Website. Let op: het is belangrijk om precies deze schrijfwijze aan te houden, dus met tussenstreepjes.

Transcriptie

1 Urologie

2 Website In de oorspronkelijke uitgave van Urologie. was een cd-rom toegevoegd met aanvullend digitaal materiaal. Vanaf deze editie is echter al dit aanvullende materiaal vindbaar op: Vul op deze website in het zoekveld Search ISBN het ISBN van het boek in: Let op: het is belangrijk om precies deze schrijfwijze aan te houden, dus met tussenstreepjes. Overal waar in deze uitgave verwezen wordt naar de cd-rom, wordt bovenstaande website extras.springer.com bedoeld.

3 Urologie Onder redactie van: prof.dr. C.H. Bangma Tweede, herziene druk Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008

4 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2008 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN NUR 876 Ontwerp omslag: Ontwerpbureau NEO, Velp Ontwerp binnenwerk: PrePressMediaPartners, Wolvega Eerste druk, 2002 Eerste druk, tweede oplage 2005 Tweede druk, 2008 Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

5 V Redacteur en auteurs Redacteur PROF.DR. C.H. BANGMA Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam Auteurs PROF.DR. B.L.H. BEMELMANS VU Medisch Centrum, Amsterdam DRS. E.R. BOEVÉ Sint Franciscus Gasthuis, Rotterdam PROF.DR. J.L.H.R. BOSCH Universitair Medisch Centrum, Utrecht DR. G.R. DOHLE Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam DR. M.F. VAN DRIEL Universitair Medisch Centrum, Groningen PROF.DR. S. HORENBLAS Het Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, Amsterdam PROF.DR. PH.E.V. VAN KERREBROECK Maastricht Universitair Medisch Centrum, Maastricht PROF.DR. A.A.B. LYCKLAMA À NIJEHOLT Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden PROF.DR.IR. R. VAN MASTRIGT Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam PROF.DR. E.J.H. MEULEMAN VU Medisch Centrum, Amsterdam PROF.DR. P.F.A. MULDERS UMC St. Radboud, Nijmegen PROF.DR. J.M. NIJMAN Universitair Medisch Centrum, Groningen PROF.DR. J.A. WITJES UMC St. Radboud, Nijmegen PROF.DR. J. ZWARTENDIJK Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden

6 VII Inhoud Voorwoord XI C.H. Bangma 1 Inleiding anatomie en diagnostiek Inleiding Synopsis anatomie Synopsis diagnostiek 5 P.F.A. Mulders, J.A. Witjes en C.H. Bangma 2 Hematurie Niercelcarcinoom Blaascarcinoom Prostaatcarcinoom Trauma van de urinewegen 31 B.L.H. Bemelmans 3 Pijnlijke mictie Inleiding Epidemiologie Pathogenese Anamnese en diagnose Behandeling Acute urethritis bij mannen Andere infecties van de lagere urinewegen Vesico-ureterale reflux 45 E.R. Boevé en J. Zwartendijk 4 Pijn in de buik Inleiding Symptomen van urolithiasis Diagnostiek bij verdenking op stenen Behandeling van een ureterkoliek Behandeling van nier-/ureterstenen Symptomen van pyelonefritis Diagnostiek bij verdenking op pyelonefritis Behandeling van pyelonefritis Urosepsis Chronische nierinfecties 60

7 VIII INHOUD Ph.E.V. van Kerrebroeck 5 Urine-incontinentie Inleiding Oorzaken en vormen van incontinentie Diagnostiek Behandeling van urine-incontinentie 72 J.L.H.R. Bosch 6 Bemoeilijkte mictie Inleiding Vragenlijsten en mictiedagboek Lichamelijk onderzoek Aanvullend onderzoek Behandeling Blaashalsstenose, urethrastrictuur, meatusstenose 89 G.R. Dohle 7 Mannelijke infertiliteit Inleiding en definitie Fysiologie Kliniek van subfertiliteit bij de man Behandeling Genetische aspecten 102 M.F. van Driel 8 Zwelling van het scrotum Inleiding Hydrokèle Testistumoren De niet-scrotale testis Spermatokèle Orchitis Epididymitis Torsio testis 108 A.A.B. Lycklama à Nijeholt 9 Erectiele disfunctie Inleiding De erectie Prevalentie van erectiele disfunctie Indicatie voor onderzoek, anamnese Behandelingsbeleid 115

8 INHOUD IX S. Horenblas 10 Afwijkingen van de penis Afwijkingen van de voorhuid Tumoren van de penis Plaveiselcelcarcinoom van de penis Urethracarcinoom Aangeboren afwijkingen van de penis en urethra Verworven afwijkingen van de penis en urethra 129 J.M. Nijman 11 Gestoorde nierfunctie Inleiding Antenatale diagnostiek Postnatale diagnostiek Subpelviene stenose Prevesicale obstructie (mega-ureter) Ureterokèle Urethrakleppen Vesico-ureterale reflux Cysteuze nierafwijkingen Nierfalen op oudere leeftijd Nierfunctievervangende therapie 140 J.M. Nijman 12 Congenitale afwijkingen Het voorkomen van aangeboren afwijkingen Hoefijzernier Ureterectopie Prune-belly syndrome Blaasextrofie Epispadie Hypospadie Phimosis De niet-scrotale testis Cloacale malformaties Micropenis 153 E.J.H. Meuleman 13 Oud worden Urogenitale veroudering Metabool syndroom Hypogonadisme en het testosterondeficiëntiesyndroom 156 Register 161

9 XI Voorwoord Voor u ligt de tweede druk van het boek Urologie. De auteurs van deze editie zijn afkomstig uit alle universiteitsklinieken in Nederland. Dit boek geeft dan ook de stand van zaken weer op het gebied van de urologie en is bruikbaar op iedere universiteit. Deze herziene editie is primair geschreven voor studenten en basisartsen, en hanteert een probleemgeoriënteerde benadering met herkenbare en veel voorkomende urologische casuïstiek als uitgangspunt. Daarbij is telkens de relatie met de anatomie en (patho)fysiologie aangegeven. Uit het oogpunt van handzaamheid en betaalbaarheid is de tekst op vele punten compact, maar leesbaar gehouden. Schema s, tabellen en figuren verduidelijken de tekst of vatten die samen in overzichtelijke eenheden. Het register verhoogt het gebruiksgemak in de kliniek. Een beschrijving van het urodynamische onderzoek is als leermodule op cd-rom bijgevoegd. Wij weten dat de medisch student Urologie oppakt als een boek dat van de collegebank in de zak van de doktersjas glijdt en zo een steun is bij de behandeling van patiënten met een urologische klacht. Wij wensen u veel plezier bij het lezen van de verschillende bijdragen en succes bij de toepassing in de dagelijkse praktijk. Een speciaal woord van dank gaat uit naar dr. Roy Dwarkasingh, radioloog, die enkele fraaie afbeeldingen verzorgde van nieuwe beeldvormende technieken op de omslag en in het boek. Tevens danken wij de medische studenten van het Erasmus MC die meehielpen aan de revisies. Chris H. Bangma Rotterdam, herfst 2007