OOM Onderwijsinformatie Cijfers en trends Onderwijs

Transcriptie

1 OOM Onderwijsinformatie Cijfers en trends Onderwijs

2 OOM Onderwijsinformatie cijfers en trends 2008/2009

3 Inhoudsopgave Onderwijsinformatie cijfers en trends 2008/ Leeswijzer 5 Samenvatting OOM Onderwijsinformatie cijfers en trends 2008/ Ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo, hbo Ontwikkelingen aantallen leerlingen in de beroepskolom Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen vmbo Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen mbo Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen hbo 19 2 Onderwijs ontwikkelingen in de metaalbewerking Instroom bbl-leerlingen in de metaalbewerking OOM bedrijven en opleiden van leerlingen Opleidingsvariant bbl: on-the-job/off-the-job/scholingspool Ontwikkelingen aantallen andere leerwerktrajecten, MKB route (mbo en hbo) en stages 27 3 Ontwikkelingen in bijscholing in de metaalbewerking Totaal aanvragen regelingen (bedrijven en werknemers, aantal scholingsdagen) Gevolgde cursussen naar aantallen Gevolgde cursussen naar budget 32 2

4 Onderwijsinformatie cijfers en trends 2008/2009 In deze rapportage worden de resultaten van de OOM Onderwijsinformatie cijfers en trends 2008/2009 besproken. Hierin brengt OOM de ontwikkelingen in het metaaltechnische beroepsonderwijs in beeld. De monitor bekijkt drie ontwikkelingen: Ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo, hbo. Ontwikkelingen van het onderwijs in de metaalbewerking. Ontwikkelingen in bijscholing in de metaalbewerking. Afbakening onderzoek metaaltechnisch beroepsonderwijs Dit rapport richt zich met name op metaaltechnische opleidingen in het beroepsonderwijs. In dit onderzoek is een afbakening gemaakt van de relevante opleidingen voor de metaalbewerking in het vmbo, mbo en hbo. 1 vmbo: binnen het vmbo kunnen er twee richtingen worden onderscheiden die voor de metaalbewerking van belang zijn: Metaaltechniek en Metalektro. 2 mbo: voor het mbo zijn de metaaltechnische opleidingen in veertien clusters opgedeeld. Deze clustering overgenomen van kenniscentrum Kenteq. Een tweede toegepaste clustering binnen dit onderzoek is de indeling in niveaus: niveau 1 Assistent, niveau 2 Basisberoepsbeoefenaar, niveau 3 Vakfunctionaris, niveau 4 Middenkaderfunctionaris (bol)/specialistenopleiding (bbl). 3 hbo: in het hbo bestaan er 50 technische opleidingen. Voor de metaalbewerkingbranche zijn de volgende zes opleidingen van belang: a aviation; b engineering, design & innovation. c luchtvaarttechnologie; d technische bedrijfskunde; e scheepsbouwkunde; f werktuigbouwkunde/business engineering. 3

5 OOM regelingen In dit rapport wordt verwezen naar de volgende OOM regelingen: LeerWerkbijdrage. De LeerWerkbijdrage (LWB) is bedoeld als een financiële tegemoetkoming voor bedrijven ten aanzien van de kosten van opleiden van leerlingen voor een beroepsopleiding op niveau 1 tot en met 5. Met deze bijdrage wil OOM bedrijven stimuleren om leerlingen op te leiden en (toekomstige) werknemers een goede start van hun loopbaan in de branche bieden. De LeerWerkbijdrage kent 3 varianten: BBL on-the-job De regeling is gericht op leerlingen van alle niveaus. De leerling werkt vier dagen per week bij het leerbedrijf en gaat één dag per week naar school. BBL off-the-job De regeling is gericht op leerlingen van niveau 1 en 2 die speciale begeleiding nodig hebben. De leerling werkt gemiddeld twee dagen per week bij het leerbedrijf en gaat één dag per week naar school. Daarnaast volgt de leerling gemiddeld twee dagen per week een praktijkopleiding bij een regionale praktijkschool. BBL scholingspool Een leerling die een bbl-opleiding via de scholingspool volgt, wordt opgeleid door een samenwerkingsverband van OOM-bedrijven. De regeling is gericht op leerlingen van alle niveaus. De leerling werkt gemiddeld drie dagen per week bij het leerbedrijf en gaat één dag per week naar school. Daarnaast volgt de leerling gemiddeld één dag per week een praktijkopleiding bij een regionale praktijkschool. Persoonlijke TrainingsToelage. De Persoonlijke TrainingsToelage (PTT) is een persoonlijk leerbudget gericht op de werknemer. Het leerbudget is bedoeld voor scholing en andere ontwikkelings-activiteiten. Een aanvraag wordt gedaan via een POP aanvraagformulier, waarin werknemer en werkgever de gezamenlijke afspraken vastleggen. Met de Persoonlijke TrainingsToelage wil het bestuur van OOM de dialoog over leren tussen werkgever en werknemer stimuleren en de werknemer motiveren om ook de eigen verantwoordelijkheid voor de loopbaan op te pakken. Bronbestanden Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van de volgende bronbestanden: Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie van Kenteq. OOM subsidiebestanden 2008 (Deze gegevens zijn op 1 september 2009 vastgesteld. CFI bestanden 2008/2009. Bestanden van de hbo-raad. Bestanden van het CBS. 4

6 Leeswijzer In het eerste hoofdstuk worden de ontwikkelingen in de beroepskolom geschetst. De ontwikkelingen in de metaaltechnische opleidingen worden afgezet tegen andere technische opleidingen. Achtereenvolgens worden de details van de metaaltechnische opleidingen (leeraantallen en gediplomeerden) in het vmbo, mbo en hbo besproken. In hoofdstuk 2 en 3 wordt op basis van de subsidiebestanden van OOM het gebruik van OOM bedrijven en werknemers van de diverse bijscholingsregelingen, leerwerkregelingen en stagevergoedingen geanalyseerd. Er is gekeken naar het gebruik van de regelingen over de periode 2006 tot Hoofdstuk 2 gaat in op het gebruik van de OOM leerwerkregelingen: on-the-job, off-the-job en scholingspool. Het gebruik van deze regelingen wordt vergeleken met de ontwikkelingen in het metaaltechnisch beroepsonderwijs. Daarnaast wordt het gebruik van de stagevergoedingen voor vmbo, mbo en hbo leerlingen geanalyseerd. In hoofdstuk 3 worden de bijscholingsactiviteiten van bedrijven en werknemers in kaart gebracht. Geanalyseerd wordt welk deel van de bedrijven zich bezighoudt met bij scholen, hoeveel werknemers bijscholing volgen en hoeveel bijscholingsdagen hierbij worden ingezet. Tot slot wordt ook bekeken welk type cursussen wordt gevolgd en welke trends op het gebied van bijscholen eventueel zichtbaar zijn. 5

7 Samenvatting OOM Onderwijsinformatie cijfers en trends 2008/2009 In opdracht van het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Metaalbewerking (OOM) heeft CINOP de OOM Onderwijsinformatie 2008/2009 uitgevoerd. Het doel van deze monitor is inzicht te geven in de stand van zaken en ontwikkelingen in de beroepskolom (vmbo, mbo, hbo), het onderwijs in de metaalbewerking en bijscholing van medewerkers in de metaalbewerking. Gegevens uit het rapport zijn ontleend aan het Arbeidsmarktonderzoek van Kenteq, bestanden van cfi, cbs, hbo-raad en OOM subsidiebestanden van bijscholing en Leer- Werkbijdragen met de peildatum 1 september Aangezien nog niet alle aanvragen voor LeerWerkbijdragen van 2008 zijn ingestuurd en/of verwerkt, ligt het eindresultaat voor 2008 nog niet vast. De gegevens uit 2008 zijn onder voorbehoud. Tenslotte is de PTT, de regeling om bijscholing te stimuleren, in 2009 tijdelijk stopgezet. De aantallen cursussen, bedrijven en werknemers zijn daarom niet vergelijkbaar met voorgaande jaren. Relatieve vergelijkingen met andere jaren kunnen wel worden gemaakt. Landelijke ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo, hbo Aantal metaaltechnische vmbo- en mbo-leerlingen daalt Het aantal leerlingen in een metaaltechnische beroepsopleiding (vmbo, mbo en hbo) daalt met 2,6%. De overige technische opleidingen, die de laatste jaren zijn gegroeid qua leerlingaantallen, blijven in 2008/2009 stabiel. De daling in de metaaltechnische beroepsopleidingen wordt veroorzaakt door zowel een daling in het metaaltechnisch vmbo-onderwijs (-5%) als in het mbo-onderwijs (-5%). Voor een deel is de daling van het metaaltechnisch vmbo-onderwijs gerelateerd aan de daling van het vmbo-onderwijs in het algemeen (-2%). Een tweede mogelijke verklaring voor deze daling is de toename van de gemengde technische opleidingen. De daling in metaaltechnisch mbo-onderwijs wordt veroorzaakt door een daling bij de assistentopleiding (niveau 1) en de middenkaderopleiding (niveau 4). Beide opleidingen verliezen leerlingen aan breed vormende technische opleiding zoals aka (Arbeidsmarktgekwalificeerd assistent,niveau 1) en wei (werktuigbouwkunde, elektrotechniek en installatietechniek, niveau 4), die leerlingen aantrekken. De trend naar meer brancheoverstijgende opleidingen op niveau 1 en 4 zet verder door. Verschuiving van bol- naar bbl-leerlingen Het totaal aantal metaaltechnische bol-leerlingen daalt met 24%. Daarentegen stijgt het aantal bbl-leerlingen met 9%. Er is duidelijk sprake van een verschuiving van bol-opleidingen richting bbl-opleidingen. Door de verbeterde arbeidskansen in 2008 in de metaalbewerking kiezen mogelijk meer leerlingen om in dienst te gaan bij een leerbedrijf in plaats van een voltijd opleiding te volgen. De economische crisis heeft de sector pas later in 2008 getroffen. In schooljaar 2009/2010 zouden mogelijk de effecten van de crisis op de instroom van bbl-leerlingen te zien zijn. Mogelijk neemt dan het aantal bol-leerlingen weer toe. Het is aan te bevelen om volgend jaar tussentijds in samenspraak met Kenteq de leerlingenontwikkeling bol en bbl opnieuw te bekijken. 6

8 Onderwijsontwikkelingen in de metaalbewerking Stijgende lijn OOM bedrijven die leerlingen opleiden In 2008 zijn er op dit moment (peildatum 1 september) bedrijven die een of meer leerlingen opleiden. Het aantal bedrijven met een leerling in opleiding is gestegen van bedrijven in 2006 tot bedrijven in Dit betekent een stijging van 14%. In 2007 leidt 10% van de bedrijven in de metaalbewerking één of meer leerlingen op. De verwachting is dat in 2008 de stijgende lijn van wordt doorgezet. Grote bedrijven met meer dan 15 werknemers starten naar verhouding vaker met het opleiden van bbl-leerlingen dan kleine bedrijven. Het aandeel grote bedrijven die leerlingen opleidingen neemt met 3% toe naar 64% in Het opleiden van leerlingen wordt in toenemende mate een zaak van grote bedrijven. Stijgende lijn leerlingen In 2008 zijn er op dit moment (peildatum 1 september) 1961 leerlingen met een opleiding begonnen. Het aantal leerlingen is gestegen van in 2006 tot leerlingen in Dit betekent een stijging van 27%. De verwachting is dat in 2008 de stijgende lijn van wordt doorgezet. Stijging instroom op alle niveaus, ook niveau 3 stijgt licht De instroom op niveau 3 stagneerde in Maar op 1 september 2009 ligt het aantal instromers op niveau 3 in het schooljaar 2008/2009 al 8% hoger dan het jaar daarvoor. De ervaring leert dat het aantal aanvragen voor 2008/2009 nog verder zal stijgen. In 2007 zijn er 29% meer leerlingen op niveau 1, 34% meer leerlingen op niveau 2 en maar liefst 132% (van 47 naar 109 leerlingen) meer leerlingen op niveau 4 ingestroomd. Opvallend is dat de landelijke trend laat zien dat de ontwikkeling van brancheoverstijgende opleidingen bij de metaaltechnische opleidingen tot grote dalingen leidt op niveau 1 en 4. Vooralsnog ondervinden de OOM bedrijven hiervan geen nadelige gevolgen en blijft de instroom van leerlingen op deze niveaus stijgen. Stijging scholingspool-leerlingen De scholingspool kent in 2007 een start van 70 leerlingen (4%). In 2008 zijn er reeds 116 leerlingen (6%) met de opleiding begonnen. Bijlage 1 geeft een overzicht van de instroom van leerlingen bij de verschillende scholingspools. De grootste groep leerlingen wordt volgens de on-the-job-variant opgeleid (77%). Het aandeel on-the-job-leerlingen is ten opzichte van een jaar eerder met 1% gedaald. 17% van de leerlingen wordt off-the-job opgeleid, dit aandeel is stabiel gebleven. Sinds de start van de Scholingspool is het aandeel on-the-job-leerlingen gedaald. Een deel van de leerlingen en bedrijven die voorheen kozen voor de on-the-job-variant kiezen nu voor de scholingspool. In de scholingspool variant is er meer ondersteuning voor het bedrijf en de leerling door een praktijkcentrum. Het aandeel off-the-job- leerlingen is stabiel gebleven. Dit duidt erop dat deze opleiding voorziet een behoefte van een bepaald deel van de bedrijven/ leerlingen. Stijgende lijn vmbo en mbo stagiaires hbo stages In 2008/2009 is voor bijna 1900 mbo-stagiairs subsidie aangevraagd door een OOM-bedrijf. Er is op dit moment sprake van een beperkte stijging. De stagiaire mbo cijfers van 2008/2009 zullen naar verwachting nog verder oplopen. Het totaal aantal stagiaires is de laatste jaren met 300 tot 400 leerlingen gegroeid. Opvallend is dat het aantal vmbo (+39%) en hbo stagiaires (+23%) in 2008/2009 sterk zijn gestegen. 7

9 Ontwikkelingen in bijscholing in de metaalbewerking Bijscholing in metaalbewerking zit in de lift Steeds meer bedrijven bieden werknemers de mogelijkheid om een cursus/training te volgen. In 2008 zijn er ten opzichte van 2007 de volgende ontwikkelingen: 10 % minder cursusdeelnames; 2% meer werknemers die een cursus volgden; 5% meer bedrijven die bijscholingssubsidie hebben aangevraagd. Het aantal cursusdeelnames is -10% gedaald. Een verklarende factor voor de hoge aantallen cursusdeelnames in 2007 is dat er in de toenmalige regeling geen limiet was voor het aantal cursussen per werknemer. Behalve een kwantitatieve ontwikkeling is het ook opvallend dat er een aantal kwalitatieve verschuivingen zijn. Opvallend grote stijgingen zijn te zien bij cursussen voor Kwaliteit (+81%) en Talen (+35%). Cursussen die zijn afgenomen zijn Communicatie (-55%), managementcursussen (-32%) en Persoonlijke Ontwikkeling (-70%). Behalve management cursussen (6% in 2008) zijn dit opleidingen die een klein aandeel van het totaal aantal cursussen vertegenwoordigen. Het aandeel logistieke cursussen is zowel in 2008 als in 2009 gestegen (2%). In 2008 en 2009 is het aandeel Veiligheid, milieu en Arbo is weer toegenomen tot 26%. Opvallend is verder dat het aandeel technische metaalopleidingen zijn gedaald. Voorbeelden hiervan zijn Techniek (-10%), Lassen (-10%) en Verspaning (-10%). De verhouding tussen de overige verschillende soorten cursussen ten opzichte van het totaal is nagenoeg gelijk gebleven. Opvallend is dat tijdens de PTT het grootste deel van het scholingsbudget niet meer Veiligheid, milieu en arbo is. 12 Procent van de scholingsgelden gaat naar cursussen in deze scholingscategorie. Verder is opvallend dat meer geld omgaat in de scholingscategorieën Automatisering (+1%), Lassen (+2%), Elektrotechniek (+1%) en CAD (+1%). 8

10 1 Ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo, hbo Ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo en hbo: Het aantal leerlingen in een metaaltechnische beroepsopleiding (vmbo, mbo en hbo) daalt met 2,6%. De ontwikkeling van de overige technische opleidingen is stabiel te opzichte van vorig jaar. Deze daling wordt veroorzaakt door een daling in het metaaltechnisch vmbo-onderwijs (-5%) en mbo-onderwijs (-5%). In het hbo-onderwijs stijgen de leerlingenaantallen licht met ongeveer 2%. Voor een deel is de daling van het vmbo onderwijs gerelateerd aan de daling van het vmbo onderwijs in het algemeen (-3%). Een tweede mogelijke verklaring voor deze daling zou de toename van de gemengde technische opleidingen kunnen zijn. Voor metaaltechnische mbo opleidingen op zowel niveau 1 als niveau 4 geldt dat de oude branchespecifieke opleidingen worden afgebouwd en vervangen door brancheoverstijgende opleidingen. De metaaltechnische opleidingen niveau 1 en 4 hebben te maken met een terugloop van leerlingen van respectievelijk -20% en -23%. De metaaltechnische mbo opleidingen op niveau 2 en 3 kennen een opgaande trend. De stijging van de laatste jaren op niveau 3 zet met 6 % verder door. Het totaal aantal metaaltechnische bol-leerlingen daalt met 24%. Daaren tegen stijgt het aantal bbl-leerlingen met 9%. Er is sprake van een ver schuiving van bol opleidingen richting bbl opleidingen. Een mogelijke verklaring voor de groei van de bbl-opleidingen en de daling van de bol-opleidingen is de groei van de werkgelegenheid in onder andere de metaalbewerking in Door de verbeterde arbeidskansen kiezen mogelijk meer leerlingen om in dienst te gaan bij een leerbedrijf in plaats van een voltijd opleiding te volgen. De economische crisis heeft de sector pas laat in 2008 getroffen. Volgende jaar zouden mogelijk de effecten van de crisis op de instroom van bbl-leerlingen te zien zijn. Mogelijk neemt dan het aantal bol-leerlingen weer toe. Er zijn geen grote veranderingen waar te nemen binnen de metaaltechnische hbo opleidingen. Het aantal mensen dat een metaaltechnische hbo-opleiding volgt is stabiel (+2%). De dalende trend van het aantal gediplomeerden van metaaltechnische hbo-opleidingen zet door met een daling van 6% in Ontwikkelingen aantallen leerlingen in de beroepskolom In het schooljaar 2008/2009 volgen ruim leerlingen een metaaltechnische opleiding in het vmbo, mbo of hbo. Dit komt overeen met 3 % van het totaal aantal leerlingen in het beroepsonderwijs. 9

11 Tabel 1 Aantal leerlingen metaaltechnisch vmbo/mbo/hbo ten opzichte van het overige beroepsonderwijs 2008/ /2009 % Metaaltechnische opleidingen % Overige technische opleidingen % Niet-technisch beroepsonderwijs % Beroepsonderwijs totaal % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2009/2010. Het aantal leerlingen dat een metaaltechnische opleiding volgde daalde het vorig jaar met ongeveer 4,1%. Dit jaar (2007/2008) is de daling 2,6%. De daling is dus minder sterk dan vorig jaar, maar nog steeds substantieel. De leerlingenaantallen voor de overige technische opleidingen en de niet-technische opleidingen zijn in 2008/2009 licht gestegen, respectievelijk 0,3% en 1,8% gestegen. De leerlingenaantallen van de metaaltechnische opleidingen vertonen een dalendetrend. Dit komt niet overeen met de ontwikkeling van de overige technische opleidingen, die de laatste jaren meer leerlingen hebben getrokken. Daarentegen is verschil minder groot dan voorgaande jaren. De ontwikkeling van de leerlingenaantallen binnen het totale beroepsonderwijs is ook duidelijk positief (1,3%). Tabel 2 Ontwikkeling leerlingaantallen metaaltechnisch vmbo/mbo/hbo t.o.v. het overig beroepsonderwijs / / /2009 Verschil 2007/ /2009 Metaaltechnische opleidingen ,6% Overige technische opleidingen ,3% Niet-technisch beroepsonderwijs ,8% Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2009/2010. De daling van het aantal leerlingen in het metaaltechnisch beroepsonderwijs is een combinatie van een daling van het aantal leerlingen in het vmbo (-5%) en een daling van het aantal leerlingen in het metaaltechnisch beroepsonderwijs in het mbo (-5%). Ook de overige technische opleidingen in het vmbo (-3%) en mbo (0%) stagneren. 10 In het hbo is zowel het aantal studenten dat een metaaltechnische opleiding licht gestegen (2%). Ook binnen de overige opleidingen valt een lichte stijging te noteren (3%).

12 Tabel 3 Ontwikkelingen leerlingenaantallen metaaltechnische opleidingen, overige technische opleidingen en niet-technische opleidingen Beroepskolom 2006/ / /2009 Verschil 2007/ /2009 vmbo (leerjaar 3 + 4) Metaaltechnische opleidingen % Overige technische opleidingen % Niet-technische opleidingen % mbo Metaaltechnische opleidingen % Overige technische opleidingen % Niet-technische opleidingen % hbo Metaaltechnische opleidingen % Overige technische opleidingen % Niet-technische opleidingen % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2009/

13 1.2 Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen vmbo Er zijn in het vmbo twee opleidingsrichtingen die tot het metaaltechnisch beroepsonderwijs gerekend kunnen worden. Het zijn de richtingen metaaltechniek en metalektro. Onderstaande tabel beschrijft de ontwikkelingen van de leerlingenaantallen in leerjaar 3 en 4 van deze twee opleidingen. Tabel 4 Leerlingenaantallen metaaltechnische opleidingen vmbo / / /2009 Verschil 2007/ /2009 Metaaltechniek * -5% Metalektro * -6% Totaal * -5% Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2009/2010 *Onder voorbehoud De laatste jaren groeiden de twee opleidingen wat betreft leerlingenaantallen naar elkaar toe. Dit jaar kampen beide opleidingen met aanzienlijke terugloop van leerlingaantallen. Totaal is de terugloop van metaaltechnische leerlingen 5 %. De daling is voor een deel te verklaren uit de daling van het totaal aantal leerlingen in het vmbo (2%). Een tweede mogelijke oorzaak van de daling is de verschuiving van specifieke opleidingen naar meer algemene opleidingen binnen het vmbo. Uit tabel 5 wordt duidelijk dat vmbo breed er een ontwikkeling naar gemengde leerwegen waar te nemen is. In 2008/2009 steeg het aantal leerlingen in de gemengde leerwegen 1 met 3%. Tabel 5 Ontwikkeling vmbo-leerlingen landelijk / / /2009 Verschil 2007/ /2009 vmbo/lwoo gemengde leerweg 3/ % vmbo/lwoo kaderberoepsger 3/ % vmbo/lwoo basisberoeps som 3/ % vmbo/lwoo theoretische leerweg % Totaal % CBS statline, november Een gemengde leerweg is een combinatie van theoretisch (algemeen) en praktisch (beroepsgericht) onderwijs. Leerlingen doen examen in vijf algemene vakken en een beroepsgericht vak. De gemengde leerweg is qua niveau gelijk aan de theoretische leerweg.

14 1.3 Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen mbo De ontwikkelingen in mbo-onderwijs zijn stabiel in 2008/2009 als het gaat om leerlingaantallen. Er zijn 1% meer leerlingen mbo breed. Voor de sector techniek is er daling van 2% op te tekenen en specifiek voor de OOM relevante metaaltechnische opleidingen is de daling 5%. Tabel 6 Ontwikkeling mbo-leerlingen / / /2009 Verschil 2007/ /2009 Mbo totaal % Mbo techniek % Mbo metaal % Totaal % CBS statline, november 2009 en Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2009/

15 Opleidingsniveaus metaaltechnisch mbo Er bestaan vier verschillende opleidingsniveaus in het mbo. Onderstaande tabel beschrijft de ontwikkelingen van de leerlingenaantallen binnen deze vier niveaus in het metaaltechnisch mbo. Tabel 7 Leerlingenaantal metaaltechnisch mbo naar niveau / / /2009 Verschil 2007/ /2009 Niveau 1 Assistent opleiding % Niveau 2 Basisberoepsopleiding % Niveau 3 Vakopleiding % Niveau 4 Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding % Totaal % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2009/2010 Het aantal leerlingen dat een metaaltechnische opleiding volgt op niveau 1 is gedaald met 20% en voor niveau 4 is de daling zelfs 23%. Voor niveau 1 is dit verklaren doordat de oude branchespecifieke assistentenopleidingen worden afgebouwd en vervangen door een brancheoverstijgende opleiding op niveau 1: aka (Arbeidsmarktgekwalificeerd assistent). Dezelfde trend is zichtbaar op niveau 4, de overstijgende opleidingen zijn een combinatie tussen werktuigbouwkunde, elektrotechniek en installatietechniek (wei). De leerlingen in deze brancheoverstijgende opleidingen vormen ondanks deze verbreding een potentiële doelgroep voor de metaalbewerking. De opleidingen op niveau 2 en 3 kennen een opgaande trend. De stijging van de laatste jaren op niveau 2 en 3 zet met 6% verder door. 14

16 Bol/bbl metaaltechnisch mbo De volgende tabel splitst de ontwikkeling van leerlingenaantallen uit naar niveau en leerweg (bol/bbl). Tabel 8 Aantal leerlingen binnen metaaltechnisch mbo naar bol/bbl en niveau bol bbl Opleidingsniveau 2007/ /2009 Verschil 2007/ /2009 Verschil 1 Assistent opleiding % % 2 Basisberoepsopleiding % % 3 Vakopleiding % % 4 Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding % % Totaal % % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2009/2010 Bol Het totaal aantal metaaltechnische bol-leerlingen daalt met 24%. Bij alle niveaus van opleiding zijn er aanzienlijke dalingen. Het aantal bol-leerlingen dat de middenkaderopleiding volgt is met 25% gedaald. Daarnaast zijn er ook sterke dalingen in de assistenten opleiding (-22%), basisberoepsopleiding (-21%) en de vakopleiding (-19%). Bbl Binnen de bbl-leerweg is voor alle opleidingen, behalve de assistentenopleiding, een sterke groei waar te nemen. Voor de totale groep bbl-leerlingen is de groei 9%. De assistentenopleiding daalt met 19%. Dit is te wijten aan de verhoogde instroom bij de AKA opleidingen. De opleidingen op niveau 2, 3 doen het goed wat de ontwikkeling van leerlingenaantallen betreft (+14% en +10%). De middenkaderopleiding groeit met 1%. Een mogelijke verklaring voor de groei van de bbl-opleidingen en de daling van de bol-opleidingen is de groei van de werkgelegenheid in onder andere de metaalbewerking in Door de verbeterde arbeidskansen kiezen mogelijk meer leerlingen om in dienst te gaan bij een leerbedrijf in plaats van een voltijd opleiding te volgen. De economische crisis heeft de sector pas laat in 2008 getroffen. In het rapport van volgend jaar zouden hiervan mogelijk de effecten op de instroom van bbl-leerlingen te zien zijn. Een ander relevant gegeven om de ontwikkeling van de BOL is te volgen is de 2 maandelijkse peiling van stageplaatsen door Kenteq. 15

17 Aandeel bol en bbl naar niveau Onderstaande tabel gaat in op de verhouding van het aantal bol-leerlingen en bbl-leerlingen per niveau. Tabel 9 Verhouding bol/bbl naar opleidingsniveau Opleidingsniveau 2007/ /2009 % bol %bbl % bol %bbl 1 Assistent opleiding 24% 76% 23% 77% 2 Basisberoepsopleiding 22% 78% 16% 84% 3 Vakopleiding 14% 86% 10% 90% 4 Middenkaderopleiding/ 89% 11% 86% 14% Specialistenopleiding Totaal 43% 57% 35% 65% Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2009/ % van de leerlingen volgt een bbl-opleiding. Voor de niveau 2 en 3 opleidingen is het accent nog meer naar de bbl verschoven, respectievelijk 84% en 90% van de leerlingen volgt een bbl-opleiding. Voor de niveau 4 opleidingen is de verdeling bol/bbl ongeveer stabiel. In de vakopleiding volgt 89% van de leerlingen de bbl-variant. Bij de middenkaderopleidingen zitten 86% van de leerlingen in de bol-variant. De niveau 4 opleidingen zijn meer gericht op doorgroeien naar hbo opleidingen. 16

18 Gediplomeerden mbo De onderstaande tabel toont de ontwikkeling van het aantal gediplomeerden van metaaltechnische mbo-opleidingen per niveau. Tabel 10 Gediplomeerden metaaltechnisch mbo naar niveau / / /2009 Verschil Assistent opleiding % 2. Basisberoepsopleiding % 3. Vakopleiding % 4. Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding % Totaal % CBS statline, november 2009 Het aantal gediplomeerden in het metaaltechnisch mbo is gestegen met 5%. De niveau 4 opleidingen kennen een stijging van het aantal gediplomeerden (13%). Gezien de daling van de instroom op dit niveau is de komende jaren een terugval van het aantal gediplomeerden te verwachten. Daarnaast vertaalt de stijging in de aantallen leerlingen in de vakopleiding (niveau 3) van de laatste jaren in meer gediplomeerden (+5%). De daling van het aantal gediplomeerden op niveau 1 laat zich verklaren door een verminderde instroom van de laatste jaren (zie tabel 7). Opleidingsclustering mbo Op dit moment bestaan er iets meer dan 120 metaaltechnische opleidingen in het mbo. In dit onderzoek zijn deze opleidingen geclusterd volgens veertien opleidingsrichtingen. Constructiewerker. Fijnmechanische techniek. Lassen. Machinebouw mechatronica. Middenkaderopleiding/werktuigbouwkunde. Metaalbewerker Mobiele werktuigen. Monteur service en onderhoud. Operator. Pijpenbewerker. Plaatwerken. Verspanen. Vliegtuigen. Werkvoorbereider/tekenaar. 17

19 Onderstaande tabel geeft aan hoeveel leerlingen er in elke opleidingsrichting zitten in de laatste twee jaar. Tabel 11 Leerlingenaantallen van opleidingsrichtingen van metaaltechnische mbo-opleidingen / /2009 Naam cluster Aantal % Aantal % Middenkaderopleiding / werktuigbouwkunde % % Lassen % % Monteur service & onderhoud % % Metaalbewerker nvt nvt % Constructiewerker % 993 8% Machinebouw mechatronica 691 5% 965 8% Vliegtuigen % 942 8% Mobiele werktuigen 829 6% 855 7% Verspanen % 844 7% Plaatwerken 785 6% 625 5% Fijnmechanische techniek 448 3% 599 5% Operator 210 2% 398 3% Pijpenbewerker 116 1% 111 1% Werkvoorbereider/tekenaar 21 0% 16 0% Totaal % % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2009/2010 De twee grootste opleidingsrichtingen zijn de middenkaderopleiding/werktuigbouwkunde en lassen. Deze twee clusters bevatten ongeveer 33% van alle metaaltechnischemboleerlingen. Opvallend is dat de middenkaderopleiding/werktuigbouwkunde te maken heeft met een terugloop van leerlingen. Dit is voornamelijk te wijten aan de terugloop in de bol 4 opleidingen. Zoals echter eerder is aangegeven gaan steeds meer niveau 4 leerlingen een zogenaamde wei-opleiding volgen. De meeste opleidingen zijn gegroeid ten opzichte van vorig jaar. De opleidingen Lassen, Verspanen en plaatwerken kennen een daling in 2008/2009. De oorzaak is een verschuiving van leerlingen naar nieuwe opleidingen gericht op algemeen metaalbewerker. Deze opleidingen waren er niet in 2007/2008, maar hebben 1005 leerlingen in 2008/

20 1.4 Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen hbo Opleidingsrichtingen hbo Tabel 12 gaat in op de ontwikkelingen van het aantal studenten binnen het metaaltechnisch hbo. Tabel 12 Ontwikkeling aantallen studenten binnen metaaltechnisch hbo naar opleidingsrichting /2007 Aantal 2007/2008 Aantal 2008/2009 Aantal Verschil 2007/ /2009 Verschil 2007/ /2009 Aviation % Engineering, design & innovation % Luchtvaarttechnologie % Scheepsbouwkunde % Technische bedrijfskunde % Werktuigbouwkunde / business engineering % Totaal metaaltechnisch hbo % Bron: hbo-raad november Het aantal studenten dat een metaaltechnische hbo-opleiding volgt is stabiel (+2%). Voor de twee grootste opleidingen (werktuigbouwkunde/business engineering en technische bedrijfskunde) geldt dat het aantal studenten redelijk stabiel is. Het aantal studenten bij de opleiding scheepsbouwkunde is in 2008/2009 met 6% gedaald. De opleiding luchtvaarttechnologie is licht gestegen (+3%). Tenslotte kennen de opleidingen aviation (+11%), maar ook engineering, design & innovation (+26%) een stijgende lijn. Engineering, design & innovation is een brede technische opleiding waarin techniek en ontwerpen in het licht staan van maatschappelijke behoeftes. Deze brede toepassingen van techniek vormen kennelijk een aantrekkelijk perspectief voor studenten. 19