Inhoud. Deel I Urologie. Jakko Nieuwenhuijzen. Garry Pigot. 1 Benigne prostaathyperplasie (BPH), plasklachten en overactieve blaas (OAB)...

Transcriptie

1 VI Inhoud Deel I Urologie 1 Benigne prostaathyperplasie (BPH), plasklachten en overactieve blaas (OAB)... 3 Jakko Nieuwenhuijzen 1.1 Inleiding Fysiologie en terminologie LUTS, BPH, OAB terminologie Mictie- en postmictiesymptomen Opslagsymptomen Opslagsymptomen in combinatie met mictiesymptomen Anamnese Lichamelijk onderzoek Aanvullende onderzoeken Diagnose/differentiaaldiagnose Therapie Stap 1: Uitleg en voorlichting Stap 2: Start alfablokker Stap 3: Voeg medicatie toe (in de eerste lijn bij voldoende ervaring en goede follow-up) Stap 4: Verdere (chirurgische) therapie gericht op mictie- of opslagklachten via de uroloog Conclusie Literatuur Overactieve blaas (OAB) Garry Pigot 2.1 Inleiding Anatomie Zenuwstelsel en de lage urinewegen Vulfase (= opslagfase) Pathofysiologie Definities Anamnese Diagnose lage urinewegen Urineonderzoek en laboratoriumonderzoek Echografie van de urinewegen en residu na mictie Mictiedagboek International prostate symptom score (IPSS) Uroflowmetrie en residumeting (F/R) Urodynamische onderzoek (UDO) Differentiaaldiagnose Cystitis Distale uretersteen Urogenitale veroudering....32

2 Inhoud VII Carcinoma in situ (CIS) van de blaas Letsels van het ruggenmerg Multiple sclerosis (MS) Behandeling Conservatieve behandeling Orale medicamenteuze therapie Antimuscarinica β-3-agonist Blaasspoeling Botulinetoxine Neuromodulatie Reconstructies van de urinewegen Continente urinederivaten Incontinente urinederivaten Conclusie Literatuur BPH, benigne prostaathyperplasie Patrick Dielissen en Ingrid Koeter 3.1 Inleiding Anatomie Etiologie en pathofysiologie Anamnese Diagnose Differentiaaldiagnose Behandeling Voorlichting en leefstijladviezen Medicamenteuze behandeling Operatieve behandelingen Conclusie Literatuur Deel II Seksuologie 4 LUST, het smaakt naar meer? Adrie Heijnen 4.1 Inleiding Hoe werkt seks met kans op lustvolle ervaringen Stoorzenders in het seksspel Tips en trucs De patiënt met een seksuele klacht Conclusie en hoe verder? Literatuur Hormonen en neurotransmitters in relatie tot lust(ontwikkeling) Kathleen D Hauwers, Paul Rabsztyn en Adrie Heijnen 5.1 Inleiding Seks hormonen en neurotransmitters...75

3 VIII Inhoud Testosteron Prolactine Dopamine Serotonine Anamnese Onderzoek Differentiaaldiagnose Metabool syndroom Symptomatic late onset hypogonadisme (SLOH) Male Hypoactive Sexual Desire Disorder (MHSDD) Bijwerkingen van medicatie Behandeling en follow-up Conclusie Literatuur Erectiele disfunctie bij de ouder wordende man...91 Jack Beck en Bert-Jan de Boer 6.1 Inleiding Seksuele veranderingen bij de ouder wordende man Anamnese Onderzoek Lichamelijk onderzoek Aanvullend onderzoek Diagnose Behandeling Voorlichting Niet-medicamenteus Medicamenteus Operatief Conclusie Seksuologische aspecten van erectiele disfunctie Inleiding Gevolgen van het haperen van de erectie Behandeling Verwijzing Literatuur Vroegtijdige zaadlozing Marcel Waldinger 7.1 Inleiding Historische ontwikkeling De eerste periode (1917 tot 1950): neurose en psychosomatische stoornis De tweede periode (1950 tot 1990): aangeleerd gedrag De derde periode (1990 tot 2005): neurobiologie en psychofarmacotherapie De vierde periode (2005 tot heden): genetica en classificatie Classificatie en definitie van vier subtypen vroegtijdige zaadlozing Primaire (lifelong) vroegtijdige zaadlozing Secundaire (acquired) vroegtijdige zaadlozing

4 Inhoud IX Variabele (variable) vroegtijdige zaadlozing Subjectieve (subjective) vroegtijdige zaadlozing Prevalentie van de vier subtypen vroegtijdige zaadlozing Neurobiologie en genetica van vroegtijdige zaadlozing Anamnese Differentiaaldiagnostiek Behandeling van vroegtijdige zaadlozing Farmacotherapie Seksuologische ondersteuning Activatie serotonerg mechanisme in de hersenstam Lokale behandeling door vermindering van de gevoeligheid van de penis Medicatievoorlichting aan de patiënt Bijwerkingen op korte termijn Bijwerkingen op langere termijn Conclusie Literatuur Deel III Bekkenbodem 8 Urogenitale bekkenbodemklachten Bert Messelink en Petra Boorsma 8.1 Inleiding Lage-urinewegklachten Anamnese Lichamelijk onderzoek Diagnose Differentiaaldiagnose Behandeling Seksuele disfuncties Anamnese Lichamelijk onderzoek Diagnose Differentiaaldiagnose Behandeling Chronische buik- en bekkenpijn Anamnese Diagnostiek Differentiaaldiagnostiek Behandeling Bekkenfysiotherapie Anamnese Lichamelijk onderzoek Diagnose Differentiaaldiagnose Behandeling Conclusie Literatuur

5 X Inhoud 9 Anale pijn- en disfunctionele klachten en de relatie met het prikkelbaredarmsyndroom Charlotte Deen-Molenaar, Richelle Felt-Bersma, Joke Groot en Daniëlle van Reijn 9.1 Inleiding Diagnostiek Definities en pathofysiologie van PDS en anale pijnsyndromen Prikkelbaredarmsyndroom (PDS) en de bekkenbodem Relatie tussen PDS en anorectale pijn Hoe ontstaat chronische anorectale pijn? Het levator ani syndroom Behandeling van PDS en gerelateerde syndromen door de huisarts Het reguleren van de defecatie Behandeling van pijn Betrokken behandelaars Diëtist Bekkenfysiotherapie Chirurg Psycholoog en gedragstherapeut Conclusie Literatuur Bijlagen Bijlage A: Plasdagboek, mictielijst. Bron: Leerboek Urologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum Bijlage B: International prostate symptom score (IPSS). Bron: Leerboek Urologie (p. 97). Houten: Bohn Stafleu van Loghum Bijlage C: Overzicht van medicatie met seksuele bijwerkingen Bijlage D: Aging male symptoms scale. Bron: Leerboek Urologie (p. 188). Houten: Bohn Stafleu van Loghum Bijlage E: Rectaal toucher (RT) bij de man Bijlage F: Prostaatkwaliteiten Bijlage G: Onderzoek van de bekkenbodemmusculatuur bij de man Verklarende woordenlijst en afkortingenlijst Register

6