Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht. Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht. Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019"

Transcriptie

1 Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019

2 OPSLAG EVACUATIE *Embryologie *Anatomie *Innervatie *Fysiologie

3 Laterza R., et al. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol, 2011

4 MainLineHealth.org UrologyHealth.org

5

6 Orthosympathisch (Opslag) Parasympathisch (Evacuatie) Somatisch

7 Vermeulen W., et al. World J Gastroenterol, 2014 Christianson J.A., et al. Pain, 2007

8

9 75-80% 30-35% 10-15% Crosstalk tussen blaas- en darmzenuwen: Convergentie Malykhina, Neuroscience, 2007

10 Ito T., et al. Int J Urol, 2006

11 Rectovesicourethrale reflex Shafik, et al. J Spinal Cord Med. 2007

12 Rectale distensie Opslag + De Wachter S., et al. J Urol, 2003 Blaas distensie Gevoel van blaasvulling + Gevoel van rectale vulling Evacuatie De Wachter S., et al. Neurourol Urodyn, 2007 Mictie > Defecatie (61%)

13

14 Minagawa T., et al. J Urol, 2013

15 Urinaire Incontinentie BLAAS LUTS Interstitiële Cystitis Constipatie Irritable Bowel Syndrome Fecale Incontinentie DARM

16 *Urinaire incontinentie Community-based study - - Nederland DUBBELE INCONTINENTIE: 7.7% Slieker-Ten Hove, M.C., et al Neurourol Urodyn, 2010

17 Urinaire incontinentie Opslagklachten voor stoelgang: * Differs significantly from Control and from Stress Urinary Incontinence (p<0,05) Wyndaele M., et al. Neurourol Urodyn, 2011

18 Urinaire incontinentie *Anorectale symptomen: Urinair incontinente patienten > Controles *Verschil volgens type urinaire incontinentie Urgentie en Gemengd: * Meer moeilijkheden om defecatie uit te stellen * Meer fecale incontinentie Wyndaele M., et al. Neurourol Urodyn, 2011

19 Controles vs Gastroenterologische patienten OPSLAG MICTIE POSTMICTIE Wyndaele M., et al. BJU Int, 2014

20 Constipatie *Lower Urinary Tract Symptoms: Gastroenterologische patienten > Controles *Urologische patienten: * Fecale incontinentie: * Constipatie: Meer urgentie en urgentie urinaire incontinentie Meer mictie en postmictie LUTS Wyndaele M., et al. Neurourol Urodyn, 2011

21 Relatie tussen fecale incontinentie, urgentie en urgentie urinaire incontinentie * Urgentie fecale incontinentie ~ rectale hypersensitiviteit * Urgentie en urgentie urinaire incontinentie ~ blaas hypersensitiviteit PELVISCHE HYPERSENSITIVITEIT? (Cross sensitizatie?)

22

23 Bladder filling Isovolumetric phase Colorectal distension Isovolumetric phase (CRD) Wyndaele M., et al. J Urol, 2013

24 Effect van CRD en van de grootte van de rectale ballon (Isovolumetrisch) Wyndaele M., et al. J Urol, 2013

25 Effect van lidocaine (Isovolumetrisch) Wyndaele M., et al. J Urol, 2013

26 Effect van AITC (TRPA1 agonist) - (Isovolumetrisch) Wyndaele M., et al. J Urol, 2013

27 Effect van CRD (Vullende blaas) Wyndaele M., et al. J Urol, 2013

28 Effect van lidocaine (Vullende blaas) Wyndaele M., et al. J Urol, 2013

29 Conclusions De Inhibitory Recto-Vesical Reflex: *Wordt enkel opgewekt door noxieuze colorectale distensie *Kan perifeer gemoduleerd worden: * Versterking door opdrijven colorectale druk * Versterking door vergroten van de ballon * Versterking door intrarectale AITC * Inhibitie door intrarectale lidocaine Wyndaele M., et al. J Urol, 2013

30 Relatie tussen LUTS en constipatie * Opslag LUTS ~ Overactieve Blaas ~ blaas hypersensitiviteit Toegenomen afferente activiteit tijdens CRD? * Mictie en postmictie LUTS ~ blaas onderactiviteit Inhibitory Recto-Vesical Reflex?

31 Inhibitory Recto-Vesical Reflex vs Afferente metingen Pathways of interaction: 1. Antidromic axon reflex 2. Spinal interneurons 3. Higher centers of the brain Malykhina A. Neuroscience, 2007

32 Bowel dysfunction may cause overreactivity of the pelvic floor which can result in dysfunctional elimination of urine in young children De Paepe H., BJUI, 2000

33 Loening-Baucke V., Pediatrics, 1997 Chrzan R., et al, Urology, 2008 Bael A., BJUI, 2007 Combs A., J Urol, 2013 *Behandeling van constipatie in kinderen: *Resolutie urinaire incontinentie *Vermindering recidiverende urineweginfecties *Behandeling van urinaire incontinentie in kinderen: *Significante vermindering van fecale incontinentie *Anticholinergische behandeling van detrusor overactiviteit: *Resolutie van encopresis (!)

34 Failure to detect and treat bowel problems will greatly reduce the success rate in the treatment of urinary symptoms in children and adolescents Halachmi S., Int J Adolesc Med health, 2008

35 *IntraVesical Electrical Stimulation IVES *Kinderen met Spina Bifida *Ter behandeling van Detrusor Overactiviteit *Ter vergroting van Blaas Capaciteit Vermindering Fecale Incontinentie Han S.W. et al, J Urol, 2004

36 *Anale Maximale Electrische Stimulatie MAS *Patiënten met Detrusor Overactiviteit Toename Functionele Blaascapaciteit Verminderde Mictiefrequentie Ohlsson B.L. et al, Br J Urol, 1989

37

Gevoel in de lagere urinewegen

Gevoel in de lagere urinewegen Gevoel in de lagere urinewegen Van Meel Tom David MPhty PhD Najaarscongres Pelvired 1 december 2012 Parnasse-Deux Alice Gevoelssensatie in de lagere urinewegen Sensatie van Blaasvulling Sensatie van niet

Nadere informatie

Laatste inzichten over medicatie bij LUTS. Bijscholing Kinderurotherapie 16 maart 2016 Marleen van den Heijkant FEAPU Wenen, Oostenrijk

Laatste inzichten over medicatie bij LUTS. Bijscholing Kinderurotherapie 16 maart 2016 Marleen van den Heijkant FEAPU Wenen, Oostenrijk Laatste inzichten over medicatie bij LUTS Bijscholing Kinderurotherapie 16 maart 2016 Marleen van den Heijkant FEAPU Wenen, Oostenrijk Introductie ICCS Consensus document Daytime Urinary Incontinence (DUI)

Nadere informatie

mw. dr. Willemijn Windt

mw. dr. Willemijn Windt + Farmacologische beïnvloeding van mictie Gewild of ongewild mw. dr. Willemijn Windt Uroloog io 24 september 2012 + Casus 82 jarige man COPD exacerbatie Al langere tijd gaat plassen moeilijker 1e dag na

Nadere informatie

Sacrale neurostimulatie voor incontinentie. Week van de urologie Dr. M. Abasbassi

Sacrale neurostimulatie voor incontinentie. Week van de urologie Dr. M. Abasbassi Sacrale neurostimulatie voor incontinentie Week van de urologie Dr. M. Abasbassi 26-09-2018 SNS voor incontinentie Enkele feiten Diagnostiek Alternatieven Sacrale neurostimulatie Conclusie SNS voor incontinentie

Nadere informatie

Workshop/QUIZ richtlijnen

Workshop/QUIZ richtlijnen Workshop/QUIZ richtlijnen Saskia Bruijn urotherapeut AMC/EKZ Lottie Peerdeman urotherapeut WKZ Keetje de Mooij kinderuroloog WKZ Edith Dekker urotherapeut WKZ Vraag 1 Welke terminologie wordt gebruikt

Nadere informatie

Bekkenfysiotherapie. multidisciplinair samenwerken

Bekkenfysiotherapie. multidisciplinair samenwerken Bekkenfysiotherapie multidisciplinair samenwerken MSc Bekkenfysiotherapie: Lieke Wiggers (Fysiotherapie Noordman) Margo Versteeg (Fysiotherapie de Werfheegde) 3 november 2016, EZH-conferentie Inhoud Bekkenbodem

Nadere informatie

Sacrale Neurostimulatie voor Fecale Incontinentie.. Dr. Henk Thieren Dr.Jean-Marc Gillardin Abdominale Heelkunde AZ Sint-Lucas Brugge Overzicht : Definities + Scores. Cijfers bekkenbodempathologie. Geschiedenis

Nadere informatie

Multiple Sclerose en urologie

Multiple Sclerose en urologie Multiple Sclerose en urologie Bertil Blok, uroloog Blaasfunctiestoornissen vaak bij MS Meer dan 80% van de MS patienten heeft urologische symptomen 96% van de MS patienten met meer dan 10 jaar MS krijgen

Nadere informatie

Acute aanpak en diagnostiek van urine retentie. Frank Van der Aa Functionele en reconstructieve Urologie Neuro-urologie

Acute aanpak en diagnostiek van urine retentie. Frank Van der Aa Functionele en reconstructieve Urologie Neuro-urologie Acute aanpak en diagnostiek van urine retentie Frank Van der Aa Functionele en reconstructieve Urologie Neuro-urologie Anamnese Symptomen van blaasledigingstoornis? Recidiverende UTI? Incontinentie? Urgency?

Nadere informatie

OAB, urodynamica en behandelingsmogelijkheden. De blaas de baas. Pieter M. Groenendijk Uroloog MC Haaglanden, Den Haag/Leidschendam

OAB, urodynamica en behandelingsmogelijkheden. De blaas de baas. Pieter M. Groenendijk Uroloog MC Haaglanden, Den Haag/Leidschendam OAB, urodynamica en behandelingsmogelijkheden De blaas de baas Pieter M. Groenendijk Uroloog MC Haaglanden, Den Haag/Leidschendam Iets over mijzelf Uroloog in het MCH sinds 2011, hiervoor 8 jaar in RdGG

Nadere informatie

MICTIESTOORNISSEN. Algemeen. Risicofactoren. Fysiologie

MICTIESTOORNISSEN. Algemeen. Risicofactoren. Fysiologie MICTIESTOORNISSEN Inhoudsopgave Algemeen... 1 Risicofactoren... 1 Fysiologie... 1 Pathofysiologie... 2 Werkingsmechanisme van geneesmiddelen die de mictie beïnvloeden... 3 Geneesmiddelen waarbij mictiestoornissen

Nadere informatie

Testen funktionaliteit kleine bekken Anorectale functietesten. André Smout AMC Amsterdam

Testen funktionaliteit kleine bekken Anorectale functietesten. André Smout AMC Amsterdam Testen funktionaliteit kleine bekken Anorectale functietesten André Smout AMC Amsterdam Disclosures Sponsoring onderzoek Medical Measurement Systems Given Imaging Honorarium Reckitt Benckiser AstraZeneca

Nadere informatie

Overactieve blaas en bekkenbodem bij MS

Overactieve blaas en bekkenbodem bij MS Overactieve blaas en bekkenbodem bij MS Frank Van der Aa, MD, PhD Functionele en Reconstructieve Urologie Neurourologie Departement Urologie, UZ Leuven Nationaal MS centrum Melsbroek hersenen blaas T10-L2

Nadere informatie

Incontinentie bij kinderen

Incontinentie bij kinderen Incontinentie bij kinderen Deel 1 N.J. Langendoen, Kinderarts Sept 2016 urethra 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 1 Lower urinary tract function International children s continence society (ICCS) Dagfrequentie (betrouwbaar

Nadere informatie

Dr. Marijke C.Ph. Slieker-ten Hove. Bekkenfysiotherapeut

Dr. Marijke C.Ph. Slieker-ten Hove. Bekkenfysiotherapeut Naam Bekkenfysiotherapeut Titel proefschrift/thesis Samenvatting Dr. Marijke C.Ph. Slieker-ten Hove Ja Pelvic Floor Function and Disfunction in a general female population Algemeen Het hoofdonderwerp van

Nadere informatie

Behandelopties voor incontinentie na een prostaatkankeroperatie. K.C. van Dalen, uroloog 6 oktober 2015

Behandelopties voor incontinentie na een prostaatkankeroperatie. K.C. van Dalen, uroloog 6 oktober 2015 Behandelopties voor incontinentie na een prostaatkankeroperatie K.C. van Dalen, uroloog 6 oktober 2015 Incontinentie = ongewenst urineverlies Soorten incontinentie Stressincontinentie (SUI) Urineverlies

Nadere informatie

BEKKENBODEMFYSIOTHERAPIE: INDICATIES EN EFFECTEN. A.A.B. Lycklama à Nijeholt en P.J. Voorham-van der Zalm

BEKKENBODEMFYSIOTHERAPIE: INDICATIES EN EFFECTEN. A.A.B. Lycklama à Nijeholt en P.J. Voorham-van der Zalm BEKKENBODEMFYSIOTHERAPIE: INDICATIES EN EFFECTEN A.A.B. Lycklama à Nijeholt en P.J. Voorham-van der Zalm Inleiding De toenemende belangstelling voor Bekkenbodemfysiotherapie heeft veel te maken met het

Nadere informatie

Chapter 10. Samenvatting en conclusies

Chapter 10. Samenvatting en conclusies Chapter 10 Samenvatting en conclusies 139 140 Hoofdstuk 1 Geeft een overzicht van de geschiedenis van bekkenbodemdisfunctie en bekkenfysiotherapie, in Nederland en het buitenland. Dit proefschrift concentreert

Nadere informatie

De ontlasting is M(i)S. Literatuur. Incidentie 19-2-2014. Joke Beekman. MSMS 2 december 2013

De ontlasting is M(i)S. Literatuur. Incidentie 19-2-2014. Joke Beekman. MSMS 2 december 2013 De ontlasting is M(i)S MSMS 2 december 2013 Joke Beekman Verpleegkundig specialist Revalidatiegeneeskunde en Continentie- en retentiezorg Sint Maartenskliniek, Nijmegen Literatuur Incidentie 68% darm problemen

Nadere informatie

Urineincontinentie bij vrouwen Dr. Peter De Wil, uroloog Kliniek Sint Jan. Ontmoetingsavond 4/4/2019 MCH Wezembeek

Urineincontinentie bij vrouwen Dr. Peter De Wil, uroloog Kliniek Sint Jan. Ontmoetingsavond 4/4/2019 MCH Wezembeek Urineincontinentie bij vrouwen Dr. Peter De Wil, uroloog Kliniek Sint Jan Ontmoetingsavond 4/4/2019 MCH Wezembeek Wanneer urine incontinentie? Als de druk in de blaas hoger is dan de druk in de urethra!

Nadere informatie

Dr. A-S. Goessaert SACRALE NEUROMODULATIE, RESULTATEN BIJ URINAIRE INCONTINENTIE

Dr. A-S. Goessaert SACRALE NEUROMODULATIE, RESULTATEN BIJ URINAIRE INCONTINENTIE Dr. A-S. Goessaert SACRALE NEUROMODULATIE, RESULTATEN BIJ URINAIRE INCONTINENTIE SNM In 1979 ontdekt In 1997 goedgekeurd door FDA voor urgeincontinentie Sindsdien steeds meer indicaties: Dysfunctionele

Nadere informatie

Kinesitherapie. Incontinentie bij ouderen

Kinesitherapie. Incontinentie bij ouderen Kinesitherapie Incontinentie bij ouderen VUB 24 mei 2013 Els Bakker, PT, PhD ?Incontinentie? Urge < >Stress Urge + Stress Urinair < > Anaal Urinair + Anaal Dag < > Nacht Dag + Nacht Neurogene oorzaken

Nadere informatie

Inhoud. Casus. Er gaat niets boven de Bekkenbodem! Gina Kemper MSPT BFT

Inhoud. Casus. Er gaat niets boven de Bekkenbodem! Gina Kemper MSPT BFT Er gaat niets boven de! Inhoud Revalidatie centrum Heliomare Wijk aan Zee Bekkenfysiotherapie Zinvol! Casus mevr W Neurogene blaas functie Neurogene darm Seksuele stoornissen Therapie Take home message

Nadere informatie

De rol van urodynamische onderzoeken bij de selectie van patiënten voor sacrale

De rol van urodynamische onderzoeken bij de selectie van patiënten voor sacrale De rol van urodynamische onderzoeken bij de selectie van patiënten voor sacrale neuromodulatie J. Drossaerts, K. Rademakers, G. Van Koeveringe en Ph. Van Kerrebroeck Samenvatting Introductie: Het doel

Nadere informatie

Is er meerwaarde van urodynamica? (U d )

Is er meerwaarde van urodynamica? (U d ) Is er meerwaarde van urodynamica? (U d ) Workshop bijscholingsdag urotherapie 23 maart 2018 Aart Klijn, kinderuroloog Voor wie zou U d meerwaarde hebben? Kinderen die bij een urotherapeut komen: Kinderen

Nadere informatie

Een overzicht van de parameters voor TENS bij kinderen met een OAB

Een overzicht van de parameters voor TENS bij kinderen met een OAB Interuniversitaire cursus Bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en de perinatale kinesitherapie Opleidingsjaar 2016-2017 Een overzicht van de parameters voor TENS bij kinderen met een OAB Eindwerk

Nadere informatie

Blaas- en bekkenbodemstoornissen bij kinderen

Blaas- en bekkenbodemstoornissen bij kinderen Blaas- en bekkenbodemstoornissen bij kinderen Dr. An Bael Kindernefrologie Plascentrum ZNA PAOLA Kinderziekenhuis Antwerpen Blaas- en bekkenbodemstoornissen bij kinderen klinische problemen: Incontinentie

Nadere informatie

Bedplassen bij kinderen: Praktische aanpak. AZ Sint-Jan Brugge-Oostende Greet Pauwels

Bedplassen bij kinderen: Praktische aanpak. AZ Sint-Jan Brugge-Oostende Greet Pauwels Bedplassen bij kinderen: Praktische aanpak AZ Sint-Jan Brugge-Oostende Greet Pauwels Bedplassen 6 mythes 1. Bedplassen is een gedragsprobleem 2. Bedplassen is iemands schuld (ouders, kind, leerkrachten,

Nadere informatie

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug folder voor verwijzers Bekkenfysiotherapie Als huisarts of specialist ziet

Nadere informatie

Ouderen en incontinentie: wat? Cijfers van de Belgische en Nederlandse populatie.

Ouderen en incontinentie: wat? Cijfers van de Belgische en Nederlandse populatie. Ouderen en incontinentie: wat? Cijfers van de Belgische en Nederlandse populatie. Bijzondere bekwaamheid in de pelvische re-educatie en de perinatale kinesitherapie Interuniversitaire cursus 2016-2017

Nadere informatie

Presentatie. ICCS 2006 Classificatie Urine-incontinentie bij kinderen. Kind is geen kleine volwassene. OAB Multifactorieel 22-4-2012

Presentatie. ICCS 2006 Classificatie Urine-incontinentie bij kinderen. Kind is geen kleine volwassene. OAB Multifactorieel 22-4-2012 Presentatie Overactieve Blaas op Kinderleeftijd Is er plaats voor Fysiotherapie? Overactieve blaas op kinderleeftijd Twee casussen Hoofdpuntendiagnostiek OABof OABb? Therapeutischeopties Fysiotherapie:

Nadere informatie

Plassen moet, maar gaat het ook altijd goed? Marina Hovius Uroloog OLVG. 20 januari 2018

Plassen moet, maar gaat het ook altijd goed? Marina Hovius Uroloog OLVG. 20 januari 2018 Plassen moet, maar gaat het ook altijd goed? Marina Hovius Uroloog OLVG No disclosures(geen conflicterende belangen). Plassen moet, maar gaat het ook goed. UROLOOG, wat is dat? Specialisme dat zich bezig

Nadere informatie

BBD: Bowel Bladder Dysfunction

BBD: Bowel Bladder Dysfunction BBD: Bowel Bladder Dysfunction Bladder Dysfunction Dr. Leen Geyskens Kinderarts, interesse in bedplassen en continentieproblematiek Symposium 5 jaar kindergeneeskunde 20/9/2014 Blaasdysfunctie: moeilijkheden

Nadere informatie

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug folder voor verwijzers Bekkenfysiotherapie Als huisarts of specialist ziet

Nadere informatie

InterStim -therapie. Innovating for life. Voor een overactieve blaas of verlies van ontlasting.

InterStim -therapie. Innovating for life. Voor een overactieve blaas of verlies van ontlasting. InterStim -therapie Voor een overactieve blaas of verlies van ontlasting. Ook voor patiënten met een blaasledigingsstoornis of bij chronische obstipatie. Innovating for life Sacrale Neuromodulatie met

Nadere informatie

Enuresis update Is Tens zinvol? Ann Raes Kindernefrologie, UZ Gent

Enuresis update Is Tens zinvol? Ann Raes Kindernefrologie, UZ Gent Enuresis update Is Tens zinvol? Ann Raes Kindernefrologie, UZ Gent Prevalentie NE Prevalentie (%) 25 20 15 10 5 Man (n=7455) Vrouw (n=9057) Allen (n=16512) 0 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Leeftijd

Nadere informatie

Multiple sclerosis en incontinentie. Ondersteund door Prinses Beatrix Fonds

Multiple sclerosis en incontinentie. Ondersteund door Prinses Beatrix Fonds 1 Multiple sclerosis en incontinentie Dé vereniging voor mensen met MS en hun betrokkenen 3 De blaas De blaas is een spier die zorgt voor: De opslag van urine => 300 tot 500 ml Het lozen van urine man

Nadere informatie

Het zit zeker tussen mijn oren? De rol van stress bij lichamelijk onbegrepen klachten en syndromen

Het zit zeker tussen mijn oren? De rol van stress bij lichamelijk onbegrepen klachten en syndromen Het zit zeker tussen mijn oren? De rol van stress bij lichamelijk onbegrepen klachten en syndromen Anamnese/ Laatste maand toenemend last van pijn voeten, daarbij al langer bestaande moeheid, nekpijn,

Nadere informatie

E-trainingstools. Trainings-App & Bladder Monitor. Jorien de Jonge Lottie Peerdeman

E-trainingstools. Trainings-App & Bladder Monitor. Jorien de Jonge Lottie Peerdeman E-trainingstools Trainings-App & Bladder Monitor Jorien de Jonge Lottie Peerdeman E-Health Het toepassen van informatie- en communicatietechnologie ten dienste van de gezondheidszorg Voorbeelden: Elektronisch

Nadere informatie

Sacrale Neuromodulatie

Sacrale Neuromodulatie Sacrale Neuromodulatie Voor een overactieve blaas of verlies van ontlasting. Ook voor patiënten met een blaasledigingsstoornis of bij chronische obstipatie. Innovating for life Figuur 1. Geïmplanteerde

Nadere informatie

Zindelijkheid voor urine en ontlasting bij kinderen

Zindelijkheid voor urine en ontlasting bij kinderen Zindelijkheid voor urine en ontlasting bij kinderen Marion Salwegter, huisarts en kaderhuisarts urogynaecologie Edwin Knots, kinderarts CZE Bas Zegers, kinderarts-sociale pediatrie MMC Maar 80 minuten

Nadere informatie

Blaas disfunctie en behandeling botuline toxine in MS patienten. Dr Bertil Blok, uroloog

Blaas disfunctie en behandeling botuline toxine in MS patienten. Dr Bertil Blok, uroloog Blaas disfunctie en behandeling botuline toxine in MS patienten Dr Bertil Blok, uroloog Disclosures Geen Leerdoelen Basiskennis van reden van blaasdisfunctie bij MS Inzicht in behandeling overactieve blaas

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker. (potentiële) belangenverstrengeling. Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Disclosure belangen spreker. (potentiële) belangenverstrengeling. Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante Bedrijfsnamen relaties met bedrijven Sponsoring Sanofi Takeda Nederland BV Teva Nederland

Nadere informatie

38 HET URINE-INCONTINENTIE FORMULARIUM

38 HET URINE-INCONTINENTIE FORMULARIUM Referenties Abrams P, Cardozo L et al. The standardization of terminology of lower urinary tract function. Neurourol Urodyn 2002;21: 167-78. Bekkers RLM, Dukel L. Leidraad gynaecologie. Houten: Bohn Stafleu

Nadere informatie

Inhoud. Deel I Urologie. Jakko Nieuwenhuijzen. Garry Pigot. 1 Benigne prostaathyperplasie (BPH), plasklachten en overactieve blaas (OAB)...

Inhoud. Deel I Urologie. Jakko Nieuwenhuijzen. Garry Pigot. 1 Benigne prostaathyperplasie (BPH), plasklachten en overactieve blaas (OAB)... VI Inhoud Deel I Urologie 1 Benigne prostaathyperplasie (BPH), plasklachten en overactieve blaas (OAB)... 3 Jakko Nieuwenhuijzen 1.1 Inleiding.... 5 1.2 Fysiologie en terminologie.... 5 1.3 LUTS, BPH,

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Summary 159 This thesis deals with the association between dysfunctions of the lower urinary tract and affective symptoms, such as anxiety and depressive symptoms. The aim of this thesis is to establish

Nadere informatie

Academische bekkenzorg samen met de regio: Toegevoegde waarde

Academische bekkenzorg samen met de regio: Toegevoegde waarde Academische bekkenzorg samen met de regio: Toegevoegde waarde Symposium bekkenzorg in optima forma. Eindhoven 24 November 2017 Gommert van Koeveringe, MD, PhD, Fellow EBU, urologist Professor en afdelingshoofd,

Nadere informatie

Workshop Bekkenfysiotherapie & biofeedback

Workshop Bekkenfysiotherapie & biofeedback Workshop Bekkenfysiotherapie & biofeedback Hanna van Asma Bekkenfysiotherapeut, gespecialiseerd in kinderen met zindelijkheidsproblemen Bekken&Bodem Bekkenfysiotherapie Zwolle Marja Schoenmakers Kinderfysiotherapeut,

Nadere informatie

VSV: Verloskundige kringen van: de Kempen-Eindhoven- Strabrecht Máxima Medisch Centrum

VSV: Verloskundige kringen van: de Kempen-Eindhoven- Strabrecht Máxima Medisch Centrum 1 VSV: Verloskundige kringen van: de Kempen-Eindhoven- Strabrecht Máxima Medisch Centrum Transmurale richtlijn: 21 Datum invoering: 26 juni 2007 Datum 1 ste revisie: februari 2010 Datum revisie: 2015 Mictie

Nadere informatie

Melanie van Heijst sexuologe Miel Nanlohy uroloog Dick Schoot gynaecoloog Hans Rutten huisarts

Melanie van Heijst sexuologe Miel Nanlohy uroloog Dick Schoot gynaecoloog Hans Rutten huisarts Melanie van Heijst sexuologe Miel Nanlohy uroloog Dick Schoot gynaecoloog Hans Rutten huisarts Levensfasen Mictie problematiek Maag darm stelsel Cyclisch Midcyclisch Menstrueel Sexualiteit Bekkenbodem

Nadere informatie

nical improvements in SNM and the long-term results in our clinic. We concluded that SNM provides lasting benefit in patients with refractory

nical improvements in SNM and the long-term results in our clinic. We concluded that SNM provides lasting benefit in patients with refractory SUMMARY Sacral Neuromodulation (SNM) is an established treatment for patients with refractory lower urinary tract dysfunction. Since the FDA approval in 1997 there have been many advancements in technical

Nadere informatie

Urinaire incontinentie

Urinaire incontinentie Urinaire incontinentie R O N N Y P I E T E R S VPK S P E C I A L I S T U R O L O G I E U Z G E N T - V O O R Z I T T E R V Z W U R O B E L V E E R L E D E C A L F P H D S T U D E N T I N C O N T I N E

Nadere informatie

Nieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie

Nieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie Nieuwe ESPGHAN richtlijnen bij obstipatie Dr. S. Vande Velde Dienst kindergastro-enterologie UZ Gent Prof Dr Van Winckel Prof Dr Van Biervliet Dr De Bruyne 1 Meisje 8 jaar oud Op spoed met mama, al 2 maand

Nadere informatie

Interuniversitaire cursus bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en de perinatale kinesitherapie

Interuniversitaire cursus bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en de perinatale kinesitherapie Interuniversitaire cursus bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en de perinatale kinesitherapie Lokaal: Universitair Ziekenhuis Antwerpen - Auditorium Kinsbergen Dag 1 (dagverantwoordelijke:

Nadere informatie

Kinderbekkenfysiotherapie

Kinderbekkenfysiotherapie Kinderbekkenfysiotherapie Goede resultaten kinderbekkenfysiotherapie bij obstipatie op kinderleeftijd Fysiotherapie is een van de mogelijkheden om kinderen met obstipatie te behandelen. Ontlastingsproblematiek

Nadere informatie

Bijscholingsdag urotherapie Janita Ekelmans, Saskia de Bruijn, Edith Dekker

Bijscholingsdag urotherapie Janita Ekelmans, Saskia de Bruijn, Edith Dekker Bijscholingsdag urotherapie 2016 Janita Ekelmans, Saskia de Bruijn, Edith Dekker Pro en Contradebat casuïstiek urotherapie Doel: van elkaar leren! Opzet: door middel van een kijkje in de spreekkamer van

Nadere informatie

Indicatie Urgency, verhoogde mictiefrequentie en/of urgency-incontinentie.

Indicatie Urgency, verhoogde mictiefrequentie en/of urgency-incontinentie. Mirabegron G04BD12, december 2017 Indicatie Urgency, verhoogde mictiefrequentie en/of urgency-incontinentie. Standpunt Ephor Mirabegron wordt door Ephor als middel geadviseerd voor de behandeling van urgency

Nadere informatie

Curves en cijfers in de diagnose van incontinentie. Frank Van der Aa Functionele en Reconstructieve Urologie Neuro-urologie

Curves en cijfers in de diagnose van incontinentie. Frank Van der Aa Functionele en Reconstructieve Urologie Neuro-urologie Curves en cijfers in de diagnose van incontinentie Frank Van der Aa Functionele en Reconstructieve Urologie Neuro-urologie Fysiologie en bezenuwing normale mictie - incontinentie ACHTERGROND Normale mictie

Nadere informatie

Darmfunctiestoornissen na low anterior resectie behandeling en preventie

Darmfunctiestoornissen na low anterior resectie behandeling en preventie Darmfunctiestoornissen na low anterior resectie behandeling en preventie Isala Dr. H.L. van Westreenen gastro-intestinaal chirurg ~9:00 uur ~16:00 uur Isala Titel van de presentatie 01-01-2013 pagina 2

Nadere informatie

5e Post EAUN Meeting

5e Post EAUN Meeting 5e Post EAUN Meeting Exercises for the pelvic floor and incontinence after prostatectomy Stefano Terzoni, RN, PhD Lecturer in Nursing, University of Milan San Paolo teaching hospital, outpatients continence

Nadere informatie

De doeltreffendheid van niet-implanteerbare elektrotherapie als behandeling voor functionele blaasoveractiviteit bij kinderen

De doeltreffendheid van niet-implanteerbare elektrotherapie als behandeling voor functionele blaasoveractiviteit bij kinderen FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Academiejaar 2011-2012 De doeltreffendheid van niet-implanteerbare elektrotherapie als behandeling voor functionele blaasoveractiviteit bij kinderen Zoë

Nadere informatie

hoofdstuk 08 08-03-2001 15:24 Pagina 107 Samenvatting

hoofdstuk 08 08-03-2001 15:24 Pagina 107 Samenvatting hoofdstuk 08 08-03-2001 15:24 Pagina 107 Samenvatting Kinderen met urine-incontinentie en/of urineweginfecties kunnen worden onderverdeeld in 3 groepen. ( de 4de groep, kinderen met een neurologische stoornis

Nadere informatie

Post ICS 2014 Stress incontinentie. Jetske van Breda 28-11-2014

Post ICS 2014 Stress incontinentie. Jetske van Breda 28-11-2014 Post ICS 2014 Stress incontinentie Jetske van Breda 28-11-2014 Disclosure-slide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten (potentiële) Belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk

Nadere informatie

Urine incontinentie bij kinderen

Urine incontinentie bij kinderen Definitieve versie 060709 Richtlijn Urine incontinentie bij kinderen 1 2 Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde Vereniging van Nederlandse Incontinentie Verpleegkundigen Versie september 08 Geaccordderd

Nadere informatie

Multiple sclerose en blaasklachten

Multiple sclerose en blaasklachten Multiple sclerose en blaasklachten Zaterdag 8 februari 2014 Dr. Evert Koldewijn uroloog Catharina Ziekenhuis Eindhoven Vanuit dit gebied wordt de blaas en de plasbuis bestuurd f-mri beelden 4 Urine opslag

Nadere informatie

Bekkenfysiotherapie bij Multiple Sclerose..een haalbare zaak?

Bekkenfysiotherapie bij Multiple Sclerose..een haalbare zaak? Bekkenfysiotherapie bij Multiple Sclerose..een haalbare zaak? Beschrijving van bekkenfysiotherapeutische behandeling van incontinentie, mictie en defaecatiestoornissen bij een patiënte met Multiple Sclerose;

Nadere informatie

Buikpijn, obstipatie en fecale incontinentie bij kinderen

Buikpijn, obstipatie en fecale incontinentie bij kinderen Buikpijn, obstipatie en fecale incontinentie bij kinderen Congres Kinderverpleegkunde 2.0 laat je upgraden! Rita van den Tooren-de Groot Kinderarts HMC Haaglanden Medisch Centrum Den Haag 27 september

Nadere informatie

Samenvatting en discussie. Samenvatting en discussie. (in Dutch) (in Dutch)

Samenvatting en discussie.   Samenvatting en discussie. (in Dutch) (in Dutch) Samenvatting en discussie http://hdl.handle.net/1765/103217 Samenvatting en discussie Samenvatting en discussie (in Dutch) (in Dutch) 1 2 Erasmus Medical Center Rotterdam Samenvatting en discussie 3 In

Nadere informatie

Aanvraag van een tegemoetkoming in de kosten van incontinentiemateriaal

Aanvraag van een tegemoetkoming in de kosten van incontinentiemateriaal Aanvraag van een tegemoetkoming in de kosten van incontinentiemateriaal Waarvoor dient dit formulier? Met dit formulier vraagt u een tegemoetkoming in de kosten van absorberend en afschermend incontinentiemateriaal

Nadere informatie

Aanvraag van een tegemoetkoming in de kosten van incontinentiemateriaal

Aanvraag van een tegemoetkoming in de kosten van incontinentiemateriaal Aanvraag van een tegemoetkoming in de kosten van incontinentiemateriaal Waarvoor dient dit formulier? Met dit formulier vraagt u een tegemoetkoming in de kosten van absorberend en afschermend incontinentiemateriaal

Nadere informatie

OBSTIPATIE BIJ KINDEREN boweldysfunction. Dr. Liesbet Vercammen Kindergastro-enterologie AZ Turnhout

OBSTIPATIE BIJ KINDEREN boweldysfunction. Dr. Liesbet Vercammen Kindergastro-enterologie AZ Turnhout OBSTIPATIE BIJ KINDEREN boweldysfunction Dr. Liesbet Vercammen Kindergastro-enterologie AZ Turnhout Normaalwaarden neonaat: 90% meconium < 24 u. zuigeling 0-3 maanden: BV: gemiddeld 3 x per dag ontlasting.

Nadere informatie

Chronische bekkenpijn oorzaken en aanpak. Sanne Nooteboom, huisarts Doreth Teunissen, kaderhuisarts uro-gynaecologie

Chronische bekkenpijn oorzaken en aanpak. Sanne Nooteboom, huisarts Doreth Teunissen, kaderhuisarts uro-gynaecologie Chronische bekkenpijn oorzaken en aanpak Sanne Nooteboom, huisarts Doreth Teunissen, kaderhuisarts uro-gynaecologie Doel Deelnemers zijn in staat om: te exploreren o.a. door de belangrijkste alarmsymptomen

Nadere informatie

Neuromodulatie en neurostimulatie in de urologie

Neuromodulatie en neurostimulatie in de urologie Capita selecta Neuromodulatie en neurostimulatie in de urologie w.a.scheepens en ph.e.v.van kerrebroeck Functiestoornissen van de lage urinewegen, zoals urgeincontinentie en chronische urineretentie, vormen

Nadere informatie

Urge-incontinentie Marina Hovius, uroloog

Urge-incontinentie Marina Hovius, uroloog Urge-incontinentie Marina Hovius, uroloog Anatomie Terminologie Prevalentie Onderzoek Co-morbiditeit Conservatieve maatregelen Medicamenteuze therapie Operatieve therapie Anatomie Terminologie: richtlijn

Nadere informatie

Aanvraag van een tegemoetkoming in de kosten van incontinentiemateriaal

Aanvraag van een tegemoetkoming in de kosten van incontinentiemateriaal Aanvraag van een tegemoetkoming in de kosten van incontinentiemateriaal Waarvoor dient dit formulier? Met dit formulier vraagt u een tegemoetkoming in de kosten van absorberend en afschermend incontinentiemateriaal

Nadere informatie

Nederlandse Vereniging voor Urologie. Datum 2 mei 2016 Betreft Beoordeling oxybutynine blaasvloeistof. Geachte heer/mevrouw,

Nederlandse Vereniging voor Urologie. Datum 2 mei 2016 Betreft Beoordeling oxybutynine blaasvloeistof. Geachte heer/mevrouw, > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Nederlandse Vereniging voor Urologie Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH Diemen www.zorginstituutnederland.nl info@zinl.nl

Nadere informatie

Defecatie Expertise Centrum. Landelijk RIF Event 2014

Defecatie Expertise Centrum. Landelijk RIF Event 2014 Defecatie Expertise Centrum Landelijk RIF Event 2014 Waarom Coloplast ontwikkeling van Defecatie Expertise Centra (DEC s) ondersteunt Missie Coloplast Making life easier for people with intimate healthcare

Nadere informatie

Reparatie van de vaginale prolaps. Dr Jochen Darras Uroloog AZ Damiaan

Reparatie van de vaginale prolaps. Dr Jochen Darras Uroloog AZ Damiaan Reparatie van de vaginale prolaps Dr Jochen Darras Uroloog AZ Damiaan Anatomie van het vrouwelijk bekken Wat is vaginale prolaps? verzakking van de blaas, baarmoeder en/of darm Types prolaps Voorste vaginaal

Nadere informatie

Programma mannen. Wanneer wat hoe wie 0-20 min. introductie Presentatie nav plenaire vragen 20-40 min Uitdiepen problematiek presentatie BJ

Programma mannen. Wanneer wat hoe wie 0-20 min. introductie Presentatie nav plenaire vragen 20-40 min Uitdiepen problematiek presentatie BJ Het mannenspreekuur Toos van Suchtelen en Mariska van Eenige, huisartsen Bert-Jan de Boer, huisarts Jack Beck, uroloog Hofpoort Ziekenhuis Woerden (afwezig) Programma mannen Wanneer wat hoe wie 0-20 min.

Nadere informatie

Blaasvolume trainen, hoe doe je dat?

Blaasvolume trainen, hoe doe je dat? Blaasvolume trainen, hoe doe je dat? Luitzen-Albert GROEN, kinderuroloog UZ Gent 2008 Universitair Ziekenhuis Gent 1 Wat is een normale blaascapaciteit Roberto Martınez-GarcıaNeurourology and Urodynamics

Nadere informatie

Faecale incontinentie én obstipatie bij neurologische aandoeningen

Faecale incontinentie én obstipatie bij neurologische aandoeningen UNIVERSITEIT GENT Faecale incontinentie én obstipatie bij neurologische aandoeningen D. De Looze VLAS 1.12.09 Brugge Prevalentie van obstipatie bij neurologische aandoeningen C.V.A. Dementie Spina bifida

Nadere informatie

Obstipatie bij kinderen. Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven

Obstipatie bij kinderen. Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven Obstipatie bij kinderen Dr. Ilse Hoffman Kindergastro-enterologie U.Z. Gasthuisberg, Leuven Normaal stoelgangspatroon postnataal: 99% defaecatie binnen 48 uren borstvoeding volwassenen: 3x/dag tot 3x/week

Nadere informatie

Natte ongelukjes bij kinderen

Natte ongelukjes bij kinderen Sanne Steffens, Doreth Teunissen, Toine Lagro-Janssen Klinische les Natte ongelukjes bij kinderen Inleiding U herkent het vast wel: ouders die bezorgd op uw spreekuur komen en melden dat hun kroost met

Nadere informatie

Scriptie ten behoeve van NAAV C-diploma Inleverdatum:

Scriptie ten behoeve van NAAV C-diploma Inleverdatum: Scriptie ten behoeve van NAAV C-diploma Inleverdatum: De behandeling van urge-incontinentie voor urine door middel van acupunctuur: de traditionele Chinese en de Westerse benadering. Beschrijving van een

Nadere informatie

InterStim -therapie. Voor blaascontroleproblemen Patiëntengids. Doorbreek taboes. Neem het heft in handen. Laat u behandelen.

InterStim -therapie. Voor blaascontroleproblemen Patiëntengids. Doorbreek taboes. Neem het heft in handen. Laat u behandelen. InterStim -therapie Voor blaascontroleproblemen Patiëntengids Doorbreek taboes. Neem het heft in handen. Laat u behandelen. Als u incontinent bent, dan bent u niet de enige. Blaascontroleproblemen treffen

Nadere informatie

Anatomie van de bekkenbodem. Dr. Carine Petré, medische beeldvorming

Anatomie van de bekkenbodem. Dr. Carine Petré, medische beeldvorming Anatomie van de bekkenbodem Dr. Carine Petré, medische beeldvorming BEKKENBODEM complexe multifunctionele eenheid : - actieve en passieve steun van viscerale organen - regelt continentie - coördineert

Nadere informatie

De gidsbijprostaatkanker -Uroloog Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht

De gidsbijprostaatkanker -Uroloog Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht De gidsbijprostaatkanker -Uroloog 4-6-2019 Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht Inhoud Wat zijn de stappen die de patiënt doorloopt als mogelijk sprake is van prostaatkanker. 1. Incidentie

Nadere informatie

SUMMARY AND CONCLUSIONS

SUMMARY AND CONCLUSIONS Chapter 8 SUMMARY AND CONCLUSIONS A. Remmers Department of Urology, University Hospital Maastricht, The Netherlands 101 C0AO.I/.S/CW.S Lower urinary tract problems, and especially incontinence, constitute

Nadere informatie

Programma. Ketenzorg Arnhem

Programma. Ketenzorg Arnhem Programma 17.30 Incontinentie/ Valpreventie 18.30 Bijdrage ergotherapeut 19.00 Pauze 19.10 Pitch Verbeterplan 20.30 Pauze 20.45 Waarom ouderenzorg, Take home Message 21.00 Afsluiting Incontinentie: Mictie

Nadere informatie

Ervaring: Silodosine is in RCTs bij een onbekend aantal ouderen bestudeerd. De resultaten zijn niet apart beschreven.

Ervaring: Silodosine is in RCTs bij een onbekend aantal ouderen bestudeerd. De resultaten zijn niet apart beschreven. Silodosine G04CA04, maart 2018 Indicatie Benigne prostaathyperplasie (BPH). Standpunt Ephor Silodosine wordt door Ephor geadviseerd voor de behandeling van symptomen van benigne prostaathyperplasie (BPH)

Nadere informatie

Urodynamicadag Workshop tracés ontleden en beknopte verslaggeving. Dr Anne-Françoise Spinoit & Mevr Inge Ragolle

Urodynamicadag Workshop tracés ontleden en beknopte verslaggeving. Dr Anne-Françoise Spinoit & Mevr Inge Ragolle Urodynamicadag 2016 Workshop tracés ontleden en beknopte verslaggeving Dr Anne-Françoise Spinoit & Mevr Inge Ragolle st art stop First sensation Pves k urge Full bladder Pv es Normal filling Pabd = Pa

Nadere informatie

Functionele buikpijn: en nu..? Herbert van Wering Kinderarts-MDL (WDH nascholing; 18 november 2015)

Functionele buikpijn: en nu..? Herbert van Wering Kinderarts-MDL (WDH nascholing; 18 november 2015) Functionele buikpijn: en nu..? Herbert van Wering Kinderarts-MDL (WDH nascholing; 18 november 2015) Take home Functionele gastro intestinale ziekte (FGID) bij kinderen en adolescenten Pediatrische Rome

Nadere informatie

Indicatie Behandeling van de tekenen en symptomen van benigne prostaathyperplasie bij volwassen mannen.(1,2)

Indicatie Behandeling van de tekenen en symptomen van benigne prostaathyperplasie bij volwassen mannen.(1,2) Silodosine G04CA04, februari 2019 Indicatie Behandeling van de tekenen en symptomen van benigne prostaathyperplasie bij volwassen mannen.(1,2) Standpunt Ephor en samenvatting Silodosine wordt door Ephor

Nadere informatie

Enuresis. Terminologie ICCS international child continence society. Terminologie ICCS. Terminologie ICCS international child continence society

Enuresis. Terminologie ICCS international child continence society. Terminologie ICCS. Terminologie ICCS international child continence society Enuresis international child continence society Enuresis: intermittent incontinence of urine while sleeping, synonymous with (intermittent) nocturnal incontinence. The term is used regardless of whether

Nadere informatie

VOORSTE COMPARTIMENT: CYSTOCOELE EN URETHROCOELE

VOORSTE COMPARTIMENT: CYSTOCOELE EN URETHROCOELE VOORSTE COMPARTIMENT: CYSTOCOELE EN URETHROCOELE Dr. Philippe MAST - UROLOGIE Panel dr. Mast (urologie) dr. Schoofs (gynaeco) dr.quanten (alg.heelk.) dr. Theuniers (fys.rev.) dr. Van Dongen (gastro-entero)

Nadere informatie

Baas over je blaas Stressincontinentie bij vrouwen

Baas over je blaas Stressincontinentie bij vrouwen Baas over je blaas Stressincontinentie bij vrouwen Huisartsenclinic 2017 Henriëtte Engel, huisarts, kaderarts urogynaecologie Maaike Gerritse, urogynaecoloog Inhoud Stressincontinentie; wat is het probleem

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 179 In dit proefschrift werden de resultaten beschreven van studies die zijn verricht bij volwassen vrouwen met symptomen van bekkenbodem dysfunctie. Deze symptomen komen frequent voor en kunnen de kwaliteit

Nadere informatie

Obstipatie en faecale incontinentie bij ouderen

Obstipatie en faecale incontinentie bij ouderen Obstipatie en faecale incontinentie bij ouderen when the going gets tough Judith Jonker Geriater Inhoud Obstipatie Definitie Prevalentie Typen Secundaire factoren Rode vlaggen Kliniek Behandelopties Fecale

Nadere informatie

Goedaardige Prostaatvergroting

Goedaardige Prostaatvergroting Prostate Awareness Day Dinsdag 24 september 2013 Prostate Awareness Day Dinsdag 24 september 2013 In het kader van de Europese week van de Urologie informeert de dienst Urologie van Az Damiaan over prostaataandoeningen.

Nadere informatie

Enkele complicaties van spanningsvrije midurethrale tapes voor de behandeling van stressincontinentie bij vrouwen

Enkele complicaties van spanningsvrije midurethrale tapes voor de behandeling van stressincontinentie bij vrouwen casuïstische mededelingen Enkele complicaties van spanningsvrije midurethrale tapes voor de behandeling van stressincontinentie bij vrouwen J.P.F.A.Heesakkers en M.E.Vierhout Bij 2 vrouwen van 45 en 54

Nadere informatie