Arbeidsmarkt Metaalbewerking 2004 Regio Rijnstreek/Haaglanden

Transcriptie

1 Arbeidsmarkt Metaalbewerking 2004 Regio Rijnstreek/Haaglanden Overview Hieronder wordt ingegaan op een aantal arbeidsmarktaspecten in de regio Rijnstreek/Haaglanden, die op basis van de resultaten van het huidige monitoronderzoek van 2004 kunnen worden afgeleid. Allereerst wordt ingegaan op algemene aspecten betreffende bedrijvigheid, werkgelegenheid en personele samenstelling in de regio. Daarna wordt ingegaan op de aspecten instroom, doorstroom en uitstroom. De resultaten van de regio Rijnstreek/Haaglanden worden afgezet tegen het landelijk beeld, alle OOM-bedrijven en -werknemers. Per aspect van de arbeidsmarkt wordt - indien relevant - tevens ingegaan op de kleine bedrijven, bedrijven tot en met 15 werknemers. A. ALGEMEEN 1. Ontwikkeling bedrijvigheid en werkgelegenheid end voor de ontwikkeling van de bedrijvigheid en werkgelegenheid van de metaalbewerking in de regio Rijnstreek/Haaglanden is onder meer: een relatief minder sterke toename van bedrijvigheid en werkgelegenheid in de periode dan landelijk; een relatief iets minder sterke daling in werkgelegenheid in de periode dan landelijk, daarentegen daalde de bedrijvigheid in deze periode iets sterker dan landelijk. Overzicht 1 en bedrijvigheid en werkgelegenheid januari 2004 in Rijnstreek/Haaglanden Bedrijvigheid metaalbewerkingbedrijven (9% van het totaal aantal OOM-bedrijven in Nederland). Periode aantal bedrijven afgenomen met -2,7% (landelijk -2,2%). Werkgelegenheid werknemers (8% van het totaal aantal werknemers bij OOM-bedrijven in Nederland). Periode aantal werknemers afgenomen met -2,0% (landelijk -3,1%). Ruim 80% van de bedrijven heeft minder dan 16 werknemers in dienst. Het aandeel kleine bedrijven is in Rijnstreek/Haaglanden iets hoger dan landelijk. De kleine bedrijven zijn in Rijnstreek, Haaglanden goed voor 39% van de werkgelegenheid; landelijk is dat 35%. DIJK12 Beleidsonderzoek oktober

2 2. Personele samenstelling Naar hoofdclusters van beroepen wijkt Rijnstreek/Haaglanden niet veel af van het landelijk beeld: in Rijnstreek/Haaglanden heeft bijvoorbeeld 66% van het personeel een technisch uitvoerende functie; bij alle OOM-bedrijven landelijk is dat 67%. In de regio is een relatief iets groter aandeel van het technisch uitvoerend personeel (6%) werkzaam op het gebied van storing en onderhoud dan landelijk (4%). Van belang is de leeftijdsopbouw van het personeel bij de OOM bedrijven in de regio. In onderstaand overzicht wordt een aantal kerngegevens gegeven. Overzicht 2 en leeftijdsopbouw, ontgroening en vergrijzing januari 2004 in Rijnstreek/Haaglanden Leeftijdsopbouw werknemers Ontgroening en vergrijzing De gemiddelde leeftijd van werknemers zowel in Rijnstreek/Haaglanden als landelijk is bijna 38 jaar. In de regio is 14,1% van de werknemers jonger dan 25 jaar (landelijk 12,7%). In Rijnstreek/Haaglanden is ongeveer 9,3% van de werknemers ouder dan 54 jaar (landelijk 8,8%). In de periode is het aantal werknemers jonger dan 25 jaar afgenomen met -6,2% (landelijk -7,1%). In de periode is het aantal werknemers ouder dan 54 toegenomen met 3,4% (landelijk 5,5%). Vergrijzing vindt met name plaats bij directie en managementleden en bij meewerkend leidinggevenden, waarbij respectievelijk 43% en 49% ouder is dan 44 jaar. Landelijk is dat respectievelijk 45% en 51%. De regio kent een iets hoger aandeel jongere werknemers (jonger dan 25 jaar) dan landelijk. Het aandeel ouderen (ouder dan 54 jaar) is ongeveer gelijk. De regio is dus iets minder ontgroend dan landelijk. Het laatste jaar is het aantal jongere werknemers relatief iets minder afgenomen dan landelijk en is het aantal ouderen iets minder toegenomen. Een apart aandachtspunt is de vergrijzing van directie en leidinggevenden; dit mede in verband met opvolging en het instandhouden van bedrijvigheid in de toekomst. Bijna de helft van alle jongeren (onder 25 jaar) in de regio (49%) werkt bij een klein bedrijf (landelijk is dat 46%). Een gevolg daarvan is dat de personele samenstelling van de kleine bedrijven ook jonger is dan grote bedrijven. Van de personeelsbezetting bij kleine bedrijven in de regio is 18% jonger dan 25 jaar; dat is hoger dan het regionale gemiddelde van 14%. Bij de grotere bedrijven (meer dan 50 werknemers) is 10% van de personele bezetting jonger dan 25. Hoewel kleine bedrijven relatief veel jongeren in dienst hebben, wil dat niet zeggen dat kleine bedrijven niet met de vergrijzingsproblematiek te maken hebben: van alle werknemers ouder dan 54 jaar, werkt 38% bij een klein bedrijf. Dat is 9% van de personeelsbezetting bij kleine bedrijven in Rijnstreek/Haaglanden. Van alle werknemers ouder dan 54 jaar werkt 26% bij de grote bedrijven, dat is 11% van de personeelsbezetting bij de grote bedrijven. DIJK12 Beleidsonderzoek oktober

3 B. INSTROOM, DOORSTROOM, UITSTROOM 1. De vijver metaaltechnisch beroepsonderwijs Rijnstreek, Haaglanden Tweederde van het personeel bij de OOM-bedrijven in de regio is technisch uitvoerend werkzaam. Deze monitor is dan ook gericht op het metaaltechnisch beroepsonderwijs. Overzicht 3 en metaaltechnisch beroepsonderwijs 2003 in Rijnstreek/ Haaglanden Leerlingen metaaltechnisch beroepsonderwijs in de regio Bijzonderheden en kwaliteitsaspecten VMBO (2003): aantal leerlingen 542; gediplomeerden 269 MBO (2003): aantal leerlingen 655; gediplomeerden 200 HBO (2003): aantal studenten 1.016; gediplomeerden 232 (2002) De regio Rijnstreek/Haaglanden telt relatief beduidend minder weinig VMBOen MBO-leerlingen en gediplomeerden dan de andere OOM-regio s. Meer dan driekwart van de leerlingen op VMBO staat ingeschreven bij de opleiding metaaltechniek. Landelijk is dat 58%. De regio telt relatief beduidend meer MBO-leerlingen en -gediplomeerden op niveau 4 dan landelijk. Op de andere 3 niveaus kent de regio relatief minder leerlingen en gediplomeerden dan landelijk. In Rijnstreek/Haaglanden wordt relatief meer BOL opgeleid dan landelijk. Vooral op de niveaus 2 en 3 is dit verschil groot. Vergeleken met de andere OOM-regio s, zijn in Rijnstreek/Haaglanden relatief minder scholen met metaaltechnische opleidingen gesitueerd. Er zijn dan ook beduidend minder leerlingen en gediplomeerden in metaaltechnische richtingen (met name op VMBO- en MBO-niveau). Voor de regionale arbeidsmarkt van OOM-bedrijven is met name de vijver van leerlingen en afgestudeerden van VMBO en MBO van groot belang. In 2003 telde deze vijver (voor vervolgopleidingen en arbeidsmarkt) 469 afgestudeerden, waarvan 57% VMBO en 43% MBO. 2. Instroom leerlingen BBL bij OOM-bedrijven Meer directe instroom vindt onder meer plaats via de Beroeps Begeleidende Leerweg (BBL) in het MBO, waarbij leerlingen bij bedrijven worden opgeleid en aldaar ook vaak na hun opleiding een werkkring vinden. Het hebben en houden van leerlingen is van belang voor de vervanging van uitstromende vaklieden en het behoud van vakmanschap voor bedrijven. Overzicht 4 BBL en instroom BBL 2002 in Rijnstreek/Haaglanden In 2002 startten bij 67 bedrijven 95 leerlingen/werknemers. In Rijnstreek, Haaglanden zijn relatief beduidend minder bedrijven en leerlingen/werknemers met BBL-trajecten gestart dan landelijk. Zowel in Rijnstreek/Haaglanden als landelijk wordt zo n 60% van de BBLtrajecten op niveau 2 gevolgd. Op niveau 2 wordt relatief meer opgeleid voor constructiewerk/lassen en elektro & installatie dan landelijk. In Rijnstreek/Haaglanden wordt bijna volledig on the job opgeleid (98%). Dit aandeel ligt landelijk lager, op 85%. DIJK12 Beleidsonderzoek oktober

4 In Rijnstreek/Haaglanden wordt - volgens de OOM-subsidie gegevens - beduidend minder BBL opgeleid door de bedrijven dan in de rest van het land. Van de 95 instromende leerlingen in 2002 wordt 43% opgeleid bij de kleine bedrijven. Landelijk is dat 41%. Overzicht 5 Instroom en aanbod BBL ten opzichte van bedrijvigheid en werkgelegenheid in Rijnstreek/Haaglanden Aandeel bedrijvigheid 9% Aandeel werkgelegenheid 8% Aandeel instroom BBL 6% Instroomindex BBL 74 (Nederland = 100) Aandeel totale aanbod BBL 2% Aanbodindex BBL 27 (Nederland = 100) In de regio is 9% van alle OOM-bedrijven gevestigd en 8% van de totale werkgelegenheid. Van de totale BBL-instroom bij alle OOM-bedrijven in Nederland, neemt de regio 6% voor haar rekening. Dit is een relatief laag aandeel in verhouding tot bedrijvigheid en werkgelegenheid. Dit komt ook tot uiting in een lage instroomindex BBL. 1 Rijnstreek/Haaglanden heeft in 2003 in totaal een aanbod van zo n 150 BBL-leerlingen in het reguliere MBO-onderwijs. Dat betekent dat 2% van alle BBL-leerlingen in Nederland in de regio wordt opgeleid. De regio kent dus een vrij klein aanbod van BBL-leerlingen. Dit uit zich ook in een lage aanbodindex BBL. 2 Het aanbod van BBL-leerlingen is in de regio vrij klein. Het is mogelijk dat dit de oorzaak is dat bij relatief weinig bedrijven BBL-ers instromen en dat zelfs sprake is van een tekort in de regio. Ter illustratie: In 2002 zijn in totaal 95 leerlingen ingestroomd bij de bedrijven. Het totale BBL-aanbod betrof in 2003 zo n 150 leerlingen (alle leerjaren). De bedrijven in de regio hebben dus waarschijnlijk al een (zeer) groot deel van het aanbod aangetrokken. Dit kan er op duiden dat bedrijven ook buiten de regio leerlingen werven. 3. Bijscholing Bijscholing is onder meer van belang voor het bijhouden van vakmanschap, voor de employability van werknemers en het volgen van innovaties. Bij OOM kan hiervoor subsidie worden verkregen. Volgens deze subsidiegegevens verschilt de regio Rijnstreek/-Haaglanden wat betreft het aandeel werknemers dat is bijgeschoold nauwelijks van het landelijk beeld. In de regio vroegen echter relatief minder bedrijven bijscholingssubsidie aan dan landelijk. 1 De instroomindex BBL drukt het percentage BBL-instroom (2002) op het werknemersbestand (1/12003) in de regio uit. Het landelijke indexcijfer voor 2002 is daarbij op 100 gesteld. 2 De aanbodindex BBL drukt het percentage BBL-leerlingen (2003) op het werknemersbestand (1/1/2003) in de regio uit. Het landelijke indexcijfer voor 2003 is daarbij op 100 gesteld. DIJK12 Beleidsonderzoek oktober

5 Overzicht 6 en bijscholing 2003 in Rijnstreek/Haaglanden Bijscholing In 2003 vroegen in Rijnstreek/Haaglanden 371 bedrijven bij OOM subsidie aan voor werknemers. Dus: 32% van de bedrijven vroeg bijscholingssubsidie aan voor 16% van de werknemers. In de regio vroegen relatief iets minder bedrijven bijscholingssub- sidie aan dan landelijk. In vergelijking met Nederland zijn in Rijnstreek/Haaglanden relatief veel arbo/veiligheidscursussen aangevraagd. De kleinere bedrijven vragen over het algemeen relatief minder vaak subsidie aan dan de grotere. In Rijnstreek/Haaglanden heeft in % van de kleine bedrijven (t/m 15 werknemers) bijscholingssubsidie aangevraagd. Landelijk was dit 26%. In Rijnstreek/Haaglanden heeft 80% van de grote bedrijven (meer dan 50 werknemers) bijscholingsubsidie aangevraagd; landelijk was dit 83%. 4. Uitstroom in 2003 Tussen de peildata 1 januari 2003 en 1 januari 2004 is iets meer dan 12% van het personeelsbestand uitgestroomd. De uitstroom in Rijnstreek/Haaglanden verschilt nauwelijks van de landelijke uitstroom. Uitstroom is een normale zaak en nieuw bloed is ook wenselijk. Speciale aandacht is echter gegeven aan uitstroom van personeel, dat eigenlijk maar kort (maximaal 2 jaar) in de branche heeft gewerkt. Dat zegt iets over het verloop en er is geïnvesteerd in personeel dat vervolgens weer snel weg is. In Rijnstreek/Haaglanden is 21% van de uitstroom korter dan 2 jaar in de branche werkzaam geweest; landelijk is dat 19%. Overzicht 7 en uitstroom personeel januari 2004 in Rijnstreek/ Haaglanden Uitstroom van werk- De uitstroom 2003 in Rijnstreek/Haaglanden betreft werknemers (die op 1 nemers januari 2003 in de branche werkten en op 1 januari 2004 niet meer). Dit betreft 12% van het totaal aantal werknemers in Rijnstreek/Haaglanden. Korte blijvers (maximaal 2 jaar in de branche gewerkt) Een vijfde van de uitstromers heeft maximaal twee jaar in de metaalbewerking gewerkt. Dit aandeel is iets hoger dan het landelijk aandeel korte blijvers. Het aandeel korte blijvers is in Rijnstreek/Haaglanden het hoogst onder werk- nemers jonger dan 25 jaar. Van de totale uitstroom is naar schatting ongeveer 85% weer vervangen. Dit betekent dat er minimaal à vacatures moeten zijn vervuld, waarvan naar schatting ongeveer 750 à 850 voor technisch personeel. Zowel in Rijnstreek/Haaglanden als landelijk was de relatieve uitstroom bij kleine bedrijven (t/m 15 werknemers) het hoogst. Bij deze kleine bedrijven werken ook veel jongeren. Bij kleine bedrijven (t/m 15 werknemers) stroomde in de regio 12,9% van het personeelsbestand uit de branche. Landelijk was dat 13,9%. In de regio stroomde bij grote bedrijven (meer dan 50 werknemers) 10,8% van het personeelsbestand de branche uit. Landelijk DIJK12 Beleidsonderzoek oktober

6 was dat 10,3%. 5. Verwachte uitstroom door pensionering Een belangrijk aspect voor de toekomstige arbeidsmarkt betreft de pensioneringsgolf. De komende jaren zal de generatie van na 1945, de babyboomers, met pensioen gaan. Dit gaat om grotere aantallen dan in het recente verleden het geval was. Bedrijven zullen dus in de nabije toekomst met deze uitstroom worden geconfronteerd. In de monitor is nagegaan over welke omvang het gaat voor de volgende tien jaar, alsook welke groepen het betreft. Uitgangspunt hierbij is dat werknemers gemiddeld op ongeveer 61 jarige leeftijd met pensioen gaan. Overzicht 8 Toekomstige uitstroom pensionering Verwachte uitstroom door pensionering t/m 2014 in Rijnstreek, Haaglanden In 2014 zal zowel landelijk als in Rijnstreek/Haaglanden iets meer dan 16% van het huidige totaal aantal werknemers met pensioen zijn. Vanaf 2008 is de uitstroom via pensioen in Rijnstreek/Haaglanden bijna verdubbeld in vergelijking met Het betreft veelal directie/management en meewerkend (technisch) leidinggevenden. De uitstroom via pensionering in Rijnstreek/Haaglanden verschilt nauwelijks van het landelijk beeld. Binnen de regio zullen bij kleine bedrijven (t/m 15 werknemers) relatief meer meewerkend leidinggevenden en ondersteunende personeelsleden met pensioen gaan dan bij de grotere bedrijven. DIJK12 Beleidsonderzoek oktober