plt NVHR M301 ü IH 5 Bibliotheek * >: i**ssw? s8il

Transcriptie

1 . plt * >: **ssw? s8l ü IH 5 m NVHR M301 Bblotheek

2 f Een wegwjzer op electronsch gebed RADIO Bulletn* het actuele en goedverzorgde radomaandblad, s een ware gds op electronsch gebed Interessante neuwtjes, schakelngen, complete ontwerpen met bouwtekenngen, recordertps, servceproblemen en vele andere belangwekkende onderwerpen worden wetenschappeljk en begrjpeljk behandeld door een staf van deskundgen. * Vraag eens een grats proefnummer aan * Jaarabonnement. f 6.50 Losse nummers cent e Specale Belgsche edte (de Internatonale Pers, Kortemarkstraat 18, Berchem-Antwerpen) Bfr l 1MI0 * lw!f 11 f V m fm ü Wj. Alle «Tl U.M. DE MUIDERKRING POSTBUS 10 BUSSUM GIRONUMMER 83214

3 ! I ' * Tweelamps Mddengolf Ontvanger BIBLIOTHEEK N.V.HJ&/ ' ELECTRONICA IN PRACTIJK No. 3 >: UITGEVERIJ VAN TECHNISCHE BOEKEN EN TIJDSCHRIFTEN DE MUIDERKRING BUSSUM NEDERLAND NIJVERHEIDSWERF TELEFOON K POSTGIRO POSTBUS 10, BUSSUM IN BELGIË VERTEGENWOORDIGD DOOR: DE INTERNATIONALE PERS BERCHEM-ANTWERPEN POSTCHECKREK

4 TVA/EELAMPS BATTERIJ ONTV/ANQER met bjzondere kwalteten We het eenlamps ontvangertje ut deze sere reeds bezt en hermee een poosje gelusterd heeft, zal op een gegeven ogenblk het verlangen koesteren om dt apparaatje ut te breden met een tweede bus om zodoende ludspreker-ontvangst mogeljk te maken. De tweede bus s mmers nodg om de versterkng en het utgangsvermogen op een voldoende pel te brengen. De eenvoudgste oplossng s n dt geval om zo n endbus drect achter de reeds aanwezge detector te schakelen. Dt hebben wj echter net gedaan, omdat het mogeljk s de totale versterkng aanmerkeljk groter te maken door geljktjdg de detectorschakelng te wjzgen. De oorspronkeljke detectorbus een DL92 wordt nu nl. gebrukt als endversterker en een neuw hustype, een DK92, komt op de plaats van de detector n een orgnele schakelng, welke op zjn beurt nog eens extra versterkng geeft. Ut het navolgende zal verder bljken," dat de beztters van genoemde eenlamper hun toestel op betrekkeljk eenvoudge maner kunnen ombouwen tot het her te beschrjven tweelamps toestel, waarn de belangrjkste onderdelen zjn gehandhaafd, zodat slechts weng neuw materaal behoeft te worden aangeschaft. Bj gebruk van een gevoelge ludspreker en een goede antenne kunnen dan verschedene statons worden gehoord met voldoende geludsterkte voor een net te grote kamer. Van groot belang s het bescheden stroomverbruk, waarn wordt voorzen door een 1,5 volts staafelement voor de gloestroom en een 45 volts anodebatterj. Eerstgenoemde behoeft slechts 150 ma te leveren, terwjl de anodebatterj met slechts crca 5 ma wordt belast. De detectortrap 2 Lnks n het schema (fg. 1) zen we de afstemkrng, gevormd door een 402-N spoel met parallel aan de afstemwkkelng de draacondensator. De antenne wordt aangesloten op een aftakkng van deze spoel. De n de krng geïnduceerde sgnaalspannng wordt va de roostercondensator C-> aan het eerste rooster van de DK92 toegevoerd en door aanwezghed van de aan plus 1,5 volt verbonden lekweerstand R3 treedt er n de bus roosterdetecte op. Het tweede rooster dent als anode voor de detector en een deel van de radofrequente wsselspannng wordt va C. naar aarde afgevoerd, terwjl een ander deel langs de weg C en de potentometer R naar de terugkoppel-

5 t» 1 A ( \l/ 402N 3< T3}8LtQï/tÖ$ N.V.H.R, DK92 DL92 2f 6 R1 Cl =C7 s C< R4 C8 g 3 *6 VWV R10 f- II 4 I T C2 g 1 7 >5 R31 7 o -t o 06 7 C3 R2.!C4 R5- =±C5?R6 R8 R9 ///// R7 Fg. 1. SCHEMA Cl 100 pf keramsch pf keramsch. 3 afstemcondensator «F paper Facon C 6 8 t 16 «F elco/500 V. Dubler of Novocon pf mca (M.I.A.L.) C pf paper Facon h TO R 1-47 kohm potmeter met schakelaar (Vtrohm P56 k. 2) kohm Watt MOhm % Watt 4 22 kohm Vz Watt MOhm V* Watt kohm M* Watt 7 kohm xh Watt R 10 1 MOhm % Watt 0-1.5V V spoel wordt geled. Door juste nstellng van R, s de mate van terugkoppelng regelbaar, zodat men voor elke stand van de afstemcondensator op maxmale gevoelghed en zo groot mogeljke selectvtet kan nstellen. Over R2 wordt de vereste geljkspannng op dt als anode fungerende rooster gebracht. De audofrequente spannng d.w.z. de wsselspannngen de na detecte n de bus zjn ontstaan en waarvan dus de frequentes bnnen het hoorbare gebed lggen wordt echter va de condensator C7 en de weerstand R. naar het derde rooster van de DK92 gevoerd. R0 zorgt er voor, dat op dt rooster geen ongewenste ladngen kunnen optreden. R. laat de a.f. spannng vrjwel ongehnderd door, maar voor de ook van de anodekrng afkomstge r.f. wsselspannngen vormt hj een flter, nl. n combnate met de capactet van het derde rooster t.o.v. andere electroden, voornameljk het schermrooster, dat mmers door Cs voor wsselspannng s geaard. Het verdere gedeelte van de DK92 s nu op te vatten als een soort penthode, welke de aan het derde rooster toegevoerde a.f. spannng nog eens versterkt alvorens het de anode verlaat en va C«naar de endbus wordt gevoerd. Rs dent weer voor toevoer van de anodegeljkspannng. Deze bjzondere schakelng met een heptode (zo heet de DK92, omdat deze bus 7 electroden bevat) maakt dus een extra grote versterkng mogeljk. De endversterker Als endbus fungeert de DL92. Zjn schermrooster (contact no. 4) krjgt rechtstreeks een posteve spannng van crca 45 volt, de anodespannng wordt toegevoerd door de prmare wkkelng van de utgangstransformator T. Deze transformator s nodg omdat de door de detector aan het stuurrooster (aanslutng no. 3) af gegeven wsselspannngen geljkvormge, maar betrekkeljk klene wsselstroompjes n de anodekrng veroorzaken. Deze wsselstroompjes kunnen nu wel vrj grote wsselspannngen over de prmare van de transformator doen ontstaan, maar de normale ludsprekers vragen nu eenmaal vrj grote stroomsterkte bj een lage spannng. De endbus moet dus aan de ludspreker worden aangepast en dat doet de transformator. Geeft men nameljk de secundare wkkelng welke s verbonden met de ludspreker mnder wndngen dan de prmare, dan worden n eerstgenoemde wkkelng lagere spannngen geïnduceerd, en de stroom door de ludspreker s dan n dezelfde verhoudng groter dan de anodewsselstroom. Cq dent voor correcte van ongewenste egenschappen van de combnate ludsprekerplus-utgangstransformator. Om zonder vervormng te kunnen werken moet het stuurrooster van de endbus een zekere negateve spannng beztten n dt geval ongeveer 5 volt t.o.v. kathode. 1.5V 45 V 3 1

6 (De her toegepaste buzen beztten een drect verhtte kathode d.vv.z. de gloedraad s bedekt met een electronen-emtterende stof en fungeert dus geljktjdg als kathode). Deze s aan chasss verbonden (nl. de aanslutng no. 5 van de DL92), zodat het rooster moet worden verbonden met een punt, dat crca 5 V negatef s t.o.v. chasss. Soms past men hervoor een batterjtje toe, n de her beschreven ontvanger wordt echter automatsch negateve roosterspannng verkregen doordat het rooster va R0 en R<, s verbonden met de negateve pool van de anodebatterj. Deze s nu net rechtstreeks, maar over de weerstand R7 met chasss verbonden. Wordt het toestel ngeschakeld, dan moeten de gezamenljke anode- en schermrooste'rstromen op hun terugweg naade batterj de weerstand R7 passeren en zo ontstaat er een spannngsverschl tussen chasss en het verbndngspunt van R7 met Rc,, waarbj dt laatste negatef s. R0 heeft een zelfde soort functe als R.j, hj dent om de laatste resten r.f. spannng ut te flteren. R«, s de egenljke roosterweerstand. Tenslotte nog een verklarng voor de aanwezghed van de electrolytsche condensator Cf. Deze staat tussen chasss en de posteve zjde van de anodebatterj en heeft tot taak alle anodewsselstroompjes van de buzen rechtstreeks naar chasss af te voeren. Zou deze condensator er net zjn, dan stond voor deze wsselstroompjes alleen nog maar de weg open door de 45 volts batterj en R7, hetgeen tot ongewenste effecten aanledng zou geven, nl. tegenkoppelng (dus vermnderde versterkng) over de weerstand R7 en terugkoppelng (kans op onstabele werkng) va de nwendge weerstand van de batterj. C6 ontkoppelt bede weerstanden. Gebruk van een dubbelpolge aan/ut-schakelaar s wel noodzakeljk, omdat her net alleen de gloestroom moet worden utgeschakeld, maar ook de anodespannng, om langzame ontladng van de anodebatterj door de lekstroom van de elco te voorkomen. «

7 De bouw De verschllende onderdelen worden gemonteerd op een chasss, dat wordt opgebouwd ut Unframe delen en een bjpassend frontpaneeltje. (Fg. 2). De bovenplaat UF001 komt met het fabreksmerk aan de onderzjde van het chasss. Voordat deze delen aan elkaar worden geschroefd moet men zes gaatjes van 3,5 mm dameter boren n de bovenplaat, type UF001, n.1. 2 bj het klene gat voor bevestgng van de hushouder, voor de DK92; 2 bj het daarachter lggende grote gat voor bevestgng van het verloopplaatje waarop de bushouder van de DL92 wordt gemonteerd en 2 voor bevestgng van de transformator, welke aan de onderzjde van het chasss komt te ztten. Het achterste gaatje wordt tevens benut voor bevestgng van de 402-N spoel. De opstellng van de onderdelen bljkt ut de schets n fg. 3. Monteer de hushouders zodang, dat de open plaats tussen de aanslutngen 1 en 7 naar de zjkant van het chasss s gekeerd. De hushouders worden het eerst gemonteerd waarbj een soldeerlp onder het moertje bj de DK92 wordt vastgeklcmd, daarna de transformator en de spoel let op hun juste stand, ze fg. 4 en tenslotte de vjfdelge draadsteun. Nu wordt het frontpaneel met twee boutjes aan het chasssdeel UF003 bevestgd, de potentometer n het daarvoor bestemde gat vastgezet de afstemcondensator wordt later gemonteerd waarna dt samenstel aan de bovenplaat wordt vastgeschroefd. Het achterschot UF002 kan men het beste aanbrengen nadat de bedradng grotendeels s voltood, men heeft dan meer bewegngsvrjhed voor het manoeuvreren met de soldeerbout. Begn met het leggen van de gloestroomledngen; bushoudercontact no. 5 van de DL92 en no. 1 van de DK92 worden met de soldeerlp verbonden, de nos. 7 met de schakelaar op de potentometer. Bj de DL92 1 en 7 doorverbnden. Deze ledngen worden tegen de chasssbodem gelegd, zodat zj geen obstakels vormen bj de verdere bedradng. Gebruk vertnd montagedraad met. een dkte van ongeveer 0,8 mm en soleer dt met olekous. Heeft u nog net eerder electrsche verbndngen gesoldeerd, lees dan eerst de her Fg. 3. achter afgedrukte soldeervoorschrften. Gebruk onder geen erkele voorwaarde soldeerwater of -vet! Na de gloestroomledngen worden de grjze draadjes van de transformator ( 7000 f3 aanslutng) aan de contacten 4 en 6 van de DL92 verbonden, geljktjdg kan de condensator Cn worden vastgesoldeerd. Daarna C.-, monteren en dcht bj t chasss leggen, waarna de overge weerstanden en condensatoren aan de orde komen. Dudeljkhedshalve zjn zj n de montagetekenng naast elkaar getekend om een overzchteljk beeld te verkrjgen; n de practjk zal men de meeste onderdelen rechtstreeks met korte draadenden tussen de betrokken aanslutpunten solderen. De draadenden mogen echter net korter dan crca 1 % cm worden af geknpt, anders worden deze onderdelen beschadgd door te grote htte tjdens het solderen. Gebruk voor C7 en Cs utslutend prma kwaltet mca condensatoren. Wanneer ook de ledngen naar spoel en afstemcondensator zjn gelegd, kan het achterschot worden vastgezet, waarna de 3 Q draden van de transformator aan de ludsprekerbussen kunnen worden gesoldeerd. Hetzelfde geldt voor de ledngen naar de antenne-aarde entree. De verbndngen naar de afstemcondensator zjn aangegeven met de letters A en F, welke corresponderen met de geljknamge aanslutpunten n fg. 3. Voor aanslutng van de batterjen worden soepele snoertjes gebrukt, de aan de utenden degeljk worden gemerkt, om de kans op verkeerde verbndng zo klen 5

8 mogeljk te houden. Een klene vergssng op dt punt kan nameljk de onmddelljke dood van bede buzen tot gevolg hebben. De negateve pool van het gloestroomelement (dat s de znken huls van een 1 Yz volts staafelèment) wordt bj D aan de soldeerlp verbonden, de posteve pool ( t centrale contact) aan contact B van de schakelaar. Contact C komt aan de posteve kant van de 45 volts anodebatterj, de negateve zjde wordt verbonden met punt E op de draadsteun. r urooz uroo2 1.5VM5V-4SV-1.5V b cj((e j^.foöopr_pr P 'Ca Fg. 4 A en F worden verbonden net de afstencondensator C 3. De verbndngen B C D E zjn de resp. verbndngspunten voor de 1% V gloestroombatterj en de 45 V anodebatterj. In bedrjfstellng Is de montage geheel voltood en s de bedradng grondg gecontroleerd, waarbj er specaal op moet worden gelet, dat er nergens kans bestaat voor kortslutng b.v. door tussen contacten gelopen soldeerdruppels dan kan men de buzen nzetten, de ludspreker aansluten en antenne en aarde verbnden alsmede de batterjen. Door de knop van de terugkoppelng ut de nulstanct te draaen wordt het toestel ngeschakeld. Met de afstemcondensator zoekt men een staton op, terwjl de terugkoppel-potentometer geljktjdg wordt ngesteld op maxmale gevoelghed van de ontvanger. 6

9 1 > Draat men laatstgenoemde knop te veel rechtsom, dan gaat de detectorbus genereren waardoor ernstge storng n naburge ontvangers wordt veroorzaakt, nden zj op hetzelfde staton zjn afgestemd. Dt genereren s onder meer kenbaar aan het optreden van fluttonen, waarvan de toonhoogte verandert bj draaen aan de afstemcondensator. Bovenden s de ontvanger dan mnder gevoelg. De grootst mogeljke gevoelghed en selectvtet worden berekt, wanneer de terugkoppelng wordt ngesteld op de grens van genereren, d.w.z. de schakelng mag just net genereren. Wanneer net op een staton s afgestemd, s het genereren kenbaar aan een zacht, constant gerus, dat verdwjnt al of net met een klkje zodra de terugkoppelng wordt vermnderd. Men moet dus altjd de knop van de terugkoppelng ets ter lnkerzjde van dt overgangspunt houden. Antenne en aarde Wat de antenne betreft, maak deze zo hoog mogeljk. Een flnke hoogte, lefst vrj utzcht over daken en bomen s nl. belangrjker dan een grote lengte. Een vertcale staafantenne van bv. 2 tot 3 meter lengte en gemonteerd aan een schoorsteen van een hus met twee of dre verdepngen s te prefereren boven een horzontale draad van enkele tentallen meters, nden laatstgenoemde net meer dan 5 tot 8 m boven de grond hangt. Let er voorts op, dat de antenne zelf en de nvoerledng naar de ontvanger zeer goed zjn geïsoleerd met behulp van keramsche solatoren van flnke afmetngen en goede kwaltet. De nvoerledng moet op mnstens 10 cm afstand worden gehouden van dak, dakgoot en muren. Hervoor zjn afstandsolatoren n de handel. De aardverbndng kan men maken aan een bus van de water- of gasledng, desnoods aan de centrale verwarmng. Ook voldoet een koperen bus, welke tot n het grondwater wordt geslagen. Gebruk een zg. aardkem om de aardledng aan een bus te verbnden en zorg voor goed contact, door de betrokken bus ter plaatse goed blank te maken met behulp van een vjl of schuurlnnen. In het vrje veld kan men als aarde een draad van 20 tot 40 meter over de grond utleggen, de rchtng hervan heeft soms nvloed op de sgnaalsterkte. Tenslotte s het van belang een zo gevoelg mogeljke ludspreker te gebruken. We zo groot mogeljke selectvtet wl bereken, desnoods ten koste van de uterste gevoelghed, kan met voordeel eens expermenteren met een mca- of keramsch condensatortje n sere met de antenne-nvoerledng. Probeer capacteten van 47 pf tot 220 pf. Hoe groter de antenne, des te klener kan dt condensatortje zjn. Verder geldt: hoe klener capactet, des te beter s de selectvtet. r \ ll! I! Dt s een voorbeeld voor een eenvoudge behuzng van de tweelamps mddengolf ontvanger. 7

10 Het solderen Het s vanzelfsprekend, dat de verbndngen alle gesoldeerd moeten worden. Zj. de deze kunst nog net verstaan, behoeven daarvoor net terug te schrkken, want na bestuderng van de herna volgende nstructes, zal het een vrj eenvoudge zaak bljken te zjn. Ie. Solderen mag utslutend met harskcrnsoldeer plaats vnden, waarvoor specaal het..superspeed tn n oranjekleurge pyramde doosjes wordt aanbevolen. Wanneer de soldeerbout goed vertnd en voldoende heet s, gaat het solderen als vanzelf en zjn andere vloemddelcn overbodg. 2e. Zorg voor een schone bout, door met een grove vjl al het oxyde en verbrande tn weg te vjlen, tot de punt geheel blank s, dus zonder zwarte plekjes. 3c. Laat de bout goed heet worden (een net-electrsche boven een sprtus- of gasvlam) en strjk ntussen met Superspeed soldeer over de punt, tot dt smelt en zch aan de bout vasthecht. 4c. De bout s heet genoeg, wanneer het soldeer onmddelljk smelt bj aanrakng met de bout an de hars..rook" afgeeft. Het tn aan de bout moet glanzend en dun vloebaar zjn. Zo nu en dan de bout met een doekje vlug afvegen. 5e. De te solderen plaats moet absoluut schoon zjn; vernkkelde soldeerlppen worden afgekrabd, evenals oude en geoxydeerde. vertnde en vercadmumde lppen. Ook de vast te solderen draad moet schoon zjn; blank koperdraad en emalledraad worden door krabben of eventueel schuren gerengd. Oud en dof geworden vertnd draad kan ook beter worden afgekrabd. Alleen neuw en glanzend draad s zonder meer geschkt om te solderen. 6e. De te solderen plaatsen moeten beden worden vertnd, anders s hechtng onmogeljk. Dt vertnnen kan tegeljk met het egenljke vastsolderen gescheden, doch begnners doen beter, de bede bewerkngen achtereenvolgens te verrchten. 7e. Het vertnnen geschedt, door de reeds vertnde bout tegen de soldeerplaats te houden en just op de plaats waar de bout raakt wal Superspeed te laten smelten. 8e. Voor het solderen zelf laat men wat tn op de bout smelten en brengt deze druppel op de soldeerplaats, waar alles dan samenvloet. Houd de bout er net langer op. dan voor het utvloeen nodg s, want vele onderdelen worden door overdadge warmte er net beter op. 9e. Tjdens het afkoelen moet alles onbewegeljk bljven, door bewegng ontstaat een mnder sterke las; bj het stollen van het tn wordt de oppervlakte plotselng dof. Men wacht dt moment dus altjd af. Een goede las heeft een gladde oppervlakte en bevat maar weng tn. 10e. Het solderen van condensatoren en weerstanden moet met eng overleg gescheden. Wanneer de aanslutdraadjes nameljk te kort worden afgeknpt, verandert bj het solderen de waarde daar te grote verhttng van het nwendge. Daarom; de draadendjes net te kort afknppen, doch overbodge lengte lever dubbel vouwen. Materïaalljst 1 Unframe chasssdeel UF001 1 Unframe chasssdeel UF002 f 1 Unframe chasssdeel UF003/ 1 Frcntplaatje 1 Pjlknop 1 Ronde knop 1 Spoel 402N 1 Enkelvoudge varabele condensator 2 Ent ree s * 1 Rubbertule 2 7 pens mnatuur hushouders /' 1 Potentometer 47 klohm met schakelaar 4 Soldeerlppen 1 sprut 9 Onderlegrngen 1 Verloopplaatje 3 Boutjes voor varabele condensator 16 Boutjes en moertjes 3X5 mm 4 Boutes c*n moertjes 3 X 10 mm 1 5-delg draadsteunlje 1 Ludsprekertransformator 7043 Muvolett 3 Keramsche condensatoren 2 x 47 pf (code: geel-volet-zwart-zwart) 100 pf (code: brun-zwart-brun-zwarl) 2 Kokercondensatoren 1 Electrolytlsche condensator 16 «F (koker) f 2 Mca condensatoren / ' 1 Weerstand % Watt 1 klohm (code: brun-zwart-rood) 8 1 Weerstand V& Watt 22 klohm (code; rood-rood-oranje) 1 Weerstand Vfc Watt 220 klohm (code; rood-rood-geel) 1 Weerstand V> Watt 330 klohm (code: oranje-oranje-geel) 1 Weerstand Vè Watt 1 megohm (code: brun-zwart-groen) 1 Weerstand % Watt 1.5 megohm (code: brun-groen-groen) 3 Weerstanden V> Watt 2.2 megohm (code: rood-rood-groen) 1.5 Meter vertnd montagedraad 1.5 Meter solatekous 1 Meter tweelngsnoer 2 Meter tnsoldeer (Superpeed) Deze onderdelen voor het samenstellen van een tweelamps mddengolfontvanger, zjn ook als bouwdoos verkrjgbaar. In de..electronca n Practk -sere zjn eveneens als bouwdoos verkrjgbaar: 1. Krstalontvanger met germanumdode 2. Eenlamps mddengolfontvanger 4. Eenvoudge 4 watt versterker 5. Eenlamps wsselstroomontvangcr w*

11 ! alle / wnd- / streken mam 'W... ut egen fabrcage of ut één van de gespecalseerde fabreken door Amroh op de Nederlandse markt vertegenwoordgd, leveren wj een utgebrede collecte ei ec tr onsche producten voor ndustre, laboratorum, servce-man en rado-amateur. Onze ervarng van méér dan een kwart eeuw staat borg voor een voortreffeljk product, vakkundge servce en de juste voorlchtng. / Wlt u nader met onze artkelen kenns maken.... Amroh handelaren n stad en land verstrekken u gaarne alle gewenste nlchtngen. Kwaltetsproducten voor Electronca AMPOH [MUIDENJ "r/ Muden * Brussel Gronau