Laatste inzichten over medicatie bij LUTS. Bijscholing Kinderurotherapie 16 maart 2016 Marleen van den Heijkant FEAPU Wenen, Oostenrijk

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Laatste inzichten over medicatie bij LUTS. Bijscholing Kinderurotherapie 16 maart 2016 Marleen van den Heijkant FEAPU Wenen, Oostenrijk"

Transcriptie

1 Laatste inzichten over medicatie bij LUTS Bijscholing Kinderurotherapie 16 maart 2016 Marleen van den Heijkant FEAPU Wenen, Oostenrijk

2 Introductie ICCS Consensus document Daytime Urinary Incontinence (DUI) 2015 Anticholinergica Nieuwe medicamenteuze behandelmogelijkheden

3 ICCS Consensus Document DUI 2015 Standaard 1e lijnsbehandeling : urotherapie European Bladder Dysfunction Study: 40% DUI cred, alleen urotherapie Allen et al: timed voiding elke 2-3 uur: effectieve behandeling DUI bij 45% Watch/alarm beter dan standaard urotherapie *Chang Shang-Jen et al, Neurourol Urodyn 2015: ICCS Consensus Document on daytime urinary incontinence

4 ICCS Consensus Document DUI 2015 Voornamelijk open, niet-gerandomiseerde studies voor verschillende vormen van DUI (daytime urinary incontinence) Urotherapie = package of care : patient-tailored in plaats van gestandaardiseerd one-fits-all model Méér modaliteiten in plaats van 1 (Hoebeke et al Eur Urol 2006) *Chang Shang-Jen et al, Neurourol Urodyn 2015: ICCS Consensus Document on daytime urinary incontinence

5

6 Wanneer medicamenteuze therapie? *Chang Shang-Jen et al, Neurourol Urodyn 2015: ICCS Consensus Document on daytime urinary incontinence

7 Anticholinergica Voor overactieve blaas (extreme urgency) en urine incontinentie, als standaard urotherapie (en eventueel neuromodulatie) niet werkt Urotherapie voortzetten tijdens medicamenteuze behandeling *Chang Shang-Jen et al, Neurourol Urodyn 2015: ICCS Consensus Document on daytime urinary incontinence

8 Werkingsmechanisme anticholinergica

9 Oxybutynine Oxybutynine IR en oxybutynine ER enige anticholinergica die bij kinderen toegestaan zijn door de Food and Drug Administration Aanbevolen orale dosis 0,3-0,6 mg/kg/dag (maximaal 15 mg/dag) Oxybutynine: nieuwe toedieningsweg, minder bijwerkingen, opname in dikke darm, omzeilen metabolisme in lever (von Gontard TN. ) *Chang Shang-Jen et al, Neurourol Urodyn 2015: ICCS Consensus Document on daytime urinary incontinence

10 Transdermale oxybutynine Voorkomen van van first-pass metabolisme in lever, minder bijwerkingen (Gleason JM et al, J Ped Urol 2014) Slechts paar case series zonder controle groep (Curran MJ J Urol 2000)

11 Intravesicale oxybutynine Effectief, maar moet met een transurethrale catheter ingebracht worden Ideaal bij kinderen met neurogeen blaaslijden of kinderen gewend aan CIC

12 Propiverine (Mictionetten ) In sommige landen (Duitsland) bij kinderen toegestaan, mg/kg 2dd Zou beter werken + minder bijwerkingen vs oxybutynine (Mc Keage et K al, Clin drug investig 2013) RCT: Propiverine vermindert frequency en incontinente episodes OAB bij kinderen (Marschall-Kehrel D et al, Eur Urol 2009) RCT: Trospium vermindert effectief incontinente episodes bij kinderen, met acceptable bijwerkingen (Lopez Pereira et al, J Urol 2003)

13 Tolterodine (Detrusitol ) en Solifenacine (Vesicare ): off-label bij kinderen Syst. Review: Tolterodine gelijke effectiviteit oxybutynine, mogelijk minder bijw (Medhi et al, Indian J Physiol Pharmacol 2013) Open niet gerandomiseerde studie Tolterodine 1 mg 2dd (Hjalmas K et al, BJU Int 2001) Veiligheid en werkzaamheid Solifenacine (Vesicare ) 5 mg 1dd in therapie resistente OAB bij kinderen (Hoebeke et al, J Urol 2009) Retrospective analyse 250 kinderen (Raes A. Eur Urol 2004) Langdurige + verlengde afgifte goed getolereerd (Nijman et al, Eur urol 2007)

14 Nieuwe strategie: 2 soorten anticholinergica? Pediatrics: combining anticholinergics (Wyndaele et al. Nat Rev Urol 2010) Double anticholinergic therapy for refractory neurogenic and nonneurogenic detrusor overactivity in children: Long-term results of a prospective open-label study. (Bolduc et al, Can Urol Assoc Urol 2014) Oxybutynine + Tolterodine (Detrusitol ) of Solifenacine (Vesicare ) Acceptabele bijwerkingen 20/56 milde bijwerkingen, 8/56 wat meer bijwerkingen 23/56 werden droog, 18/56 sterke verbetering, 15/56 milde verbetering

15 *Bolduc et al, Can Urol Assoc Urol 2014

16 Mirabegron: selektieve β3-adrenoreceptor agonist Bijwerkingen urineweginfecties en hartkloppingen (volw) Geen significant verschil in bijwerkingen met tolterodine (volw) (Chapple CR et al, Eur Urol 2013) 1 Prospectieve pilot studie bij kinderen met OAB (Blais et al Eur Urol feb 2016)

17 Mirabegron Prospectieve studie 58 kinderen met idiopathische OAB, med leeftijd 10 jaar Follow up med 11.5 maanden Continentie verbeterd bij 90%, 22% volledig droog, med blaascapaciteit 150 naar 200 ml (p<0.001) 8/58= 14% milde bijwerkingen *Blais et al Eur Urol feb 2016

18 Alpha-blockers off-label bij kinderen Theorie: blaasontlediging verbeteren door blokkade α- adrenerge receptoren blaashals, met name bij obstructiegerelateerde detrusor overactiviteit *Chang Shang-Jen et al, Neurourol Urodyn 2015: ICCS Consensus Document on daytime urinary incontinence

19 Alpha-blockers Veiligheid en werkzaamheid Tamsulosine + Terazosine nog niet bevestigd bij kinderen Bijwerkingen: hypotensie, vermoeidheid, spierzwakte, veranderingen in bloeddruk Doxazosine (0.5 mg/kg 1dd, max 4 mg/dag), Tamsulosine (0.2 mg/dag, max 0.8 mg/dag) bij kinderen met neurogeen en niet-neurogene plasproblemen en OAB (Austin et al J Urol 1999) Nog niet door ICCS aanbevolen *Chang Shang-Jen et al, Neurourol Urodyn 2015: ICCS Consensus Document on daytime urinary incontinence

20 Botuline toxine Neurotoxine Verhindert vrijkomen acetylcholine in presynaptische motorische eindplaat detrusorspier + vermindert sensorische purinerge receptorwerking in de blaas off-label gebruik (INFORMED CONSENT!) bij kinderen met neurogene blaas + behandeling van therapie resistente nietneurogene blaas dysfunctie

21 Botuline toxine; dosis Dosis: 5-12 IU/kg lichaamsgewicht, max dosis IU Btx (HOGERE DOSIS vs volw) Cystoscopie onder narcose: injectieplaatsen Werkzaamheid gewaarborgd met herhaalde injecties (Hjalmas K et al, BJU Int 2001) Bijwerkingen: 5% Urine retentie, geen systemische bijwerkingen

22 Botuline toxine; wat is er bekend? Gereduceerde episodes van urine incontinentie Vergrote max cystometrische blaascapaciteit en lagere Pdet max, verbeterde compliance blaas (Δpdet/Δvol) REF Minder UWI en verdwijnen van VUR REF

23 Botuline toxine; evidence? Level of evidence = laag In het algemeen NIET geindiceerd bij kinderen met niet neurogene DUI Kan alleen overwogen worden bij kinderen met therapie resistente OAB met/zonder UI

24 Conclusie Anticholinergica voor OAB + DUI als urotherapie onvoldoende 2 belangrijkste medicamenten: Oxybutynine Propiverine, Trospium > 12 jr Tolterodine, Solifenacine, Botox bij falen bovenstaande medicamenten, off-label, en eventueel dubbelmedicatie Mirabegron veelbelovend; lange termijn?

25 Bedankt voor jullie aandacht! *Chang Shang-Jen et al, Neurourol Urodyn 2015: ICCS Consensus Document on daytime urinary incontinence

Blaasvolume trainen, hoe doe je dat?

Blaasvolume trainen, hoe doe je dat? Blaasvolume trainen, hoe doe je dat? Luitzen-Albert GROEN, kinderuroloog UZ Gent 2008 Universitair Ziekenhuis Gent 1 Wat is een normale blaascapaciteit Roberto Martınez-GarcıaNeurourology and Urodynamics

Nadere informatie

Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht. Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019

Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht. Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019 Michel Wyndaele Uroloog UMC Utrecht Bijscholingsdag Urotherapie 22 maart 2019 OPSLAG EVACUATIE *Embryologie *Anatomie *Innervatie *Fysiologie Laterza R., et al. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol, 2011 MainLineHealth.org

Nadere informatie

Urge-incontinentie Marina Hovius, uroloog

Urge-incontinentie Marina Hovius, uroloog Urge-incontinentie Marina Hovius, uroloog Anatomie Terminologie Prevalentie Onderzoek Co-morbiditeit Conservatieve maatregelen Medicamenteuze therapie Operatieve therapie Anatomie Terminologie: richtlijn

Nadere informatie

Radicale Prostatectomie. Incontinentie. na een. AZ Damiaan Oostende. Dr. Jochen Darras Dienst Urologie

Radicale Prostatectomie. Incontinentie. na een. AZ Damiaan Oostende. Dr. Jochen Darras Dienst Urologie Incontinentie na een Radicale Prostatectomie Dr. Jochen Darras Dienst Urologie AZ Damiaan Oostende Prostaatkanker Frequentst ontdekte kanker bij de man Tweede doodsoorzaak door kanker (na longkanker) Breed

Nadere informatie

OAB, urodynamica en behandelingsmogelijkheden. De blaas de baas. Pieter M. Groenendijk Uroloog MC Haaglanden, Den Haag/Leidschendam

OAB, urodynamica en behandelingsmogelijkheden. De blaas de baas. Pieter M. Groenendijk Uroloog MC Haaglanden, Den Haag/Leidschendam OAB, urodynamica en behandelingsmogelijkheden De blaas de baas Pieter M. Groenendijk Uroloog MC Haaglanden, Den Haag/Leidschendam Iets over mijzelf Uroloog in het MCH sinds 2011, hiervoor 8 jaar in RdGG

Nadere informatie

Multiple Sclerose en urologie

Multiple Sclerose en urologie Multiple Sclerose en urologie Bertil Blok, uroloog Blaasfunctiestoornissen vaak bij MS Meer dan 80% van de MS patienten heeft urologische symptomen 96% van de MS patienten met meer dan 10 jaar MS krijgen

Nadere informatie

Nederlandse Vereniging voor Urologie. Datum 2 mei 2016 Betreft Beoordeling oxybutynine blaasvloeistof. Geachte heer/mevrouw,

Nederlandse Vereniging voor Urologie. Datum 2 mei 2016 Betreft Beoordeling oxybutynine blaasvloeistof. Geachte heer/mevrouw, > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Nederlandse Vereniging voor Urologie Zorginstituut Nederland Pakket Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH Diemen www.zorginstituutnederland.nl info@zinl.nl

Nadere informatie

Overactieve blaas en bekkenbodem bij MS

Overactieve blaas en bekkenbodem bij MS Overactieve blaas en bekkenbodem bij MS Frank Van der Aa, MD, PhD Functionele en Reconstructieve Urologie Neurourologie Departement Urologie, UZ Leuven Nationaal MS centrum Melsbroek hersenen blaas T10-L2

Nadere informatie

mw. dr. Willemijn Windt

mw. dr. Willemijn Windt + Farmacologische beïnvloeding van mictie Gewild of ongewild mw. dr. Willemijn Windt Uroloog io 24 september 2012 + Casus 82 jarige man COPD exacerbatie Al langere tijd gaat plassen moeilijker 1e dag na

Nadere informatie

BBD: Bowel Bladder Dysfunction

BBD: Bowel Bladder Dysfunction BBD: Bowel Bladder Dysfunction Bladder Dysfunction Dr. Leen Geyskens Kinderarts, interesse in bedplassen en continentieproblematiek Symposium 5 jaar kindergeneeskunde 20/9/2014 Blaasdysfunctie: moeilijkheden

Nadere informatie

Dr. A-S. Goessaert SACRALE NEUROMODULATIE, RESULTATEN BIJ URINAIRE INCONTINENTIE

Dr. A-S. Goessaert SACRALE NEUROMODULATIE, RESULTATEN BIJ URINAIRE INCONTINENTIE Dr. A-S. Goessaert SACRALE NEUROMODULATIE, RESULTATEN BIJ URINAIRE INCONTINENTIE SNM In 1979 ontdekt In 1997 goedgekeurd door FDA voor urgeincontinentie Sindsdien steeds meer indicaties: Dysfunctionele

Nadere informatie

Gevoel in de lagere urinewegen

Gevoel in de lagere urinewegen Gevoel in de lagere urinewegen Van Meel Tom David MPhty PhD Najaarscongres Pelvired 1 december 2012 Parnasse-Deux Alice Gevoelssensatie in de lagere urinewegen Sensatie van Blaasvulling Sensatie van niet

Nadere informatie

Sacrale neurostimulatie voor incontinentie. Week van de urologie Dr. M. Abasbassi

Sacrale neurostimulatie voor incontinentie. Week van de urologie Dr. M. Abasbassi Sacrale neurostimulatie voor incontinentie Week van de urologie Dr. M. Abasbassi 26-09-2018 SNS voor incontinentie Enkele feiten Diagnostiek Alternatieven Sacrale neurostimulatie Conclusie SNS voor incontinentie

Nadere informatie

Blaas disfunctie en behandeling botuline toxine in MS patienten. Dr Bertil Blok, uroloog

Blaas disfunctie en behandeling botuline toxine in MS patienten. Dr Bertil Blok, uroloog Blaas disfunctie en behandeling botuline toxine in MS patienten Dr Bertil Blok, uroloog Disclosures Geen Leerdoelen Basiskennis van reden van blaasdisfunctie bij MS Inzicht in behandeling overactieve blaas

Nadere informatie

Inhoud. Urine incontinentie bij ernstige MS: zijn er nog opties? 1. Definitie 2. Diagnostiek 3. Behandeling 4. Casus

Inhoud. Urine incontinentie bij ernstige MS: zijn er nog opties? 1. Definitie 2. Diagnostiek 3. Behandeling 4. Casus Urine incontinentie bij ernstige MS: zijn er nog opties? Bertil Blok, uroloog Inhoud 1. Definitie 2. Diagnostiek 3. Behandeling 4. Casus 1. Definitie blaasproblemen bij ernstige MS De ernstige MS patient

Nadere informatie

Incontinentie Praktische aanpak

Incontinentie Praktische aanpak Incontinentie Praktische aanpak Vragen Vooraf? JJ Wyndaele 1 2 Incontinentie is de toestand waarbij ongewild urineverlies optreedt Normale toestand = geen urineverlies 3 4 Continentie: anatomofysiologisch

Nadere informatie

Workshop/QUIZ richtlijnen

Workshop/QUIZ richtlijnen Workshop/QUIZ richtlijnen Saskia Bruijn urotherapeut AMC/EKZ Lottie Peerdeman urotherapeut WKZ Keetje de Mooij kinderuroloog WKZ Edith Dekker urotherapeut WKZ Vraag 1 Welke terminologie wordt gebruikt

Nadere informatie

Urine incontinentie bij vrouwen

Urine incontinentie bij vrouwen Urine incontinentie bij vrouwen Ellen van der Linden, uroloog Mesos Annemiek ter Horst, bekkenfysiotherapeut stelling Uitgaand van een standaardpraktijk van 2350 patiënten, verwacht je ongeveer 30 vrouwen

Nadere informatie

Zindelijkheid voor urine en ontlasting bij kinderen

Zindelijkheid voor urine en ontlasting bij kinderen Zindelijkheid voor urine en ontlasting bij kinderen Marion Salwegter, huisarts en kaderhuisarts urogynaecologie Edwin Knots, kinderarts CZE Bas Zegers, kinderarts-sociale pediatrie MMC Maar 80 minuten

Nadere informatie

Parkinson Blaas en Darm problemen

Parkinson Blaas en Darm problemen Parkinson Blaas en Darm problemen 7 november 2015 JP Kerklaan, Neuroloog Stellingen 1. Obstipatie komt weinig voor bij ziekte van parkinson 2. Vaak s nachts plassen past niet bij parkinson 3. Problemen

Nadere informatie

Incontinentie bij kinderen

Incontinentie bij kinderen Incontinentie bij kinderen Deel 1 N.J. Langendoen, Kinderarts Sept 2016 urethra 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 1 Lower urinary tract function International children s continence society (ICCS) Dagfrequentie (betrouwbaar

Nadere informatie

Enuresis update Is Tens zinvol? Ann Raes Kindernefrologie, UZ Gent

Enuresis update Is Tens zinvol? Ann Raes Kindernefrologie, UZ Gent Enuresis update Is Tens zinvol? Ann Raes Kindernefrologie, UZ Gent Prevalentie NE Prevalentie (%) 25 20 15 10 5 Man (n=7455) Vrouw (n=9057) Allen (n=16512) 0 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Leeftijd

Nadere informatie

Effect van anticholinergica op de seksualiteit van patiënten met overactieve blaas: Een systematische review

Effect van anticholinergica op de seksualiteit van patiënten met overactieve blaas: Een systematische review FACULTEIT GENEESKUNDE EN FARMACIE Effect van anticholinergica op de seksualiteit van patiënten met overactieve blaas: Een systematische review Thesis neergelegd voor het behalen van de graad van Master

Nadere informatie

Oxybutynine G04BD04, mei 2019

Oxybutynine G04BD04, mei 2019 Oxybutynine G04BD04, mei 2019 Indicatie Oxybutynine tabletten: urine-incontinentie, drang en frequentie bij instabiele blaascondities, hetzij als gevolg van idiopathische detrusorinstabiliteit of neurogene

Nadere informatie

Onabotulinetoxine A 100 U bij idiopathishe overactieve blaas

Onabotulinetoxine A 100 U bij idiopathishe overactieve blaas Onderwerp: Onabotulinetoxine A 100 U bij idiopathishe overactieve blaas Standpunt Zorgvorm: medisch specialistische zorg Datum: 15 september 2015 Samenvatting: Dit standpunt beschrijft de stand van de

Nadere informatie

Ervaring: Silodosine is in RCTs bij een onbekend aantal ouderen bestudeerd. De resultaten zijn niet apart beschreven.

Ervaring: Silodosine is in RCTs bij een onbekend aantal ouderen bestudeerd. De resultaten zijn niet apart beschreven. Silodosine G04CA04, maart 2018 Indicatie Benigne prostaathyperplasie (BPH). Standpunt Ephor Silodosine wordt door Ephor geadviseerd voor de behandeling van symptomen van benigne prostaathyperplasie (BPH)

Nadere informatie

Indicatie Behandeling van de tekenen en symptomen van benigne prostaathyperplasie bij volwassen mannen.(1,2)

Indicatie Behandeling van de tekenen en symptomen van benigne prostaathyperplasie bij volwassen mannen.(1,2) Silodosine G04CA04, februari 2019 Indicatie Behandeling van de tekenen en symptomen van benigne prostaathyperplasie bij volwassen mannen.(1,2) Standpunt Ephor en samenvatting Silodosine wordt door Ephor

Nadere informatie

15-3-2010. LUTS en incontinentie. Praktische aanpak. Voorwaarden Continentie

15-3-2010. LUTS en incontinentie. Praktische aanpak. Voorwaarden Continentie LUTS en incontinentie Praktische aanpak Prof Dr K. Everaert Functionele urologie Continentiekliniek Dienst Urologie Universitair Ziekenhuis Gent Gent, Belgium http://www.kareleveraert.be/ 1 Voorwaarden

Nadere informatie

UROLOGIE ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN

UROLOGIE ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN 1 april 2003 herzien maart 2004 UROLOGIE ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Casusschets 1 Zie Werkafspraak Pijnloze Hematurie onder Microscopische hematurie Antwoord:

Nadere informatie

UROLOGIE achtergronden casusschetsen

UROLOGIE achtergronden casusschetsen UROLOGIE achtergronden casusschetsen 1 Voorstel wijzigingen bij herziening werkafspraak kunnen op de laatste pagina worden genoteerd. 1 april 2003 herzien maart 2004 Casusschets 1 UROLOGIE ACHTERGRONDEN

Nadere informatie

Bekkenbodemproblematiek CASUSSCHETSEN

Bekkenbodemproblematiek CASUSSCHETSEN INTERLINE Bekkenbodemproblematiek Concept dd 27 maart 2007 CASUSSCHETSEN Casusschets 1 Mw Adams, 46 jaar, komt op het spreekuur voor een uitstrijkje. Voor het inbrengen van het speculum vraagt u haar wat

Nadere informatie

Is er meerwaarde van urodynamica? (U d )

Is er meerwaarde van urodynamica? (U d ) Is er meerwaarde van urodynamica? (U d ) Workshop bijscholingsdag urotherapie 23 maart 2018 Aart Klijn, kinderuroloog Voor wie zou U d meerwaarde hebben? Kinderen die bij een urotherapeut komen: Kinderen

Nadere informatie

Indicatie Urgency, verhoogde mictiefrequentie en/of urgency-incontinentie.

Indicatie Urgency, verhoogde mictiefrequentie en/of urgency-incontinentie. Mirabegron G04BD12, december 2017 Indicatie Urgency, verhoogde mictiefrequentie en/of urgency-incontinentie. Standpunt Ephor Mirabegron wordt door Ephor als middel geadviseerd voor de behandeling van urgency

Nadere informatie

Benigne prostaathyperplasie (BPH) LFA Wymenga, uroloog 24-09-2012

Benigne prostaathyperplasie (BPH) LFA Wymenga, uroloog 24-09-2012 Benigne prostaathyperplasie (BPH) LFA Wymenga, uroloog 24-09-2012 Meest voorkomende ziektebeelden bij mannen > 50jr Prostaatcarcinoom Slijmbeursontsteking Zuurbranden Staar Ritmestoornissen 7,8 8,0 8,4

Nadere informatie

Urineincontinentie bij vrouwen Dr. Peter De Wil, uroloog Kliniek Sint Jan. Ontmoetingsavond 4/4/2019 MCH Wezembeek

Urineincontinentie bij vrouwen Dr. Peter De Wil, uroloog Kliniek Sint Jan. Ontmoetingsavond 4/4/2019 MCH Wezembeek Urineincontinentie bij vrouwen Dr. Peter De Wil, uroloog Kliniek Sint Jan Ontmoetingsavond 4/4/2019 MCH Wezembeek Wanneer urine incontinentie? Als de druk in de blaas hoger is dan de druk in de urethra!

Nadere informatie

Ervaring: oxybutynine is bij een zeer klein aantal ouderen in RCTs bestudeerd.

Ervaring: oxybutynine is bij een zeer klein aantal ouderen in RCTs bestudeerd. Oxybutynine G04BD04, november 2017 Indicatie Oxybutynine tabletten: urine-incontinentie, drang en frequentie. Oxybutynine pleisters: urgency incontinentie en veelvuldige aandrang tot plassen.. Standpunt

Nadere informatie

Evidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta.

Evidence piramide. Gecontroleerde studies. Welk studie type? 19/02/2013. 3 me ta.eu. Niet dezelfde piramide voor elke vraag. me ta.eu. me ta. Niet dezelfde piramide voor elke vraag Evidence piramide Gecontroleerde studies Welk studie type? 3 1 Effect van roken op longkaner Richard Doll 1951: prospectieve studie 2/3 mannelijke Britse artsen Goede

Nadere informatie

Botulinetoxine bij neuropathische pijn. Sander Wout AIOS Anesthesiologie 06 mei 2019

Botulinetoxine bij neuropathische pijn. Sander Wout AIOS Anesthesiologie 06 mei 2019 Botulinetoxine bij neuropathische pijn Sander Wout AIOS Anesthesiologie 06 mei 2019 Botulinetoxine (BTX of BoNT) Botuline(neuro)toxine kent zeven serotypes: BoNT [A-G] Botox = BoNT type A Inhibitie acetylcholine

Nadere informatie

Dr. E. Verlinden Marjan Claes

Dr. E. Verlinden Marjan Claes Dr. E. Verlinden Marjan Claes Urineverlies gedurende de dag bij een kind oud genoeg om blaascontrole te hebben Primair : blijvende natte broeken na potjestraining (3-4 jaar) Secundair : herval van natte

Nadere informatie

Bedplassen bij kinderen: Praktische aanpak. AZ Sint-Jan Brugge-Oostende Greet Pauwels

Bedplassen bij kinderen: Praktische aanpak. AZ Sint-Jan Brugge-Oostende Greet Pauwels Bedplassen bij kinderen: Praktische aanpak AZ Sint-Jan Brugge-Oostende Greet Pauwels Bedplassen 6 mythes 1. Bedplassen is een gedragsprobleem 2. Bedplassen is iemands schuld (ouders, kind, leerkrachten,

Nadere informatie

Zindelijkheidstraining

Zindelijkheidstraining Zindelijkheidstraining Wanneer starten met het zindelijkheidsproces? Nore Kaerts Wanneer is het het juiste moment om te starten met het zindelijkheidsproces bij jonge, gezonde kinderen? Wanneer is het

Nadere informatie

Indicatie Urgency-incontinentie en/of verhoogde mictiefrequentie.

Indicatie Urgency-incontinentie en/of verhoogde mictiefrequentie. Tolterodine G04BD07, januari 2018 Indicatie Urgency-incontinentie en/of verhoogde mictiefrequentie. Standpunt Ephor In het rapport over de muscarine-antagonisten van november 2016 wordt tolterodine door

Nadere informatie

Een α-adrenerge receptorantagonist als behandeling van blaasontledigingsklachten bij vrouwen: Feit of fictie?

Een α-adrenerge receptorantagonist als behandeling van blaasontledigingsklachten bij vrouwen: Feit of fictie? Tijdschr Urol (2018) 8 8:36 42 https://doi.org/10.1007/s13629-017-0195-y ARTIKEL Een α-adrenerge receptorantagonist als behandeling van blaasontledigingsklachten bij vrouwen: Feit of fictie? Marlous L.

Nadere informatie

Presentatie. ICCS 2006 Classificatie Urine-incontinentie bij kinderen. Kind is geen kleine volwassene. OAB Multifactorieel 22-4-2012

Presentatie. ICCS 2006 Classificatie Urine-incontinentie bij kinderen. Kind is geen kleine volwassene. OAB Multifactorieel 22-4-2012 Presentatie Overactieve Blaas op Kinderleeftijd Is er plaats voor Fysiotherapie? Overactieve blaas op kinderleeftijd Twee casussen Hoofdpuntendiagnostiek OABof OABb? Therapeutischeopties Fysiotherapie:

Nadere informatie

Behandelopties voor incontinentie na een prostaatkankeroperatie. K.C. van Dalen, uroloog 6 oktober 2015

Behandelopties voor incontinentie na een prostaatkankeroperatie. K.C. van Dalen, uroloog 6 oktober 2015 Behandelopties voor incontinentie na een prostaatkankeroperatie K.C. van Dalen, uroloog 6 oktober 2015 Incontinentie = ongewenst urineverlies Soorten incontinentie Stressincontinentie (SUI) Urineverlies

Nadere informatie

Additional pelvic floor rehabilitation in children with functional LUTD does it improve outcome?

Additional pelvic floor rehabilitation in children with functional LUTD does it improve outcome? Additional pelvic floor rehabilitation in children with functional LUTD does it improve outcome? Frank-Jan van Geen ANIOS verzekeringsgeneeskunde, UWV Den Haag Bijscholingsdag urotherapie 22 maart 2019

Nadere informatie

Inhoudstafel- Abstract-...-3 Inleiding-...-5 Methodologie-...-6 3.1. Screeningsfase-...-6 3.2. Adaptatiefase-...-10 3.3.

Inhoudstafel- Abstract-...-3 Inleiding-...-5 Methodologie-...-6 3.1. Screeningsfase-...-6 3.2. Adaptatiefase-...-10 3.3. Aanbevelingenrondde behandelingvanurine incontinentiebijvrouwen Dr.MathiasMichiels,KatholiekeUniversiteitLeuven Promotor:Prof.Dr.LievePeremans,UniversiteitAntwerpen MasterofFamilyMedicine MasterproefHuisartsgeneeskunde

Nadere informatie

Indicatie Urgency-incontinentie en/of verhoogde mictiefrequentie.

Indicatie Urgency-incontinentie en/of verhoogde mictiefrequentie. Solifenacine G04BD08, december 2017 Indicatie Urgency-incontinentie en/of verhoogde mictiefrequentie. Standpunt Ephor In het rapport over de muscarine-antagonisten van november 2016 wordt solifenacine

Nadere informatie

BOTULINETOXINE IN DE BEHANDELING VAN NIET-NEUROGENE BLAASFUNCTIESTOORNISSEN BIJ VOLWASSENEN. Een literatuurstudie.

BOTULINETOXINE IN DE BEHANDELING VAN NIET-NEUROGENE BLAASFUNCTIESTOORNISSEN BIJ VOLWASSENEN. Een literatuurstudie. FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Academiejaar 2009-2010 BOTULINETOXINE IN DE BEHANDELING VAN NIET-NEUROGENE BLAASFUNCTIESTOORNISSEN BIJ VOLWASSENEN. Een literatuurstudie. Anneleen NEUTS

Nadere informatie

Urineverlies. Incontinentie. Poli Gynaecologie

Urineverlies. Incontinentie. Poli Gynaecologie 00 Urineverlies Incontinentie Poli Gynaecologie De inhoud van deze voorlichtingsfolder is mede samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Uw gynaecoloog zal samen

Nadere informatie

Bijscholingsdag urotherapie Aart Klijn Edith Dekker

Bijscholingsdag urotherapie Aart Klijn Edith Dekker Bijscholingsdag urotherapie 2015 Aart Klijn Edith Dekker Workshop casuïstiek Doel: van elkaar leren Opzet: casus, diagnose, discussie, verloop, urologische beeld, valkuilen. Casus 1: Maud Leeftijd: 12

Nadere informatie

38 HET URINE-INCONTINENTIE FORMULARIUM

38 HET URINE-INCONTINENTIE FORMULARIUM Referenties Abrams P, Cardozo L et al. The standardization of terminology of lower urinary tract function. Neurourol Urodyn 2002;21: 167-78. Bekkers RLM, Dukel L. Leidraad gynaecologie. Houten: Bohn Stafleu

Nadere informatie

OVERACTIEVE BLAAS O.A.B. 14 april 2010. Dr. A. Breugelmans Diensthoofd Urologie RZ Heilig Hart Leuven

OVERACTIEVE BLAAS O.A.B. 14 april 2010. Dr. A. Breugelmans Diensthoofd Urologie RZ Heilig Hart Leuven OVERACTIEVE BLAAS O.A.B. 14 april 2010 Dr. A. Breugelmans Diensthoofd Urologie RZ Heilig Hart Leuven Urineverlies Talrijke mythes MYTH: INDWELLING CATHETERS ARE THE BEST INTERVENTION FOR INTRACTABLE URINARY

Nadere informatie

Behandeling met botuline-toxine A bij overactieve blaas

Behandeling met botuline-toxine A bij overactieve blaas Behandeling met botuline-toxine A bij overactieve blaas Uw behandelend arts heeft bij u de diagnose overactieve blaas gesteld. Dit betekent dat u vaak moet plassen en dat het plassen meestal vooraf gegaan

Nadere informatie

Dosis: geen dosisaanpassing nodig op grond van leeftijd. Dosis 1 daags 4 mg, indien nodig verhogen tot maximaal 1 daags 8 mg.

Dosis: geen dosisaanpassing nodig op grond van leeftijd. Dosis 1 daags 4 mg, indien nodig verhogen tot maximaal 1 daags 8 mg. Doxazosine C02CA04, februari 2019 Indicatie Symptomatische behandeling van goedaardige prostaatvergroting (BPH). Doxazosine is ook geregistreerd voor essentiële hypertensie.(1,2) Deze indicatie wordt hier

Nadere informatie

Ervaring: doxazosine is in RCTs bij een onbekend aantal ouderen bestudeerd. Farmacokinetiek: geen verschil tussen ouderen en jongeren.

Ervaring: doxazosine is in RCTs bij een onbekend aantal ouderen bestudeerd. Farmacokinetiek: geen verschil tussen ouderen en jongeren. Doxazosine C02CA04, maart 2018 Indicatie Benigne prostaathyperplasie (BPH). Standpunt Ephor Doxazosine wordt door Ephor geadviseerd voor de behandeling van symptomen van benigne prostaathyperplasie (BPH)

Nadere informatie

Urine incontinentie bij de hond. Urine incontinentie bij de hond

Urine incontinentie bij de hond. Urine incontinentie bij de hond Urine incontinentie bij de hond Marjanne D. Zaal Specialist Chirurgie VSC De Wagenrenk Urine incontinentie bij de hond Presentatie van patiënt Sfinctermechanisme incompetentie (SMI( SMI) Castratie gerelateerde

Nadere informatie

Omgaan met blaasproblemen

Omgaan met blaasproblemen Deze brochure kwam tot stand met medewerking van Leven met Multipele Sclerose uitgave 6 mevrouw Farida van Rey. Zij was werkzaam als artsonderzoeker in het Universitair Medisch Centrum St. Radboud en heeft

Nadere informatie

E-trainingstools. Trainings-App & Bladder Monitor. Jorien de Jonge Lottie Peerdeman

E-trainingstools. Trainings-App & Bladder Monitor. Jorien de Jonge Lottie Peerdeman E-trainingstools Trainings-App & Bladder Monitor Jorien de Jonge Lottie Peerdeman E-Health Het toepassen van informatie- en communicatietechnologie ten dienste van de gezondheidszorg Voorbeelden: Elektronisch

Nadere informatie

Deze online versie bevat alle beschikbare updates over de aanpak van urine-incontinentie, gevolgd door de Transparantiefiche van augustus 2011.

Deze online versie bevat alle beschikbare updates over de aanpak van urine-incontinentie, gevolgd door de Transparantiefiche van augustus 2011. Deze online versie bevat alle beschikbare updates over de aanpak van urine-incontinentie, gevolgd door de Transparantiefiche van augustus 2011. Urine-incontinentie Publicatiedatum tot 1 september 2014

Nadere informatie

27/04/2011. Continentiezorg Incontinentie is het ongewild verlies van urine. Revalidatie. Controle vanuit de hersenen. Externe sfincter relaxeert

27/04/2011. Continentiezorg Incontinentie is het ongewild verlies van urine. Revalidatie. Controle vanuit de hersenen. Externe sfincter relaxeert Continentiezorg Incontinentie is het ongewild verlies van urine Revalidatie Ronny Pieters Voorzitter vzw Urobel 1. Urine wordt aangemaakt in de nieren 2. Urine wordt opgeslagen in de blaas 3. De sfincter

Nadere informatie

Blaas- en bekkenbodemstoornissen bij kinderen

Blaas- en bekkenbodemstoornissen bij kinderen Blaas- en bekkenbodemstoornissen bij kinderen Dr. An Bael Kindernefrologie Plascentrum ZNA PAOLA Kinderziekenhuis Antwerpen Blaas- en bekkenbodemstoornissen bij kinderen klinische problemen: Incontinentie

Nadere informatie

Een overzicht van de parameters voor TENS bij kinderen met een OAB

Een overzicht van de parameters voor TENS bij kinderen met een OAB Interuniversitaire cursus Bijzondere bekwaamheid in de pelvische reëducatie en de perinatale kinesitherapie Opleidingsjaar 2016-2017 Een overzicht van de parameters voor TENS bij kinderen met een OAB Eindwerk

Nadere informatie

Behandeling van overactieve blaas met botox

Behandeling van overactieve blaas met botox Behandeling van overactieve blaas met botox Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw uroloog met u besproken dat er een overactiviteit van uw blaas is vastgesteld. Ook heeft hij de mogelijkheden

Nadere informatie

Curves en cijfers in de diagnose van incontinentie. Frank Van der Aa Functionele en Reconstructieve Urologie Neuro-urologie

Curves en cijfers in de diagnose van incontinentie. Frank Van der Aa Functionele en Reconstructieve Urologie Neuro-urologie Curves en cijfers in de diagnose van incontinentie Frank Van der Aa Functionele en Reconstructieve Urologie Neuro-urologie Fysiologie en bezenuwing normale mictie - incontinentie ACHTERGROND Normale mictie

Nadere informatie

Wat beweegt de patiënt met MS? Vincent de Groot, revalidatiearts. Inhoud

Wat beweegt de patiënt met MS? Vincent de Groot, revalidatiearts. Inhoud Wat beweegt de patiënt met MS? Vincent de Groot, revalidatiearts Inhoud Multipele sclerose Overzicht behandelmogelijkheden Multidisciplinair revalidatieplan Casus Conclusie 1 Wat is MS? Typen MS Relapsing-Remitting

Nadere informatie

Acute aanpak en diagnostiek van urine retentie. Frank Van der Aa Functionele en reconstructieve Urologie Neuro-urologie

Acute aanpak en diagnostiek van urine retentie. Frank Van der Aa Functionele en reconstructieve Urologie Neuro-urologie Acute aanpak en diagnostiek van urine retentie Frank Van der Aa Functionele en reconstructieve Urologie Neuro-urologie Anamnese Symptomen van blaasledigingstoornis? Recidiverende UTI? Incontinentie? Urgency?

Nadere informatie

Polyfarmacie bij ouderen

Polyfarmacie bij ouderen Polyfarmacie bij ouderen J O R I S S C H A K E L I N T E R N I S T- K L I N I S C H G E R I AT E R S T. E L I S A B E T H H O S P I TA A L 2 6 F E B R U A R I 2 0 1 2 Inhoud presentatie Deel 1: Achtergrondinformatie

Nadere informatie

BOTOXINJECTIES IN DE BLAASWAND

BOTOXINJECTIES IN DE BLAASWAND PATIËNTENINFORMATIE SPIJKENISSE Medisch Centrum BOTOXINJECTIES IN DE BLAASWAND In deze folder geeft het SPIJKENISSE Medisch Centrum u algemene informatie over botoxinjecties in de blaaswand. Wij adviseren

Nadere informatie

Gebruiksgemak: eenmaal daagse dosering. Tabletten mogen worden fijngemalen.

Gebruiksgemak: eenmaal daagse dosering. Tabletten mogen worden fijngemalen. Solifenacine G04BD08, december 2017 Indicatie Symptomatische behandeling van urge-incontinentie en/of verhoogde mictiefrequentie en aandrang zoals kan voorkomen bij patiënten met het overactieve blaassyndroom.(1,2)

Nadere informatie

Workshop Bekkenfysiotherapie & biofeedback

Workshop Bekkenfysiotherapie & biofeedback Workshop Bekkenfysiotherapie & biofeedback Hanna van Asma Bekkenfysiotherapeut, gespecialiseerd in kinderen met zindelijkheidsproblemen Bekken&Bodem Bekkenfysiotherapie Zwolle Marja Schoenmakers Kinderfysiotherapeut,

Nadere informatie

Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline?

Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline? Welke behandeling voor obese type 2 patiënten? Gewoon insuline? Joost Hoekstra, internist, AMC Potentiële belangenverstrengeling Klinische Diabetologie AMC ontvangt sponsoring van cq doet projecten met

Nadere informatie

Uw brief van Uw kenmerk Datum 5 februari 2008 Farmatec/FZ april 2008

Uw brief van Uw kenmerk Datum 5 februari 2008 Farmatec/FZ april 2008 Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE Uw brief van Uw kenmerk Datum 5 februari 2008 Farmatec/FZ-2830229 7 april 2008 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer

Nadere informatie

Nieuwe Nederlandse richtlijn urine-incontinentie (2014) Samenvatting voor patiënten

Nieuwe Nederlandse richtlijn urine-incontinentie (2014) Samenvatting voor patiënten Nieuwe Nederlandse richtlijn urine-incontinentie (2014) Samenvatting voor patiënten In deze folder staat informatie over onderzoeken en behandelingen bij mensen met urine-incontinentie (urineverlies).

Nadere informatie

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling

Studie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken

Nadere informatie

Behandeling overactieve blaas

Behandeling overactieve blaas UROLOGIE Behandeling overactieve blaas Behandeling met Botuline-toxine A Uw behandelend arts heeft bij u de diagnose overactieve blaas gesteld. Dit betekent dat u vaak moet plassen en dat het plassen meestal

Nadere informatie

Incontinentie bij mannen

Incontinentie bij mannen Incontinentie bij mannen INLEIDING Urineverlies (incontinentie) veroorzaakt door een prostaataandoening en/of als gevolg van behandeling en/of verwijdering van de prostaat is voor veel mannen een schrikbeeld.

Nadere informatie

Urodynamicadag Workshop tracés ontleden en beknopte verslaggeving. Dr Anne-Françoise Spinoit & Mevr Inge Ragolle

Urodynamicadag Workshop tracés ontleden en beknopte verslaggeving. Dr Anne-Françoise Spinoit & Mevr Inge Ragolle Urodynamicadag 2016 Workshop tracés ontleden en beknopte verslaggeving Dr Anne-Françoise Spinoit & Mevr Inge Ragolle st art stop First sensation Pves k urge Full bladder Pv es Normal filling Pabd = Pa

Nadere informatie

GEÏNFORMEERDE TOESTEMMING botox -inspuiting in de blaas

GEÏNFORMEERDE TOESTEMMING botox -inspuiting in de blaas 1/5 GEÏNFORMEERDE TOESTEMMING botox -inspuiting in de blaas Geachte patiënt, Deze informatiebrochure werd geschreven door de Belgische Associatie van Urologie (BAU) en dankzij het Verbond der Belgische

Nadere informatie

Post ICS 2014 Stress incontinentie. Jetske van Breda 28-11-2014

Post ICS 2014 Stress incontinentie. Jetske van Breda 28-11-2014 Post ICS 2014 Stress incontinentie Jetske van Breda 28-11-2014 Disclosure-slide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten (potentiële) Belangenverstrengeling Geen / Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk

Nadere informatie

Urine-incontinentie. Definitie en epidemiologie. Medicamenteuze behandeling

Urine-incontinentie. Definitie en epidemiologie. Medicamenteuze behandeling Deze online versie bevat alle beschikbare updates over de aanpak van urine-incontinentie, gevolgd door de Transparantiefiche van augustus 2011. Urine-incontinentie Zoekdatum tot 15 september 2015 Definitie

Nadere informatie

Successen & failures in de urotherapie. E.C van der Kuur, kinderarts P. Schutte, bekkenfysiotherapeut

Successen & failures in de urotherapie. E.C van der Kuur, kinderarts P. Schutte, bekkenfysiotherapeut Successen & failures in de urotherapie E.C van der Kuur, kinderarts P. Schutte, bekkenfysiotherapeut - Casus 1 - Discussie second opinion - Casus 2 - Discussie management van verwachtingen casus 1-2016:

Nadere informatie

Chapter 8. (in Dutch) neurogene blaas. Multidisciplinaire richtlijnen. neurogene blaas (in Dutch) Elaine Utomo (projectbegeleiding werkgroep)

Chapter 8. (in Dutch) neurogene blaas. Multidisciplinaire richtlijnen. neurogene blaas (in Dutch) Elaine Utomo (projectbegeleiding werkgroep) Richtlijnen neurogene blaas Chapter 8 http://hdl.handle.net/1765/103217 Multidisciplinaire richtlijnen Multidisciplinaire richtlijnen neurogene blaas (in Dutch) neurogene blaas (in Dutch) Elaine Utomo

Nadere informatie

Ongewild plassen. Pediatrisch Uro-Nefrologisch Centrum

Ongewild plassen. Pediatrisch Uro-Nefrologisch Centrum Ongewild plassen Erik Van Laecke Kinderuroloog UZ Gent Dr. Erik Van Laecke Pediatrisch Uro-Nefrologisch Centrum Kinderurologen - kindernefrologen Kinderbekkenbodemkinesisten Kinderpsychologen Pediatrische

Nadere informatie

Farmacotherapeutische behandelmogelijkheden bij alcoholafhankelijkheid. Dr. De Mulder Psychiater-PsychotherapeutePAAZ H.-Hartziekenhuis Lier

Farmacotherapeutische behandelmogelijkheden bij alcoholafhankelijkheid. Dr. De Mulder Psychiater-PsychotherapeutePAAZ H.-Hartziekenhuis Lier Farmacotherapeutische behandelmogelijkheden bij alcoholafhankelijkheid Dr. De Mulder Psychiater-PsychotherapeutePAAZ H.-Hartziekenhuis Lier Alcohol: Epidemiologische gegevens WHO: Europa, regio hoogste

Nadere informatie

PowerPoint presentatie

PowerPoint presentatie PowerPoint presentatie Urine-incontinentie bij ouderen Doreth Teunissen huisarts/onderzoeker 2 december 2010, RAI Amsterdam Opzet - (patho)fysiologie continentie - prevalentie - wie zoekt hulp - behandelingsmogelijkheden

Nadere informatie

Oseltamivir. Herjan Bavelaar AIOS MMB

Oseltamivir. Herjan Bavelaar AIOS MMB Oseltamivir Herjan Bavelaar AIOS MMB Inhoudsopgave à Introduc5e à Globaal overzicht evidence algemene popula5e à IC- specifieke literatuur à Conclusie/ discussie Introduc5e Influenza Familie: Orthomyxoviridae

Nadere informatie

Urologie. Richard van der Linden Thijn de Vocht

Urologie. Richard van der Linden Thijn de Vocht Urologie Richard van der Linden Thijn de Vocht Qais Niemer Laurens Donkers Richard van der Linden Thijn de Vocht 2 John Verhulst Urologie? Urologie is het vakgebied dat zich bezighoudt met ziekten in de

Nadere informatie

Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan?

Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan? Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan? Dr. Mike Peters Internist VU medisch centrum Amsterdam mjl.peters@vumc.nl Ouderen passen niet in een richtlijn 1. Dhr S, 89 jaar,

Nadere informatie

nical improvements in SNM and the long-term results in our clinic. We concluded that SNM provides lasting benefit in patients with refractory

nical improvements in SNM and the long-term results in our clinic. We concluded that SNM provides lasting benefit in patients with refractory SUMMARY Sacral Neuromodulation (SNM) is an established treatment for patients with refractory lower urinary tract dysfunction. Since the FDA approval in 1997 there have been many advancements in technical

Nadere informatie

ANONIEM BINDEND ADVIES

ANONIEM BINDEND ADVIES ANONIEM BINDEND ADVIES Partijen : A te B, tegen Avéro Achmea Zorgverzekeringen N.V. te Utrecht en Achmea Zorgverzekeringen N.V. te Zeist Zaak : Farmaceutische zorg, instillatie met Gepan -blaasspoeling,

Nadere informatie

Het piepende kind. Nascholing huisartsen. 20 mei 2014. Annejet Plaisier. kinderarts

Het piepende kind. Nascholing huisartsen. 20 mei 2014. Annejet Plaisier. kinderarts Het piepende kind Nascholing huisartsen 20 mei 2014 Annejet Plaisier kinderarts Incidentie van wheezing bij kinderen 18 16 Kinderen in % 14 12 10 8 6 4 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 MAS-90 Leeftijd

Nadere informatie

Urine incontinentie bij kinderen

Urine incontinentie bij kinderen Definitieve versie 060709 Richtlijn Urine incontinentie bij kinderen 1 2 Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde Vereniging van Nederlandse Incontinentie Verpleegkundigen Versie september 08 Geaccordderd

Nadere informatie

Nieuwe Nederlandse richtlijn urine-incontinentie (2013) Samenvatting voor patiënten

Nieuwe Nederlandse richtlijn urine-incontinentie (2013) Samenvatting voor patiënten Nieuwe Nederlandse richtlijn urine-incontinentie (2013) Samenvatting voor patiënten In deze folder staat informatie over onderzoeken en behandelingen bij mensen met urine-incontinentie (urineverlies).

Nadere informatie

ANNEX III WIJZIGINGEN IN DE SAMENVATTINGEN VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN DE BIJSLUITER

ANNEX III WIJZIGINGEN IN DE SAMENVATTINGEN VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN DE BIJSLUITER ANNEX III WIJZIGINGEN IN DE SAMENVATTINGEN VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN DE BIJSLUITER Deze aanpassingen aan de SPC en bijsluiter zijn valide op het moment van de beschikking van de commissie. Na de beschikking

Nadere informatie

De doeltreffendheid van niet-implanteerbare elektrotherapie als behandeling voor functionele blaasoveractiviteit bij kinderen

De doeltreffendheid van niet-implanteerbare elektrotherapie als behandeling voor functionele blaasoveractiviteit bij kinderen FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Academiejaar 2011-2012 De doeltreffendheid van niet-implanteerbare elektrotherapie als behandeling voor functionele blaasoveractiviteit bij kinderen Zoë

Nadere informatie

Vergelijking van botuline-a-toxine-preparaten voor off-label-indicaties

Vergelijking van botuline-a-toxine-preparaten voor off-label-indicaties Vergelijking van botuline-a-toxine-preparaten voor off-label-indicaties 260 B.D. van Groen a en K.B. Gombert-Handoko b * a Student farmacie, Universiteit Utrecht. Thans projectapotheker, Onze Lieve Vrouwe

Nadere informatie

1 Lower urinary tract symptoms/ benigne prostaathyperplasie (LUTS/BPH)

1 Lower urinary tract symptoms/ benigne prostaathyperplasie (LUTS/BPH) UROLOGIE FORMULARIUM-BSL_105 x 170 2-2 10-10-11 13:17 Pagina 13 1 Lower urinary tract symptoms/ benigne prostaathyperplasie (LUTS/BPH) J.P.M. Kil 1.1 Inleiding Mictieklachten bij oudere mannen komen frequent

Nadere informatie

Pijn na tonsillectomie

Pijn na tonsillectomie Pijn na tonsillectomie Retrospectieve studie Dr. An Teunkens Katrien Cootjans Overzicht 1. Tonsillectomie 2. Tramadol 3. Opzet studie 4. Resultaten Tonsillectomie met/zonder adenotomie Dagziekenhuis Zeer

Nadere informatie

3 e Post EAUN Meeting BPS/IC. Anneke Meerkerk, M ANP Beatrixziekenhuis, Gorinchem

3 e Post EAUN Meeting BPS/IC. Anneke Meerkerk, M ANP Beatrixziekenhuis, Gorinchem 3 e Post EAUN Meeting BPS/IC Anneke Meerkerk, M ANP Beatrixziekenhuis, Gorinchem Boventitel wit arial Deze dia kopiëren en plakken dan heb je de goede kleur en logo er altijd in staan. Very difficult

Nadere informatie