Registratie voedselinfecties en -vergiftigingen bij de IGZ en de nvwa Resultaten 2010

Transcriptie

1 Registratie voedselifecties e -vergiftigige bij de IGZ e de VWA Resultate 2010 RIVM Rapport /2011 I.H.M. Friesema A.E.I. de Jog W. va Pelt

2 Registratie voedselifecties e -vergiftigige bij de IGZ e de VWA Resultate 2010 RIVM Rapport /2011

3 Colofo RIVM 2011 Dele uit deze publicatie moge worde overgeome op voorwaarde va brovermeldig: 'Rijksistituut voor Volksgezodheid e Milieu (RIVM), de titel va de publicatie e het jaar va uitgave'. I.H.M. Friesema A.E.I. de Jog W. va Pelt Cotact: I.H.M. Friesema Epidemiologie e Surveillace igrid.friesema@rivm.l Dit oderzoek werd verricht i opdracht va ieuwe Voedsel e Ware Autoriteit, i het kader va V/330261, Registratie va voedselifecties e - vergiftigige, product 'Jaarrapportage voedselifecties 2010'. Pagia 2 va 34

4 Rapport i het kort Registratie va voedselifecties e -vergiftigige bij de Ispectie voor de Gezodheidszorg e de ieuwe Voedsel e Ware Autoriteit Resultate 2010 Het totale aatal meldige va voedselifecties bij de Ispectie voor de Gezodheidszorg (IGZ) e de ieuwe Voedsel e Ware Autoriteit (VWA) was i 2010 vergelijkbaar met Wel zij er i 2010 meer mese ziek geworde va ee voedselifectie ee meldig ka meerdere mese betreffe. Belagrijke verwekkers va voedselifecties ware, eveals i de voorgaade jare, de bacterië Salmoella e Campylobacter e het orovirus. Salmoella veroorzaakte de meeste zieke, e ook het meredeel va de ziekehuisopames e de drie gemelde sterfgevalle ware ee gevolg va Salmoella. Dit zij de belagrijkste coclusies uit ee aalyse door het RIVM va de registratiecijfers over 2010 va de VWA e de IGZ. Om uitbrake va voedselifecties te voorkome, blijft aadacht voor de voedselveiligheid odig bij de overheid, voedselproducete, voedselleveraciers, horeca é de cosumete. Daarbij moet bij het productieproces goede hygiëe i acht wordt geome, e moet kruisbesmettig va rauw e gaar voedsel tijdes het bereide e beware va voedsel worde voorkome. De VWA kreeg i meldige over voedselifecties bie, tegeover 458 meldige i Het aatal betrokke zieke steeg daaretege iets (1178 zieke i 2010 e 1143 i 2009). Bij de IGZ is a de dalig va het aatal meldige i 2009 (35 meldige) het aatal i 2010 weer gelijk aa het jaarlijks aatal meldige tusse 2004 e 2008: ogeveer 45. Het aatal zieke dat bij deze meldige was betrokke, bleef i 2010 (355 zieke) op ogeveer hetzelfde aatal als i 2009 (342 zieke). Het aatal ziekehuisopames was met 21% hoog (2009: 9%; 2008: 11%; 2007: 16%). Het RIVM schat de werkelijke omvag va voedselifecties e -vergiftigige op tot ziektegevalle per jaar. Het aatal meldige is veel lager, omdat iet iedere zieke aar de huisarts gaat of de VWA iformeert. Trefwoorde: voedselifecties, uitbrake, Salmoella, Campylobacter, orovirus Pagia 3 va 34

5 Abstract Registratio of foodbore ifectios ad itoxicatios i the Netherlads at the Health Care Ispectorate ad the Food ad Cosumer Product Safety Authority Results 2010 I 2010, the umber of reports of foodbore ifectios to the Health Care Ispectorate (IGZ) ad the ew Food ad Cosumer Product Safety Authority (VWA) was comparable to that i 2009 although the total umber of cases did icrease. As i previous years, Salmoella, Campylobacter ad orovirus were the most importat etologic agets. Salmoella was the most frequet causative aget i the reported cases ad was resposible for almost all hospital admissios ad for all three reported deaths. These are the mai coclusios draw from a aalysis of the 2010 registers of the VWA ad IGZ carried out by the Natioal Istitute for Public Health ad the Eviromet (RIVM). To prevet outbreaks, the govermet, producers, suppliers ad the hotel ad caterig idustry, but also cosumers, eed to pay cotiuous attetio to all aspects of food safety. Special care should be take to prevet cotamiatio durig the productio of food that will be eate raw or udercooked, to implemet good hygieic practices durig food processig ad to prevet cross cotamiatio durig the preparatio ad storage of food. I 2010, the VWA received 432 reports of foodbore ifectios compared to 458 reports i The umber of cases icreased slightly (1178 patiets i 2010 ad 1143 i 2009). The umber of reports registered by the IGZ was, after a decrease i 2009 (35 reports), back to the level of (about 45 reports aually). The total umber of cases i 2010 (355 patiets) was comparable to that of 2009 (342 patiets), but the percetage of hospitalizatios was higher: 21% (2009: 9%; 2008: 11%; 2007: 16%). The RIVM estimates the actual umber of foodbore ifectios ad itoxicatios to be betwee 300,000 ad 1,230,000 cases per year. The umber of reports is, however, lower as ot all ifected patiets visit their GP or iform the VWA, ad clusters of patiets are uderreported. Keywords: foodbore ifectios, outbreaks, Salmoella, Campylobacter, orovirus Pagia 4 va 34

6 Ihoud Samevattig 6 1 Ileidig 8 2 Methode Methode Voedsel e Ware Autoriteit Methode Ispectie voor de Gezodheidszorg 12 3 Resultate VWA IGZ Overeekomstige meldige VWA/IGZ 22 4 Discussie 24 5 Literatuur 27 6 Dakwoord 29 Bijlage Stadaardtabelle Pagia 5 va 34

7 Samevattig I deze rapportage worde de gegeves over de i 2010 geregistreerde voedselifecties e voedselvergiftigige i Nederlad gepreseteerd e vergeleke met de jare daarvoor. De resultate zij gebaseerd op de meldige aa de ieuwe Voedsel e Ware Autoriteit (VWA) e de wettelijk verplichte meldige i Osiris va de behadelede artse bij de Ispectie voor de Gezodheidszorg (IGZ). I 2010 kreeg de VWA i totaal 432 meldige over voedselifecties bie, waarva 217 uitbrake (2 of meer gerelateerde zieke). Dit aatal is vergelijkbaar met 2009 (458 meldige waarva 226 uitbrake) e blijft daarmee lager da i de jare daarvoor. Het aatal zieke i 2010 kwam met ee lichte stijgig va 35 persoe te opzichte va 2009 uit op 1178 zieke, maar ligt og steeds oder het iveau va 2006 (1329 zieke). Bij de IGZ kwame i meldige va clusters va voedselifecties bie. Na de dip i het aatal meldige i 2009 (35 meldige) is het aatal meldige i 2010 weer gelijk aa het aatal meldige tusse 2004 e 2008: ogeveer 45 meldige. Het totale aatal zieke betrokke bij deze meldige bleef i 2010 met 355 zieke ogeveer gelijk aa 2009 (342 zieke). Echter, het aatal mese dat i 2010 i het ziekehuis opgeome werd, lag met 75 persoe (21%) hoog te opzichte va 2009 (9%), 2008 (11%) e 2007 (16%) wat vrijwel helemaal het gevolg was va ee Salmoella-ifectie (95%). Voor 84% va de uitbrake gemeld bij de IGZ werd ee ziekteverwekker bij de patiët gedetecteerd, met ame Salmoella (40%) e Campylobacter (38%). Daaraast werde twee orovirusuitbrake e ee uitbraak door het hepatitis A- virus gerapporteerd. Salmoella zorgde voor de meeste zieke (197 patiëte), waarva er drie overlede. Bij de VWA werd i 2010 i 6,9% va alle meldige ee mogelijke verwekker i voedsel gevode. Bij meldige met twee of meer zieke werd vaker (7,8%) ee ziekteverwekker i voedsel gevode da bij meldige va éé zieke (5,6%). Bacillus cereus (4,4%) werd et als i voorgaade jare het meest vaak aagetroffe, gevolgd door Staphylococcus aureus (0,9%). De overige ziekteverwekkers werde i maximaal twee meldige gevode. Op basis va icubatietijd e percetage zieke met braakklachte wordt het aatal orovirusuitbrake oder de VWA-meldige i 2010 geschat op 8,3% (2009: 5,8%; 2008: 10,5%; 2007: 7,6%). I 2010 ware er dertie meldige die i beide registraties voorkwame. Dit zij 29% va alle meldige bij de GGD e 6% va alle uitbrake geregistreerd bij de VWA. Deze meldige geve vaak het beste izicht, omdat da zowel de patiëtkat als de voedselkat maximaal belicht worde. I 2010 was het totaal aatal meldige va voedselifectie-uitbrake i beide registraties same gelijk aa 2009 met respectievelijk 249 e 246 uitbrake. Het aatal zieke bie deze uitbrake lag i 2010 (1217 zieke) hoger da i 2009 (1026 zieke). Het aatal meldige va éé zieke bij de VWA lag i 2010 (215 meldige) iets lager te opzichte va 2009 (232 meldige). De registraties va de VWA e de IGZ ligge fors lager da het werkelijke voorkome, dat wordt geschat op tot ziektegevalle per jaar. Belagrijkste verwekkers va voedselifecties i 2010 ware Salmoella e Campylobacter. Maar de rol va orovirus wordt hierbij oderschat e moet ook Pagia 6 va 34

8 orovirus beschouwd worde als belagrijke ziekteverwekker. Om uitbrake va voedselifecties te voorkome, blijft aadacht voor de voedselveiligheid bij de overheid, voedselproducete, voedselleveraciers e horeca, maar ook bij de cosumete odig. Pagia 7 va 34

9 1 Ileidig I Nederlad ka iederee voedselifecties e -vergiftigige bij de VWA melde. Deze meldige worde vervolges geregistreerd e oderzocht. De adruk ligt hierbij op het vide va het mogelijk besmette voedsel e de plaats va bereidig. Daaraast zij alle behadelede artse wettelijk verplicht om clusters va voedselifectie of -vergiftigig te melde aa de regioale GGD. I december 2008 is de Ifectieziektewet vervage door de Wet publieke gezodheid (Wpg), waari de meldigsplicht voor voedselifecties e -vergiftigige bleef gehadhaafd. Bij ee dergelijke meldig richt de GGD zich vooramelijk op de persoe die mogelijk zij blootgesteld aa het besmette voedsel. Officieel geeft de GGD de biegekome meldige door aa de IGZ. I de praktijk is dit gedelegeerd aa het Cetrum Ifectieziektebestrijdig (CIb) va het RIVM die aagifte door de GGD via Osiris otvagt e verwerkt. De surveillace va voedselifecties e -vergiftigige i Nederlad wordt gevormd door de meldige bij de VWA e de meldige aa de IGZ, waarbij de meldige elkaar gedeeltelijk overlappe. Het doel va deze surveillace is het volge va treds i voedselifecties e -vergiftigige voor zover beked bij de verschillede istaties, waarbij izicht wordt verkrege i veroorzakede pathogee, de risicovolle settigs, e het betrokke voedsel. Idie verschuivige optrede i aatal of type voedselifectie, zal eerst agegaa moete worde of het effect berust op ee artefact (veraderige i het systeem va registratie). Idie ee werkelijke verschuivig aaemelijk is, zal specifiek oderzoek moete uitwijze welke factore (bijvoorbeeld productie- of bereidigsprocesse) bijdrage aa deze otwikkelig e waar prevetiemaatregele geome kue worde. Het aatal gemelde uitbrake zal altijd lager ligge da het werkelijke aatal uitbrake. Bijvoorbeeld uitbrake met ee klei aatal zieke verspreid over ee groot gebied met verschillede laboratoria e GGD e zulle vlug gemist worde. Uitbrake met veel zieke, erstig verloop va de ziekte, ziekehuisopames of sterfte zulle daaretege juist vlugger gemeld worde [1]. Ook uitbrake met ee korte icubatietijd e/of ee specifieke plek (bijvoorbeeld ee restaurat of eveemet) waar de zieke tijdes de icubatieperiode zij geweest, zulle seller opgemerkt worde. Hoewel bij lag iet alle uitbrake ee bro wordt gevode, ligt dit percetage altijd og hoger, vooral aarmate de uitbraak meer zieke ket, da bij sporadische patiëte [2-3]. I de eerste plaats wordt ee uitbraakoderzoek uitgevoerd om ieuwe ziektegevalle te voorkome door de bro zo sel mogelijk op te spore e waar mogelijk va de markt te hale. Het oderzoeke va uitbrake ka daaraast zorge voor meer keis over agetia, trasmissieroutes e risicogedrag voor voedselifecties e de detectie va treds [1,4]. Deze keis draagt bij aa bestrijdigsprogramma s voor de lage termij, zoals correctie va foute i de voedselproductie- e bereidigsprocesse e het bijstelle va protocolle voor voedselveiligheid. Grotere uitbrake kue daaraast kwatitatieve iformatie levere over de relatie tusse de dosis (de hoeveelheid va de ziekteverwekker waaraa me is blootgesteld) e de respos (het wel/iet optrede va ziekte, e de erst daarva) [5]. Deze gegeves kue vervolges weer gebruikt worde i ee kwatitatieve microbiële risicoschattig (QMRA), ee methode waarmee voedselgerelateerde risico s e de mogelijke bestrijdigsmogelijkhede geëvalueerd kue worde. Pagia 8 va 34

10 I deze rapportage worde de resultate va de surveillace va voedselifecties e -vergiftigige i Nederlad va 2010 weergegeve. Pagia 9 va 34

11 2 Methode 2.1 Methode Voedsel e Ware Autoriteit De wijze waarop klachte bij de VWA worde behadeld, is uitgebreid beschreve [6]. Hieroder volgt ee korte weergave. Persoe met klachte va diarree of brake die vermoede dat deze veroorzaakt zij door voedsel, kue cotact opeme met de gratis Wareklachtelij ( ) va de Meldkamer va de VWA of het klachteformulier via de website va de VWA ivulle ( Ee biegekome meldig ka op twee maiere i behadelig worde geome: als klacht of als meldig. I pricipe wordt ee meldig allee als klacht geregistreerd e als zodaig i behadelig geome als er voldoede feite e/of bewijze zij, of als er ee redelijk vermoede bestaat va ee strafbaar feit. Als dit iet het geval is, of als de meldig betrekkig heeft op ee voorval te ver i het verlede, maar de meldig wel uttig ka zij i het kader va de hadhavig, ka deze als meldig worde doorgegeve. I het geval de meldig wordt beoordeeld als zijde ee klacht, da wordt er direct door de VWA actie oderome e wordt de locatie/producet waar de klacht betrekkig op heeft op korte termij geïspecteerd e idie mogelijk worde mosters voor oderzoek op het lab meegeome. Idie de meldig wordt beoordeeld als zijde ee meldig, da wordt er iet direct actie oderome, maar wordt de betrokke locatie/producet bie ee jaar bezocht, waarbij tijdes die ispectie expliciet aadacht wordt gegeve aa de ihoud va de meldig. De Meldkamer (de frotofficemedewerker) registreert met behulp va ee klachteformulier de gegeves va de klager, het bedrijf waarover geklaagd wordt e ee korte omschrijvig va de aard va de klacht. Ook wordt ee aamese afgeome over cotact met huisarts, opgetrede ziekteverschijsele, geuttigd voedsel e gegeves over evetuele adere betrokkee. Te slotte wordt gevraagd of de klager bezwaar heeft tege het doorgeve va gegeves door de VWA aa de GGD. Vervolges wordt alle iformatie via het elektroische meldkamersysteem doorgegeve aa de betreffede regioale diest (tot 1 april 2010)/divisie (vaaf 1 april 2010), die verder zorgdraagt voor het oderzoeke va de klacht. Tot 1 april 2010 had de VWA ee geografische idelig met vijf regioale dieste, te wete de Diest Noord-West voor de provicies Noord-Hollad e Utrecht; de Diest Noord voor Groige, Frieslad, Drethe e Overijssel; de Diest Oost voor Gelderlad e Flevolad; de Diest Zuid voor Limburg e Noord-Brabat; de Diest Zuid-West voor Zeelad e Zuid-Hollad. Sids 1 april 2010 is als voorbereidig op de fusie va de VWA per 1 jauari 2012 met de Plateziektekudige Diest (PD) e de Algemee Ispectiediest (AID) de VWA als tijdelijke werkorgaisatie gevormd. Deze tijdelijke werkorgaisatie is opgebouwd uit zes primaire divisies, te wete divisie Plat; divisie Dier; Pagia 10 va 34

12 divisie Idustrie; divisie Horeca, Ambacht, Istellige e Retail; divisie Productveiligheid e Import/Export. I de oude situatie bestod elke regioale diest uit ee afdelig Beheer e Odersteuig, ee afdelig Hadhavig (met ee buitediest e ee microbiologisch e chemisch laboratorium) e ee afdelig Sigalerig e Otwikkelig. De afdelig Hadhavig hield toezicht op het aleve va de wette e voorschrifte. Zij was belast met de opsporig va overtredige i het ispectiegebied e was op grod daarva ook de afdelig die primair betrokke was bij het oderzoek va de gemelde voedselifecties e -vergiftigige. I de ieuwe situatie worde de meldige die bij de Meldkamer biekome doorgezet aar de divisie(s) waarop de meldig betrekkig heeft. Bie e tusse de divisies vidt gecoördieerd oderzoek plaats va de gemelde voedselifectie of -vergiftigig, die de meldige doorzet aar het juiste Team Uitvoerig, de vroegere buitediest va de afdelig Hadhavig. Net als i de oude situatie, voert ee cotroleur de ispectie uit e eemt, waar mogelijk, voedsel- e omgevigsmosters op de vermoedelijke plaats va besmettig voor laboratoriumoderzoek. De bevidige va de cotroleur, de resultate va het laboratoriumoderzoek e de eidcoclusie worde vervolges teruggerapporteerd aa de Meldkamer, i de ieuwe situatie via de midoffice, waara de Meldkamer ee afhadeligsbrief schrijft aa de klager idie het ee iet-aoieme meldig betreft. Het Expertisecetrum voedselvergiftigig, ee groep va VWA-deskudige, fugeert als keiscetrum e adviesbureau op het gebied va voedselifecties e -vergiftigige bie de VWA. Sids 1979 meldt de VWA jaarlijks de gegeves over de oderzochte meldige aa het Rijksistituut voor Volksgezodheid e Milieu (RIVM). Sids 2006 gebeurt dit via ee olieregistratiesysteem (geaamd Osiris) e is ook de ihoud va de gemelde gegeves grotedeels veraderd. De igebruikame va het ieuwe meldigssysteem leidde ertoe dat de tabelle e figure (iclusief de stadaardtabelle i de bijlage) i de jaarrapporte vaaf 2006 kue afwijke va de tabelle e figure die i eerdere jaarrapportages werde gehateerd. De iformatie va de VWA betreft zowel uitbrake als ekele gevalle. De hiervoor gebruikte defiities zij als volgt: Uitbraak: ee meldig waarbij twee of meer persoe a (ogeveer) dezelfde tijd a het ete va eezelfde soort voedsel ziek zij geworde met (ogeveer) dezelfde ziekteverschijsele. Ekel geval: ee (schijbaar) op zichzelf staad ziektegeval, (vermoedelijk) als gevolg va het ete va besmet voedsel. Meldig: ee uitbraak of ekel geval, waarbij de VWA iter oderscheid maakt tusse ee klacht e ee meldig. I het kader va het WHO Surveillace Programme for Cotrol of Foodbore Ifectios ad Itoxicatios i Europe wordt verslag gedaa va de gegeves va de deelemede lade, waari voor Nederlad aast de IGZ-meldige ook de VWA-gegeves worde gepreseteerd. Daaraast worde de meldige va voedselifecties e -vergiftigige doorgegeve aa de Europea Food Safety Authority (EFSA). Pagia 11 va 34

13 2.2 Methode Ispectie voor de Gezodheidszorg Sids 1976 bestaat er voor alle artse ee aagifteplicht va persoe met ee voedselifectie of voedselvergiftigig. De huidige aagifteplicht voor persoe met ee voedselifectie of -vergiftigig valt oder de Wpg die op 1 december 2008 de Ifectieziektewet heeft vervage. Volges de Wpg diet ee voedselifectie of -vergiftigig te worde gemeld idie er sprake is va twee of meer patiëte met dezelfde ziekteverschijsele of -verwekker e ee oderlige epidemiologische of microbiologische relatie wijzed op voedsel als bro. De oderlige relatie ka blijke uit ee vergelijkbaar kliisch beeld, opvallede overeekomst i tijdstip va ziekte, dezelfde verwekker of hetzelfde subtype. Met het igaa va de Wpg i 2008 is het melde va ekele gevalle va ee voedselifectie of -vergiftigig bij ee voedselbereider of verzorger kome te vervalle. Ekele gevalle waarbij er gevaar voor verspreidig is (zoals shigellose e tyfus) zij als aparte ziekte i de wet opgeome. De GGD e verzamele de biegekome meldige e geve deze door aa de IGZ. I praktijk is dit gedelegeerd aa het CIb va het RIVM die aagifte door de GGD otvagt e verwerkt. Sids 2002 worde de verplichte meldige door alle GGD e elektroisch doorgegeve via Osiris. Voor elke meldig va ee cluster va voedselifectie of -vergiftigig wordt de volgede iformatie geregistreerd: meldede GGD, meldigsdatum, eerste ziektedag, aatal zieke, aatal zieke met diarree e/of brake, aatal ziekehuisopames, aatal sterfgevalle, icubatietijd, ziekteduur, relatie tusse de patiëte, lad va besmettig, evetuele aawezigheid va ee ziekteverwekker i patiëte of i voedsel, mogelijke voedselbro, plaats va bereidig e, idie de VWA is igeschakeld, het klachtummer va de meldig bij de VWA e de uitslag va het oderzoek va de VWA. Meldige worde vervolges goedgekeurd wat betreft meldigscriteria, ihoudelijke cosistetie e volledigheid door het CIb e automatisch verwerkt i de Osiris-database. Pagia 12 va 34

14 3 Resultate VWA I 2010 kwame bij de VWA 432 meldige bie va voedselifecties e -vergiftigige, met i totaal 1178 zieke (Figuur 1). Bij 215 meldige betrof het éé zieke e twee of meer zieke bij 217 meldige. De stadaardtabelle zij opgeome i de bijlage (Tabel B1-8). Aatal uitbrake (liker as) Totaal meldige (liker as) Aatal zieke (rechter as) Aatal meldige Aatal zieke Jaartal Figuur 1 Aatal uitbrake e meldige va voedselifecties e -vergiftigige e het daarbij betrokke aatal zieke, zoals geregistreerd door de VWA, Het aatal meldige is i 2010 iets lager da i 2009 e blijft daarmee lager da het aatal meldige i de jare daarvoor. Het totaal aatal zieke steeg met 35 persoe licht te opzichte va 2009, maar ligt og steeds oder het iveau va I 2010 werd éé omvagrijke uitbraak va 160 persoe gemeld, verder ware er og vier uitbrake met 20 tot 35 zieke (Tabel 1). Dit is vergelijkbaar met 2009 (4 uitbrake met 20 zieke) e lager da de voorgaade jare. Va de zieke had 79% diarree e 74% moest brake. Brake e diarree werd gemeld bij 64% va de uitbrake. I 16% va de uitbrake was er allee sprake va diarree e ook i 16% va de uitbrake ware er allee braakklachte. De icubatietijd was gemiddeld 8 uur (variëred va 1 tot 84 uur). Bij grotere uitbrake ( 10 ziektegevalle) was de icubatietijd lager (gemiddeld 14 uur; variëred va 2 tot 36 uur). Pagia 13 va 34

15 Tabel 1 Aatal zieke betrokke bij meldige bij de VWA, Aatal Aatal % % % % % % % zieke meldige meldige ,8 50,7 49,7 49,3 43,0 43,7 43, ,2 41,5 42,4 42,7 44,0 50,3 48, ,3 3,9 3,6 5,2 7,0 3,4 4, ,1 1,8 1,4 1,1 1,6 0,9 1, ,5 1,3 1,0 0,3 1,2 0,4 0, ,5 0,2 0,3 0,2 1,2 0,4 0, ,5 0,2 0,7 0,5 1,2 0,4 0,3 > ,2 0,4 0,9 0,8 1,0 0,6 0,3 Totaal Vaak worde door de VWA meer da drie mosters oderzocht per meldig. I Osiris kue maximaal drie mosters worde igevoerd, waarbij ee selectie gemaakt wordt, amelijk allereerst mosters waar ee ziekteverwekker i is aagetood (idie aawezig); daara restate va door de melder gecosumeerde voedselproducte; da mosters va hetzelfde voedselproduct als gecosumeerd door de melder; daara overige mosters (waaroder swabs va oppervlakke). I 2010 ware mostergegeves va 398 icidete beschikbaar met i totaal 842 mosters. Voor 79 meldige (18%) werde ee of meerdere restate (totaal 122 restatmosters + 57 overige mosters) va door de melder gecosumeerde voedselproducte oderzocht. Bij 297 meldige (69%) waarbij gee restate aawezig ware, werde ee of meerdere mosters geome va hetzelfde type voedselproduct als gecosumeerd door de melder (totaal 596 hetzelfde type mosters + 19 adere mosters). Bij 22 meldige (5%) werde uitsluited adere mosters oderzocht ( = 48; adere voedselproducte da gecosumeerd, omgevigsmosters of mosters waarva de relatie met het gecosumeerde product obeked was). % oderzochte moster Vlees Vis Schaal/schelpdiere Eiere Zuivel Groete/fruit Grae/deegware Sauze/soepe Nasi/bami Overige gerechte Overig voedsel Omgevig Figuur 2 Percetage va oderzochte mosters (maximaal drie per meldig) verdeeld i voedselcategorieë bij meldige va voedselifecties of - vergiftigige bij de VWA, Pagia 14 va 34

16 Tabel 2 Aatal meldige bij de VWA va voedselifecties e -vergiftigige, , aar gedetecteerde ziekteverwekker Uitbrake Zieke bij Ekele Alle meldige Alle meldige Alle meldige Alle meldige uitbrake gevalle Ziekteverwekker % % % % % % % B. cereus 11 5,1 35 3,6 8 3,7 19 4,4 25 5,5 22 3,8 23 3,7 S. aureus 2 0,9 4 0,4 2 0,9 4 0,9 6 1,3 8 1,4 14 2,3 Salmoella 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 0,4 3 0,5 1 0,2 C. perfriges 0 0,0 0 0,0 1 0,5 1 0,2 5 1,1 3 0,5 3 0,5 Norovirus 2 0,9 13 1,3 0 0,0 2 0,5 4 0,9 11 1,9 3 0,5 Campylobacter 1 0,5 4 0,4 0 0,0 1 0,2 0 0,0 2 0,3 1 0,2 Pathogee E. coli 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Listeria moocytogees 0 0,0 0 0,0 1 0,5 1 0,2 0 0,0 0 0,0 5 0,8 Giardia 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Overige 0 0,0 0 0,0 1 * 0,5 1 0,2 0 0,0 1 0,2 1 0,2 Twee of meer agetia 1 0,5 3 0,3 0 0,0 1 0,2 4 0,9 1 0,2 6 1,0 Totaal beked 17 7,8 59 6,1 13 6,0 30 6, ,0 51 8,7 57 9,2 Verwekker obeked , , , , , , ,8 Totaal , , ,0 * Oderzoek iet door VWA verricht, meldig is bij de VWA biegekome waarbij zowel bij de patiët als i rauwmelkse Turkse kaas Brucella melitesis biovar 3 is aagetroffe; B. cereus & S. aureus Pagia 15 va 34

17 Ogeveer ee derde va de i Osiris igevoerde mosters zij vlees e vleesproducte (Figuur 2). Ook grae/deegware e sauze/soepe worde relatief vaak oderzocht met elk 10-15% va de mosters. Het aatal oderzochte omgevigsmosters (zoals swabs va keukeoppervlakke of hadgrepe) is i 2010 gestege, maar og steeds same met eiere het mist geoemd. Hierbij moet echter worde bedacht dat i Osiris iet meer da drie mosters per meldig kue worde igevoerd e omgevigsmosters bij de ivoer mider prioriteit hebbe, tezij er ee ziekteverwekker i wordt aagetood. Eveals i voorgaade jare werde de mosters i 2010 vooral getest op Staphylococcus aureus (89%) e Bacillus cereus (87%), gevolgd door Clostridium perfriges (81%) e Salmoella (71%). 10% va de mosters werd getest op Listeria moocytogees, 7% op Campylobacter e 8% op adere pathogee, te wete orovirus, Shiga-toxie producerede E. coli O157, Vibrio e hepatitis A-virus. Te slotte werd og 1% getest op histamie of giste e/of schimmels. Naast teste op specifieke ziekteverwekkers werd ee deel va de mosters ook getest op idicatore, vooramelijk aeroob kiemgetal, Eterobacteriaceae e E. coli. Tabel 3 Overzicht va 36 mosters geome aar aaleidig va meldige va voedselifecties e -vergiftigige waari ee ziekteverwekker werd aagetood door de VWA i B. cereus S. Norovirus Overig Totaal aureus % % % Soort % Groete e fruit Eiere Grae e deegware Vlees Cl, Lm 8 22 Rudvlees Kip Cl 2 6 Varkesvlees Lm 4 11 Overig Nasi / bami Sauze e soepe Schaal- e schelpdiere Zuivelproducte Vis Omgevigsmoster Ca 5 14 Totaal Ca = Campylobacter; Cl = Clostridium; Lm = Listeria moocytogees I 36 mosters va 29 meldige werd ee ziekteverwekker gevode, daaraast kreeg de VWA ee meldig bie waarbij al zowel bij de patiët als i rauwmelkse Turkse kaas Brucella melitesis biovar 3 aagetroffe was (Tabel 2). Bij uitbrake werd vaker ee oorzaak gevode (7,8%) da i het geval va ee ekel ziektegeval (5,6%). Oderscheid aar het type moster dat geome is, liet zie dat i 12% va de restatmosters ee mogelijke verwekker werd gevode, terwijl dit 2% was voor mosters va hetzelfde product, maar gee restat e 10% voor de overige mosters (waaroder Pagia 16 va 34

18 swabs va oppervlakke). Tabel 2 laat zie dat i 2010 B. cereus het meest frequet werd aagetroffe. De voedselproducte waari ee micro-orgaisme werd aagetood, ware vooramelijk grae/deegware, vleesproducte e asi/bami. De verscheidee voedsel-ziekteverwekkerrelaties zij weergegeve i Tabel 3. B. cereus werd vooramelijk aagetood i grae/deegware e asi/bami..s. aureus werd gevode i vlees, garale, eiere e grae/deegware. Norovirus werd aagetood i oesters e omgevigsmosters zoals veegdoekjes va keukeapparate e het toilet. Campylobacter werd gevode i twee fecesmosters va ee geit aar aaleidig va ee meldig waarbij cosumptie va rauwe geitemelk als mogelijke oorzaak va de voedselifectie was opgegeve. Bij de helft va de icidete werd het voedsel i ee Nederladse keuke bereid (Tabel 4). Bij voedsel bereid i ee Chiese keuke werd vaker ee mogelijke oorzaak aagetood da i de Nederladse keuke of ee adere buiteladse keuke (12,2% respectievelijk 4,1% e 7,0%). I de Chiese keuke werd vaker B. cereus aagetood da i de adere keukes. Dit is te verklare doordat B. cereus ee sporevormede bacterie is die wordt geassocieerd met icidete met rijst als oorzaak. Tabel 4 Natioaliteit va keuke va bereidig bij meldige va voedselifecties of -vergiftigige, VWA Nederlads Chiees Ader Totaal buitelads % % % % Bacillus cereus 5 2, ,2 4 3,5 19 4,4 S. aureus 0 0,0 1 1,0 3 2,6 4 0,9 Salmoella 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 C. perfriges 0 0,0 0 0,0 1 0,9 1 0,2 Norovirus 2 0,9 0 0,0 0 0,0 2 0,5 Campylobacter 1 0,5 0 0,0 0 0,0 1 0,2 Pathogee E. coli 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Listeria moocytogees 1 0,5 0 0,0 0 0,0 1 0,2 Giardia 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Overige 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Twee of meer agetia 0 0,0 1 1,0 0 0,0 1 0,2 Totaal beked 9 4, ,2 8 7,0 29 6,7 Verwekker obeked , , , ,3 Totaal I Tabel 5 staat de plaats va bereidig va het verdachte voedsel voor de jare weergegeve. I ruim de helft va de gemelde voedselifecties e -vergiftigige werd het voedsel bereid i ee restaurat. Cafetaria e wikels worde door de melder ook relatief vaak als bereidigsplaats geoemd. Bij wikels gaat het meestal om meldige va cosumete over voedselproducte die bij aakoop klaar zij voor cosumptie, zoals zuivelproducte, broodjes, vleesware, vis e kat-e-klare maaltijde. I ee klei deel va de meldige werd het voedsel bereid i de thuissituatie of i ee istellig. Dit is te verklare doordat cosumete mider sel de meldkamer va de VWA zulle belle als zij vermoede dat de besmettig het gevolg is geweest va de eige werkwijze i de keuke. De VWA oderzoekt Pagia 17 va 34

19 deze klachte doorgaas allee als er meer meldige verwijze aar eezelfde leveracier, bijvoorbeeld ee slager of supermarkt. Tabel 5 Vermoedelijke plaats va bereidig bij meldige va voedselifecties of -vergiftigige bij de VWA, Bereidigsplaats % % % % % Restaurat , , , , ,7 Cafetaria 97 22, , , , ,5 Wikel 59 13, , , , ,8 Thuis 2 0,5 10 2,2 21 3,6 16 2,6 15 2,8 Istellig 3 0,7 9 2,0 5 0,9 6 1,0 6 1,1 Overig 18 4,2 17 3,7 25 4,3 37 6,0 47 8,9 Obeked 10 2,3 6 1,3 9 1,5 13 2,1 12 2,3 Totaal I 2010 werd voor og gee 9% va de meldige aagegeve wat de meest waarschijlijke oorzaak was (Tabel 6). Dit is opieuw ee dalig te opzichte va de voorgaade jare toe voor 16% tot 31% va de meldige ee waarschijlijke oorzaak aageweze ko worde. Ovoldoede hygiëe va de kat va de voedselbereider e cotamiatie door ee geïfecteerd persoo ware i 2010 de belagrijkste risicofactore. Tabel 6 Meest waarschijlijke oorzake va meldige va voedselifecties of - vergiftigige bij de VWA, Meest waarschijlijke oorzaak % % % % % Bereidig va te grote hoeveelhede 3 0,7 1,3 1,0 0,5 5,5 Chemische cotamiatie 0 0,0 0,0 0,0 0,3 0,2 Cotamiatie door geïfecteerd persoo 10 2,3 0,9 1,2 1,9 0,9 Cotamiatie va keukegerei 0 0,0 0,0 0,0 0,3 0,6 Cotamiatie va opslagfaciliteit 0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,4 Gebruik va besmette igrediëte i 1 0,2 0,7 0,5 0,2 0,2 ogekoeld of overhit product Iadequaat afkoelproces 2 0,5 0,9 1,5 0,5 3,2 Iadequate koelig 3 0,7 0,0 0,9 1,8 3,8 Iadequate opslag 2 0,5 1,3 1,9 1,4 1,3 Iadequate verhittig 0 0,0 0,9 1,5 0,6 3,8 Ovoldoede desifectie 0 0,0 0,0 0,2 0,2 0,0 Ovoldoede hygiëe door voedselbereider 13 3,0 9,2 12,8 11,1 7,2 Rauw voedsel besmet; cosumptie rauw 2 0,5 0,0 1,4 0,2 0,6 voedsel Rauw voedsel is giftig 0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,0 Voedsel te lag va tevore bereid 0 0,0 0,4 0,2 0,3 0,2 Overige oorzake 1 0,2 0,7 0,7 1,8 2,8 Totaal beked 37 8,6 16,2 23,8 21,4 30,6 Obeked ,4 83,8 76,2 78,6 69,4 Totaal % N Pagia 18 va 34

20 3.2 IGZ I 2010 hebbe de GGD e 42 meldige gedaa va ee voedselifectie of -vergiftigig bij twee of meer zieke met ee oderlige relatie. Daaraast ware er drie ladelijke uitbrake va voedselifecties, tweemaal veroorzaakt door Salmoella Typhimurium i rauw vlees [7] e eemaal door hepatitis A i semigedroogde tomaatjes [8]. Daarmee kwam het totale aatal meldige bij de IGZ op 45 (Figuur 3). Na de dip i aatal meldige i 2009 (35 meldige) is het aatal meldige i 2010 weer gelijk aa de meldige tusse 2004 e 2008: ogeveer 45 meldige. Het totale aatal zieke betrokke bij de meldige was wel laag i 2010 (355 zieke), eveals i Gemiddeld ware er acht zieke per meldig i 2010, wat opieuw lager is da i voorgaade jare: i 2009 was dit aatal tie te opzichte va zestie i 2008 e zevetie i Dit is vooral te verklare door ee lager aatal grote uitbrake i de afgelope twee jaar e vervolges per grote uitbraak mider zieke. Figuur 4 illustreert dat i 2010 vooral kleie uitbrake (mider da tie patiëte per uitbraak) gemeld zij. Aatal uitbrake (liker as) Aatal zieke bij meldige (rechter as) Aatal meldige Aatal zieke Jaartal 0 Figuur 3 Aatal meldige e de betrokke zieke va voedselifecties e - vergiftigige bij de IGZ, Va de zieke had 89% diarree e 39% last va brake. Met 2009 is dat vergelijkbaar voor diarree (83%), maar lager voor brake (60%). Het aatal mese dat i 2010 i het ziekehuis opgeome werd, lag hoog met 75 persoe (21%) te opzichte va 2009 (9%), 2008 (11%) e 2007 (16%). Salmoella veroorzaakte 71 va de 75 ziekehuisopames (95%), de overige vier ziekehuisopames ware voor Campylobacter (3 opames) e ee obekede verwekker (1 opame). I 2010 overlede drie persoe, twee aa Salmoella Typhimurium e ee aa Salmoella Eteritidis. Gemiddeld duurde de klachte 6 dage (mediaa 5 dage), variëred va 1 tot 21 dage. De ziekteduur was korter bij orovirusmeldige (mediaa 1,5 dag) da bij meldige over Salmoella (mediaa 6 dage) of Campylobacter (mediaa 5,5 dage). Pagia 19 va 34

21 Percetage va de meldige (44 meldige) 2008 (44 meldige) 2009 (35 meldige) 2010 (45 meldige) 2 tot 4 5 tot 9 10 tot tot 19 > 19 Aatal zieke per meldig Figuur 4 Verdelig va het aatal zieke bij meldige bij de IGZ, I 2010 werd bij 38 va de 45 meldige (84%) ee verwekker bij de patiët gevode (Tabel 7). Eveals i 2009 werde ogeveer eveveel meldige veroorzaakt door Salmoella als door Campylobacter. Het aatal zieke per meldig is echter hoger bij Salmoella. Het aatal meldige met ee obekede verwekker is i 2010 (16%) gedaald te opzichte va (23-27%). Tabel 7 Ziekteverwekkers aagetood bij zieke betrokke bij meldige bij de IGZ, Ziekteverwekker Zieke () Meldige () Zieke () Meldige () Zieke () Meldige () Salmoella spp Campylobacter spp Norovirus STEC O Yersiia Hepatitis A Histamie-itoxicatie Totaal beked Verwekker obeked Totaal De tijd tusse cosumptie va het vermoedelijk besmette voedsel e het begi va de klachte (de icubatietijd) was i 2010 gemiddeld 40 uur (mediaa 27 uur), variëred va 6 tot 120 uur. De icubatietijd was korter voor meldige die veroorzaakt werde door orovirus (mediaa 19 uur) da voor meldige die veroorzaakt werde door Campylobacter (mediaa 36 uur) e Salmoella (mediaa 26 uur). Bij zeve meldige werd de voedselifectie of -vergiftigig opgelope i het buitelad (vijfmaal Spaje, eemaal Turkije, eemaal Marokko), waarbij driemaal Salmoella, driemaal Campylobacter e eemaal gee ziekteverwekker bij de patiëte werd aagetroffe (Figuur 5). Het meest geoemde Pagia 20 va 34

22 voedselproduct als vermoedelijke oorzaak va ee i Nederlad opgelope voedselifectie betrof ee vleesproduct. Campylobacter Salmoella Norovirus Hepatitis A Obeked 9 8 aatal meldige Vlees(ware) Eiere Schelpdiere Groete Melk(producte) Gerechte / buffet Bakkersware Buitelad Obeked Figuur 5 Verdachte voedselproducte per ziekteverwekker bij meldige va voedselifecties bij IGZ, 2010 Als plaats va bereidig va het vermoedelijk besmette voedsel (Tabel 8) werd het huishoude (38%) vrijwel et zo vaak geoemd als ee commerciële gelegeheid (40%). I totaal oemde 150 zieke (42%) het particuliere huishoude als mogelijke besmettigsplaats e 100 zieke (28%) hebbe geoemd dat zij ziek werde a het ete va voedsel bereid i ee commerciële gelegeheid, zoals ee restaurat, hotel, cafetaria of caterigbedrijf. Tabel 8 Meldige va clusters va voedselifecties e -vergiftigige bij de IGZ aar plaats va bereidig va het verdachte voedsel, Bereidigsplaats (%) (%) (%) (%) (%) Gezi 17 (38) 15 (43) 15 (34) 12 (27) 18 (37) Commerciële 18 (40) 15 (43) 21 (48) gelegeheid 19 (43) 27 (55) Istellig 2 (4) 1 (3) 2 (5) 3 (7) 2 (4) Overig 4 (9) 2 (6) 4 (9) 7 (16) 2 (4) Obeked 2 (4) 2 (6) 2 (5) 3 (7) 0 Totaal 45 (100) 35 (100) 44 (100) 44 (100) 49 (100) Pagia 21 va 34

23 3.3 Overeekomstige meldige VWA/IGZ De resultate va het jaarrapport voedselifecties e -vergiftigige zij gebaseerd op twee gescheide registratieroutes, amelijk ee route via de VWA e ee route via de GGD e. I 2010 zij 432 meldige va voedselifecties e -vergiftigige biegekome bij de VWA (waarva 217 uitbrake) e 45 meldige bij de IGZ (uitsluited uitbrake). Bij sommige meldige doe zowel de VWA als de GGD oderzoek, vooral bij grote uitbrake is dat het geval. Deze meldige kue da i beide registraties voorkome e de gegeves i beide registraties kue elkaar aavulle. I totaal kwame dertie meldige i beide registraties voor (Tabel 9). Absoluut gezie was er vooral cotact bij kleie uitbrake, maar i het geval va ee grotere uitbraak is de kas dat er cotact is tusse de GGD e de VWA groter (Tabel 9). Bij 25 meldige va de VWA (6% va alle meldige) werd vermeld dat er cotact was geweest met de GGD. Acht va deze meldige kwame ook daadwerkelijk i de GGD-registratie voor, plus og vijf meldige waarbij volges Osiris gee cotact met de GGD was geweest of dit obeked was. Va de overige 12 meldige betrof het acht maal ee ekel ziektegeval, waaroder vijf gevalle va listeriose e ee zieke met brucellose. Losstaade ziektegevalle valle voor de GGD iet oder de meldigsplicht voor voedselifecties e kwame dus ook iet voor i de GGD-registratie. Deze vijf meldige va listeriose zij wel door de GGD gemeld via de ziektespecifieke registratie. Ook i het geval va de patiët met Brucella melitesis biovar 3 waarbij dit ook i rauwmelkse Turkse kaas aagetroffe was, is deze door de GGD via de ziektespecifieke registratie gemeld. Tabel 9 Grootte va de uitbrake i relatie tot cotact tusse de VWA e de GGD i 2010 cotact GGD - VWA GGD VWA Aatal zieke % cotact % cotact , , , , ,0 9 11, ,0 2 50,0 > ,0 5 40,0 Totaal , ,0 Bij egetie meldige bij de IGZ (42%) werd vermeld dat de VWA op de hoogte was gesteld. Dertie meldige werde ook door de VWA geregistreerd. Bij vier va de zes meldige die iet i de VWA-registratie teruggevode kode worde, ware iet meer da zes zieke per meldig betrokke. De adere twee meldige ware groter: ee uitbraak veroorzaakt door Campylobacter oder 20 persoe die op ee barbecue aawezig ware geweest e ee ladelijke uitbraak va Salmoella Typhimurium met 53 zieke vermoedelijk veroorzaakt door cosumptie va rauw rudvlees. Va de 13 uitbrake die gezamelijk werde gerapporteerd, werd vier keer C. jejui bij de zieke aagetood e bij de uitbraak gerelateerd aa rauwe geitemelk werd Campylobacter i de geitefeces aagetroffe (Tabel 10). Ee va de drie uitbrake va salmoellose betrof ee ladelijke uitbraak met 87 gemelde zieke veroorzaakt door S. Typhimurium, waarbij de VWA gee ziekteverwekker heeft kue aatoe i voedsel [7]. Bij ee kleiere uitbraak va vier zieke werd S. Typhimurium ook i fricadeau aagetroffe. Twee keer Pagia 22 va 34

24 werd orovirus i voedsel aagetroffe, waarbij ee keer orovirus ook bij de zieke werd gevode. Daaraast werd ee keer orovirus bij de zieke gevode, maar ko de VWA dit iet i voedsel of de omgevig aatoe. I 2010 was er sprake va ee ladelijke uitbraak va hepatitis A, vermoedelijk veroorzaakt door semigedroogde tomaatjes [8]. De VWA heeft aar aaleidig va deze uitbraak vele mosters semigedroogde tomaatjes oderzocht, maar zoder resultaat. Ee va de redee hiervoor ka zij dat door de lage icubatietijd de besmette batch semigedroogde tomaatjes iet meer op de markt was. Te slotte bleef bij twee grote uitbrake de mogelijke ziekteverwekker obeked, omdat zowel bij de zieke als i het voedsel gee ziekteverwekker werd gevode. Tabel 10 Meldige va voedselifecties e -vergiftigige waarbij de VWA e de GGD oderzoek dede i e ziektedag Aatal zieke Verwekker bij zieke Verwekker i voedsel Verdacht voedsel 27 dec 09 3 Campylobacter jejui Obeked Loempia 28 dec 09 4 Campylobacter jejui Obeked Saté + saus, belegde broodjes 31 dec Hepatitis A Obeked Semigedroogde tomate i olie 16 ja 10 6 Obeked Norovirus Belegde broodjes 15 feb 10 7 Norovirus Norovirus Oesters 24 mrt Salmoella Typhimurium Obeked Osseworst of filet americai 24 mei 10 2 Salmoella spp. Obeked Turkse pizza, rauwkost, frites 28 mei 10 8 Norovirus Obeked Tapas 11 jui 10 4 Campylobacter jejui Campylobacter spp Rauwe geitemelk 4 aug 10 4 Salmoella Typhimurium S. Typhimurium Broodje fricadeau 23 sep 10 3 Campylobacter jejui Obeked Broodje kip-kebab 9 okt Obeked Obeked Boerekool met worst 28 ov Obeked Obeked Bruchbuffet I 2010 zij door de VWA 217 uitbrake e door de GGD 45 uitbrake gemeld, hierva ware dertie uitbrake door beide istaties gemeld. Dit beteket dat er i totaal 249 uitbrake met 1217 zieke e 215 ekele gevalle va voedselifecties e -vergiftigige geregistreerd zij. Pagia 23 va 34

25 4 Discussie I 2010 was het aatal meldige va voedselifecties e -vergiftigige bij de VWA wederom lager te opzichte va de voorgaade jare. Het totaal aatal zieke lag iets hoger da i 2009, wat grotedeels verklaard ka worde door ee grote uitbraak i 2010 met 160 zieke op ee cruiseschip, waar gee ziekteverwekker aagetroffe is. Het aatal meldige bij de IGZ was i 2010, a ee kleie dip i 2009, weer ogeveer gelijk aa het aatal meldige i de jare Er werde i 2010 meer kleie uitbrake met twee tot vier zieke gemeld (69% va de meldige) da i (53-55%), waardoor het totale aatal gemelde zieke bij de IGZ i 2010 laag bleef. De meldige i beide registraties geve same ee beeld va het vóórkome va voedselifecties e -vergiftigige i Nederlad. Echter, dit totaalbeeld met i totaal 249 uitbrake (1217 zieke) e 215 ekele gevalle is og steeds ee oderschattig va het werkelijke vóórkome. Recetelijk werd op basis va alle beschikbare gegeves ee ieuwe schattig gemaakt va het werkelijke aatal, waarbij me uitkwam op tot ziektegevalle per jaar [9]. De grootste ziektelast werd veroorzaakt door respectievelijk Toxoplasmose godii, Campylobacter spp, Salmoella spp e S. aureus. Bij de berekeig va de volgorde werd rekeig gehoude met de icidetie e de erst va de ziekte iclusief complicaties. I totaal werd bij 6,9% va de 432 meldige va de VWA ee mogelijke verwekker i voedsel of de omgevig aagetroffe. Dit is iets lager te opzichte va de afgelope jare ( : 8,7-10,6%). Bij uitbrake (meer da ee ziektegeval) werd vaker ee mogelijke veroorzaker gevode da waeer het ee ekele zieke betrof. Bij ee meldig va ee ekele zieke is het vaak lastiger om het verdachte voedsel aa te wijze e te bemostere. Daaraast is de kas groter dat ee ziekteverwekker wordt aagetood als er og restate zij, da waeer hetzelfde voedselproduct, maar gee restat, bemosterd wordt. Ee tijdige meldig va het optrede va ziekte aa de VWA vergroot de kas dat ee restat va het gecosumeerde voedsel op dat momet og aawezig is. Daaraast eme cosumete vooral cotact op met de VWA waeer zij vermoede ziek te zij geworde door voedsel dat buiteshuis is bereid. Slechts 0,5% va de melders wijst thuis als bereidigsplaats aa. Het is echter ook goed mogelijk dat de ziekte i de thuissituatie is opgelope. Maar mese zulle mider vlug geeigd zij om de VWA te belle als ze wete dat ze zelf mogelijk thuis iets verkeerd hebbe gedaa. Teslotte wijze cosumete vooramelijk de laatst gegete maaltijd voor het ziek worde aa als oorzaak, terwijl dat i het geval va ee voedselifectie owaarschijlijk is. Bij de IGZ-meldige ligt het aatal uitbrake met ee bekede ziekteverwekker ee stuk hoger (84%). Vooral artse e laboratoria zulle cotact opeme met de GGD e mider vaak de cosumet/zieke zelf, waarbij de meldig vaak gebaseerd is op ee cluster va ziektegevalle met ee al aagetoode gemeeschappelijke ziekteverwekker. I het voedsel werde vooral bacterië gevode die zorge voor ee voedselvergiftigig, oftewel het gastroeteritis ziektebeeld wordt veroorzaakt door de toxies die deze bacterië producere, te wete B. cereus, S. aureus e C. perfriges. B. cereus werd i 2010, eveals i voorgaade jare, het meest Pagia 24 va 34

26 frequet gevode i voedsel. Vooral i rijstgerechte e i grae/deegware werd deze bacterie aagetroffe, welke bij uitstek worde bereid i de Chiese e Idische keuke. Voedselvergiftigige kee ee gemiddeld kortere icubatietijd da voedselifecties, waardoor de kas groter is dat er og voedselrestate voor oderzoek beschikbaar zij. Echter, de ziekteduur is meestal kort, waardoor er mider vaak fecesoderzoek bij de patiët wordt gedaa. Deze drie ziekteverwekkers zij daarom iet vertegewoordigd i de IGZ-meldige. De meeste uitbrake bij de IGZ werde veroorzaakt door Salmoella (40%) e Campylobacter (38%). Salmoella veroorzaakte echter grotere uitbrake, iclusief twee ladelijke uitbrake [7], e vrijwel alle ziekehuisopames e de drie gemelde sterfgevalle werde aa dit pathogee toegeschreve. I 2010 was er og ee derde ladelijke uitbraak, veroorzaakt door Hepatitis A virus gerelateerd aa semigedroogde tomaatjes [8]. Ook i Australië e Frakrijk veroorzaakte vergelijkbare tomate uitbrake va hepatitis A [10-11]. Bij drie uitbrake werd orovirus bij de zieke e/of i voedsel of (directe omgevig va) de keuke gevode. Doordat orovirus makkelijk va persoo op persoo wordt doorgegeve, is het vaak moeilijk om vast te stelle dat het om ee voedselgerelateerde uitbraak gaat, waardoor het iet altijd als zodaig gemeld wordt. Daaraast ka op basis va beschikbare iformatie zoals icubatietijd, klachtepatroo e afwezigheid va bacterië, gecocludeerd worde dat ee aatal va de iet-verklaarde uitbrake waarschijlijk veroorzaakt zij door orovirus. I 2010 ware er zestie iet-verklaarde uitbrake waar orovirus ee rol gespeeld ka hebbe. Het percetage orovirusuitbrake bij de VWA komt da uit op 8,3% (2009: 5,8%; 2008: 10,5%; 2007: 7,6%). Dit is lager da verwacht op basis va het explosieproject, uitgevoerd i 2002, waar 25% va de voedselgerelateerde uitbrake aa orovirus werd toegeschreve e daarmee de belagrijkste ziekteverwekker was [12]. Ook bie the Foodbore Diseases Active Surveillace Network (FoodNet) i de Vereigde State e i België is orovirus de belagrijkste verwekker va voedselgerelateerde uitbrake, gevolgd door Salmoella [4,13]. Bij ee meldig oderzoekt de VWA meestal meer da drie mosters, maar i Osiris kue de gegeves va maximaal drie mosters per meldig igevoerd worde. Bij de ivoer i Osiris hebbe mosters waari ee ziekteverwekker werd aagetood, mosters va restate va het verdachte voedsel e mosters va hetzelfde voedselproduct als het verdachte voedsel prioriteit. Zoals te verwachte, is het percetage positieve mosters het hoogst i voedselrestate (12%), terwijl slechts 2% va de mosters positief was als het gig om hetzelfde voedselproduct maar gee restat. Va de overige mosters was 10% positief. Dit wordt veroorzaakt door bovestaade prioriterig waarbij omgevigsmosters allee gemeld worde als er mider da drie adere mosters zij geome of ee ziekteverwekker i het omgevigsmoster is gevode. I totaal werde 25 omgevigsmosters gemeld, waarva er 5 positief ware. Vleesproducte werde het meest getest (33%), maar slechts 3% va deze mosters was positief. Op de tweede e derde plaats kome grae/deegware goed voor 12% va de mosters (9% positief), gevolgd door sauze/soepe (11% va de mosters, 2% positief). Naast de omgevigsmosters werde vooramelijk i asi/bami-gerechte (16%), grae/deegware (9%) e schaal- e schelpdiere (8%) ziekteverwekkers aagetood. Pagia 25 va 34

27 Bij 9% va de VWA-meldige was ee meest waarschijlijke oorzaak va de voedselifectie igevuld. Twee oorzake werde daarbij duidelijk het meest gemeld, te wete ovoldoede hygiëe door voedselbereider (3%) e cotamiatie door geïfecteerd persoo (2%). Verschillede foute i het bereidigsproces (same 3%) e ee besmet product dat overhit gegete is (1%) vorme same de overige oorzake. Ee iteratioaal review va 816 voedselifectie-uitbrake waarbij ee voedselbereider de (vermoedelijke) veroorzaker was, liet zie dat voedselcotact met blote hade e voedselbereidig door ee geïfecteerd persoo, ook dragerschap, de belagrijkste factore ware [14]. Hoewel uitbrake waarbij ovoldoede hygiëisch hadele va de voedselbereider ee rol speelde, werde veroorzaakt door alle bekede voedselpathogee, werde toch vooral virusse, met ame orovirus, e Shigella, Salmoella e parasiete met deze uitbrake geassocieerd. Specifiek orovirus ka makkelijk verspreid worde via voedsel waeer voedsel met blote hade wordt bereid, vooral als de hade ovoldoede worde gewasse [15-16]. Naast het feit dat ee voedselbereider iet altijd zal melde dat hij ziek is geweest, om redee va bijvoorbeeld schaamte of het iet hebbe ageleefd va regels, zij er ook aawijzige dat asymptomatische voedselbereiders ee belagrijke veroorzaker zij [14,17]. Het werkelijke percetage va de voedseluitbrake dat veroorzaakt wordt door ee geïfecteerde voedselbereider ligt daardoor waarschijlijk hoger. Iadequate opslag e temperatuur was toch meer gerelateerd aa uitbrake met bacteriële pathogee, met ame Salmoella e S. aureus [14]. Om uitbrake te voorkome is ee goede opleidig va voedselbereiders va belag met aadacht voor de juiste bereidig e opslag va voedsel, maar dus ook voor goede hygiëe e voorlichtig over de risico s va werke tijdes ziekte. Echter, voedsel wordt iet allee i de horeca bereid, maar ook thuis. Daaraast kue voedselproducte al i het primaire productieproces besmet zij geraakt, wat vooral i het geval va rauw te cosumere producte ee risico is. Dit alles beteket dat er aadacht voor voedselveiligheid moet zij bij de overheid, voedselproducete, leveraciers, horeca e cosumete. Sids 2008 is er voorlichtigsmateriaal voor het publiek beschikbaar via de campage Wat je moet wete om veilig te ete, waar de adruk ligt op hygiëe tijdes het bereide e beware va voedsel. Odaks dat zowel GGD e als de VWA de uitbrake registere i Osiris, zij het og steeds twee gescheide routes. Wel is er steeds meer samewerkig tusse GGD e VWA, wat oder adere te zie is aa meldige die i beide registraties voorkome. Dergelijke meldige geve vaak het beste izicht i de mogelijke oorzaak va de voedselifectie, omdat da zowel de patiëtkat als de voedselkat maximaal belicht worde. Regelmatig cotact tusse GGD e VWA verkleit de evetuele barrière om elkaar tijdig op de hoogte te stelle va ee uitbraak e vergemakkelijkt de samewerkig te tijde va ee uitbraak. Vooral voor de VWA is het va belag tijdig op de hoogte te zij va ee meldig, omdat dat de kas vergroot dat er og ee restat va het betrokke voedselproduct aawezig is voor bemosterig. Pagia 26 va 34