Enuresis. Terminologie ICCS international child continence society. Terminologie ICCS. Terminologie ICCS international child continence society

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Enuresis. Terminologie ICCS international child continence society. Terminologie ICCS. Terminologie ICCS international child continence society"

Transcriptie

1 Enuresis international child continence society Enuresis: intermittent incontinence of urine while sleeping, synonymous with (intermittent) nocturnal incontinence. The term is used regardless of whether daytime incontinence or other lower urinary tract symptoms is also present. Nocturnal may be added for extra clarity. international child continence society Enuresis: intermitterend urineverlies tijdens de slaap: synoniem nachtelijk urineverlies en bedplassen. De term wordt gebruikt, ongeacht of overdag incontinentie of andere lagere urineweg symptomen aanwezig zijn. Term nocturna mag worden toegevoegd voor extra duidelijkheid. Enuresis, primary: Enuresis in a child who has previously been dry for less than 6 months. eerder minder dan 6 maanden droog Enuresis, secondary: Enuresis in a child who has previously been dry for at least 6 months. eerder tenminste 6 maanden droog Enuresis monosymptomatic: Enuresis in a child without any (other) lower urinary tract symptoms. Enuresis nonmonosymptomatic: Enuresis in a child with (other) lower urinary tract symptoms, such as: daytime incontinence and urgency Enuresis monosymptomatisch: Enuresis zonder enige (andere) lage urineweg symptomen. Enuresis nonmonosymptomatisch: Enuresis met (andere) lage urineweg symptomen, zoals urineverlies overdag, urge incontinentie 1

2 Nachtelijke incontinentie Therapeutisch model blaascapaciteit Op 5-6 jarige leeftijd is enuresis indien het kind 2 x per WEEK in bed plast. Vanaf 7 jaar of ouder (volwassenen dus ook) is enuresis indien men tenminste 1 x per MAAND in bed plast. Jonge GA; Hirasing RA et al.;verhulst FC Nachtelijke urine productie Cognitieve rijping Blaascontrole Frequentie van enuresis 80% spontaan droog s nachts voor de leeftijd van 5 jaar. Nog eens 10% wordt droog voor 6 e jaar. 4-7 jaar: 12% jongens 8% meisjes jaar: 1%-2% Volwassenen: 0,5% van J.W Capelle R.Sukhai A.Bael; Frequentie van enuresis Volwassenen tussen de jaar 0,5%. Primaire enuresis bij 50% van de mannen 19% van de vrouwen (dus nooit langer dan 6 maanden droog geweest) 12% van de mannen hadden naast enuresis ook incontinentie overdag 29% van de vrouwen hadden naast enuresis ook incontinentie overdag Van Leerdam Child Behavour Check List Kinderen met een klinische score op de syndroomschaal aandachtsproblemen: 12,1% enuresis: 12,2 % jongens 12.0 % meisjes Van Leerdam 2

3 Enuresis en gedragsproblemen Enuresis is van invloed op de psychosociale ontwikkeling van het kind Enuresis is van invloed op het zelfbeeld en zelfvertrouwen van het kind. Incontinentie en nadelige gevolgen op school Onderzoek bij 99 kinderen: 57 kinderen ervaren geen nadelige gevolgen 18 kinderen ervaren soms last 14 kinderen ervaren enigszins last 10 kinderen ervaren heel erg veel last Geerdes en Langedoen Van Leerdam; Yeung Huidige visie Actieve behandeling zodra een kind 6 jaar of ouder is en zelf aangeeft dat het droog wil blijven. Enuresis oorzaken Te grote nachtelijke urineproductie Overactieve blaas Verminderde blaascapaciteit Hoge wekdrempel Erfelijkheid Overdag ophouden van mictie Yeung.E, De resultaten suggereren dat bedplassers een mindere slaapkwaliteit hebben vergeleken met niet-bedplassers. Diepe slaap kwam aanzienlijk minder voor en lichte slaap kwam meer bij hen voor. Kinderen met enuresis worden gewekt door frequente blaasactiviteit en hebben daardoor last van een verstoorde en lichte slaap, slaapfragmentatie en slaapdeprivatie. Paradoxaal genoeg hebben zij een hoge wekdrempel, waardoor het voor hen moeilijker is wakker te worden. Tevens was hun nachtelijke blaascapaciteit aanmerkelijk verminderd tot 44% van de verwachte capaciteit voor hun leeftijd.. presentatie J.W.van Capelle presentatie J.W.van Capelle

4 Indeling enuresis Nijman kinderuroloog Type 1 nachtelijke polyurie met normale blaascapaciteit en normale blaasfunctie Type 2 Kleine blaascapaciteit, ook overdag klachten (urgency en/of incontinentie, vaak infecties en obstipatie (= incontinentie dag en dus ook nacht) Indeling enuresis Nijman kinderuroloog Type 3 Psychologische problematiek, ADHD, gedragsstoornis, ook overdag urineproblemen (= incontinentie dag en nacht) Type 4 Echte enuresis, normale blaascapaciteit en functie, normale nachtelijke urineproductie Verwijzingen 80 % blaasfunctiestoornissen 10 % echte monosymptomatische enuresis 7 % nachtelijke polyurie 3 % psychologisch probleem Verwijzing Schoolarts Huisarts Kinderarts Kinderuroloog Mond tot mond reclame Hulpvraag Ouders of het kind? Wat is de hulpvraag Uitleg behandelplan: beginnen met de dagproblematiek om goede voorwaarden te creëren voor de behandeling enuresis Voor de behandeling van enuresis hoeft het kind overdag niet helemaal droog te zijn. Anamnese en onderzoek Mictie en defecatie anamnese Mictielijsten van 2 dagen en de nachten. Mictiefrequentie en mictie volume Defecatielijst (14 dagen) Obstipatie Rome III criteria Meten van 3 x nachtelijke urineproductie (gewicht van de luier en de 1 e ochtendplas) 4

5 Na anamnese en onderzoek Bepalen of het een monosymptomatische enuresis is of nonmonosymptomatisch. Is het een primaire of secundaire enuresis. Normaliseren Normaliseren van de mictiefrequentie, zowel een te lage als een te hoge frequentie Normaliseren van de mictie, bij afwijkend mictiepatroon. (anamnestisch, uroflowmetrie) Normaliseren van het mictievolume.aanpak anders.????? Normaliseren Verminderen van de urgency dmv oefentherapie, vaak in combinatie met medicatie (oxybutinine) De blaas-brain-dialoog Normaliseren van de defecatie, vaak in combinatie met medicatie (laxantia) De blaas-brain-dialoog Het CSZ speelt bij Enuresis een belangrijke rol. In de hersenstam worden blaasremmende signalen onvoldoende snel naar de blaas gestuurd Er is bewijs dat er een rijpingsstoornis van het CZS is 5

6 De blaas-brain-dialoog Microstructurele afwijkingen zijn gevonden in de centra die betrokken zijn bij het mictie controle netwerk. Dit betekent dat een vertraagde rijping van deze gebieden mogelijk de oorzaak is van enuresis De blaas-brain-dialoog Functionele ontregeling van de mictie centra in de hersenstam, kunnen ontstaan door blaas dysfunctie. In reactie op de blaas dysfunctie ontstaat deactivering van het PAG gebied tijdens blaas uitzetting. De blaas-brain-dialoog Door verstoring van de afferente synapsen van de vasopressine neuronen, verdwijnt hun effect tijdens de late slaap en geeft dan diurese toename. Conclusie Door studies blijkt dat er een blaas-hersendialoog bestaat waarin de blaasstoornis kan leiden tot Slaapstoornissen Verstoring van CZS functies Enuresis presentatie.w. van Capelle, 2013 Behandelmogelijkheden Enuresis stappenplan Plaswekker Desmopressine = minrin: tablet ipv neusspray Enuresis stappenplan 1. Defecatie op orde 2. Mictie overdag op orde 3. Voldoende drinken verspreid over de dag 4. Start enuresis stappenplan als alles overdag vanzelf goed gaat 6

7 Enuresis stappenplan Plassen voor bedtijd Half uur lezen ontspannen Plassen en licht uit Na 1,5 uur WAKKER opnemen met wachtwoord Enuresis stappenplan Vooraf luiers wegen Luiers aan tot droge nachten Onderbroek aan onder luier Geen straf Beloning indien haalbaar Enuresis tips & trucs Flesje naast en in bed Luiers en plasticzak in slaapzak 2-3 dezelfde pyjama's meenemen Enuresis stappenplan Wekker zetten bij oudere kids Hoogslapers en zolderkamers In emmer op kamer indien veraf van toilet Minrin voor feestjes en logeren Motivatie kind: kort snel effect Wekken door vader of moeder Enuresis en plaswekkertraining 241 kinderen met enuresis 85,5% onmiddellijk na behandeling droog 70% van deze kinderen waren na 2 jaar nog steeds droog Inclusief de kinderen die niet succesvol waren direct na de plaswekkertraining, was na 2 jaar 76,7% droog Van Leerdam Plaswekker Uitleg plaswekker Na 2 tot 4 weken onvoldoende resultaat dan medicamenteuze ondersteuning. (desmopressine) Behandeltijd plaswekker: 3 maanden Binnen 2 weken moet enig resultaat zichtbaar zijn. 7

8 Websites Presentatie plaswekker Uitleg aan het kind Kind de handelingen laten verrichten Matrasbeschermer 2 tot 3 weken na de start met de plaswekker een controleafspraak maken Puntenlijst bekijken Nogmaals de afspraken doornemen 8

Workshop/QUIZ richtlijnen

Workshop/QUIZ richtlijnen Workshop/QUIZ richtlijnen Saskia Bruijn urotherapeut AMC/EKZ Lottie Peerdeman urotherapeut WKZ Keetje de Mooij kinderuroloog WKZ Edith Dekker urotherapeut WKZ Vraag 1 Welke terminologie wordt gebruikt

Nadere informatie

Symbolen. De plas- en drankkalender: overdag ongelukje ongelukje opgestaan s nachts plassen overdag s nachts om te plassen. droog.

Symbolen. De plas- en drankkalender: overdag ongelukje ongelukje opgestaan s nachts plassen overdag s nachts om te plassen. droog. De plas- en drankkalender: In de vorige bladzijden probeerden we duidelijk te maken dat bedplassen verschillende oorzaken kan hebben. Een van de meest frequente objectieve stoornissen is dat de nachtelijke

Nadere informatie

Vragenlijst nachtelijke incontinentie

Vragenlijst nachtelijke incontinentie kindergeskunde Vragenlijst nachtelijke incontinentie De kinderarts of uroloog heeft uw kind doorverwezen naar de continentiepoli, omdat uw kind regelmatig s nachts nat is. Om een goed beeld te krijgen

Nadere informatie

PLASPROBLEMEN BIJ KINDEREN

PLASPROBLEMEN BIJ KINDEREN PLASPROBLEMEN BIJ KINDEREN A1008 Wat is het probleem? Wanneer uw kind last heeft van natte (onder)broeken overdag, terugkerende blaasontstekingen of bedplassen is er mogelijk sprake van een verkeerd aangeleerd

Nadere informatie

Vragenlijst nachtelijke incontinentie

Vragenlijst nachtelijke incontinentie Vragenlijst nachtelijke incontinentie Uw kind is doorverwezen naar de continentiepolikliniek, omdat uw kind regelmatig 's nachts nat is. Om een goed beeld te krijgen van de problematiek, vragen wij u deze

Nadere informatie

Informatie voor Ouders

Informatie voor Ouders Bedplassen Informatie voor Ouders Een kind dat overdag zindelijk is zal meestal wat later ook s nachts droog blijven. Sommige kinderen moeten nog een tijdje s nachts uit bed genomen worden om hen een plas

Nadere informatie

Bedplassen bij kinderen: Praktische aanpak. AZ Sint-Jan Brugge-Oostende Greet Pauwels

Bedplassen bij kinderen: Praktische aanpak. AZ Sint-Jan Brugge-Oostende Greet Pauwels Bedplassen bij kinderen: Praktische aanpak AZ Sint-Jan Brugge-Oostende Greet Pauwels Bedplassen 6 mythes 1. Bedplassen is een gedragsprobleem 2. Bedplassen is iemands schuld (ouders, kind, leerkrachten,

Nadere informatie

JGZ. Incontinentie bij kinderen. T. van den Brand, arts JGZ Volksgezondheid gemeente Utrecht

JGZ. Incontinentie bij kinderen. T. van den Brand, arts JGZ Volksgezondheid gemeente Utrecht JGZ Incontinentie bij kinderen T. van den Brand, arts JGZ Volksgezondheid gemeente Utrecht Komende 25 minuten. De rol van de JGZ Hoe werkt de JGZ Zindelijkheid /incontinentie Urine Zindelijkheid/incontinentie

Nadere informatie

Richtlijn Zindelijkheid van urine en feces (2011)

Richtlijn Zindelijkheid van urine en feces (2011) Richtlijn Zindelijkheid van urine en feces (2011) Begeleiding en behandeling door de JGZ Te vroeg actief en tegen de zin in van het kind begeleiden/behandelen van onzindelijkheid is in het algemeen niet

Nadere informatie

Boxmeer Kinder Incontinentie Team: Bo-KIT

Boxmeer Kinder Incontinentie Team: Bo-KIT Boxmeer Kinder Incontinentie Team: Bo-KIT Uw huisarts of een andere specialist heeft uw kind verwezen naar het kinderincontinentiespreekuur van het Maasziekenhuis Pantein. Incontinentieproblemen zijn vaak

Nadere informatie

Bijlage 6 Begeleiding incontinentie en enuresis Regionale transmurale afspraak Zuidoost Brabant

Bijlage 6 Begeleiding incontinentie en enuresis Regionale transmurale afspraak Zuidoost Brabant Bijlage 6 Begeleiding incontinentie en enuresis Regionale transmurale afspraak Zuidoost Brabant Overdag nat Vóór 3 jaar: Uitleg, wegnemen druk/straf, positieve aandacht. Leg uit dat overdag nog niet zindelijk

Nadere informatie

Bedplassen. Tot slot. Bedplassen komt vaak voor. Bedplassen is lastig. Wat is de oorzaak van het bedplassen?

Bedplassen. Tot slot. Bedplassen komt vaak voor. Bedplassen is lastig. Wat is de oorzaak van het bedplassen? Tot slot Op internet is ook veel informatie te vinden over bedplassen en de behandeling van bedplassen. De GGD verwijst voor bedplassen naar: www.bedplassen.org Informatie over plaswekkers is te vinden

Nadere informatie

Zindelijkheid voor urine en ontlasting bij kinderen

Zindelijkheid voor urine en ontlasting bij kinderen Zindelijkheid voor urine en ontlasting bij kinderen Marion Salwegter, huisarts en kaderhuisarts urogynaecologie Edwin Knots, kinderarts CZE Bas Zegers, kinderarts-sociale pediatrie MMC Maar 80 minuten

Nadere informatie

Nieuwsbrief maart Agenda Maandag 29 maart bezoek Opzij. In deze nieuwsbrief: Vrije dagen / vakantie Sociocratie op school Yogales

Nieuwsbrief maart Agenda Maandag 29 maart bezoek Opzij. In deze nieuwsbrief: Vrije dagen / vakantie Sociocratie op school Yogales Nieuwsbrief 15 25 maart 2010 Agenda Maandag 29 maart bezoek Opzij. In deze nieuwsbrief: Vrije dagen / vakantie Sociocratie op school Yogales Vrije dagen De lente is begonnen en daarmee ook het seizoen

Nadere informatie

Successen & failures in de urotherapie. E.C van der Kuur, kinderarts P. Schutte, bekkenfysiotherapeut

Successen & failures in de urotherapie. E.C van der Kuur, kinderarts P. Schutte, bekkenfysiotherapeut Successen & failures in de urotherapie E.C van der Kuur, kinderarts P. Schutte, bekkenfysiotherapeut - Casus 1 - Discussie second opinion - Casus 2 - Discussie management van verwachtingen casus 1-2016:

Nadere informatie

Boxmeer Kinder Incontinentie Team: Bo-KIT

Boxmeer Kinder Incontinentie Team: Bo-KIT Boxmeer Kinder Incontinentie Team: Bo-KIT Uw huisarts of een andere specialist heeft uw kind verwezen naar het kinderincontinentiespreekuur van het Maasziekenhuis Pantein. Incontinentieproblemen zijn vaak

Nadere informatie

Incontinentie bij kinderen

Incontinentie bij kinderen Incontinentie bij kinderen Deel 1 N.J. Langendoen, Kinderarts Sept 2016 urethra 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 1 Lower urinary tract function International children s continence society (ICCS) Dagfrequentie (betrouwbaar

Nadere informatie

Bedplassen Informatie voor (ouders van) kinderen en jongeren

Bedplassen Informatie voor (ouders van) kinderen en jongeren Bedplassen Informatie voor (ouders van) kinderen en jongeren Bedplassen kan heel vervelend zijn Zowel voor ouders als kinderen kan bedplassen heel vervelend zijn. Kinderen schamen zich er vaak voor, zeker

Nadere informatie

Per jaar gaat bij één op de zeven kinderen het bedplassen vanzelf over

Per jaar gaat bij één op de zeven kinderen het bedplassen vanzelf over Bedplassen Er zijn veel kinderen die s nachts in hun bed plassen. Op zesjarige leeftijd is zeker één op de tien kinderen nog niet droog. Zowel ouders als kinderen kunnen dit zogenaamde bedplassen erg lastig

Nadere informatie

Wakker worden! Het droge-bed werkboek. zgt.nl

Wakker worden! Het droge-bed werkboek. zgt.nl Wakker worden! Het droge-bed werkboek zgt.nl 1 Dit boek is van: De afdeling Je gaat nu op de kinderafdeling van het ziekenhuis logeren. Op de afdeling liggen nog veel meer kinderen. Kleine baby s en grote

Nadere informatie

MOET U S NACHTS OOK OPSTAAN?

MOET U S NACHTS OOK OPSTAAN? MOET U S NACHTS OOK OPSTAAN? Spreek erover met uw arts! Informatiebrochure opgesteld door: MOET U S NACHTS OOK OPSTAAN? Spreek erover met uw arts! Wanneer kan u best een arts raadplegen? Als u s nachts

Nadere informatie

Plaspoli, kind (2) Kindergeneeskunde

Plaspoli, kind (2) Kindergeneeskunde Plaspoli, kind (2) Kindergeneeskunde Inleiding Uw kind is aangemeld voor de plaspoli van MST in verband met plasproblemen. Deze folder geeft algemene informatie over wat u van een bezoek aan de plaspoli

Nadere informatie

Bedplassen. PIPO-poli voor kinderen met plas- en poepproblemen Vrouw Moeder Kind-centrum

Bedplassen. PIPO-poli voor kinderen met plas- en poepproblemen Vrouw Moeder Kind-centrum Bedplassen PIPO-poli voor kinderen met plas- en poepproblemen Vrouw Moeder Kind-centrum Inleiding 's Nachts of 's ochtends een nat bed, niet durven logeren bij vriendjes, een schoolkamp of vakantie die

Nadere informatie

Droogbedtraining. Kinder Incontinentie Training Sophia (KITS) Sophia Kinderziekenhuis. Mogelijke oorzaken van bedplassen.

Droogbedtraining. Kinder Incontinentie Training Sophia (KITS) Sophia Kinderziekenhuis. Mogelijke oorzaken van bedplassen. Sophia Kinderziekenhuis De kinderuroloog heeft uw kind doorverwezen naar de Kinder Incontinentie Training Sophia (KITS). Dit is een multidisciplinair spreekuur van de afdeling Kinderurologie. Uw kind is

Nadere informatie

Richtlijn Zindelijkheid van urine en feces (2011)

Richtlijn Zindelijkheid van urine en feces (2011) Richtlijn Zindelijkheid van urine en feces (2011) 2. Activiteiten rondom zindelijkheid voor urine door de JGZ Uitgangsvragen Welke maatregelen zijn er te nemen door de JGZ bij onzindelijkheid overdag/

Nadere informatie

Informatie voor kinderen. Bedplassen

Informatie voor kinderen. Bedplassen Informatie voor kinderen Bedplassen Bedplassen Informatie voor kinderen Plaspoli, Polikliniek Kindergeneeskunde, route 2.2 Telefoon (050) 524 6900 Inleiding Bedplassen komt vaker voor dan je misschien

Nadere informatie

ALLES OVER HET POTJE. Marjan Claes Kinesitherapeute. ZNA Koningin Paola Kinderziekenhuis Antwerpen, Plascentrum GZA Sint-Augustinus Wilrijk

ALLES OVER HET POTJE. Marjan Claes Kinesitherapeute. ZNA Koningin Paola Kinderziekenhuis Antwerpen, Plascentrum GZA Sint-Augustinus Wilrijk Marjan Claes Kinesitherapeute ZNA Koningin Paola Kinderziekenhuis Antwerpen, Plascentrum GZA Sint-Augustinus Wilrijk www.marjanclaes.be marjan.claes@gza.be 03/443.38.67 Inhoud 1. Wat is zindelijk zijn

Nadere informatie

TIKA, Team Incontinentie Kinderen Arnhem en omgeving. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

TIKA, Team Incontinentie Kinderen Arnhem en omgeving. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! TIKA, Team Incontinentie Kinderen Arnhem en omgeving Uw kind heeft een afspraak op de polikliniek Kindergeneeskunde van Rijnstate voor poep- en/of plasproblemen. In deze folder leest u wat u van dit bezoek

Nadere informatie

Geboren met extra kleppen!

Geboren met extra kleppen! Geboren met extra kleppen! Stida Vreede-ten Brink Verpleegkundig consulent kindernefrologie Gespecialiseerd in stoma,continentie en huidverzorging UMCG Beatrixkinderziekenhuis Groningen Functioneren

Nadere informatie

Het droogbed boek Werkboek bij de droogbedtraining in het ziekenhuis.

Het droogbed boek Werkboek bij de droogbedtraining in het ziekenhuis. Het droogbed boek Werkboek bij de droogbedtraining in het ziekenhuis. Dit werkboek is bedoeld als ondersteuning bij het trainingsprogramma. De droogbedtraining is speciaal ontwikkeld voor kinderen en jongeren

Nadere informatie

Geachte ouders/verzorgers,

Geachte ouders/verzorgers, Geachte ouders/verzorgers, Binnenkort bezoekt u met uw kind polikliniek Kindergeneeskunde van Isala Vrouw-kindcentrum, omdat uw kind plasproblemen heeft. Het kan zijn dat uw kind blaasontstekingen heeft,

Nadere informatie

blaastraining voor kinderen droogblijven s nachts

blaastraining voor kinderen droogblijven s nachts Dit boekje is van Naam... Ik ben een jongen / een meisje (zet een cirkel om het juiste antwoord) Adres... Postcode... Woonplaats... Telefoonnummer... Ik ben geboren op... Het ziekenhuis waar ik kom heet

Nadere informatie

Plaspoli, kind. Kindergeneeskunde

Plaspoli, kind. Kindergeneeskunde Plaspoli, kind Kindergeneeskunde Inleiding Uw kind is aangemeld voor de plaspoli van MST in verband met plasproblemen. Deze folder geeft algemene informatie over wat u van een bezoek aan de plaspoli kunt

Nadere informatie

Vragenlijst voor kinderen met plas- en/of poepproblemen

Vragenlijst voor kinderen met plas- en/of poepproblemen Vragenlijst voor kinderen met plas- en/of poepproblemen U kunt deze lijst voor het polikliniekbezoek invullen. De arts zal deze lijst met u doornemen tijdens het bezoek. Bij sommige vragen zijn meerdere

Nadere informatie

Bekkenfysiotherapie. multidisciplinair samenwerken

Bekkenfysiotherapie. multidisciplinair samenwerken Bekkenfysiotherapie multidisciplinair samenwerken MSc Bekkenfysiotherapie: Lieke Wiggers (Fysiotherapie Noordman) Margo Versteeg (Fysiotherapie de Werfheegde) 3 november 2016, EZH-conferentie Inhoud Bekkenbodem

Nadere informatie

Refaja Ziekenhuis Stadskanaal. Kinderen, jongeren en incontinentieproblemen

Refaja Ziekenhuis Stadskanaal. Kinderen, jongeren en incontinentieproblemen Kinderen, jongeren en incontinentieproblemen KINDEREN, JONGEREN EN INCONTINENTIEPROBLEMEN INLEIDING Mijn kind incontinent? Nee, het plast gewoon in bed of in zijn broek! Ouders vinden de term incontinent

Nadere informatie

Urge-incontinentie Marina Hovius, uroloog

Urge-incontinentie Marina Hovius, uroloog Urge-incontinentie Marina Hovius, uroloog Anatomie Terminologie Prevalentie Onderzoek Co-morbiditeit Conservatieve maatregelen Medicamenteuze therapie Operatieve therapie Anatomie Terminologie: richtlijn

Nadere informatie

Uitwerking Richtsnoer Enuresis nocturna voor kinderen met hardnekkige klachten

Uitwerking Richtsnoer Enuresis nocturna voor kinderen met hardnekkige klachten 6 Richtlijn 88/388/EEG van de Europese Raad van 22 juni 1988 Lidstaten inzake aroma s voor gebruik in levensmiddelen en de uitgangsmaterialen voor de bereiding van die aroma s. Publicatieblad van de Europese

Nadere informatie

DROOGBEDTRAINING FRANCISCUS VLIETLAND

DROOGBEDTRAINING FRANCISCUS VLIETLAND DROOGBEDTRAINING FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Op de polikliniek heeft de kinderarts besloten om een droogbedtraining te starten. Voor deze droogbedtraining wordt uw kind opgenomen op de afdeling Kindergeneeskunde.

Nadere informatie

NHG-Standaard Enuresis nocturna

NHG-Standaard Enuresis nocturna M59 NHG-Standaard Enuresis nocturna Eerste herziening Boomsma LJ,Van Dijk PA,Dijkstra RH,Van der Laan JR,Van der Meulen P,Ubbink JTh, Veraart- Schelfhout LM,Verduijn MM Huisarts Wet 2006;49(13):663-71.

Nadere informatie

Patiënteninformatiedossier (PID) Poep- en plaspoli. onderdeel PLASPOLI. Informatie voor ouders. POEP- EN PLASPOLI Plaspoli, info ouders

Patiënteninformatiedossier (PID) Poep- en plaspoli. onderdeel PLASPOLI. Informatie voor ouders. POEP- EN PLASPOLI Plaspoli, info ouders Patiënteninformatiedossier (PID) Poep- en plaspoli onderdeel PLASPOLI Informatie voor ouders POEP- EN PLASPOLI 2 Inhoud Plaspoli, informatie voor ouders/verzorgers...4 Wat is incontinentie?...4 Behandeling

Nadere informatie

Goedaardige Prostaatvergroting

Goedaardige Prostaatvergroting Prostate Awareness Day Dinsdag 24 september 2013 Prostate Awareness Day Dinsdag 24 september 2013 In het kader van de Europese week van de Urologie informeert de dienst Urologie van Az Damiaan over prostaataandoeningen.

Nadere informatie

De Plasklas noodzaak tot consensus over wat het is en hoe het kan

De Plasklas noodzaak tot consensus over wat het is en hoe het kan De Plasklas noodzaak tot consensus over wat het is en hoe het kan Vereniging voor Urotherapie J uni 2015 A. Bartels 1, R. Dellink - Vlietstra, K. Bakker, L. Tornabene - Poesse Inhoud Inhoud 1 Inleiding...

Nadere informatie

Uroflowmeting bij kinderen/jongeren

Uroflowmeting bij kinderen/jongeren Uroflowmeting bij kinderen/jongeren Ziekenhuis Gelderse Vallei U bent door uw kinderarts of huisarts verwezen voor uroflowmetingen. Met de uroflowmetingen wordt het blaasprobleem van uw kind beter in kaart

Nadere informatie

welkom in de Pipostraat

welkom in de Pipostraat welkom in de Pipostraat www.mca.nl/kids www.mca.nl/kids welkom in de Pipostraat Hulp bij plasproblemen Binnenkort verwachten we u samen met uw zoon of dochter in de Pipostraat van de polikliniek kindergeneeskunde.

Nadere informatie

Welkom in de Pipostraat Kindergeneeskunde, locatie Alkmaar.

Welkom in de Pipostraat Kindergeneeskunde, locatie Alkmaar. Welkom in de Pipostraat Kindergeneeskunde, locatie Alkmaar www.nwz.nl Binnenkort verwachten we u samen met uw zoon of dochter in de Pipostraat van de polikliniek kindergeneeskunde van locatie Alkmaar.

Nadere informatie

Droogbedtraining thuis

Droogbedtraining thuis Droogbedtraining thuis Uw kind gaat een bedplastraining volgen. In deze folder leest u wat deze training inhoudt en wat van u en uw kind wordt verwacht. Ook vindt u informatie over de oorzaken van bedplassen

Nadere informatie

Enuresis Een protocol opgesteld door een werkgroep van leden van de NIP-sectie "Psychologen Algemene Ziekenhuizen".

Enuresis Een protocol opgesteld door een werkgroep van leden van de NIP-sectie Psychologen Algemene Ziekenhuizen. Enuresis Een protocol opgesteld door een werkgroep van leden van de NIP-sectie "Psychologen Algemene Ziekenhuizen". I. INLEIDING Het Bestuur van de NIP-sectie "Psychologen in Algemene Ziekenhuizen" heeft

Nadere informatie

Bedwateren PATIËNTENBROCHURE

Bedwateren PATIËNTENBROCHURE PATIËNTENBROCHURE Bedwateren Inhoudstafel Wat is bedplassen? 3 Zindelijkheid 3 Oorzaken 3 Wanneer naar de uroloog? 4 Onderzoeken 4 Wat kunt u er zelf aan doen? 5 Behandeling 7 Uw persoonlijke aantekeningen

Nadere informatie

Naam Adres. Geb.datum Postcode... Woonplaats... Telefoon... Tweede telefoon (mob.)... Naam huisarts... Naam verwijzend arts...

Naam Adres. Geb.datum Postcode... Woonplaats... Telefoon... Tweede telefoon (mob.)... Naam huisarts... Naam verwijzend arts... De PIPO poli van het LangeLand Ziekenhuis Vragenlijst kinderincontinentie (4-12 jaar) Naam Adres. Geb.datum..-..-. Postcode... Woonplaats... Telefoon... Tweede telefoon (mob.)... Naam huisarts... Naam

Nadere informatie

Vragenlijst continentiepoli

Vragenlijst continentiepoli Vragenlijst continentiepoli Inleiding De kinderarts of uroloog heeft uw kind doorverwezen naar de continentiepoli. Om een goed beeld te krijgen van de problematiek van uw kind vragen wij u de lijst, voor

Nadere informatie

Welkom in de Pipostraat

Welkom in de Pipostraat Welkom in de Pipostraat Kindergeneeskunde mca.nl Inhoudsopgave Hulp bij plasproblemen 3 Oorzaken van plasproblemen 4 Uitleg, onderzoek en training in de Pipostraat 5 Uw vragen 7 Colofon Redactie: polikliniek

Nadere informatie

De plaswekker. Ploeppoli. poli Kindergeneeskunde Route 49

De plaswekker. Ploeppoli. poli Kindergeneeskunde Route 49 00 De plaswekker Ploeppoli poli Kindergeneeskunde Route 49 1 De plaswekker Over bedplassen wordt weinig gepraat. Dat komt doordat veel kinderen en hun ouders er zich voor schamen. Toch komt het heel vaak

Nadere informatie

ZINDELIJKHEIDSTRAINING

ZINDELIJKHEIDSTRAINING ZINDELIJKHEIDSTRAINING Dr. N. De Ronne, pediater, centraal adviserend arts Kind en Gezin DEFINITIE ZINDELIJKHEID Een kind is zindelijk wanneer het zijn urine en zijn stoelgang kan ophouden en wacht met

Nadere informatie

PLASSEN EN POEPEN. Vocht, Eten, Toiletgedrag, MOEILIJK!!

PLASSEN EN POEPEN. Vocht, Eten, Toiletgedrag, MOEILIJK!! Werkwijze lesprogramma Stap 1 Benader een basisschool in de buurt. Maak hierbij eventueel gebruik van de briefopzet in de bijlage van dit document. Gespreksonderwerp is: Is er behoefte aan informatie en

Nadere informatie

Bedplassen op de basisschool

Bedplassen op de basisschool Bedplassen op de basisschool Informatie over bedplassen voor leraren Inleiding Als u met uw klas op schoolkamp gaat, kijken de meeste leerlingen daar het hele jaar naar uit. Er zijn echter altijd kinderen

Nadere informatie

Bedplassen. Ewart de Visser en Marijn Zijp 22 februari 2002

Bedplassen. Ewart de Visser en Marijn Zijp 22 februari 2002 Bedplassen Ewart de Visser en Marijn Zijp 22 februari 2002 1 Inleiding Op een goede dag werd ik s morgens wakker en ik vond het knap dat ik niet in mijn bed had geplast. De avond ervoor moest ik namelijk

Nadere informatie

PowerPoint presentatie

PowerPoint presentatie PowerPoint presentatie Urine-incontinentie bij ouderen Doreth Teunissen huisarts/onderzoeker 2 december 2010, RAI Amsterdam Opzet - (patho)fysiologie continentie - prevalentie - wie zoekt hulp - behandelingsmogelijkheden

Nadere informatie

BBD: Bowel Bladder Dysfunction

BBD: Bowel Bladder Dysfunction BBD: Bowel Bladder Dysfunction Bladder Dysfunction Dr. Leen Geyskens Kinderarts, interesse in bedplassen en continentieproblematiek Symposium 5 jaar kindergeneeskunde 20/9/2014 Blaasdysfunctie: moeilijkheden

Nadere informatie

Zindelijkheid: op het potje! Thuis maar ook op school!

Zindelijkheid: op het potje! Thuis maar ook op school! Zindelijkheid: op het potje! Thuis maar ook op school! Juf Sahinde Schooljaar 2011-2012 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 Waarom hebben de juffen graag zindelijke kleuters op school?... 4 Wanneer starten

Nadere informatie

Bijscholingsdag urotherapie Janita Ekelmans, Saskia de Bruijn, Edith Dekker

Bijscholingsdag urotherapie Janita Ekelmans, Saskia de Bruijn, Edith Dekker Bijscholingsdag urotherapie 2016 Janita Ekelmans, Saskia de Bruijn, Edith Dekker Pro en Contradebat casuïstiek urotherapie Doel: van elkaar leren! Opzet: door middel van een kijkje in de spreekkamer van

Nadere informatie

Jaargang 1, Nummer 9, juni 2010. Zindelijkheid

Jaargang 1, Nummer 9, juni 2010. Zindelijkheid Jaargang 1, Nummer 9, juni 2010 Zindelijkheid Jaargang 1, Nummer 9, juni 2010 Zindelijkheid Inhoud Wanneer wordt mijn kind zindelijk? Voorwaarden om te starten met zindelijkheidstraining Hoe maak je een

Nadere informatie

Leren beheersen van je slaapprobleem. Bart De Saeger" 19/03/2012

Leren beheersen van je slaapprobleem. Bart De Saeger 19/03/2012 Leren beheersen van je slaapprobleem Bart De Saeger" 19/03/2012 Bart De Saeger" Klinisch psycholoog - Gedragstherapeut Theorie + Technieken Inzicht krijgen" Leren hoe je het probleem stap voor stap kan

Nadere informatie

Natte ongelukjes bij kinderen

Natte ongelukjes bij kinderen Sanne Steffens, Doreth Teunissen, Toine Lagro-Janssen Klinische les Natte ongelukjes bij kinderen Inleiding U herkent het vast wel: ouders die bezorgd op uw spreekuur komen en melden dat hun kroost met

Nadere informatie

Kinder Incontinentie Centrum. Kinder Incontinentie Multidisciplinair Spreekuur (KIMS-spreekuur) Sophia Kinderziekenhuis

Kinder Incontinentie Centrum. Kinder Incontinentie Multidisciplinair Spreekuur (KIMS-spreekuur) Sophia Kinderziekenhuis Sophia Kinderziekenhuis U en uw kind hebben een afpraak op het Kinder Incontinentie Multidisciplinair Spreekuur (KIMS-spreekuur). Dit spreekuur vindt plaats in het Kinder Incontinentie Centrum van de afdeling

Nadere informatie

Leer nu poepen en plassen zoals het moet, dan gaat het de rest van je leven goed

Leer nu poepen en plassen zoals het moet, dan gaat het de rest van je leven goed Leer nu poepen en plassen zoals het moet, dan gaat het de rest van je leven goed Gebruiksaanwijzing bij het plaswerkboek (print deze gebruiksaanwijzing uit en leg hem in je werkboek) Goed plassen en poepen

Nadere informatie

Kinderneurologie.eu. Hoofdbonken.

Kinderneurologie.eu. Hoofdbonken. Hoofdbonken Wat is hoofdbonken? Hoofdbonken is een bewegingsstoornis tijdens de slaap waarbij voornamelijk kinderen tijdens het inslapen of midden in de nacht met hun hoofd tegen de bedrand aanbonken.

Nadere informatie

In deze folder geven we u informatie over het gebruik van de plaswekker bij uw kind.

In deze folder geven we u informatie over het gebruik van de plaswekker bij uw kind. De Plaswekker In deze folder geven we u informatie over het gebruik van de plaswekker bij uw kind. De eerste 2 nachten: de intensieve nachten. 1. In de loop van de avond (rond 18:00 uur) Klaarleggen van

Nadere informatie

Richtlijn JGZ-richtlijn Zindelijkheid van urine en feces

Richtlijn JGZ-richtlijn Zindelijkheid van urine en feces Richtlijn JGZ-richtlijn Zindelijkheid van urine en feces 1. Inleiding zindelijkheid urine - achtergrond informatie Uitgangsvragen Definitie Wat is de definitie van onzindelijkheid voor urine? Welke terminologie

Nadere informatie

Kinder Incontinentie Training Sophia (KITS) Sophia Kinderziekenhuis. Mogelijke oorzaken van blaasproblemen. Multidisciplinair team

Kinder Incontinentie Training Sophia (KITS) Sophia Kinderziekenhuis. Mogelijke oorzaken van blaasproblemen. Multidisciplinair team Sophia Kinderziekenhuis De kinderuroloog heeft uw kind doorverwezen naar de Kinder Incontinentie Training Sophia (KITS). Dit is een multidisciplinair spreekuur van de afdeling Kinderurologie. Uw kind is

Nadere informatie

Poep/plasproblemen bij kinderen

Poep/plasproblemen bij kinderen Poep/plasproblemen bij kinderen Inleiding Binnenkort verwachten we u samen met uw zoon of dochter op de poep & plas poli van de polikliniek Kindergeneeskunde. De kinderarts heeft uw kind aangemeld in verband

Nadere informatie

EEN EXPLORATIEF ONDERZOEK NAAR PLASPROBLEMEN BIJ 6- TOT 7-JARIGEN EN NAAR HET SANITAIR EN DE DRANKVOORZIENINGEN OP DE BASISSCHOOL

EEN EXPLORATIEF ONDERZOEK NAAR PLASPROBLEMEN BIJ 6- TOT 7-JARIGEN EN NAAR HET SANITAIR EN DE DRANKVOORZIENINGEN OP DE BASISSCHOOL UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT GENEESKUNDE Medische Sociale Wetenschappen Academiejaar 1999-2000 EEN EXPLORATIEF ONDERZOEK NAAR PLASPROBLEMEN BIJ 6- TOT 7-JARIGEN EN NAAR HET SANITAIR EN DE DRANKVOORZIENINGEN

Nadere informatie

TRANSMURAAL PROTOCOL MICTIEKLACHTEN BIJ MANNEN

TRANSMURAAL PROTOCOL MICTIEKLACHTEN BIJ MANNEN TRANSMURAAL PROTOCOL Inleiding Mictieklachten bij mannen komen frequent voor. Zeker met het toenemen van de gemiddelde levensverwachting zal het aantal mannen, dat zich presenteert met dergelijke klachten,

Nadere informatie

Om onzindelijkheid te voorkomen is het belangrijk de zindelijkheidstraining op het juiste moment en op de juiste manier te starten.

Om onzindelijkheid te voorkomen is het belangrijk de zindelijkheidstraining op het juiste moment en op de juiste manier te starten. Zindelijkheid Informatie voor ouders Deze flyer gaat over zindelijkheid van kinderen tussen 1,5 en 5 jaar. We geven informatie over de basis zindelijkheidstraining en een korte uitleg over de aanpak van

Nadere informatie

Trainingsmap Kinder Incontinentie Poli

Trainingsmap Kinder Incontinentie Poli Trainingsmap Kinder Incontinentie Poli 1 van 17 Colofon Deze trainingsmap is een uitgaven van het Zaans Medisch Centrum met dank aan de kinderincontinentieteams van de alysis zorggroep Arnhem/Zevnaar en

Nadere informatie

(Copyright Marieke van Engelenburg, Universiteit van Maastricht)

(Copyright Marieke van Engelenburg, Universiteit van Maastricht) Vragenlijst KIP poli (Copyright Marieke van Engelenburg, Universiteit van Maastricht) Naam Jongen O Meisje O Geboortedatum School of dagverblijf Groep/klas O Overdag thuis O Kinderdagverblijf of creche

Nadere informatie

Richtlijn JGZ-richtlijn Zindelijkheid van urine en feces

Richtlijn JGZ-richtlijn Zindelijkheid van urine en feces Richtlijn JGZ-richtlijn Zindelijkheid van urine en feces Inleiding Probleemstelling Problemen met zindelijkheid voor urine en/of ontlasting komen veel voor op de kinderleeftijd en kunnen een grote impact

Nadere informatie

Incontinentie voor plas bij kinderen Achtergrond informatie over blaasproblemen voor ouders en kind.

Incontinentie voor plas bij kinderen Achtergrond informatie over blaasproblemen voor ouders en kind. Incontinentie voor plas bij kinderen Achtergrond informatie over blaasproblemen voor ouders en kind. Inleiding Uw kind komt op de Plas&PoepPoli van Meander Medisch Centrum omdat het incontinent is voor

Nadere informatie

Informatie over zindelijkheid

Informatie over zindelijkheid Informatie over zindelijkheid voor ouders, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en scholen JGZ Richtlijn Zindelijkheid urine en feces Informatie voor ouders, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en scholen

Nadere informatie

Urologische screening kinderen met MS

Urologische screening kinderen met MS Sophia Kinderziekenhuis De kinderneuroloog heeft uw kind doorverwezen naar de afdeling Kinderurologie voor een urologische screening. Hoeveel kinderen met MS ook blaas- en darmfunctiestoornissen hebben

Nadere informatie

VERBAND TUSSEN SLAAPPATROON EN DAG- NACHTRITME VAN NIERFUNCTIE BIJ KINDEREN MET THERAPIERESISTENTE ENURESIS

VERBAND TUSSEN SLAAPPATROON EN DAG- NACHTRITME VAN NIERFUNCTIE BIJ KINDEREN MET THERAPIERESISTENTE ENURESIS FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Academiejaar 2009-2010 VERBAND TUSSEN SLAAPPATROON EN DAG- NACHTRITME VAN NIERFUNCTIE BIJ KINDEREN MET THERAPIERESISTENTE ENURESIS Nele HERTEGONNE Promotor:

Nadere informatie

Zindelijkheid Vlot op de pot? Christel Daenen pedagoge Opvoedingsconsulente K&G

Zindelijkheid Vlot op de pot? Christel Daenen pedagoge Opvoedingsconsulente K&G Zindelijkheid Vlot op de pot? Christel Daenen pedagoge Opvoedingsconsulente K&G Op het programma: Aantal stellingen Daaraan gekoppeld- achtergrond: Wanneer en hoe wordt een kindje zindelijk? Wanneer moet

Nadere informatie

Op het potje. over opvoeden gesproken - Tips voor ouders

Op het potje. over opvoeden gesproken - Tips voor ouders Op het potje over opvoeden gesproken - Tips voor ouders Op het potje Wat is zindelijkheid? Je kind is zindelijk als het niet meer in zijn broek plast, overdag droog is en zelf op het potje of het toilet

Nadere informatie

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)

Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) 2. Introductie slaapproblemen Deze introductie beschrijft de definitie van slaapproblemen en slaapstoornissen, de prevalentie en de gevolgen

Nadere informatie

Wanneer zijn de kinderen klaar voor een zindelijkheidstraining? Kinderen zijn mogelijk klaar voor een zindelijkheidstraining wanneer ze:

Wanneer zijn de kinderen klaar voor een zindelijkheidstraining? Kinderen zijn mogelijk klaar voor een zindelijkheidstraining wanneer ze: Zindelijkheidstraining Net als de meeste ouders kijkt u misschien uit naar de dag dat uw kind geen luiers meer nodig heeft. Uw kind zindelijk maken kan een enorme opgave lijken, vooral wanneer familie,

Nadere informatie

DE ZORG VOOR DE URINEWEGEN HOUDT NIET OP NA HET VERDWIJNEN VAN DE SYMPTOMEN SPECIAAL ONTWIKKELDE VOEDINGEN TER ONDERSTEUNING VAN DE URINEWEGEN

DE ZORG VOOR DE URINEWEGEN HOUDT NIET OP NA HET VERDWIJNEN VAN DE SYMPTOMEN SPECIAAL ONTWIKKELDE VOEDINGEN TER ONDERSTEUNING VAN DE URINEWEGEN U I T Z O N D E R L I J K I N E L K D E T A I L DE ZORG VOOR DE URINEWEGEN HOUDT NIET OP NA HET VERDWIJNEN VAN DE SYMPTOMEN SPECIAAL ONTWIKKELDE VOEDINGEN TER ONDERSTEUNING VAN DE URINEWEGEN LUTD: ÉÉN

Nadere informatie

Samenvatting JGZ richtlijnen Urine en Feces Deze samenvatting is een uitreksel van de uitgebreidere JGZ richtlijn Zindelijkheid URINE en FECES

Samenvatting JGZ richtlijnen Urine en Feces Deze samenvatting is een uitreksel van de uitgebreidere JGZ richtlijn Zindelijkheid URINE en FECES Samenvatting JGZ richtlijnen Urine en Feces Deze samenvatting is een uitreksel van de uitgebreidere JGZ richtlijn Zindelijkheid URINE en FECES Concept versie 25 jan 2010, definitief voor proefimplementatie

Nadere informatie

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug

De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug De bekkenfysiotherapeut helpt met diagnostiek en behandeling van klachten in het gebied van buik, bekken, bekkenbodem en lage rug folder voor verwijzers Bekkenfysiotherapie Als huisarts of specialist ziet

Nadere informatie

C. U heeft de tijd voor deze fase en bent gemotiveerd.

C. U heeft de tijd voor deze fase en bent gemotiveerd. ZINDELIJKHEID In deze brochure wordt het zindelijkheidsproces beschreven van plassen en poepen. Daarnaast worden problemen met zindelijkheid benoemd en worden algemene adviezen aangeboden. Zindelijkheidstraining:

Nadere informatie

Is er meerwaarde van urodynamica? (U d )

Is er meerwaarde van urodynamica? (U d ) Is er meerwaarde van urodynamica? (U d ) Workshop bijscholingsdag urotherapie 23 maart 2018 Aart Klijn, kinderuroloog Voor wie zou U d meerwaarde hebben? Kinderen die bij een urotherapeut komen: Kinderen

Nadere informatie

Het mictiedagboek. Meten van het drink- en plaspatroon van uw kind

Het mictiedagboek. Meten van het drink- en plaspatroon van uw kind Het mictiedagboek Meten van het drink- en plaspatroon van uw kind Dit mictiedagboek is bedoeld om inzicht te krijgen in het drink- en plaspatroon van uw kind. Om eventueel urineverlies en/of andere klachten

Nadere informatie

Op het programma: Vraag 1. Wat betekent voor jou zindelijk zijn? Opwarmertje Iinfo: In groepjes van 3 à 4

Op het programma: Vraag 1. Wat betekent voor jou zindelijk zijn? Opwarmertje Iinfo: In groepjes van 3 à 4 Op het programma: Christel Daenen pedagoge opvoedingsconsulente Opwarmertje Iinfo: Wanneer en hoe wordt een kindje zindelijk? Wanneer moet ik me ongerust maken? Culturele en maatschappelijke invloeden

Nadere informatie

Baas over je blaas Stressincontinentie bij vrouwen

Baas over je blaas Stressincontinentie bij vrouwen Baas over je blaas Stressincontinentie bij vrouwen Huisartsenclinic 2017 Henriëtte Engel, huisarts, kaderarts urogynaecologie Maaike Gerritse, urogynaecoloog Inhoud Stressincontinentie; wat is het probleem

Nadere informatie

Blaastraining Handleiding voor vrouwen

Blaastraining Handleiding voor vrouwen Blaastraining Handleiding voor vrouwen Afdeling gynaecologie en verloskunde Veel vrouwen krijgen in hun leven te maken met blaasproblemen. De drie meest voorkomende problemen zijn: frequent plassen, aandrang

Nadere informatie

kinesiste gespecialiseerd in de pelvische reëducatie en plasgedrag Els De Deckere AZ Sint-Jan AV campus Brugge Blaastraining

kinesiste gespecialiseerd in de pelvische reëducatie en plasgedrag Els De Deckere AZ Sint-Jan AV campus Brugge Blaastraining Blaastraining en plasgedrag Els De Deckere kinesiste gespecialiseerd in de pelvische reëducatie AZ Sint-Jan AV campus Brugge De bekkenbodem 5 belangrijke functies van de bekkenbodemspieren Belang van

Nadere informatie

Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht. Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019

Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht. Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019 Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019 OPSLAG EVACUATIE *Embryologie *Anatomie *Innervatie *Fysiologie Laterza R., et al. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol, 2011 MainLineHealth.org

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 179 In dit proefschrift werden de resultaten beschreven van studies die zijn verricht bij volwassen vrouwen met symptomen van bekkenbodem dysfunctie. Deze symptomen komen frequent voor en kunnen de kwaliteit

Nadere informatie

Slaap en de ziekte van Parkinson vijanden èn bondgenoten

Slaap en de ziekte van Parkinson vijanden èn bondgenoten Slaap en de ziekte van Parkinson vijanden èn bondgenoten Dr. Sebastiaan Overeem, arts-somnoloog Afd. Neurologie, Donders Instituut, UMC St Radboud, Nijmegen Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe,

Nadere informatie

Kinderincontinentie spreekuur

Kinderincontinentie spreekuur Kinderincontinentie spreekuur Inleiding Uw kind is door de huisarts of specialist verwezen naar het Kinderincontinentie Spreekuur. Dit spreekuur wordt gehouden bij het Regionaal Bekkenbodem Centrum van

Nadere informatie

In deze folder wordt beschreven hoe het zindelijk worden voor plassen en poepen bij kinderen werkt.

In deze folder wordt beschreven hoe het zindelijk worden voor plassen en poepen bij kinderen werkt. Zindelijkheid In deze folder wordt beschreven hoe het zindelijk worden voor plassen en poepen bij kinderen werkt. Zindelijkheidstraining: wanneer? Om onzindelijkheid te voorkomen is het belangrijk de zindelijkheidstraining

Nadere informatie