Gevoel in de lagere urinewegen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Gevoel in de lagere urinewegen"

Transcriptie

1 Gevoel in de lagere urinewegen Van Meel Tom David MPhty PhD Najaarscongres Pelvired 1 december 2012 Parnasse-Deux Alice

2 Gevoelssensatie in de lagere urinewegen Sensatie van Blaasvulling Sensatie van niet Fysiologische Stimuli Sensatie van Plassen Pijn Urgentie

3 Afwijkend gevoel in de blaas Neurogeen Hyposensitiviteit Asensitiviteit Hypersensitiviteit Urgentie Hypersensitiviteit Normale sensatie van Vulling en Lediging Pijn Hypersensitiviteit Overactieve Blaas Pijnsyndroom

4 Anatomie van gevoel in de blaas

5 Neurofysiologie van gevoel in de blaas (efferent)

6 Neurofysiologie van gevoel in de blaas (afferent) N. Pelvinus N. Hypogastricus N. Pudendus Blaasvulling Ja Ja Neen Plasdrang Ja Waarschijnlijk Neen Sterke plasdrang Ja Waarschijnlijk niet Ja Pijn in de blaas Ja Ja Neen Pijn in de urethra Waarschijnlijk Neen Ja

7 Neurofysiologie van gevoel in de blaas Vulfase Mictiefase

8 Evaluatie van gevoel in de lagere urinewegen Urodynamica Sensatie door niet Fysiologische Stimuli Sensatie gerelateerde Mictiekaart Klinisch neurologisch onderzoek Beeldvorming hersenen

9 Afferent Blaasfunctie Informatie van vullingsgevoel First Sensation of Filling (FSF) First Desire to Void (FDV) Efferent Diurese Strong Desire (SDV). S2 S3 S4 Sensorisch Detrusor. Motorisch Urethrale Sfincter

10 Cystometrisch onderzoek van de blaas

11 Cystometrisch onderzoek van de blaas

12 Cystometrisch onderzoek van de blaas SDV FSF FDV P Ves P Abd P Ura P Det

13 Evaluatie van gevoel in de lagere urinewegen Urodynamica Sensatie door niet Fysiologische Stimuli Sensatie gerelateerde Mictiekaart Klinisch neurologisch onderzoek Beeldvorming hersenen

14 Sensatie-gerelateerde mictiekaart Bladder diary Frequency volume chart Micturition time chart Tijden van micties (24H) Geplaste volumes Incontinentie episodes Vocht inname Graad van urgentie Graad van incontinentie Opvangmateriaal

15 Evaluatie van gevoel in de lagere urinewegen Tijd Drinken Volume drank Mictie Geplast volume Blaas sensatie Urineverlies Graad van verlies Slaaponderbreking

16 Evaluatie van gevoel in de lagere urinewegen Urodynamica Sensatie door niet Fysiologische Stimuli Sensatie gerelateerde Mictiekaart Klinisch neurologisch onderzoek Beeldvorming hersenen

17 Klinisch neurologisch onderzoek

18 Klinisch neurologisch onderzoek (L2-S4)

19 Evaluatie van gevoel in de lagere urinewegen Urodynamica Sensatie door niet Fysiologische Stimuli Sensatie gerelateerde Mictiekaart Klinisch neurologisch onderzoek Beeldvorming hersenen

20 Hersenactiviteit betrokken bij gevoel in de lagere urinewegen

21 Hersenactiviteit betrokken bij gevoel in de lagere urinewegen Vulfase Mictiefase

22 Hersenactiviteit betrokken bij gevoel in de lagere urinewegen

23 Evaluatie van gevoel in de lagere urinewegen Urodynamica Sensatie door niet Fysiologische Stimuli Sensatie gerelateerde Mictiekaart Klinisch neurologisch onderzoek Beeldvorming hersenen

24 Gebruikte onderzoeksmethoden 1. Intravesicale ijswatertest (IWT) 2. Evaluatie van elektrische gevoelsdrempels in de blaas (EPT)

25 Intravesicale ijswatertest (IWT) Intravesicale instillatie van 60ml Urografine 30% van 4 C Intravesicale drukmeting tijdens de instillatie Herhaling tot 3 maal Test is positief indien er detrusorcontractie kan worden uitgelokt

26 Intravesicale ijswatertest (IWT) IWT NEGATIEF IWT POSITIEF

27 Repeated ice water tests and electrical perception threshold determination to detect a neurologic cause of detrusor overactivity Pabd cmh2o Pves cmh2o Pdet cmh2o Pura cmho Qura a ml/s st Instillatie 2 de Instillatie 3 de Instillatie

28 Repeated ice water tests and electrical perception threshold determination to detect a neurologic cause of detrusor overactivity Pabd cmh2o Pves cmh2o Pdet cmh2o Pura cmho Qura a ml/s Instillatie

29 Evaluatie van elektrische gevoelsdrempels in de blaas

30 Evaluatie van elektrische gevoelsdrempels in de blaas (EPT)

31 Gebruik van verschillende stimulatieparameters - Blokgolfstroom - Sinusstroom

32 Gebruik van verschillende stimulatieparameters - Bipolaire stimulatie - Monopolaire stimulatie

33 Onderzoek van de afferente bezenuwing in overactieve blaassyndroom patiënten Wyndaele J.J., Van Meel T.D., De Wachter S.: Detrusor overactivity. Does it represent a difference if patients feel the involuntary contractions? J Urol. 2004; 172 (5): Van Meel T.D., De Wachter S., Wyndaele J.J.: Repeated ice water tests and electrical perception threshold determination to detect a neurologic cause of detrusor overactivity. Urology 2007; 70(4):

34 20 ml Detrusor overactivity. Does it represent a difference if patients feel the involuntary contractions? Pura Voelen van DO Pves Niet voelen van DO Pabd Pdet Detrusor Overactiviteit (DO) Qura Vinf Time 1 min/div ml

35 Detrusor overactivity. Does it represent a difference if patients feel the involuntary contractions? Prospectieve studie van 45 patiënten met detrusoroveractiviteit op cystometrie niet gekend neurogene en niet obstructieve Videourodynamica, IWT en EPT werden uitgevoerd Rapporteren van gevoel tijdens blaasvulling

36 Detrusor overactivity. Does it represent a difference if patients feel the involuntary contractions? Aantal DO contracties DO voelen 1.6 DO niet voelen 2.8 Volume eerste DO contractie 221 ml 100 ml Maximale cystometrische capaciteit 317 ml 233ml Volume indien urgentie 253 ml 143 ml

37 Detrusor overactivity. Does it represent a difference if patients feel the involuntary contractions? P= P= P=

38 Detrusor overactivity. Does it represent a difference if patients feel the involuntary contractions? 92% 50%

39 The effect of intravesical oxybutynin on the ice water test and on electrical perception thresholds in patients with neurogenic detrusor overactivity ,9 39, ,8 1,8 EPT arm VOOR Oxybutynine EPT Blaas NA Oxybutynine

40 Conclusies Toenemend belang van blaassensatie Belangrijke wijzigingen in pathologische omstandigheden Evaluatie is evidence-based (via non-invasieve en invasieve onderzoeken)

41 Vragen?

Urodynamicadag Workshop tracés ontleden en beknopte verslaggeving. Dr Anne-Françoise Spinoit & Mevr Inge Ragolle

Urodynamicadag Workshop tracés ontleden en beknopte verslaggeving. Dr Anne-Françoise Spinoit & Mevr Inge Ragolle Urodynamicadag 2016 Workshop tracés ontleden en beknopte verslaggeving Dr Anne-Françoise Spinoit & Mevr Inge Ragolle st art stop First sensation Pves k urge Full bladder Pv es Normal filling Pabd = Pa

Nadere informatie

Curves en cijfers in de diagnose van incontinentie. Frank Van der Aa Functionele en Reconstructieve Urologie Neuro-urologie

Curves en cijfers in de diagnose van incontinentie. Frank Van der Aa Functionele en Reconstructieve Urologie Neuro-urologie Curves en cijfers in de diagnose van incontinentie Frank Van der Aa Functionele en Reconstructieve Urologie Neuro-urologie Fysiologie en bezenuwing normale mictie - incontinentie ACHTERGROND Normale mictie

Nadere informatie

Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht. Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019

Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht. Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019 Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019 OPSLAG EVACUATIE *Embryologie *Anatomie *Innervatie *Fysiologie Laterza R., et al. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol, 2011 MainLineHealth.org

Nadere informatie

Dr. E. Verlinden Marjan Claes

Dr. E. Verlinden Marjan Claes Dr. E. Verlinden Marjan Claes Urineverlies gedurende de dag bij een kind oud genoeg om blaascontrole te hebben Primair : blijvende natte broeken na potjestraining (3-4 jaar) Secundair : herval van natte

Nadere informatie

Is er meerwaarde van urodynamica? (U d )

Is er meerwaarde van urodynamica? (U d ) Is er meerwaarde van urodynamica? (U d ) Workshop bijscholingsdag urotherapie 23 maart 2018 Aart Klijn, kinderuroloog Voor wie zou U d meerwaarde hebben? Kinderen die bij een urotherapeut komen: Kinderen

Nadere informatie

OAB, urodynamica en behandelingsmogelijkheden. De blaas de baas. Pieter M. Groenendijk Uroloog MC Haaglanden, Den Haag/Leidschendam

OAB, urodynamica en behandelingsmogelijkheden. De blaas de baas. Pieter M. Groenendijk Uroloog MC Haaglanden, Den Haag/Leidschendam OAB, urodynamica en behandelingsmogelijkheden De blaas de baas Pieter M. Groenendijk Uroloog MC Haaglanden, Den Haag/Leidschendam Iets over mijzelf Uroloog in het MCH sinds 2011, hiervoor 8 jaar in RdGG

Nadere informatie

Sacrale neurostimulatie voor incontinentie. Week van de urologie Dr. M. Abasbassi

Sacrale neurostimulatie voor incontinentie. Week van de urologie Dr. M. Abasbassi Sacrale neurostimulatie voor incontinentie Week van de urologie Dr. M. Abasbassi 26-09-2018 SNS voor incontinentie Enkele feiten Diagnostiek Alternatieven Sacrale neurostimulatie Conclusie SNS voor incontinentie

Nadere informatie

mw. dr. Willemijn Windt

mw. dr. Willemijn Windt + Farmacologische beïnvloeding van mictie Gewild of ongewild mw. dr. Willemijn Windt Uroloog io 24 september 2012 + Casus 82 jarige man COPD exacerbatie Al langere tijd gaat plassen moeilijker 1e dag na

Nadere informatie

Urine incontinentie bij de hond. Urine incontinentie bij de hond

Urine incontinentie bij de hond. Urine incontinentie bij de hond Urine incontinentie bij de hond Marjanne D. Zaal Specialist Chirurgie VSC De Wagenrenk Urine incontinentie bij de hond Presentatie van patiënt Sfinctermechanisme incompetentie (SMI( SMI) Castratie gerelateerde

Nadere informatie

Urineincontinentie bij vrouwen Dr. Peter De Wil, uroloog Kliniek Sint Jan. Ontmoetingsavond 4/4/2019 MCH Wezembeek

Urineincontinentie bij vrouwen Dr. Peter De Wil, uroloog Kliniek Sint Jan. Ontmoetingsavond 4/4/2019 MCH Wezembeek Urineincontinentie bij vrouwen Dr. Peter De Wil, uroloog Kliniek Sint Jan Ontmoetingsavond 4/4/2019 MCH Wezembeek Wanneer urine incontinentie? Als de druk in de blaas hoger is dan de druk in de urethra!

Nadere informatie

Laatste inzichten over medicatie bij LUTS. Bijscholing Kinderurotherapie 16 maart 2016 Marleen van den Heijkant FEAPU Wenen, Oostenrijk

Laatste inzichten over medicatie bij LUTS. Bijscholing Kinderurotherapie 16 maart 2016 Marleen van den Heijkant FEAPU Wenen, Oostenrijk Laatste inzichten over medicatie bij LUTS Bijscholing Kinderurotherapie 16 maart 2016 Marleen van den Heijkant FEAPU Wenen, Oostenrijk Introductie ICCS Consensus document Daytime Urinary Incontinence (DUI)

Nadere informatie

Multiple Sclerose en urologie

Multiple Sclerose en urologie Multiple Sclerose en urologie Bertil Blok, uroloog Blaasfunctiestoornissen vaak bij MS Meer dan 80% van de MS patienten heeft urologische symptomen 96% van de MS patienten met meer dan 10 jaar MS krijgen

Nadere informatie

ICS standaard: goed uitvoeren van urodynamisch onderzoek

ICS standaard: goed uitvoeren van urodynamisch onderzoek Tijdschr Urol (2018) 8:50 59 https://doi.org/10.1007/s13629-017-0197-9 ARTIKEL ICS standaard: goed uitvoeren van urodynamisch onderzoek PeterF.W.M.Rosier 1 Published online: 6 February 2018 The Author(s)

Nadere informatie

Chapter 10. Samenvatting en conclusies

Chapter 10. Samenvatting en conclusies Chapter 10 Samenvatting en conclusies 139 140 Hoofdstuk 1 Geeft een overzicht van de geschiedenis van bekkenbodemdisfunctie en bekkenfysiotherapie, in Nederland en het buitenland. Dit proefschrift concentreert

Nadere informatie

Reparatie van de vaginale prolaps. Dr Jochen Darras Uroloog AZ Damiaan

Reparatie van de vaginale prolaps. Dr Jochen Darras Uroloog AZ Damiaan Reparatie van de vaginale prolaps Dr Jochen Darras Uroloog AZ Damiaan Anatomie van het vrouwelijk bekken Wat is vaginale prolaps? verzakking van de blaas, baarmoeder en/of darm Types prolaps Voorste vaginaal

Nadere informatie

Incontinentie bij kinderen

Incontinentie bij kinderen Incontinentie bij kinderen Deel 1 N.J. Langendoen, Kinderarts Sept 2016 urethra 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 1 Lower urinary tract function International children s continence society (ICCS) Dagfrequentie (betrouwbaar

Nadere informatie

kinesiste gespecialiseerd in de pelvische reëducatie en plasgedrag Els De Deckere AZ Sint-Jan AV campus Brugge Blaastraining

kinesiste gespecialiseerd in de pelvische reëducatie en plasgedrag Els De Deckere AZ Sint-Jan AV campus Brugge Blaastraining Blaastraining en plasgedrag Els De Deckere kinesiste gespecialiseerd in de pelvische reëducatie AZ Sint-Jan AV campus Brugge De bekkenbodem 5 belangrijke functies van de bekkenbodemspieren Belang van

Nadere informatie

Overactieve blaas en bekkenbodem bij MS

Overactieve blaas en bekkenbodem bij MS Overactieve blaas en bekkenbodem bij MS Frank Van der Aa, MD, PhD Functionele en Reconstructieve Urologie Neurourologie Departement Urologie, UZ Leuven Nationaal MS centrum Melsbroek hersenen blaas T10-L2

Nadere informatie

Incontinentie Praktische aanpak

Incontinentie Praktische aanpak Incontinentie Praktische aanpak Vragen Vooraf? JJ Wyndaele 1 2 Incontinentie is de toestand waarbij ongewild urineverlies optreedt Normale toestand = geen urineverlies 3 4 Continentie: anatomofysiologisch

Nadere informatie

Bekkenbodem Revalidatie. Dr. Pieter Theuniers Fysische Geneeskunde & Revalidatie

Bekkenbodem Revalidatie. Dr. Pieter Theuniers Fysische Geneeskunde & Revalidatie Bekkenbodem Revalidatie Dr. Pieter Theuniers Fysische Geneeskunde & Revalidatie Bekkenbodem (BB) problematiek bekeken vanuit een andere invalshoek Revalidatie houdt behandeling in waarbij herstel van functie

Nadere informatie

BBD: Bowel Bladder Dysfunction

BBD: Bowel Bladder Dysfunction BBD: Bowel Bladder Dysfunction Bladder Dysfunction Dr. Leen Geyskens Kinderarts, interesse in bedplassen en continentieproblematiek Symposium 5 jaar kindergeneeskunde 20/9/2014 Blaasdysfunctie: moeilijkheden

Nadere informatie

Blaasvolume trainen, hoe doe je dat?

Blaasvolume trainen, hoe doe je dat? Blaasvolume trainen, hoe doe je dat? Luitzen-Albert GROEN, kinderuroloog UZ Gent 2008 Universitair Ziekenhuis Gent 1 Wat is een normale blaascapaciteit Roberto Martınez-GarcıaNeurourology and Urodynamics

Nadere informatie

Summary & Samenvatting

Summary & Samenvatting 89 Chapter 8 Summary The first aim of this thesis is to describe, develop and refine new techniques for the evaluation of bladder sensations. Unfortunately at the moment the diagnostic tools are either

Nadere informatie

Interuniversitaire cursus: Bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en perinatale kinesitherapie. Thesis: Mictie problemen

Interuniversitaire cursus: Bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en perinatale kinesitherapie. Thesis: Mictie problemen Interuniversitaire cursus: Bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en perinatale kinesitherapie. Thesis: Mictie problemen Guffens Katrien Jonniaux Marieke Mertens Elien Weynants Marlies Wynants

Nadere informatie

Zindelijkheid voor urine en ontlasting bij kinderen

Zindelijkheid voor urine en ontlasting bij kinderen Zindelijkheid voor urine en ontlasting bij kinderen Marion Salwegter, huisarts en kaderhuisarts urogynaecologie Edwin Knots, kinderarts CZE Bas Zegers, kinderarts-sociale pediatrie MMC Maar 80 minuten

Nadere informatie

neurogene blaas Multidisciplinaire richtlijnen INITIËRENDE VERENIGING - Nederlandse Vereniging voor Urologie MANDATERENDE VERENIGINGEN/ORGANISATIES

neurogene blaas Multidisciplinaire richtlijnen INITIËRENDE VERENIGING - Nederlandse Vereniging voor Urologie MANDATERENDE VERENIGINGEN/ORGANISATIES Multidisciplinaire richtlijnen neurogene blaas INITIËRENDE VERENIGING - Nederlandse Vereniging voor Urologie MANDATERENDE VERENIGINGEN/ORGANISATIES - Nederlandse Vereniging voor Neurologie - Nederlandse

Nadere informatie

Neuromodulatie en neurostimulatie in de urologie

Neuromodulatie en neurostimulatie in de urologie Capita selecta Neuromodulatie en neurostimulatie in de urologie w.a.scheepens en ph.e.v.van kerrebroeck Functiestoornissen van de lage urinewegen, zoals urgeincontinentie en chronische urineretentie, vormen

Nadere informatie

MICTIESTOORNISSEN. Algemeen. Risicofactoren. Fysiologie

MICTIESTOORNISSEN. Algemeen. Risicofactoren. Fysiologie MICTIESTOORNISSEN Inhoudsopgave Algemeen... 1 Risicofactoren... 1 Fysiologie... 1 Pathofysiologie... 2 Werkingsmechanisme van geneesmiddelen die de mictie beïnvloeden... 3 Geneesmiddelen waarbij mictiestoornissen

Nadere informatie

BEKKENBODEMFYSIOTHERAPIE: INDICATIES EN EFFECTEN. A.A.B. Lycklama à Nijeholt en P.J. Voorham-van der Zalm

BEKKENBODEMFYSIOTHERAPIE: INDICATIES EN EFFECTEN. A.A.B. Lycklama à Nijeholt en P.J. Voorham-van der Zalm BEKKENBODEMFYSIOTHERAPIE: INDICATIES EN EFFECTEN A.A.B. Lycklama à Nijeholt en P.J. Voorham-van der Zalm Inleiding De toenemende belangstelling voor Bekkenbodemfysiotherapie heeft veel te maken met het

Nadere informatie

Inhoud. Casus. Er gaat niets boven de Bekkenbodem! Gina Kemper MSPT BFT

Inhoud. Casus. Er gaat niets boven de Bekkenbodem! Gina Kemper MSPT BFT Er gaat niets boven de! Inhoud Revalidatie centrum Heliomare Wijk aan Zee Bekkenfysiotherapie Zinvol! Casus mevr W Neurogene blaas functie Neurogene darm Seksuele stoornissen Therapie Take home message

Nadere informatie

Nederlandse Vereniging voor Urologie. Datum 2 mei 2016 Betreft Beoordeling oxybutynine blaasvloeistof. Geachte heer/mevrouw,

Nederlandse Vereniging voor Urologie. Datum 2 mei 2016 Betreft Beoordeling oxybutynine blaasvloeistof. Geachte heer/mevrouw, > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Nederlandse Vereniging voor Urologie Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH Diemen www.zorginstituutnederland.nl info@zinl.nl

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Behandeling van overactieve blaas met botox

PATIËNTEN INFORMATIE. Behandeling van overactieve blaas met botox PATIËNTEN INFORMATIE Behandeling van overactieve blaas met botox 2 PATIËNTENINFORMATIE Algemeen Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren over de behandeling van een

Nadere informatie

27/04/2011. Continentiezorg Incontinentie is het ongewild verlies van urine. Revalidatie. Controle vanuit de hersenen. Externe sfincter relaxeert

27/04/2011. Continentiezorg Incontinentie is het ongewild verlies van urine. Revalidatie. Controle vanuit de hersenen. Externe sfincter relaxeert Continentiezorg Incontinentie is het ongewild verlies van urine Revalidatie Ronny Pieters Voorzitter vzw Urobel 1. Urine wordt aangemaakt in de nieren 2. Urine wordt opgeslagen in de blaas 3. De sfincter

Nadere informatie

Dr. Hilde Van Kerckhoven

Dr. Hilde Van Kerckhoven Dr. Hilde Van Kerckhoven S 1. Inleiding Bandvormige pijn ter hoogte van de onderrug met uitstraling naar 1 of 2 benen kan te wijten zijn aan facetartrose. 1. Inleiding 15-45% van de patiënten met lage

Nadere informatie

Chapter 8. (in Dutch) neurogene blaas. Multidisciplinaire richtlijnen. neurogene blaas (in Dutch) Elaine Utomo (projectbegeleiding werkgroep)

Chapter 8. (in Dutch) neurogene blaas. Multidisciplinaire richtlijnen. neurogene blaas (in Dutch) Elaine Utomo (projectbegeleiding werkgroep) Richtlijnen neurogene blaas Chapter 8 http://hdl.handle.net/1765/103217 Multidisciplinaire richtlijnen Multidisciplinaire richtlijnen neurogene blaas (in Dutch) neurogene blaas (in Dutch) Elaine Utomo

Nadere informatie

Workshop/QUIZ richtlijnen

Workshop/QUIZ richtlijnen Workshop/QUIZ richtlijnen Saskia Bruijn urotherapeut AMC/EKZ Lottie Peerdeman urotherapeut WKZ Keetje de Mooij kinderuroloog WKZ Edith Dekker urotherapeut WKZ Vraag 1 Welke terminologie wordt gebruikt

Nadere informatie

Anatomie / fysiologie. Uitscheiding van urine. Transport urine AFI1. Nieren 2 Urine. Vanuit de nierpapillen druppelt urine in het nierbekken.

Anatomie / fysiologie. Uitscheiding van urine. Transport urine AFI1. Nieren 2 Urine. Vanuit de nierpapillen druppelt urine in het nierbekken. Anatomie / fysiologie Nieren 2 Urine FHV2009 / Cxx55 3+4 / Anatomie & Fysiologie - Nieren 2 1 Uitscheiding van urine FHV2009 / Cxx55 3+4 / Anatomie & Fysiologie - Nieren 2 2 Transport urine Vanuit de nierpapillen

Nadere informatie

Urine-incontinentie. Ph.E.V. Van Kerrebroeck en G. van Koeveringe. 5.2 Oorzaken en vormen van incontinentie 82

Urine-incontinentie. Ph.E.V. Van Kerrebroeck en G. van Koeveringe. 5.2 Oorzaken en vormen van incontinentie 82 81 Urine-incontinentie Ph.E.V. Van Kerrebroeck en G. van Koeveringe.1 Inleiding 82.2 Oorzaken en vormen van incontinentie 82.2.1 Stressincontinentie 83.2.2 Urgency-incontinentie 8.2.3 De neurogeen gestoorde

Nadere informatie

Radicale Prostatectomie. Incontinentie. na een. AZ Damiaan Oostende. Dr. Jochen Darras Dienst Urologie

Radicale Prostatectomie. Incontinentie. na een. AZ Damiaan Oostende. Dr. Jochen Darras Dienst Urologie Incontinentie na een Radicale Prostatectomie Dr. Jochen Darras Dienst Urologie AZ Damiaan Oostende Prostaatkanker Frequentst ontdekte kanker bij de man Tweede doodsoorzaak door kanker (na longkanker) Breed

Nadere informatie

Uw behandelend uroloog heeft u al uitleg gegeven. In deze folder kunt u alles nog eens rustig nalezen.

Uw behandelend uroloog heeft u al uitleg gegeven. In deze folder kunt u alles nog eens rustig nalezen. Urologie Botox injecties In de blaas Inleiding U heeft al enige tijd klachten van uw blaas U heeft van uw behandelend uroloog vernomen dat de mogelijkheid bestaat om deze te behandelen door het toedienen

Nadere informatie

Acute aanpak en diagnostiek van urine retentie. Frank Van der Aa Functionele en reconstructieve Urologie Neuro-urologie

Acute aanpak en diagnostiek van urine retentie. Frank Van der Aa Functionele en reconstructieve Urologie Neuro-urologie Acute aanpak en diagnostiek van urine retentie Frank Van der Aa Functionele en reconstructieve Urologie Neuro-urologie Anamnese Symptomen van blaasledigingstoornis? Recidiverende UTI? Incontinentie? Urgency?

Nadere informatie

Behandeling van een overactieve blaas met Botox

Behandeling van een overactieve blaas met Botox Behandeling van een overactieve blaas met Botox 2 Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw uroloog met u besproken dat er een overactiviteit van uw blaas is vastgesteld. Er is gesproken over

Nadere informatie

Ongewild plassen. Pediatrisch Uro-Nefrologisch Centrum

Ongewild plassen. Pediatrisch Uro-Nefrologisch Centrum Ongewild plassen Erik Van Laecke Kinderuroloog UZ Gent Dr. Erik Van Laecke Pediatrisch Uro-Nefrologisch Centrum Kinderurologen - kindernefrologen Kinderbekkenbodemkinesisten Kinderpsychologen Pediatrische

Nadere informatie

Interstitial cystitis Bade, Jurjen Jacob

Interstitial cystitis Bade, Jurjen Jacob Interstitial cystitis Bade, Jurjen Jacob IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document

Nadere informatie

Interuniversitaire cursus bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en de perinatale kinesitherapie

Interuniversitaire cursus bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en de perinatale kinesitherapie Interuniversitaire cursus bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en de perinatale kinesitherapie Lokaal: Universitair Ziekenhuis Antwerpen - Auditorium Kinsbergen Dag 1 (dagverantwoordelijke:

Nadere informatie

Evidentie van bekkenbodemtherapie bij urinaire urge en urge incontinentie

Evidentie van bekkenbodemtherapie bij urinaire urge en urge incontinentie Evidentie van bekkenbodemtherapie bij urinaire urge en urge incontinentie Eindwerk interuniversitaire opleiding bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en perinatale kinesitherapie 2016-2017

Nadere informatie

Inhoud. Urine incontinentie bij ernstige MS: zijn er nog opties? 1. Definitie 2. Diagnostiek 3. Behandeling 4. Casus

Inhoud. Urine incontinentie bij ernstige MS: zijn er nog opties? 1. Definitie 2. Diagnostiek 3. Behandeling 4. Casus Urine incontinentie bij ernstige MS: zijn er nog opties? Bertil Blok, uroloog Inhoud 1. Definitie 2. Diagnostiek 3. Behandeling 4. Casus 1. Definitie blaasproblemen bij ernstige MS De ernstige MS patient

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 179 In dit proefschrift werden de resultaten beschreven van studies die zijn verricht bij volwassen vrouwen met symptomen van bekkenbodem dysfunctie. Deze symptomen komen frequent voor en kunnen de kwaliteit

Nadere informatie

Informatie. Botoxinjecties bij overactieve blaas

Informatie. Botoxinjecties bij overactieve blaas Informatie Botoxinjecties bij overactieve blaas Inleiding Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw uroloog met u besproken dat er een overactiviteit van uw blaas is vastgesteld. U heeft de

Nadere informatie

Bedplassen bij kinderen: Praktische aanpak. AZ Sint-Jan Brugge-Oostende Greet Pauwels

Bedplassen bij kinderen: Praktische aanpak. AZ Sint-Jan Brugge-Oostende Greet Pauwels Bedplassen bij kinderen: Praktische aanpak AZ Sint-Jan Brugge-Oostende Greet Pauwels Bedplassen 6 mythes 1. Bedplassen is een gedragsprobleem 2. Bedplassen is iemands schuld (ouders, kind, leerkrachten,

Nadere informatie

Het mictiedagboek. Meten van het drink- en plaspatroon van uw kind

Het mictiedagboek. Meten van het drink- en plaspatroon van uw kind Het mictiedagboek Meten van het drink- en plaspatroon van uw kind Dit mictiedagboek is bedoeld om inzicht te krijgen in het drink- en plaspatroon van uw kind. Om eventueel urineverlies en/of andere klachten

Nadere informatie

De doeltreffendheid van niet-implanteerbare elektrotherapie als behandeling voor functionele blaasoveractiviteit bij kinderen

De doeltreffendheid van niet-implanteerbare elektrotherapie als behandeling voor functionele blaasoveractiviteit bij kinderen FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Academiejaar 2011-2012 De doeltreffendheid van niet-implanteerbare elektrotherapie als behandeling voor functionele blaasoveractiviteit bij kinderen Zoë

Nadere informatie

Behandeling van overactieve blaas met botox

Behandeling van overactieve blaas met botox Behandeling van overactieve blaas met botox Inleiding Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw uroloog met u besproken dat er een overactiviteit van uw blaas is vastgesteld. Ook heeft hij

Nadere informatie

Neuronal control of micturition Kuipers, Rutger

Neuronal control of micturition Kuipers, Rutger Neuronal control of micturition Kuipers, Rutger IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.

Nadere informatie

Behandeling van overactieve blaas met botox

Behandeling van overactieve blaas met botox Behandeling van overactieve blaas met botox Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw uroloog met u besproken dat er een overactiviteit van uw blaas is vastgesteld. Ook heeft hij de mogelijkheden

Nadere informatie

Uw brief van Uw kenmerk Datum 5 februari 2008 Farmatec/FZ april 2008

Uw brief van Uw kenmerk Datum 5 februari 2008 Farmatec/FZ april 2008 Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE Uw brief van Uw kenmerk Datum 5 februari 2008 Farmatec/FZ-2830229 7 april 2008 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer

Nadere informatie

UDO. Urodynamisch Onderzoek. Urologie

UDO. Urodynamisch Onderzoek. Urologie Urodynamisch Onderzoek Binnenkort zal u een urologisch onderzoek ondergaan. Dit onderzoek noemen we een Uro Dynamisch Onderzoek. Wij stelden deze brochure voor u samen als informatie naast de uitleg die

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Summary 159 This thesis deals with the association between dysfunctions of the lower urinary tract and affective symptoms, such as anxiety and depressive symptoms. The aim of this thesis is to establish

Nadere informatie

Uw behandelend uroloog heeft u al uitleg gegeven. In deze folder kunt u alles nog eens rustig nalezen.

Uw behandelend uroloog heeft u al uitleg gegeven. In deze folder kunt u alles nog eens rustig nalezen. Urologie Botox injecties in de blaas Inleiding U heeft al enige tijd klachten van uw blaas of van uw prostaat. U heeft van uw behandelend uroloog vernomen dat de mogelijkheid bestaat om deze te behandelen

Nadere informatie

Overactieve blaas. Begrijpen en behandelen

Overactieve blaas. Begrijpen en behandelen Overactieve blaas De Gidsen van de Patiënt zijn een publicatie van ViVio Violon & Violon Rodenbachstraat 70 1190 Brussel Tel.: 02/640.49.13 E-mail: gids@vivio.com www.vivio.com Begrijpen en behandelen

Nadere informatie

Urodynamisch onderzoek

Urodynamisch onderzoek Urodynamisch onderzoek Binnenkort wordt bij u een urodynamisch onderzoek verricht. Het doel van dit onderzoek is na te gaan wat de oorzaak is van uw plasklachten. Urodynamisch onderzoek wordt vaak verricht

Nadere informatie

Blaas disfunctie en behandeling botuline toxine in MS patienten. Dr Bertil Blok, uroloog

Blaas disfunctie en behandeling botuline toxine in MS patienten. Dr Bertil Blok, uroloog Blaas disfunctie en behandeling botuline toxine in MS patienten Dr Bertil Blok, uroloog Disclosures Geen Leerdoelen Basiskennis van reden van blaasdisfunctie bij MS Inzicht in behandeling overactieve blaas

Nadere informatie

Verdiepingsmodule. Urineweginfecties: controleren of verwijzen? Urineweginfecties: controleren of verwijzen? 1. Toelichting

Verdiepingsmodule. Urineweginfecties: controleren of verwijzen? Urineweginfecties: controleren of verwijzen? 1. Toelichting Urineweginfecties: controleren of verwijzen? 1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van juli 2005 Een patiënt met een urineweginfectie krijgt vaak alleen een recept mee, ziet soms

Nadere informatie

OVERACTIEVE BLAAS O.A.B. 14 april 2010. Dr. A. Breugelmans Diensthoofd Urologie RZ Heilig Hart Leuven

OVERACTIEVE BLAAS O.A.B. 14 april 2010. Dr. A. Breugelmans Diensthoofd Urologie RZ Heilig Hart Leuven OVERACTIEVE BLAAS O.A.B. 14 april 2010 Dr. A. Breugelmans Diensthoofd Urologie RZ Heilig Hart Leuven Urineverlies Talrijke mythes MYTH: INDWELLING CATHETERS ARE THE BEST INTERVENTION FOR INTRACTABLE URINARY

Nadere informatie

Urodynamisch onderzoek. Cystometrie-Drukmetingen

Urodynamisch onderzoek. Cystometrie-Drukmetingen Urodynamisch onderzoek Cystometrie-Drukmetingen Inleiding Binnenkort wordt er bij u een urodynamisch onderzoek verricht. Voor dit onderzoek worden ook de termen 'cystometrie' of 'drukmetingen' gebruikt.

Nadere informatie

De cystectomie met. neo-blaas. Plan van aanpak voor de kinesitherapeut. Prof. Inge Geraerts

De cystectomie met. neo-blaas. Plan van aanpak voor de kinesitherapeut. Prof. Inge Geraerts De cystectomie met neo-blaas Plan van aanpak voor de kinesitherapeut Prof. Inge Geraerts Blaaskanker- wereldwijd Ferlay J et al. GLOBOCAN 2012 Blaaskanker- België Ferlay J et al. GLOBOCAN 2012 Blaaskanker-

Nadere informatie

PowerPoint presentatie

PowerPoint presentatie PowerPoint presentatie Urine-incontinentie bij ouderen Doreth Teunissen huisarts/onderzoeker 2 december 2010, RAI Amsterdam Opzet - (patho)fysiologie continentie - prevalentie - wie zoekt hulp - behandelingsmogelijkheden

Nadere informatie

Urine incontinentie bij kwetsbare ouderen

Urine incontinentie bij kwetsbare ouderen Urine incontinentie bij kwetsbare ouderen Anneke Nieuwint MSPT, Marjolein Zuijdweg MSPT, Christa Vorsterman van Oijen MSPT. Toolkit voor bekkenfysiotherapeuten werkzaam met kwetsbare ouderen 15 november

Nadere informatie

Doel Het voorkómen en vroegtijdig opsporen van mictie- en blaasproblemen rond de partus, en deze te behandelen.

Doel Het voorkómen en vroegtijdig opsporen van mictie- en blaasproblemen rond de partus, en deze te behandelen. Blaas retentie post partum Doel Het voorkómen en vroegtijdig opsporen van mictie- en blaasproblemen rond de partus, en deze te behandelen. Achtergrond informatie Tijdens en na de partus kan de mictie moeizamer

Nadere informatie

Urineweg-infecties bij kinderen. Loes Tanja kinderarts

Urineweg-infecties bij kinderen. Loes Tanja kinderarts Urineweg-infecties bij kinderen Loes Tanja kinderarts Wat is een urineweginfectie (UWI)? Een combinatie van klinische leeftijdsgebonden kenmerken en de aanwezigheid van bacteriën in een betrouwbaar afgenomen

Nadere informatie

Anatomie van de bekkenbodem. Dr. Carine Petré, medische beeldvorming

Anatomie van de bekkenbodem. Dr. Carine Petré, medische beeldvorming Anatomie van de bekkenbodem Dr. Carine Petré, medische beeldvorming BEKKENBODEM complexe multifunctionele eenheid : - actieve en passieve steun van viscerale organen - regelt continentie - coördineert

Nadere informatie

38 HET URINE-INCONTINENTIE FORMULARIUM

38 HET URINE-INCONTINENTIE FORMULARIUM Referenties Abrams P, Cardozo L et al. The standardization of terminology of lower urinary tract function. Neurourol Urodyn 2002;21: 167-78. Bekkers RLM, Dukel L. Leidraad gynaecologie. Houten: Bohn Stafleu

Nadere informatie

Sacrale Neurostimulatie voor Fecale Incontinentie.. Dr. Henk Thieren Dr.Jean-Marc Gillardin Abdominale Heelkunde AZ Sint-Lucas Brugge Overzicht : Definities + Scores. Cijfers bekkenbodempathologie. Geschiedenis

Nadere informatie

Praktische urologie in de huisartspraktijk

Praktische urologie in de huisartspraktijk Inhoud Praktische urologie in de huisartspraktijk Ronny Pieters Verpleegkundig specialist urologie UZ Gent Voorzitter vzw Urobel (met dank aan Prof. Everaert, Urologie, UZ Gent) Urinaire katheters Intermittente

Nadere informatie

Een overzicht van de parameters voor TENS bij kinderen met een OAB

Een overzicht van de parameters voor TENS bij kinderen met een OAB Interuniversitaire cursus Bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en de perinatale kinesitherapie Opleidingsjaar 2016-2017 Een overzicht van de parameters voor TENS bij kinderen met een OAB Eindwerk

Nadere informatie

Urine incontinentie bij vrouwen

Urine incontinentie bij vrouwen Urine incontinentie bij vrouwen Ellen van der Linden, uroloog Mesos Annemiek ter Horst, bekkenfysiotherapeut stelling Uitgaand van een standaardpraktijk van 2350 patiënten, verwacht je ongeveer 30 vrouwen

Nadere informatie

Dr. Marijke C.Ph. Slieker-ten Hove. Bekkenfysiotherapeut

Dr. Marijke C.Ph. Slieker-ten Hove. Bekkenfysiotherapeut Naam Bekkenfysiotherapeut Titel proefschrift/thesis Samenvatting Dr. Marijke C.Ph. Slieker-ten Hove Ja Pelvic Floor Function and Disfunction in a general female population Algemeen Het hoofdonderwerp van

Nadere informatie

De rol van urodynamische onderzoeken bij de selectie van patiënten voor sacrale

De rol van urodynamische onderzoeken bij de selectie van patiënten voor sacrale De rol van urodynamische onderzoeken bij de selectie van patiënten voor sacrale neuromodulatie J. Drossaerts, K. Rademakers, G. Van Koeveringe en Ph. Van Kerrebroeck Samenvatting Introductie: Het doel

Nadere informatie

Natte ongelukjes bij kinderen

Natte ongelukjes bij kinderen Sanne Steffens, Doreth Teunissen, Toine Lagro-Janssen Klinische les Natte ongelukjes bij kinderen Inleiding U herkent het vast wel: ouders die bezorgd op uw spreekuur komen en melden dat hun kroost met

Nadere informatie

Onabotulinetoxine A 100 U bij idiopathishe overactieve blaas

Onabotulinetoxine A 100 U bij idiopathishe overactieve blaas Onderwerp: Onabotulinetoxine A 100 U bij idiopathishe overactieve blaas Standpunt Zorgvorm: medisch specialistische zorg Datum: 15 september 2015 Samenvatting: Dit standpunt beschrijft de stand van de

Nadere informatie

Urodynamisch onderzoek urologie

Urodynamisch onderzoek urologie Urodynamisch onderzoek urologie 2 Binnenkort krijgt u een urodynamisch onderzoek (blaasdruk meting) op de polikliniek urologie. Met dit onderzoek wil de arts inzicht krijgen in uw plasklachten. Urodynamisch

Nadere informatie

Behandeling van een overactieve blaas met botox

Behandeling van een overactieve blaas met botox Behandeling van een overactieve blaas met botox Afdeling urologie Inleiding Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw uroloog met u besproken dat er een overactiviteit van uw blaas is vastgesteld.

Nadere informatie

CHAPTER 8. Samenvatting en conclusies (Summary and conclusions in Dutch)

CHAPTER 8. Samenvatting en conclusies (Summary and conclusions in Dutch) CHAPTER 8 Samenvatting en conclusies (Summary and conclusions in Dutch) 100 Samenvatting 8.1 SAMENVATTING EN CONCLUSIES 8.1.1 Inleiding 8.1.1.1 Incontinentie tijdens de zwangerschap en na de baring Bekkenbodem

Nadere informatie

Urge-incontinentie Marina Hovius, uroloog

Urge-incontinentie Marina Hovius, uroloog Urge-incontinentie Marina Hovius, uroloog Anatomie Terminologie Prevalentie Onderzoek Co-morbiditeit Conservatieve maatregelen Medicamenteuze therapie Operatieve therapie Anatomie Terminologie: richtlijn

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen This full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. [http://hdl.handle.net/2066/91311]

Nadere informatie

BOTULINETOXINE IN DE BEHANDELING VAN NIET-NEUROGENE BLAASFUNCTIESTOORNISSEN BIJ VOLWASSENEN. Een literatuurstudie.

BOTULINETOXINE IN DE BEHANDELING VAN NIET-NEUROGENE BLAASFUNCTIESTOORNISSEN BIJ VOLWASSENEN. Een literatuurstudie. FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Academiejaar 2009-2010 BOTULINETOXINE IN DE BEHANDELING VAN NIET-NEUROGENE BLAASFUNCTIESTOORNISSEN BIJ VOLWASSENEN. Een literatuurstudie. Anneleen NEUTS

Nadere informatie

Urodynamisch onderzoek. Cystometrie-Drukmetingen

Urodynamisch onderzoek. Cystometrie-Drukmetingen Urodynamisch onderzoek Cystometrie-Drukmetingen Inleiding Binnenkort wordt er bij u een urodynamisch onderzoek verricht. Voor dit onderzoek worden ook de termen 'cystometrie' of 'drukmetingen' gebruikt.

Nadere informatie

Multiple Sclerose en de blaas

Multiple Sclerose en de blaas encathopedia Volume 2 Multiple Sclerose en de blaas Behandeling van blaasproblemen Hoe MS de blaas beïnvloedt CIC kan helpen Multiple Sclerose (MS) MS is een ontstekingsziekte waarbij het centrale zenuwstelsel,

Nadere informatie

INJECTIE VAN BOTULINETOXINE TYPE A IS EEN VEILIGE EN DOELTREFFENDE BEHANDELING VOOR KINDEREN MET BLAASSFINCTERSTOORNISSEN

INJECTIE VAN BOTULINETOXINE TYPE A IS EEN VEILIGE EN DOELTREFFENDE BEHANDELING VOOR KINDEREN MET BLAASSFINCTERSTOORNISSEN FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Academiejaar 2009-2010 INJECTIE VAN BOTULINETOXINE TYPE A IS EEN VEILIGE EN DOELTREFFENDE BEHANDELING VOOR KINDEREN MET BLAASSFINCTERSTOORNISSEN Thaïs

Nadere informatie

MOET U S NACHTS OOK OPSTAAN?

MOET U S NACHTS OOK OPSTAAN? MOET U S NACHTS OOK OPSTAAN? Spreek erover met uw arts! Informatiebrochure opgesteld door: MOET U S NACHTS OOK OPSTAAN? Spreek erover met uw arts! Wanneer kan u best een arts raadplegen? Als u s nachts

Nadere informatie

hoofdstuk 12 24-07-2001 14:01 Pagina 187 Samenvatting voor niet-ingewijden

hoofdstuk 12 24-07-2001 14:01 Pagina 187 Samenvatting voor niet-ingewijden hoofdstuk 12 24-07-2001 14:01 Pagina 187 Samenvatting voor niet-ingewijden hoofdstuk 12 24-07-2001 14:01 Pagina 188 188 De prostaat is een klier ter grootte van een walnoot die zich vlak onder de blaas

Nadere informatie

De overactieve blaas. Urologie

De overactieve blaas. Urologie 1/5 Urologie De overactieve blaas Inleiding Een blaas die u op de meest onverwachte momenten in verlegenheid brengt, is een bijzonder vervelend ongemak dat uw zelfvertrouwen ernstig kan ondermijnen. Wanneer

Nadere informatie

M.M.P. Willemsen 1. Embryologische fase. Toepassing van de bekkenanatomie. Mariska Willemsen MSPT De rol van de bekkenfysiotherapeut

M.M.P. Willemsen 1. Embryologische fase. Toepassing van de bekkenanatomie. Mariska Willemsen MSPT De rol van de bekkenfysiotherapeut De rol van de bekkenfysiotherapeut Toepassing van de bekkenanatomie MSPT 09-09 - 2016 Arts Patiënt met incontinentie/prolaps Aandoening/ziekte Medische diagnose Bekkenfysiotherapeut Patiënt met incontinentie/

Nadere informatie

Oppervlakkig blaascarcinoom

Oppervlakkig blaascarcinoom Cijfers* Oppervlakkig blaascarcinoom Dr Plancke Urologie Imelda ZH Bonheiden Blaaskanker is een veel voorkomende kanker : 6de in rang voor de 2 geslachten - 5de voor de mannen - 16de voor de vrouwen 2de

Nadere informatie

Presentatie. ICCS 2006 Classificatie Urine-incontinentie bij kinderen. Kind is geen kleine volwassene. OAB Multifactorieel 22-4-2012

Presentatie. ICCS 2006 Classificatie Urine-incontinentie bij kinderen. Kind is geen kleine volwassene. OAB Multifactorieel 22-4-2012 Presentatie Overactieve Blaas op Kinderleeftijd Is er plaats voor Fysiotherapie? Overactieve blaas op kinderleeftijd Twee casussen Hoofdpuntendiagnostiek OABof OABb? Therapeutischeopties Fysiotherapie:

Nadere informatie

Urodynamisch onderzoek urologie

Urodynamisch onderzoek urologie Urodynamisch onderzoek urologie Binnenkort krijgt u een urodynamisch onderzoek (blaasdruk meting) op de polikliniek urologie. Met dit onderzoek wil de arts inzicht krijgen in uw plasklachten. Urodynamisch

Nadere informatie

Urologische verpleging in de thuiszorg. R. Pieters Verpleegkundig specialist urologie UZ Gent Voorzitter vzw Urobel

Urologische verpleging in de thuiszorg. R. Pieters Verpleegkundig specialist urologie UZ Gent Voorzitter vzw Urobel Urologische verpleging in de thuiszorg R. Pieters Verpleegkundig specialist urologie UZ Gent Voorzitter vzw Urobel Inhoud Urinaire katheters De verblijfskatheter De suprapubische katheter Intermittente

Nadere informatie

Aandachtspunten bij de verzorging van een zorgvrager met een verblijfskatheter. Bousery Patricia Docent KTA Brugge. Inleiding

Aandachtspunten bij de verzorging van een zorgvrager met een verblijfskatheter. Bousery Patricia Docent KTA Brugge. Inleiding Aandachtspunten bij de verzorging van een zorgvrager met een verblijfskatheter Inleiding KB februari 2006: Verpleegkundige handelingen die zorgkundigen, onder toezicht van een verpleegkundige, mogen verrichten.

Nadere informatie

Bekkenbodemproblematiek CASUSSCHETSEN

Bekkenbodemproblematiek CASUSSCHETSEN INTERLINE Bekkenbodemproblematiek Concept dd 27 maart 2007 CASUSSCHETSEN Casusschets 1 Mw Adams, 46 jaar, komt op het spreekuur voor een uitstrijkje. Voor het inbrengen van het speculum vraagt u haar wat

Nadere informatie

Behandelopties voor incontinentie na een prostaatkankeroperatie. K.C. van Dalen, uroloog 6 oktober 2015

Behandelopties voor incontinentie na een prostaatkankeroperatie. K.C. van Dalen, uroloog 6 oktober 2015 Behandelopties voor incontinentie na een prostaatkankeroperatie K.C. van Dalen, uroloog 6 oktober 2015 Incontinentie = ongewenst urineverlies Soorten incontinentie Stressincontinentie (SUI) Urineverlies

Nadere informatie