) bestaat een beperkt verschil wat betreft het aandeel ouderen (ouder dan 55 jaar). Figuur 5 Leeftijdsopbouw werknemers naar kleine en grote bedrijven, % 30% 28% 25% 22% 22% 20% 15% 10% 16% 12% 5% 0% 11% 20% 30% 27% 13% <25 jaar jaar jaar jaar >55 jaar Bedrijven > 15 werknemers Bedrijven <=15 werknemers 10

11 2.2 Ontwikkeling in functiegroepen Onderstaande tabel 1 geeft een overzicht van het aantal werknemers in de functiegroepen in de metaalbewerking. Tabel 1 Functiegroepen metaalbewerking, 2010 Functiegroepen Aantal werknemers % totaal aantal werknemers Stijging/daling werknemers Ontwikkeling aantal werknemers Directie/management % 62 0,9% (Meewerkend) leidinggevend % ,8% Technisch uitvoerend % ,7% Ondersteuning % ,7% Overig % 81 0,7% Totaal % ,4% In 2010 geldt voor drie functiegroepen een beperkte daling van het aantal werknemers. Onder technici is de krimp absoluut (-1.603) het grootst. Onder meewerkend leidinggevenden is de krimp relatief (-2,8%) het grootst. Driekwart (77%) van de personele krimp komt voor rekening van Technisch uitvoerend personeel. Eenvijfde (%) procent komt op het conto van het Ondersteunend personeel. Ongeveer tweederde (65%) van alle werknemers in de metaalbewerking behoort tot de groep Technisch uitvoerend. Dit aandeel is de afgelopen jaren, ondanks de sterke krimp van de werkgelegenheid in 2009, stabiel. De groep Technisch uitvoerend omvat met name beroepen in: Algemene productietechniek, Machinebediening; Machinebouw, samenbouw, installatie; Constructie. Binnen de functiegroepen Ondersteuning (33%) en Technisch uitvoerend (29%) is de grootste groep werknemers tussen de 35 en 44 jaar. Bij de Meewerkend leiding gevenden (38%) en Directie (36%) is de groep jaar de grootste groep. Binnen de overige functies dit zijn hoofdzakelijk Algemeen medewerkers en zaterdag- en vakantiehulpen werken vooral jongeren onder de 25 jaar (34%). 11

12 Tabel 2 Ontwikkeling aantal werknemers per functiegroep in indexcijfers, Groei in indexcijfers 1998 = 100 Functiegroepen Directie/management (Meewerkend) Leidinggevend Technisch uitvoerend Ondersteuning Overig Totaal Het aantal medewerkers is in drie functiegroepen gedaald ten opzichte van De groep Directie/management is gestegen ten opzichte van Het Technisch uitvoerend personeel is gedaald onder het niveau van 2005 (97). Voor de groep Meewerkend leidinggevenden geldt dat zij het laagste aantal medewerkers in jaren bereikt hebben. In 2010 blijft het aantal werknemers in de functiegroep Overig stabiel. De functiegroep Overig is tot 2008 gegroeid, in 2009 is een terugval in aantal medewerkers zichtbaar. In de groep overig zitten met name Algemeen medewerkers (Zaterdaghulp/vakantiemedewerker). In 2010 zijn er Algemeen medewerkers, dit zijn ongeveer 170 Algemeen medewerkers meer dan in 2009 (+2%). 12

13 Tabel 3 Ontwikkeling aantal werknemers naar Technisch uitvoerende beroepen in indexcijfers, Groei in indexcijfers 1998=100 Technisch uitvoerende beroepen Ontwikkeling Ontwerpen Montage vliegtuigbouw, auto, rijwieltuigen Automatisering,ICT Tekenen Werkvoorbereiding, calculatie Ambachtelijke, specialistische beroepen Storing & onderhoudsmonteurs mechanisch, elektrotechnisch Kwaliteitscontrole, testen Constructie-bankwerken Machinebouw, samenbouw, assemblage Algemeen productiemedewerkers Scheepsbouw Lassen Machinebedieners, operators Installatie Verspaning Gieten, modelmaken Totaal De bovenstaande tabel geeft de groei/daling van de werkgelegenheid voor de Technisch uitvoerende beroepen uitgedrukt in indexcijfers (1998=100). In 2010 is het aantal technici in de volgende beroepen afgenomen: Lassen (-5); Constructie- bankwerken (-4); Ambachtelijke, specialistische beroepen (-3); Scheepsbouw (-3); Storing & onderhoudsmonteurs mechanisch, elektrotechnisch (-3); Algemeen productiemedewerkers (-2); Machinebouw, samenbouw, assemblage (-1). 13

14 Lassen en constructiebankwerken zijn basis metaalbewerkingsfuncties die evenals vorig jaar verder afnemen. De werkgelegenheid voor deze beroepen is ten gevolge van crisis sterk gedaald. In 2008 waren er ongeveer 6000 lassers werkzaam in de branche, in 2010 is dit gedaald tot 5000 werknemers. Het aantal constructiebankwerkers is gedaald van in 2008 tot in De werkgelegenheid voor deze beroepen neemt duidelijk af. Het gaat hierbij om beroepen waarvoor in veel gevallen jarenlange kennis en vaardigheden zijn vereist. Bij eventuele verbetering van de werkgelegenheid bestaat het risico dat personeel met het vereiste vakmanschap niet direct beschikbaar is. Het is opvallend dat de beroepen die samenhangen met de voorbereiding van het werkproces en ICT gerelateerd zijn (ICT vaardigheden) een groeiende werkgelegenheid laten zien. Dit zijn over beroepen waarvoor een hoger opleidingsniveau wordt gevraagd (niveau 4 en 5). Voorbeelden hiervan zijn beroepen zoals Ontwerpen (+16), Automatisering (+8), Werkvoorbereiding en calculatie (+3) en Kwaliteitscontrole (+3). 2.3 Vrouwen in de metaalbewerking In 2010 werken er vrouwen in de metaalbewerking, 13% van het personeelsbestand. Het aantal vrouwen is ten opzichte van 2009 met 1,7% afgenomen. Het percentage vrouwen in de metaalbewerking (13%) is ten opzichte van 2009 gelijk gebleven. De meeste vrouwen werken in Ondersteunende functies (71%) vrouwen hebben een Technisch uitvoerende functie, dit is 18% van de vrouwen in de sector. Tabel 4 Functiegroepen metaalbewerking naar geslacht, 2010 Vrouwen 2010 % totaal aantal vrouwen Mannen 2010 % totaal aantal mannen Directie/management 573 3% % (Meewerkend) Leidinggevend 141 1% % Technisch uitvoerend % % Ondersteuning % % Overig % % Totaal % % Het aantal vrouwen met een technische functie is in 2010 met gelijk gebleven. In 2009 was er nog sprake van een daling 17% van vrouwen in een technische functie. Het aantal vrouwen in een niet-technische functie is met 2% gedaald in

15 Tabel 5 Ontwikkeling aantal vrouwen metaalbewerking Functie Aantal vrouwen 2007 Aantal vrouwen 2008 Aantal vrouwen 2009 Aantal vrouwen 2010 Ontwikkeling in Technisch ,4% Niet technisch ,0% totaal ,7% Tabel 6 Ontwikkeling jonge vrouwen metaalbewerking Vrouwen jonger dan 25 jaar Aantal vrouwen 2007 Aantal vrouwen 2008 Aantal vrouwen 2009 Aantal vrouwen 2010 Ontwikkeling in Technisch ,6% Niet technisch ,6% totaal ,4% In de leeftijdscategorie vrouwen jonger dan 25 jaar is het aantal vrouwen in technische beroepen licht afgenomen (-1,6%). De krimp binnen niet-technische functies is 2,6%. Het grootste deel van de daling binnen de technische functies wordt veroorzaakt door een daling van 30 vrouwen in het beroep Algemene productiemedewerkers (-1,6%). De categorie Algemene productiemedewerkers heeft al enkele jaren achtereen met een sterke krimp te maken. Evenals voor de totale sector is er bij vrouwen ook sprake van een stijging voor de beroepen Ontwerpen (+18%) en Tekenen (+13%). 15

16 Tabel 7 Ontwikkeling aantal vrouwen in technisch uitvoerende beroepen Technisch uitvoerende beroepen Verschil Ontwikkeling in Montage vliegtuigbouw, auto, rijwieltuigen ,0% Ontwerpen ,9% Storing & Onderhoudmonteurs Mechanisch, elektrotechnisch ,9% Scheepsbouw ,0% Gieten, modelmaken ,0% Werkvoorbereiding, calculatie ,7% Ambachtelijke, specialistische beroepen ,0% Tekenen ,9% Automatisering / ICT ,1% Kwaliteitscontrole, testen ,2% Machinebouw, samenbouw en assemblage ,0% Constructie/-bankwerken ,0% Verspaning ,9% Lassen ,7% Algemene productiemedewerkers ,6% Installatie ,5% Machinebedieners, operators ,3% Totaal ,4% 16

17 3 Arbeidsmarkt Instroom & Uitstroom Instroom: in 2010 zijn werknemers ingestroomd. De instroom is gestegen ten opzichte van 2009 met 18%. Uitstroom: gedurende 2010 hebben werknemers de sector verlaten. De uitstroom is gedaald ten opzichte van 2009 met 27%. De sector krimpt in 2010 met werknemers. Na de grote uistroom van 2009 is er nu sprake van een beperkte krimp. Het verloop onder jongeren is relatief hoog. 12% van het totale personeelsbestand bestaat uit jongeren (jonger dan 25 jaar). Maar het aandeel jongeren binnen de groep instroom en uitstroom ligt hoger. Jongeren vormen 33% van de totale instroom en 21% van de totale uitstroom. Snelle uitstroom Ongeveer 26% van de werknemers die uitstromen werken minder dan 2 jaar in de sector. Het aandeel snelle uitstroom is ten opzichte van 2008 met -10% afgenomen. Het absolute aantal werknemers die snel uitstromen is met werknemers gedaald naar Verwachte uitstroom door pensionering Over 5 jaar zal 10,6% van het huidige personeel de sector hebben verlaten wegens pensionering. Een relatief groot deel van de uitstroom door pensioen bestaat uit medewerkers in de functies Directie/management en (Meewerkend) Leidinggevenden. Gezien het belang van de bedrijfscontinuïteit blijft de uitstroom van het leidinggevend kader een speciaal aandachtspunt in de pensioneringsproblematiek. 3.1 Personeel metaalbewerking Tabel 8 Instroom en uitstroom werknemers, Aantal Verschil 2009/2010 Instroom % Uitstroom % Netto % In 2010 zijn er werknemers de sector ingestroomd, een daling van ruim werknemers ten opzichte van 2009 (+18%). In 2010 stroomden werknemers de sector uit. De uitstroom is ten opzichte van 2009 met ongeveer werknemers verminderd (-27%). De instroom is gestegen en de uitstroom is gedaald ten opzichte van De instroom is nog wel lager dan de uitstroom, het gaat om een netto verlies van werknemers. 17

18 3.2 Ontwikkeling instroom In 2010 zijn werknemers ingestroomd: dit is 12,3% van het totale aantal werknemers. Van hen is 85% man en 15% vrouw. Tabel 9 Ontwikkeling aandeel instroom ten opzichte van de totale werkgelegenheid, Aantal instromers Totale werkgelegenheid % totale werknemersbestand 15,6% 16,0% 14,6% 10,3% 12,3% In figuur 6 zijn de leeftijdscategorieën van de instromers in 2009 en 2010 weergegeven. Het zijn met name jongeren die de sector instromen: 57% is jonger dan 35 jaar en 33% jonger dan 25 jaar. De lijn in de grafiek geeft de opbouw van de totale groep werknemers in de sector weer. Het aandeel jongeren binnen de instroom is relatief hoog ten opzichte van de opbouw van personeelsbestand in de metaalbewerking. Figuur 6 Leeftijdsopbouw instromers, 2009 en % 33% 30% 29% 25% 20% 24% 22% 25% 20% 15% 12% 15% 12% 10% 6% 5% 0% <25 jaar jaar jaar jaar >55 jaar Instroom 2009 Instroom 2010 Metaalbewerking

19 In figuur 7 zijn de functiegroepen van de instromers in 2009 en 2010 weergegeven. De functieopbouw van de instromende medewerkers is in 2010 vergelijkbaar met De lijn in de grafiek geeft de personeelsopbouw van de metaalbewerking in 2010 weer. De instroom van medewerkers in de functiecategorie Overig is relatief hoog. In de totale branche werken 8% van de werknemers in deze functiegroep. 14% van de instroom bestaat uit werknemers in deze functiegroep. Voor de functiecategorie Technisch uitvoerend personeel geldt het omgekeerde, de instroom is relatief laag. In de totale branche werken 65% van de werknemers in deze functiegroep. 60% van de instroom bestaat uit werknemers in een Technisch uitvoerende functie. Een verklaring voor dit verschil is dat het aantrekken van werknemers met een technische achtergrond moeilijker is dan werknemers voor overige functies zoals productiemedewerkers. Figuur 7 Functiegroepen instromers, 2009 en % 65% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 8% 5% 4% 5% 2% 60% 19% 14% Directie/ management Meewerkend leidinggevend Technisch uitvoerend 18% Ondersteund personeel Overig Instroom 2009 Instroom 2010 Functiegroepen metaalbewerking % van de instroom bestaat uit productiegelateerde functie zoals Algemene productiemedewerkers, Machinebouw, samenbouw, assemblage en Algemeen medewerker (zaterdaghulp/vakantiekracht). Dit zijn functies waarbinnen het verloop hoog is, want deze functies kennen ook een grote uitstroom. 19

20 3.3 Ontwikkeling uitstroom Gedurende 2010 hebben werknemers (13,8%) de sector verlaten kent 27% minder uitstromers dan In 2009 was de uitstroom met het hoogste sinds jaren. In 2010 is de uitstroom terug op het niveau van 2008 en de jaren voor Van de uitstromers is 85% man en 15% vrouw. Tabel 10 Ontwikkeling aandeel uitstroom ten opzichte van de totale werkgelegenheid, Aantal uitstromers Totale werkgelegenheid % totale werknemersbestand 11,7% 10,0% 12,6% 18,6% 13,8% In figuur 8 zijn de leeftijdscategorieën van de uitstromers in 2009 en 2010 weergegeven. De lijn in de grafiek geeft de personeelsopbouw van de metaalbewerking in 2010 weer. Net als in voorgaande jaren is het aandeel jonge werknemers onder de uitstromers relatief hoog. In de groep uitstromende werknemers is 43% jonger dan 35 jaar. Daarentegen is in de sector 32% van de werknemers jonger dan 35 jaar. De groep uitstromers die jonger zijn dan 25 jaar is 21% tegenover 12% jongeren in het totale werknemersbestand. Figuur 8 Leeftijdsopbouw uitstromers, 2009 en % 30% 25% 20% 20% 29% 25% 15% 12% 12% 10% 5% 0% <25 jaar 21% 22% 24% 17% 16% jaar jaar jaar >55 jaar Uitstroom 2009 Uitstroom 2010 Metaalbewerking

21 3.4 Snelle uitstroom Snelle uitstroom zijn medewerkers die binnen 2 jaar na hun start in de sector deze weer verlaten. Het aandeel snelle uitstroom is in % van de totale uitstroom. Het aandeel snelle uitstroom is 10% gedaald ten opzichte van Absoluut gezien is de snelle uitstroom gedaald met werknemers naar werknemers. Deze cijfers wijzen erop dat de effecten van de crisis beginnen af te nemen. De snelle uitstroom is weer bijna op het niveau van 2006/2007. Tabel 11 Snelle uitstroom, % snelle uitstroom binnen de totale uitstroom % % % % % Er zijn een aantal verschillen voor de leeftijdsverdeling tussen de groepen snelle uitstroom en de totale uitstroom. Er stromen relatief veel jonge werknemers (<25 jaar) uit (31% snelle uitstroom tegenover 21% normale uitstroom). Hetzelfde geldt voor medewerkers tussen 25 en 34 jaar. 25% van de snelle uitstroom en 22% van de totale uitstroom zijn werknemers tussen 25 en 34 jaar. Oudere werknemers (55+ jaar) zijn minder vertegenwoordigd dan andere leeftijdsgroepen in de groep snelle uitstroom (7% snelle uitstroom tegenover 16% totale uitstroom). Dit betekent dat oudere werknemers die uitstromen slechts in 6% van de gevallen korter dan twee jaar in de branche werken. 21

22 Figuur 9 Snelle uitstroom % 30% 31% 25% 21% 25% 22% 22% 24% 20% 15% 15% 17% 16% 10% 7% 5% 0% <25 jaar jaar jaar jaar >55 jaar Snelle uitstroom 2010 Uitstroom 2010 Het aandeel snelle uitstroom van medewerkers jonger dan 35 jaar is in 2010 gelijk aan 2009 (56%). Jonge werknemers vormen nog steeds de meerderheid van de snelle uitstroom. De absolute aantallen werknemers jonger dan 35 jaar die snel uitstromen zijn in 2010 wel gehalveerd ten opzichte van

23 Figuur 10 Snelle uitstroom 2008/ % 30% 31% 31% 25% 25% 25% 23% 22% 20% 15% 14% 15% 10% 5% 6% 7% 0% <25 jaar jaar jaar jaar >55 jaar Snelle uitstroom 2009 Snelle uitstroom % van de snelle uitstromers jonger dan 35 jaar waren werkzaam als Algemene productiemedewerkers, assemblage en Algemeen medewerker (zaterdaghulp/vakantiekracht). Deze functies kennen een hoog verloop. Andere mogelijke oorzaken van de hoge snelle uitstroom onder jongeren zijn een relatief zwakke positie op de arbeidsmarkt en de mogelijkheid dat jonge werknemers meer zoekend zijn in hun beroepskeuze. 23

24 3.5 Pensionering In de komende jaren zullen jaarlijks zo n werknemers met pensioen gaan. De pensioendruk neemt met de jaren steeds verder toe. Over 5 jaar, in 2015 zal 9,2% van het huidige personeelbestand met pensioen zijn. De berekeningen zijn gebaseerd op een gemiddelde pensioengerechtigde leeftijd van 61 jaar. Tabel 12 Toenemende pensioendruk Jaar Aantal pensioen Cum aantal Cum aandeel ,6% ,4% ,2% ,1% ,2% ,3% ,5% ,9% ,3% ,8% In het volgende overzicht wordt weergegeven in welke beroepen en functies bedrijven bovengemiddeld, benedengemiddeld en gemiddeld te maken krijgen met de pensionerings golf. Gemiddeld vertrekt 10,6% van de werknemers in de sector door pensioen. 24

25 Tabel 12 Aandeel verwachte uitstroom door pensionering binnen beroepen t/m 2015 Bovengemiddeld Beneden gemiddeld Gemiddeld Directie algemeen (21%, 270) Machinebedieners, operators (8%, 260) Algemene productiemedewerkers (10%, 2604) Facilitair ondersteunend (20%, 473) Machinebouw, samenbouw, assemblage (8%, 1967) Storing & onderhoudmonteurs mechanisch, elektrotechnisch (10%, 432) Overig niet-technisch (20%, 161) Montage vliegtuigbouw, auto, rijwieltuigen (8%, 27) Administratief verzorgend (9%, 934) Technisch (meewerkend) leidinggevenden (19%, 796) Installatie (8%, 78) (Meewerkend) leidinggevend inkoop,verkoop (17%, 85) Werkvoorbereiding, calculatie (8%, 300) (Technisch) adviserend (16%, 103) Algemeen medewerker (zaterdaghulp/ vakantiekracht) (8%, 759) Gieten, modelmaken (16%, 25) Automobiel (7%, 5) Logistiek meewerkend leidinggevend (15%, 188) Technisch management, bedrijfsleiding (13%, 448) Overig management (13%, 285) Financieel, administratief ondersteunend (13%, 294) Ontwerpen (7%, 167) Tekenen (7%, 252) Storing & onderhoudsmonteurs auto s, motoren (5%, 9) Automatisering / ICT (5%, 55) Verspaning (13%, 700) Commercieel (4%, 37) Lassen (13%, 641) kwaliteitscontrole, testen (13%, 105) Logistiek uitvoerend (13%, 492) Ambachtelijke, specialistische beroepen (13%, 37) Overig technisch (13%, 109) Constructie/-bankwerken (12%, 1420) Scheepsbouw (12%, 43) De uitstroom van directie/management en (meewerkend) leidinggevenden blijft een speciaal aandachtspunt in de pensioneringsproblematiek vormen. De pensioendruk in de groepen leidinggeven/management is een bedreiging voor de continuïteit van bedrijven en de sector. Ook voor werknemers die werkzaam zijn als modelmaker, lasser en verspaner stromen meer werknemers dan gemiddeld uit door pensionering. 25