Kalibemestingenblauwgevoeligheid van aardappelen. Ir. J. Prummel - Instituut voor Bodemvruchtbaarheid te Haren (Gr. )

Transcriptie

1 Kalibemestingenblauwgeveligheid van aardappelen Ir. J. Prummel - Instituut vr Bdemvruchtbaarheid te Haren (Gr. )

2 Kalibemestingenblauwgeveligheidvan aardappelen Ir. J. Frummel -Instituut vr Bdemvruchtbaarheid te Haren (Gr.) Reeds lang is uit de literatuur bekend, dat van de greifactren die van invled zijn p de blauwgeveligheid van aardappelen, kalium als vedingsstf een belangrijke rl speelt. Mulder (1949, 1955) tnde pnieuw aan dat sttblauwverkleuring samengaat met een nvldende kaliumvrziening. ardappelen die gevelig zijn vr blauw, bezitten ver het algemeen een laag kaligehaltë en een hg drgestfgehalte, weinig blauwgevelige knllen daarentegen een hg kaligehalte en een laag drgestfgehalte. Vertregt (1968) cnstateerde dat knllen met een gehalte van 2% K en lager in de drge stf zeer gevelig zijn vr blauwkleuring, knllen met 2,5% K en meer in de drge stf daarentegen weinig f niet. Lage kaligehalten gingen hierbij gepaard met hge drgestfgehalten en mgekeerd. Hewel het blauw in de knllen al lang een vrij veel vrkmende afwijking is, is het prbleem de laatste jaren weer sterk in de belangstelling gekmen. Hiervr zijn enkele rzaken aan te wijzen. In de eerste plaats is er meer beschadiging van de knllen dr de vrtgaande mechanisatie van de gst en dr de handelingen, die bij de verwerking van de partijen wrden tegepast (srteren, wassen, kleinverpakking). De geveligheid vr blauw is eveneens tegenmen, mdat de gewassen langer drgreien (in drsnee hger drgestfgehalte) als gevlg van een betere Phytphtrabestrijding. Ok wrden er nu hgere eisen aan de kwaliteit gesteld dan vreger. De betekenis van de kalibemesting en de kalitestand van de grnd vr de kalivrziening van het gewas blijkt uit figuur 1. In deze figuur is vr een grt aantal bemestingspreven met aardappelen p zeeklei de invled van de in het vrjaar tegediende kalibemesting in de vrm van zwavelzure kali en van de kalitestand van de grnd (Kgetal) p het kaligehalte van de knllen weergegeven. Het kaligehalte neemt belangrijk te naarmate het K-getal hger is. Werkelijk hge gehalten zijn pas te verwachten p kalirijke grnden. Tevens blijkt de gunstige werking van de kalibemesting p het gehalte. Enige jaren geleden is het kalibemestingsadvies vr aardappelen p kleigrnden ngal wat verhgd (Prummel, 1964). Men kan zich echter afvragen, f de verhging van dit advies wel vldende is geweest m hiermee blauw te vrkmen. Uit figuur 1 kan immers wrden afgeleid, dat het kaligehalte van de knllen bij betrekkelijk laag K-getal van de grnd met de bemesting vlgens het huidige advies (bij K-getal en resp. 280 en 230 kg K2O per ha) achter blijft bij het gehalte, dat verkregen kan wrden bij een hgere kalitestand. Een dr Vertregt (1968) gewenst gehalte van 2,5% K en meer wrdt vlgens deze gegevens pas bereikt bij een hge kalitestand van de grnd met ruime kalibemesting. Met 500 kg K2O per ha blijft het gehalte bij een gede kalitestand (K-getal 16-20) ng beneden 2%. Vr zver bekend, bestaan er geen gegevens ver de invled van zeer hge kaligiften p het kaligehalte en de blauwgeveligheid van aardappelen. Het werd daarm ndzakelijk geacht m ver de invled van de kalibemesting meer gegevens te verkrijgen. Deze bemesting kan in het najaar f in het vrjaar wrden tegediend. Bij tediening in het vrjaar krt vr het pten kmt een grt deel van de meststf bven in de aardappelrug terecht. In drge jaren kan dit een nadeel betekenen, mdat de pname dan wrdt belemmerd. Zeer hge giften in een drg vrjaar kunnen k greiremmingen verrzaken ten gevlge van een te hge zutcncentratie in het bdemvcht. Tediening in het najaar ver de stppel zu beter zijn, mdat de meststf met het plegen beter dr de buwvr wrdt verdeeld. Hge zutcncentraties wrden dan vermeden. angenmen mag wrden dat de verliezen bij herf stbemesting dr verplaatsing naar diepere lagen nder invled van de neerslag in de winter, behalve p zeer lichte zavelgrnden met een lichte ndergrnd, klein zijn. Het del van het in dit artikel besprken nderzek was tweeledig: 1 Onderzek naar de invled van een zware kalibemesting bij najaars- en vrjaarsbemesting p de blauwgeveligheid van aardappelen. / 2 Tepassing van chemisch gewasnderzek m reeds vregtijdig in het greiseizen een aanwijzing te verkrijgen ver de blauwgeveligheid van een partij aardappelen. Vral van de zijde van de verwerkende industrie bestaat vr het laatste veel belangstelling. Methde van nderzek In 1970 en 1971 zijn dr het Instituut vr Bdemvruchtbaarheid in Zeeland en p de Zuidhllandse eilanden vier kaliheveelhedenpreven met aardappelen (ras Bintje) uitgeverd p kalkhudende, zware zavelgrnden met 4,7 tt 9,1 % CaCOs en 24 tt 31 % afslibbare delen. Het K-getal van deze preven bedreg resp. 14,5, 15, 18 en 24 (waarderingsklassen kalitestand vrij laag tt vrij hg). De aardappelen werden verbuwd na wintertarwe met grasgrenbemesting f na suikerbieten. De behandelingen bestnden, behalve een nbemest bject, uit vier kaliheveelheden in de vrm van K-60, bij najaarsbemesting tt 800 kg K2O per ha, bij vrjaarsbemesting tt 400 kg K2O per ha. Bvendien waren er bjecten met een gedeelde kaligift in het najaar en in het vrjaar. De najaarsbemesting werd tegediend in ktber (1970) f in nvember (1971) vóór het p wintervr plegen, de vrjaarsbemesting in februari (1971) f in april (1970). De weersmstandigheden waren in beide jaren zeer verschillend. In 1970 kn na zeer natte vrjaarsmaanden pas in mei wrden gept, daarna vlgde een langdurige drgteperide tt eind juni, Bedrijfsntwikkeling jaargang 4 (1973) 6 (juni) 595

3 K-knl in % van de drge stf 2,5r 2,0 waardr enige greistagnatie ptrad. In 1971 werd in april gept. Mei en juni waren ten zeer nat. Drg was het in augustus 1970 en in september In navlging van Temme (1970) werden tijdens het (in 1971 half juli, in 1970 begin augustus) lfmnsters genmen vr bepaling van het drge-stfgehalte en het kaligehalte. Bij de (tweede helft september) werden in de knllen het drge-stfgehalte en het kaligehalte bepaald en dr het IBVL de geveligheid vr sttblauw vlgens de methde Meyers (1964) vastgesteld. De blauwgeveligheid werd bepaald in nvember en in februari daarpvlgend J_ K-getal Fig. 1 Verband tussen de kalitestand van de grnd (K-getal) en het kaligehalte van aardappelen p zeeklei in samenhang met de kalibemesting Resultaten Een verzicht van de resultaten wrdt gegeven in tabel 1 (bjectsgemiddelden, preven gerangschikt in vlgrde van tenemend kaligehalte in het lf znder kalibemesting). De in deze tabel vermelde blauwcijfers zijn berekend dr smmering van de percentages van het aantal knllen, waarvan het ppervlak 1-2% (licht), 2-10% (matig) en > 10% (zwaar) blauw is verkleurd. Bij de smmering werden aan deze percentages arbitrair verschillende gewichten tegekend, resp. 1, 2 en 3. Na deling dr 6 kan het aldus berekende blauwcijfer maximaal 50 zijn (alle knllen zwaar blauw). Ter beperking van de mvang van de tabel zijn de resultaten vr de najaars- en de vr- Tabel 1 Invled van de kalibemesting als gemiddelde van najaars- en vrjaarstediening p de blauwgeveligheid van aardappelen, het kaligehalte inde drge stf en het drge-stfgehalte bij verschillende kalitestandenvan de grnd Pref (met jaar) IB 1762 (1971) K-getal 14,5 Uitgeverde bepalingen* % ds, lf ƒ K2O 0 26,5 1,84 12,5 ; (K-60), kg/ha ,65 11, ,72 11, ,5 3,49 11, ,5 4,26 10,6 %K,knl) % ds, knl ƒ 1,24 23,1 1,38 22,6 1,35 22,7 1,55 22,3 1,60 22,0 IB 1589 (1970) 18 % ds, lf J 27 2,32 12,1 25,5 2,90 11,5 17 3,16 11,3 16 3,73 10,8 11,5 4,28 10,6 %K,knl ) % ds, knl ƒ 1,80 22,4 1,67 23,2 1,70 23,0 1,78 22,9 1,93 22,5 IB 1588 (1970) 15 % ds, lf ƒ 13,5 3,45 11,3 13 3,85 10,8 12,5 4,29 10,5 9 4,73 10,2 7,5 5,20 10,1 %K,knl "i % ds, knl ƒ 1,72 21,9 1,79 21,8 1,86 21,8 2,03 21,1 2,16 20,7 IB 1763 (1971) 24 % ds, lf ƒ 10 4,85 10,1 8,5 5,15 9,8 7 5,42 9,7 6,5 5,90 9,4 4,5 6,24 9,4 %K,knl) %ds,knl 1,62 20,6 1,63 20,4 1,72 20,2 1,73 19,8 1,79 19,6 * Blauwindex = Ve x % (licht + 2 x matig + 3 x zwaar blauw),nvember- en februariberdeling gemiddeld 596

4 Blauwindex ah/öc L+2M+3Z ) 800 kgk 2 0/ha Fig. 2 Invled van de kalibemesting p de blauwgeveligheid van aardappelen in afhankelijkheid van de kalitestand van de grnd jaarsbemesting gemiddeld, evenals de blauwbepalingen in nvember en februari. Het blijkt dat de kalibemesting de kans p het ptreden van blauw in belangrijke mate verlaagt. Dit gaat samen met een verhging van het kaligehalte van het gewas en een daling van het drge-stfgehalte De stijging van het kaligehalte is vral duidelijk bij het lf. De invled van de kalibemesting en van de kalitestand van de grnd p het ptreden van blauw is sterker dan verwacht zu mgen wrden uit de stijging van het kaligehalte van de knl. Een sterke afname in de blauwgeveligheid, zals bij dit nderzek is pgetreden, zu immers samen meten gaan met een eveneens duidelijke verhging van het kaligehalte, indien de kali vrziening via een wijziging in de minerale samenstelling van de knl de blauwgeveligheid zu beïnvleden. De tename van het gehalte van de knl is echter vrij gering geweest. Ondanks een vrij laag kaligehalte in de knl (meestal lager dan 2%, tabel 1) is de blauwgeveligheid bij ruime kalibemesting, resp. hge kalitestand gering. Het valt verder p, dat de kaligehalten van de knl in 1970 (preven met K-getal 15 en 18) hger zijn dan in Een rzaak hiervr kn niet wrden pgesprd. De vrjaarsbemesting heeft het kaligehalte in het gewas in beide prefjaren sms iets sterker verhgd en het drge-stfgehalte iets sterker verlaagd dan een najaarsbemesting. Erg grt zijn deze verschillen echter niet. In 1971 was het effect van de vrjaarsbemesting p de blauwgeveligheid grter dan van de najaarsbemesting; in het drge jaar 1970 was sms het mgekeerde het geval en was de najaarsbemesting dus iets beter. De vrjaarsbemesting zu dus enige vrkeur hebben, in een drg vrjaar echter de najaarsbemesting. De uitkmsten geven de indruk, dat het effect van de kalibemesting p de blauwgeveligheid verband hudt met de beschikbaarheid van bdemkali (K-getal). De werking lijkt bij lage kalitestand namelijk gemiddeld grter te zijn dan bij hge kalitestand. angenmen mag wrden, dat met tenemende kalitestand de blauwgeveligheid eveneens afneemt. De gegevens van tabel 1 wijzen in deze richting. Vr meer zekerheid hierver zu echter meer nderzek ndzakelijk zijn. In figuur 2 is de invled van de kalibemesting p de blauwgeveligheid vr de afznderlijke preven, die p grnden met verschillende kalitestanden zijn uitgeverd, weergegeven. De in deze figuur gegeven lijnen zijn verkregen dr gebruik te maken van de vernderstelde negatieve invleden van de kalibemesting en van de kalitestand van de grnd p de blauwgeveligheid en dr tepassing van een twee-dimensinale vereffening (Ferrari, 1952). De gegevens uit tabel 1 wijken per prefveld vr alle giften af van de getrkken lijnen in figuur 2. Blijkbaar spelen bij de blauwgeveligheid behalve de kalivrziening ng andere factren een rl, die wij niet in ns nderzek hebben betrkken. Uit figuur 2 kan wrden afgeleid heveel meststfkali in afhankelijkheid van de kalitestand van de grnd ndig is m weinig blauwgevelige aardappelen te verkrijgen. ls grens is hiervr aangenmen een van 10. Deze waarde kmt vlgens de gegevens van dit nderzek vereen met de k veel gebruikte index van 15% matig en zwaar blauw. Vr een grnd met K-getal 14,5 à 15, 18 en 24 bedraagt dit vlgens deze gegevens resp. 650, 500 en 200 kg K2O per ha. Deze uitkmst heeft een beperkte waarde, mdat het nderzek slechts p vier preven betrekking heeft gehad. De spreiding in de uitkmsten van deze prefvelden ten pzichte van de in figuur 2 gegeven lijnen is bvendien grt. De invled van de kalibemesting wasj)ij dit nderzek sterker dan die van het K-getal. Het resultaat van dit nderzek ver de invled van de kalitestand van de grnd p de blauwgeveligheid wrdt daarm nder vrbehud gegeven. De genemde giften zijn belangrijk hger dan de bemesting vlgens het huidige advies (bij K-getal 14 tt 18 en 24 resp. ngeveer 250 en 170 kg K2O per ha), zelfs k indien bvendien de vr de bieten en granen bestemde kali reeds gegeven wrdt aan de in het buwplan vrafgaande aardappelen (in ttaal resp. ngeveer 400 en 200 kg K2O per ha). Om de kans p blauwkleuring van aardappelen te verminderen, zu het bemestingsadvies vr kali vlgens dit nderzek dan k vrij sterk verhgd meten wrden, althans vr weinig en matig met kali vrziene grnden. Ten aanzien van het tweede del waarvr dit nderzek is pgezet (indicaties vr de te verwachten blauwgeveligheid in samenhang met het kaligehalte van het gewas en het drge-stfgehalte van de knl) is gebruik gemaakt van de gegevens van de afznderlijke veldjes per prefveld (de bjecten lagen in drievud, een herhaling is bij IB 1589 per abuis vrtijdig gegst). Het negatieve verband tussen het kaligehalte in de drge stf van het lf bij het en de blauwgeveligheid van de knllen bij de is vr het gehele materiaal weergegeven in figuur 3. De preven zijn hier met afznderlijke tekens aangegeven. Het kaligehalte van het lf in het drge-stfgehalte van de knl bij de hangen vrij nauw met el- 597

5 Blauwindex Vß(L+2M+3Z ) Blauwindex /6<L + 2M+3Z> \ 20 0a \ * * À, * * - 0,. X^ ^ ^ ^,, 1 ' > :«*' < ' V 8 8,*»* * 0 u $ K- lf in % v.d.dr. stf Fig. 3 Samenhang tussen het kaligehalte van het lf en de blauwgeveligheid van aardappelen. 0 = IBI 762, =IB 1589, m = IB 1588, = IB kaar samen (negatieve crrelatie), waardr een psitieve samenhang gevnden wrdt tussen de blauwgeveligheid en het drge-stfgehalte van de knl (fig. 4). Uit figuur 3 en 4 kan wrden afgeleid dat de kans p blauwkleuring ( 10 en hger) grt is bij een kaligehalte in de drge stf van het lf van ngeveer 4% en lager en bij een drge-stfgehalte van de knl van ngeveer 22% en hger. De kans p blauwkleuring is klein bij ngeveer 5% en meer K in het lf en ngeveer 21% en minder drge stf in de knl. Vr de hiertussen liggende trajecten in kaligehalte en drge-stfgehalte is de vrspelling minder trefzeker. Met het kaligehalte in het verse materiaal werden bij de betreffende drge-stftrajecten vr lf en knl srtgelijke verbanden gevnden als met het kaligehalte in de drge stf. In het verse materiaal van het lf lagen de bvengenemde grenswaarden resp. bij 0,4 en 0,5% K. Om een indicatie te krijgen mtrent de blauwgeveligheid kmt een bepaling van het kaligehalte van het lf bij het het meest in aanmerking. Men is dan immers reeds vregtijdig in het greiseizen, althans bij extreme waarden, geïnfrmeerd ver de kwaliteit van het te gsten eindprdukt. Samenvatting en cnclusies Een nderzek werd verricht naar de invled van de kalibemesting bij najaars- en vrjaarstediening en van de kalitestand van de grnd p de blauwgeveligheid van aardappelen, ras Bintje. Het nderzek is uitgeverd p zeeklei met vier preven gedurende twee jaren. Bij tenemende kalibemesting en kalitestand van de grnd neemt de blauwgeveligheid af. Dit gaat samen met een verhging van het kaligehalte van het gewas (lf en lu 25 / ds. knl Fig. 4 Samenhang tussen het drgestfgehalte van de knl () en de blauwgeveligheid van aardappelen. 0 = IB1762. =IB 1589.» = IB ^ =JB J763. knl) en met een verlaging van het drge-stfgehalte. De verschillen tussen najaars- en vrjaarsbemesting zijn in dit pzicht van ndergeschikte betekenis. Om blauwkleuring te vrkmen zu het bemestingsadvies vr aardappelen belangrijk hger meten wrden gesteld dan nu het geval is. Vlgens dit nderzek zu bij K-getal 14,5 à 15, 18 en 24 resp. ngeveer 650, 500 en 200 kg K2O per ha gegeven meten wrden. De betruwbaarheid van deze uitkmsten laat echter te wensen ver, gezien het gering aantal gegevens waarp dit berust. Om hierver meer zekerheid te krijgen, zu meer nderzek ndig zijn. Het kaligehalte van het lf bij het geeft althans bij extreme waarden reeds vregtijdig in het greiseizen een indicatie ver de blauwgeveligheid van de te gsten knllen. De kans p blauwkleuring is grt bij een gehalte in de drge stf van het lf van ngeveer 4% K en lager en klein bij ngeveer 5 % K en hger. Berekend p het verse materiaal liggen deze grenzen resp. bij 0,4 en 0,5% K en vr het drge-stfgehalte van de knl bij ngeveer 22 en 21%. Literatuur Ferrari, Th. J Een nderzek ver de strmruggrnden van de Bmmelerwaard met als prefgewas de aardappel. Versl. Landbuwk. Onderz Meyers, C. P De invled van de bewaartemperatuur p de blauwgeveligheid van aardappelen. Jaarb. Inst. Bewaring Verwerking Landbuwprd. 1964: Mulder, E. G Mineral nutritin in relatin t the bichemistry and physilgy f ptates. Plant Sil 2: Mulder, E. G Sttblauw en ademhalingsintensiteit van aardappelen in verband met de bemesting. Stikstf 8:

6 L Prummel, J Nieuw kali-advies vr aardappelen p Landbuwtech. Ber. NKIMN. 4. kleigrnden. Kali 61:3-8. Vertregt, N Relatin between black spt and cm- Temme, J Kaliumvrziening van de aardappel. psitin f'theptat tuber. Eur. Ptat J. 11: