De stijging van de hoogwaterstanden op de Westerschelde in de afgelopen eeuw. auteurs): J. Doekes datum: november 1986 Mmenvottine: zie hieronder

Transcriptie

1 ministerie van verkeer en waterstaat dienst getijdewateren GWI De stijging van de hgwaterstanden p de Westerschelde in de afgelpen eeuw. auteurs): J. Dekes datum: nvember 1986 Mmenvttine: zie hiernder Samenvatting: qp de Westerschelde en vral p de Belgische zeeschelde zijn de hgwaterstanden sinds de vrige eeuw sterk gestegen. Het is een min f meer geleidelijke ntwikkeling, deels van natuurlijke aard, maar waarschijnlijk vrnamelijk verrzaakt dr baggerwerkzaamheden. GWI-315/st

2 Inhud blz. 1. Inleiding 2 2. Verlp gemiddeld tijverschil 2 3. Verlp gemiddeld hgwater 3 4. De ntwikkeling in België 4 5. Cnclusie 4 6. Nten 5 QWI-315/st

3 ministerie van verkeer en waterstaat rijkswaterstaat behrt bij. datum: bladnr: nta GWI nvember Inleiding In deze nta wedt krt de ntwikkeling van de hgwaterstanden en tijverschillen in de Westerschelde gedurende de laatste ca. 100 jaar beschreven en geanalyseerd. Met name van belang is de vraag f er gedurende de laatste jaren sprake is van een versnelde stijging (trendbreuk). Via het brede estuarium dringt het getij p de Schelde tt diep in België dr, tt het bij Gentbrugge, Merelbeke en Zwijnaarde dr stuwen wrdt gestuit. Het tijverschil aldaar, langs de rivier ruim 150 kilmeter van zee, bedraagt ng altijd bijna 2 meter - wat meer is dan bijv. te Hek van Hlland (1)*. p bijlage 1 is een verzicht te vinden van laatstelijk in gebruik zijnde meetpunten. p een aantal plaatsen is nafgebrken gemeten sinds de tweede helft van de vrige eeuw, zdat karakteristieke veranderingen van het getij ged te vlgen zijn. m het verlp van de hgwaterstanden beter te kunnen begrijpen zal eerst aandacht wrden besteed aan het gemiddeld tijverschil. 2. Verlp gemiddeld tijverschil In bijlage 2 is het gemiddeld tijverschil per jaar te Westkapelle, Vlissingen, Terneuzen, Hansweert en Bath uitgezet. Een pvallende regelmatige slingering wrdt verrzaakt dr de cyclus van de helling van de maansbaan (peride: 18,613 jaar); wanneer deze helling zijn minimum bereikt, is het tijverschil (in gebieden met verwegend dubbeldaags getij) maximaal. Dit was in deze eeuw het geval rnd 1904, 1922, 1940, 1959 en Het tijverschil te Westkapelle vertnt naast deze slingering een vrijwel rechtlijnige stijging, die geschat kan wrden p 12 cm per eeuw. Een dergelijke stijging heeft zich in de afgelpen eeuw p diverse plaatsen rnd de zuidelijke Nrdzee vrgedaan (bijv. te Suthend ca. 7, stende 12, Den Helder 8, Nrderney 9 cm/eeuw) en wrdt in verband gebracht met de gevlgen van de zeespiegelrijzing in een relatief ndiepe randzee als de Nrdzee (2). * De getallen tussen haakjes verwijzen naar de nten p pag. 5, ff in

4 ministerie van verkeer en waterstaat rijkswaterstaat behrt bij: datum: nta GWI nvember 1986 bladnr: Het valt nu p dat de statins bvenstrms van westkapelle een beduidend sterkere tename van tijverschil te zien geven: te Vlissingen, Terneuzen en Hansweert bedraagt deze ngeveer 14, 22 resp. 30 cm/eeuw. (Bij de berekeningen wrden de waarnemingen van vr 1900 buiten beschuwing gelaten, daar deze vrij nvlledig en nbetruwbaar zijn.) Deze relatieve stijging heeft een grtendeels geleidelijk karakter en wrdt wel tegeschreven aan het vrtdurend uitbaggeren van de vaargeulen, wat een sterkere vrtplanting van de getijglf verrzaakt. Was een enkele waterstaatkundige ingreep de directe rzaak, dan zu men een pltselinge sprng verwachten. In dit gebied is de invled van inplderingen etc, waarschijnlijk eerder indirect: het geulenpatrn wijzigt zich binnen enkele jaren. Men lette bijv. p de relatieve stijging van het tijverschil bij alle statins, behalve Westkapelle, in de jaren vijftig: het is mgelijk dat dit een indirect gevlg is van de bedijking van de Braakman (1952), hewel, gebaggerd is er in deze jaren k. Verlp gemiddeld hgwater In het verlp van het gemiddeld hgwater per jaar is de fluctuatie t.g.v. de verandering in de helling van de maansbaan minder duidelijk. Het verlp is bvendien grilliger, drdat meterlgische invleden k bij middeling ver een heel jaar ng een merkbare afwijking kunnen leveren. Verder geldt hier ng sterker dat gegevens uit de vrige eeuw niet zeer betruwbaar zijn (3). De stijging van het hgwater te Westkapelle bestaat uit het effect van de tename van het tijverschil plus dat van de zeespiegelrijzing zelf; ttaal ca. 28 cm/eeuw. De rijzing van het gemiddeld hgwater te Vlissingen, Terneuzen en Hansweert kan p 32, 40 resp. 42 cm/eeuw gesteld wrden. In bijlage 4 is ng het verschil tussen de hgwaterstand te Hansweert en die te Vlissingen gegeven. De uitschieters, vral in de udere jaren, wijzen waarschijnlijk p nnauwkeurige nulpuntshandhaving; het algehele beeld is dat van een geleidelijke stijging. pgemerkt zij verigens dat het verlp van het gemiddeld springhgwater enigszins hiervan kan afwijken. Uit de gegevens van vlissingen vlgde een stijging vr springhgwater van ca. 38 cm/eeuw, dus ng 6 cm meer dan bij gemiddeld hgwater. Deze grtere rijzing is k vr enkele andere lcaties aan de Nrdzee gevnden, en wijst er p dat - zals k wel mcht wrden verwacht - met het maansgetij k het znsgetij een stijut

5 ministerie van verkeer en waterstaat rijkswaterstaat behrt bij: nta GWI datum nvember bladnr; gende trend vertnt. Dergelijke springtij waarden zijn vr de verige punten helaas niet beschikbaar. Het is echter heel aannemelijk dat het verschil tussen spring hg wat er en gem. hgwater verder de Schelde p ng meer is gestegen; immers, bij een sterkere vrtplanting van het maansgetij zal het znsgetij p ngeveer gelijke wijze zijn beïnvled. 4, De ntwikkeling in België In België ia de verhging van het hgwater ng grter. In bijlage 5 is het gemiddelde van het tijverschil ver uitgezet vr een langsdrsnede van de rivier en vergeleken met het gemiddelde ver Het punt met het grtste tijverschil is van even vec de grens in de vrige eeuw verschven tt bij de mnding van de Rupel nu; vral daar zijn tijverschil (bijlage 6) en gemiddeld hgwater (bijlage 7) sterk gestegen (4). De sterkere vrtplanting van de getijglf blijkt k uit de vervreging van het hgwatertijdstip t..v. vlissingen (bijlage 8). (5). 5, Cnclusie Het mge duidelijk zijn dat de verhging van de hgwaterstanden p de Schelde deel uitmaakt van een ntwikkeling, die niet van de laatste decennia dateert. Een pvallende verhging van het tijverschil treft men verigens k aan.m. in de estuaria van Eems en Elbe, waar eveneens veel gebaggerd is.

6 ministerie van verkeer en waterstaat rijkswaterstaat nta GWI nvember 1986 behrt bij: datumbladnr: 6. Nten (1) De Belgische gegevens en het als bijlage 1 pgenmen kaartje zijn ntleend aan; ir. J. Claessens en ir. H. Belmans, verzicht van de tij waarnemingen in het Zeescheldebekken gedurende het decennium Uittreksel uit het Tijdschrift der penbare Werken van België, nr (2) Gemiddeld leidt een rijzing van de zeespiegel tt een tename van de getij amplitude. De situatie is wat ingewikkelder dr de invled van de aardrtatie, als gevlg waarvan het getij p de Nrdzee zich vrtplant rnd punten waar het verticaal getij nul is (amphidrmie'én). Deze punten verplaatsen zich dr de rijzing enigszins; vr een gegeven plaats stijgt daardr het tijverschil meer f minder, naarmate een amphidrmie dichterbij f verder weg kmt te liggen, en zelfs een daling is mgelijk. Een en ander wrdt mmenteel bestudeerd m.b.v. cmputersimulaties. (3) De nulpuntshandhav ing in engere zin, de verbrenging van het NAP, is geleidelijk verbeterd; maar k de cntrle p een juiste tepassing van crrecties achteraf p de waterstanden. (4) De waarnemingen te Schelle zijn met vregere metingen in het nabij gelegen Hingene tt één reeks samengevegd. De invled van de helling der maansbaan wrdt bij middeling per decennium grtendeels nderdrukt, mdat 10 jaar weinig verschilt van een halve cyclus. (5) Het tijdstip van hgwater te Vlissingen t..v. de verrzakende schijnbare beweging van de maan is vr de peride vanaf 1901 nauwkeurig bekend; er valt geen enkele verandering in waar te neraen.

7 Bijlage i *» r* * *.**"* * **** } t; \ %+ r "NLHANSWEERT 1 J i TERNEUZEN i /NL il * IX <* ( SCHELDE EN BIJRIVIEREN a * ^ / 7 ^ ^ ^l/anmerpens^^ /^ ^ / ^ssf^ \ V \^\ * \ ^ 3( Jff %fw- u LKEREI UITBJ «i» ff KENDERMNE. rf^wetteren DS fcêt Jff/vrrtK SLUIS -VtTFntu, 1^. -J*t*uutt I JBA HU1SHDUI f WL» tdik» / AALST(^ \ j*è"eem ^^^^ f" ' (D'MI \ ^^j^/udenaare. ( X V 'l /w TIJPSTEN --MEETRAA1 VR DEB1ETSMET LIMNIGRAAF Schelde en bijrivieren.

8 Bijlage 2 Gemiddelde tijverschillen per jaar Bath 460 Hansuee rt 420 Terneuzen +> <D E + > C ü 360 V1 iss i ngen 340 Westkape1 1 e 300 I, I (. [. I. t. I. I I. 1. (. I. ( f. I «(0 IS ia w ( -SI (0 (

9 Bij]age 3 Gemiddelde hgwaterstanden per jaar Bath CL CE 24 Hansuuee r t r Te rneuzen (D +> 0) E C Ü VIissingen Westk ape1 1 e J i 1 I 5 8. ' I 1 I»» I f. t. I. I u u> C

10 60 i- Bijlage 4 Gemiddeld verschil in hgwaterstand per Jaar (Hansweert-Vlissingen) Berekende (d.m.v.regres*ie)stijging sinds 1890 = 10 -~ cm 40 J 1, 30 +> <D E C 0) LnJ J. L t w «! t t t

11 'Tljversehf1 (meter) * VIfssfngen i er* t. 3 a ca t c * Terneusen K Bath * Prsperplder! L1 M/Lie-fkenshek h Wilmarsdnk/St.Marie Rntwerpen Hem1ksem Hingene^SchelIe Temse St.Rmands 0) (Q T3 ttt *H cn tl M T 04 (D Pi a e» 3 C <+ t Dendermnde Schnaarde.Uitbergen, Wetteren, Me He Gentbrugge x t S CD!2 f**^ Ij, J "^il 1 I *^* * * Ö n n p p - tntm t-* G Q X Z HD 10 rn m

12 Bijlage 6 Tijverschil : gemiddelden per decennium, Hingene/Sche1 Ie.-!--*.- +--" ' Bath 4> 0'.^ ' -( c VIissi ngen f9 / {<j2 (330 tgé

13 Bijlage 7 Hgwater j gemiddelden per decennium, L te Hfngene/SchelTe (D C 2H " Bath VIissingen /«1 é \ql :0 '3^0 1970

14 Bijlage 8 TIJDSTIP HGKRTER t..v. dat te VHssingen gemiddelden per decennium, I , '* + + Dendermnde Lü 3- _ -» - _ - Temse 2- Rntwerpen r «i > » (320 tg 6