ETEN EN DRINKEN BIJ DEMENTIE. Jeroen Wapenaar Lisette de Groot

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ETEN EN DRINKEN BIJ DEMENTIE. Jeroen Wapenaar Lisette de Groot"

Transcriptie

1 ETEN EN DRINKEN BIJ DEMENTIE Jeroen Wapenaar Lisette de Groot

2 Eerste druk, Reed Business, Amsterdam 2013 Tweede (ongewijzigde) druk, Bohn Stafleu van Loghum, Houten 2016 ISBN DOI / ISBN (ebook) 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijk toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzig bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichtin Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiew erken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkhe aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 897 Basisontwerp binnenwerk en omslag: studio Pietje Precies bno, Hilversum Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

3 Voorwoord Er zijn diverse factoren die het voor mensen met dementie moeilijk maken om te eten en te drinken, zoals moeite met kauwen en slikken, neurologische stoornissen, behoeften die veranderen en psychische problemen. Mensen met dementie weren eten en drinken regelmatig af. Goede zorg bij eten en drinken is daarom essentieel. Gevaren als ondervoeding, uitdroging, tekort aan voedingsstoffen en vermindering van kwaliteit van leven liggen op de loer. Voor verzorgenden kan het ingewikkeld zijn om die goede zorg te bieden. Mensen met dementie helpen bij het eten en drinken is complex. Eten en drinken is een zeer divers, individueel thema. Het is echter wel degelijk mogelijk om dusdanig te helpen bij het eten en drinken dat de gezondheid en de kwaliteit van leven juist verbeteren. Er zijn diverse praktische manieren die verzorgenden kunnen hanteren. De afgelopen jaren is er, gelukkig, veel tijd en energie geïnvesteerd in het ontwikkelen van dergelijke praktische handvatten. In dit boekje geven we daar diverse voorbeelden van, zoals de resultaten van het Ambiance project, de richtlijn Omgaan met afweergedrag bij eten en drinken van bewoners met dementie, de handreiking Hoe ga je om met eten en drinken en de resultaten van het Zorg voor Beter verbetertraject Eten en Drinken. We hopen dat dit boekje daarmee bijdraagt aan een betere zorg voor mensen met dementie. Zij verdienen het dat wij al het mogelijke doen om hun gezondheid en kwaliteit van leven op peil te houden. Jeroen Wapenaar, wetenschapsjournalist te Vlaardingen Lisette de Groot, persoonlijk hoogleraar Voeding en gezondheid aan Wageningen University NB: Omwille van de leesbaarheid gebruiken we in dit boek hij voor iemand met dementie, en zij voor de verzorgende. Uiteraard kan voor hij ook zij gelezen worden en omgekeerd.

4 INHOUD 1 Het belang van eten en drinken 7 Wat is ondervoeding? 7 Helpen bij een tekort aan voedingsstoffen 9 Wat is uitdroging? 11 Ziekten, aandoeningen en eten en drinken 12 Bewegen en eten en drinken 14 Het belang voor de kwaliteit van leven 15 2 Helpen als dementie eten en drinken moeilijk maakt 21 Wat is afweergedrag? 21 Helpen als kauwen en slikken moeizaam gaat 23 Helpen bij neurologische stoornissen 26 Helpen als behoeften veranderen 29 Helpen bij psychische problemen 32 Vijfstappenplan afweergedrag 32 3 Gezonde voeding 37 Mediterrane voeding 37 Adviezen van de Gezondheidsraad 38 Voedingsstoffen 39 Voedingsmiddelen 48

5 4 Goede zorg bij eten en drinken 55 De basis van goede zorg 55 Vijf tips voor een goede eet- en drinkcultuur 59 Verbeteren van de ambiance 62 Eten en drinken bij zelfstandig wonen 67 5 De rol van de verzorgende 71 Signaleren 71 Ondersteuning zorgprofessionals 74 Samen koken 74 Ophalen van herinneringen 76 Rol tijdens de laatste fase 77 Dankwoord 80 Literatuur en internet 82 Illustratiebronnen 87

6 6

ONDERSTEUNEND COMMUNICEREN BIJ DEMENTIE

ONDERSTEUNEND COMMUNICEREN BIJ DEMENTIE ONDERSTEUNEND COMMUNICEREN BIJ DEMENTIE ISBN 978-90-368-1699-1 ISBN 978-90-368-1700-4 (ebook) 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave

Nadere informatie

Persoonsgerichte zorg

Persoonsgerichte zorg Persoonsgerichte zorg C.J.M. van der Cingel J.S. Jukema Persoonsgerichte zorg Praktijken van goede zorg voor ouderen Houten 2014 ISBN 978-90-368-0448-6 DOI 10.1007/978-90-368-0449-3 ISBN 978-90-368-0449-3

Nadere informatie

Stoppen met roken Cursus

Stoppen met roken Cursus Stoppen met roken Stoppen met roken Cursus F.A. Willemsen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave

Nadere informatie

Hypertensie en 24-uursbloeddrukmeting

Hypertensie en 24-uursbloeddrukmeting Hypertensie en 24-uursbloeddrukmeting Hypertensie en 24-uursbloeddrukmeting Een toegevoegde waarde voor de praktijk F.T.J. BOEREBOOM, INTERNIST-NEFROLOOG D. TAVENIER, HUISARTS Houten 2010 2010 Bohn Stafleu

Nadere informatie

MUZIEK EN BEWEGEN BIJ DEMENTIE

MUZIEK EN BEWEGEN BIJ DEMENTIE MUZIEK EN BEWEGEN BIJ DEMENTIE Annemieke Vink Helma Erkelens Louwke Meinardi Bohn Stafleu van Loghum, Houten ISBN 978 90 368 1223 8 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Omslagontwerp:

Nadere informatie

Kerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling

Kerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling Kerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling Kerncompetenties fysiotherapeuten in ontwikkeling Pieternel Dijkstra en Remco Coppoolse Houten 2011 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer

Nadere informatie

De wondere wereld van dementie

De wondere wereld van dementie Bob Verbraeck Anneke van der Plaats De wondere wereld van dementie Vanuit nieuwe inzichten omgevingszorg bieden aan dementerenden Houten, 2016 Eerste druk, eerste t/m zevende oplage, Reed Business, Amsterdam

Nadere informatie

Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct. Onder redactie van W.A. Dijk B.M.A. Munstra M. Munstra F. Zijlstra

Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct. Onder redactie van W.A. Dijk B.M.A. Munstra M. Munstra F. Zijlstra Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct Onder redactie van W.A. Dijk B.M.A. Munstra M. Munstra F. Zijlstra Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct Het ecg en het angiogram bij een

Nadere informatie

Zakboek ziektegerelateerde ondervoeding bij volwassenen

Zakboek ziektegerelateerde ondervoeding bij volwassenen Zakboek ziektegerelateerde ondervoeding bij volwassenen Zakboek ziektegerelateerde ondervoeding bij volwassenen Onder redactie van: G.A.E.G. van Asseldonk BSc J.J. van Duinen MSc M. Former-Boon R. van

Nadere informatie

Wie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk. John Sijnke

Wie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk. John Sijnke Wie heeft de regie? Wie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk John Sijnke Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2009 Alle rechten

Nadere informatie

Zorg om mensen met dementie

Zorg om mensen met dementie Zorg om mensen met dementie Voor Ries en Myrthe Zorg om mensen met dementie Een handleiding voor verzorgenden Bère Miesen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer

Nadere informatie

Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen

Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Werkboek voor ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen hoort bij de handleiding Integrale

Nadere informatie

Het Astma Formularium

Het Astma Formularium Het Astma Formularium Het Astma Formularium een praktische leidraad dr. J.C.C.M. in t Veen dr. N.H. Chavannes Houten 2011 Ó 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Nicolien van Halem Inge Müller. Handboek studievaardigheden voor het hbo

Nicolien van Halem Inge Müller. Handboek studievaardigheden voor het hbo Nicolien van Halem Inge Müller Handboek studievaardigheden voor het hbo Toegang tot de website Op deze website vindt u het ondersteunend materiaal behorende bij Handboek studievaardigheden voor het hbo.

Nadere informatie

ESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd

ESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd ESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd ESAT- Screening van ASS op jonge leeftijd Praktische handleiding voor signalering, screening en diagnostiek prof. dr. J. Buitelaar drs. E. van Daalen dr. C. Dietz

Nadere informatie

Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders

Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders MIJN BSL Aan ieder exemplaar van Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Werkboek voor deelnemers is een unieke

Nadere informatie

Eerste hulp bij faalangst

Eerste hulp bij faalangst Eerste hulp bij faalangst Eerste hulp bij faalangst Faalangsttraining voor jongeren van 10 tot 18 jaar drs. Petra Lahr drs. Daphne Rijkée Houten 2017 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer

Nadere informatie

Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking

Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Maja van Trigt Werkredactie: Zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Inleiding en ziektebeelden Maja van Trigt Zeist Werkredactie: Amsterdam

Nadere informatie

dr. J.N. Keeman dr. B.C. Vrouenraets Kleine chirurgische ingrepen

dr. J.N. Keeman dr. B.C. Vrouenraets Kleine chirurgische ingrepen dr. J.N. Keeman dr. B.C. Vrouenraets Kleine chirurgische ingrepen dr. J.N. Keeman dr. B.C. Vrouenraets Kleine chirurgische ingrepen Houten, 2016 Eerste druk, 1980 Zevende druk, eerste oplage, Uitgeverij

Nadere informatie

Atlas van de parodontale diagnostiek

Atlas van de parodontale diagnostiek Atlas van de parodontale diagnostiek Atlas van de parodontale diagnostiek Dr. Johan van Dijk Dr.FredSpijkervetendr.JanTromp Houten 2011 Ó 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle

Nadere informatie

36 zieke kinderen. Een werkboek met patiëntenproblemen voor co-assistenten en basisartsen

36 zieke kinderen. Een werkboek met patiëntenproblemen voor co-assistenten en basisartsen 36 zieke kinderen 36 zieke kinderen Een werkboek met patiëntenproblemen voor co-assistenten en basisartsen Guus de Jonge, emeritus hoogleraar kindergeneeskunde Arwen Sprij, kinderarts Derde, geheel herziene

Nadere informatie

Psychosociale problemen

Psychosociale problemen Psychosociale problemen Reeks Kinderen en Adolescenten. Problemen en risicosituaties Psychosociale problemen is het tweede deel van de tiendelige reeks Kinderen en Adolescenten - Problemen en risicosituaties.

Nadere informatie

Zakboek ziektebeelden Infectieziekten

Zakboek ziektebeelden Infectieziekten Infectieziekten Zakboek ziektebeelden Infectieziekten Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave

Nadere informatie

Van je nachtmerries af

Van je nachtmerries af Van je nachtmerries af 2 van je nachtmerries af Dit boek, Van je nachtmerries af, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor

Nadere informatie

Omgaan met lichamelijke klachten

Omgaan met lichamelijke klachten Omgaan met lichamelijke klachten Dit Werkboek omgaan met lichamelijke klachten is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de

Nadere informatie

De meest gestelde vragen over: cholesterol

De meest gestelde vragen over: cholesterol De meest gestelde vragen over: cholesterol De meest gestelde vragen over: cholesterol Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Werkboek voor kinderen en jongeren van ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen

Werkboek voor kinderen en jongeren van ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Werkboek voor kinderen en jongeren van ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Werkboek voor kinderen en jongeren van ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen

Nadere informatie

Neem de regie over je depressie

Neem de regie over je depressie Neem de regie over je depressie Dit boek, Neem de regie over je depressie. Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks

Nadere informatie

In gesprek met de palliatieve patiënt

In gesprek met de palliatieve patiënt In gesprek met de palliatieve patiënt In gesprek met de palliatieve patiënt Anne-Mei The Cilia Linssen Bohn Stafleu van Loghum Houten ª 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle

Nadere informatie

Werken aan je zelfbeeld

Werken aan je zelfbeeld Werken aan je zelfbeeld Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit werkboek Werken aan je zelfbeeld, COMET voor kinderen en jongeren (individuele training) hoort bij de handleiding Zelfbeeldtraining voor kinderen

Nadere informatie

Denken + Doen = Durven

Denken + Doen = Durven 1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor jezelf Dit werkboek is van: Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor

Nadere informatie

Denken + Doen = Durven

Denken + Doen = Durven 1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor ouders Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008 2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor ouders, is onderdeel

Nadere informatie

Werken aan je zelfbeeld

Werken aan je zelfbeeld Werken aan je zelfbeeld Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit werkboek Werken aan je zelfbeeld, COMET voor kinderen en jongeren (groepstraining) hoort bij de handleiding Zelfbeeldtraining voor kinderen

Nadere informatie

Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten

Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Doorbreken van de cirkel van verdriet Psychosocial assistance for relatives of

Nadere informatie

Groenengrijs. Jong en oud met elkaar in gesprek. Karen van Kordelaar. Astrid Vlak. Yolande Kuin. Gerben Westerhof

Groenengrijs. Jong en oud met elkaar in gesprek. Karen van Kordelaar. Astrid Vlak. Yolande Kuin. Gerben Westerhof Groenengrijs Groenengrijs Jong en oud met elkaar in gesprek Karen van Kordelaar Astrid Vlak Yolande Kuin Gerben Westerhof Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van

Nadere informatie

Zakboek ziektebeelden Cardiologie

Zakboek ziektebeelden Cardiologie Cardiologie Zakboek ziektebeelden Cardiologie Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag

Nadere informatie

Help me even herinneren

Help me even herinneren Help me even herinneren Deze uitgave is tot stand gekomen met medewerking van Stichting Alzheimer Nederland en met financiële steun van de Stichting Centraal Fonds RVVZ en het Roomsch Catholyck Oude Armen

Nadere informatie

Doen en blijven doen

Doen en blijven doen Doen en blijven doen Doen en blijven doen Voorlichting en compliancebevordering door paramedici Marieke van der Burgt en Frank Verhulst Vierde, herziene druk Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009

Nadere informatie

Niet meer depressief

Niet meer depressief Niet meer depressief Dit boek, Niet meer depressief; Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de

Nadere informatie

Gezond eten: Daar heb je een leven lang lol van!

Gezond eten: Daar heb je een leven lang lol van! Gezond eten: Daar heb je een leven lang lol van! Opgedragen aan Julia, Floris en Maurits. Gezond eten: Daar heb je een leven lang lol van! EEN VROLIJK BOEK VOOR KINDEREN WAARMEE ZIJ HUN OUDERS KUNNEN LEREN

Nadere informatie

Informatorium voor Voeding en Diëtetiek

Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jacqueline Drenth Jolanda van Duinen (Redactie) Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Dieetleer en Voedingsleer Supplement

Nadere informatie

Marike van der Schaaf Juultje Sommers. Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care

Marike van der Schaaf Juultje Sommers. Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care Marike van der Schaaf Juultje Sommers Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care Marike van der Schaaf Juultje Sommers Evidence statement voor fysiotherapie op de intensive care ISBN 978-90-368-0903-0

Nadere informatie

Werkboek klinische schematherapie

Werkboek klinische schematherapie Werkboek klinische schematherapie Werkboek klinische schematherapie Redactie: Eelco Muste Anoek Weertman Anne-Marie Claassen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel

Nadere informatie

Handleiding Gezinsvragenlijst (GVL)

Handleiding Gezinsvragenlijst (GVL) Handleiding Gezinsvragenlijst (GVL) Handleiding Gezinsvragenlijst (GVL) Prof. dr. J.D. van der Ploeg Prof. dr. E.M. Scholte Bohn Stafleu van Loghum Houten, 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel

Nadere informatie

Een nieuwe heup of knie

Een nieuwe heup of knie Een nieuwe heup of knie Een nieuwe heup of knie Hoe wordt u weer lichamelijk en sportief actief? Martin Stevens Inge van den Akker-Scheek Jan Hamelink Inge Reininga Karen den Uyl-Verlinden Robert Wagenmakers

Nadere informatie

Informatorium voor voeding en diëtetiek

Informatorium voor voeding en diëtetiek Informatorium voor voeding en diëtetiek Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jolanda van Duinen Jacqueline Drenth (Redactie) Informatorium voor voeding en diëtetiek Supplement 89 - april 2015 Houten 2015

Nadere informatie

Patiënt en recht in de apotheek

Patiënt en recht in de apotheek Patiënt en recht in de apotheek Patiënt en recht in de apotheek mr Jurriane A. Rendering Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten

Nadere informatie

Minder angstig in sociale situaties

Minder angstig in sociale situaties Minder angstig in sociale situaties Dit boek, Minder angstig in sociale situaties, Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in

Nadere informatie

8FSLDBIJFS /[EPMJMGEXMIRMZIEY

8FSLDBIJFS /[EPMJMGEXMIRMZIEY Medicijnen Werkcahier Kwalificatieniveau Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige en verzorgende beroepsvaardigheden Houten 2008 2008 Bohn Stafleu van

Nadere informatie

Samen terug naar vroeger Activiteiten met ouderen

Samen terug naar vroeger Activiteiten met ouderen Samen terug naar vroeger In deze serie zijn verschenen: Met de seizoenen mee isbn 978 90 313 8337 5 Feesten en feestdagen vieren isbn 978 90 313 8367 2 Samen terug naar vroeger isbn 978 90 313 8868 4 Spel

Nadere informatie

Supervisie in onderwijs en ontwikkeling

Supervisie in onderwijs en ontwikkeling Supervisie in onderwijs en ontwikkeling Supervisie in onderwijs en ontwikkeling Delen en helen Onder redactie van: Sijtze de Roos Auteurs: Heleen Bakker Hans Borst Corine Havelaar-Bakker Sijtze de Roos

Nadere informatie

Denkbeelden over kleinschalig wonen voor mensen met dementie

Denkbeelden over kleinschalig wonen voor mensen met dementie Denkbeelden over kleinschalig wonen voor mensen met dementie Denkbeelden over kleinschalig wonen voor mensen met dementie Hugo van Waarde (red.) Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu

Nadere informatie

Voeding bij diabetes mellitus. Dieetbegeleiding van Turkse, Marokkaanse en Hindostaanse bevolkingsgroepen

Voeding bij diabetes mellitus. Dieetbegeleiding van Turkse, Marokkaanse en Hindostaanse bevolkingsgroepen Voeding bij diabetes mellitus Dieetbegeleiding van Turkse, Marokkaanse en Hindostaanse bevolkingsgroepen Voeding bij diabetes mellitus Dieetbegeleiding van Turkse, Marokkaanse en Hindostaanse bevolkingsgroepen

Nadere informatie

Actief leren voor een beroep

Actief leren voor een beroep Actief leren voor een beroep Actief leren voor een beroep Activiteiten voor leerlingen in het mbo niveau 3 en 4 Nicolien van Halem Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel

Nadere informatie

In gesprek met de palliatieve patiënt

In gesprek met de palliatieve patiënt In gesprek met de palliatieve patiënt In gesprek met de palliatieve patiënt Anne-Mei The Cilia Linssen Bohn Stafleu van Loghum Houten ª 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle

Nadere informatie

Mijn kind een Kanjer!

Mijn kind een Kanjer! Mijn kind een Kanjer! Mijn kind een Kanjer! Help je kind bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden Herberd Prinsen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer

Nadere informatie

Dit boek, Stop met piekeren; Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ.

Dit boek, Stop met piekeren; Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Stop met piekeren Dit boek, Stop met piekeren; Werkboek voor de cliënt, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Serie Protocollen voor de GGZ De boeken in de reeks Protocollen voor de GGZ geven

Nadere informatie

De meest gestelde vragen over: reumatologie

De meest gestelde vragen over: reumatologie De meest gestelde vragen over: reumatologie De meest gestelde vragen over: reumatologie Bohn Stafleu van Loghum Houten, 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten

Nadere informatie

Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct

Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct Het ecg en het angiogram bij een acuut hartinfarct W.A. Dijk B.M.A. Munstra M. Munstra F. Zijlstra Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel

Nadere informatie

Doorbreek je depressie

Doorbreek je depressie Doorbreek je depressie Doorbreek je depressie Werkboek voor de cliënt Drs. P.J. Molenaar Drs. F.J. Don Prof. dr. J. van den Bout Drs. F. Sterk Prof. dr. J. Dekker Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó

Nadere informatie

Omgaan met ziekelijke jaloezie

Omgaan met ziekelijke jaloezie Omgaan met ziekelijke jaloezie Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag

Nadere informatie

Praktijkboek dementiezorg

Praktijkboek dementiezorg Praktijkboek dementiezorg Praktijkboek dementiezorg Van Achterdocht tot Zwerfgedrag Ronald Geelen Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets

Nadere informatie

Zakboek ziektebeelden Neurologie

Zakboek ziektebeelden Neurologie Neurologie Zakboek ziektebeelden Neurologie Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden

Nadere informatie

Handleiding bij Beter beginnen

Handleiding bij Beter beginnen Handleiding bij Beter beginnen Handleiding bij Beter beginnen Trudy Mooren en Maartje Schoorl Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle

Nadere informatie

Maatschappelijk dienstverlenen in een veranderende omgeving

Maatschappelijk dienstverlenen in een veranderende omgeving Maatschappelijk dienstverlenen in een veranderende omgeving BSL - ACA_BK_1KZM - 0000 001 BSL - ACA_BK_1KZM - 0000 002 Maatschappelijk dienstverlenen in een veranderende omgeving Lia van Doorn Coreferaat:

Nadere informatie

Informatorium voor Voeding en Diëtetiek

Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Onder redactie van: Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jacqueline Drenth Jolanda van Duinen Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Supplement Voedings- en Dieetleer

Nadere informatie

Wat elke professional over verslavingspreventie moet weten

Wat elke professional over verslavingspreventie moet weten Wat elke professional over verslavingspreventie moet weten Rob Bovens Leontien Hommels Lex Lemmers Wat elke professional over verslavingspreventie moet weten Houten 2013 ISBN 978-90-313-9990-1 Bohn Stafleu

Nadere informatie

Mentale training in de sport

Mentale training in de sport Mentale training in de sport Voor Linda, Roman en Orson Mentale training in de sport Toepassing en effecten Rico Schuijers Eerste druk, eerste en tweede oplage, Elsevier, Maarssen, 2004-2006 Eerste druk,

Nadere informatie

Samenwerkingsperikelen in de huisartspraktijk

Samenwerkingsperikelen in de huisartspraktijk Samenwerkingsperikelen in de huisartspraktijk Samenwerkingsperikelen in de huisartspraktijk Annette Berendsen Jan Schuling Houten 2011 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten

Nadere informatie

Zakboek ziektebeelden Gastro-enterologie

Zakboek ziektebeelden Gastro-enterologie Gastro-enterologie Zakboek ziektebeelden Gastro-enterologie Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze

Nadere informatie

Een patiënt met stress en burnout

Een patiënt met stress en burnout Een patiënt met stress en burnout Een patiënt met stress en burnout in de huisartspraktijk Bart Verkuil Arnold van Emmerik Roelf Holtrop Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer

Nadere informatie

Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries

Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries Dit boek, Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel is tevens een werkboek

Nadere informatie

Andere gezonde voeding. Lage bloedglucosewaarden, hoge vetverbranding

Andere gezonde voeding. Lage bloedglucosewaarden, hoge vetverbranding Andere gezonde voeding Lage bloedglucosewaarden, hoge vetverbranding Andere gezonde voeding Lage bloedglucosewaarden, hoge vetverbranding harriët verkoelen, auteur joop wijman, kok 2009 Bohn Stafleu van

Nadere informatie

Autismespectrumstoornis

Autismespectrumstoornis Autismespectrumstoornis Hilde Geurts, Bram Sizoo & Ilse Noens [red.] AUTISMESPECTRUMSTOORNIS interdisciplinair basisboek ISBN 978-90-368-2041-7 ISBN 978-90-368-2042-4 (ebook) DOI 10.1007/978-90-368-2042-4

Nadere informatie

Leven met ADHD. Fiona Kat, Maura Beenackers en Willemijn ter Brugge

Leven met ADHD. Fiona Kat, Maura Beenackers en Willemijn ter Brugge Leven met ADHD Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het

Nadere informatie

Projectonderwijs in het hbo

Projectonderwijs in het hbo Projectonderwijs in het hbo projectonderwijs in het hbo De docent als projectontwikkelaar en projectbegeleider Maria van Holten en Rietje van Vliet (red.) Met bijdragen van Jos de Kleijn en Pieter Mostert

Nadere informatie

Omgaan met stress en burnout

Omgaan met stress en burnout Omgaan met stress en burnout Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag

Nadere informatie

De huisarts aan de leiding

De huisarts aan de leiding De huisarts aan de leiding De huisarts aan de leiding Dr. Erik Ranzijn Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets

Nadere informatie

Wat elke professional over de oggz moet weten

Wat elke professional over de oggz moet weten Wat elke professional over de oggz moet weten Wat elke professional over de oggz moet weten Houten 2012 ISBN 978-90-313-9940-6 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 2012 Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Mediation als alternatief

Mediation als alternatief Mediation als alternatief Mediation als alternatief Bemiddeling door hulp- en dienstverleners Bert la Poutré Michael Boelrijk Bohn Stafleu van Loghum Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel

Nadere informatie

Samenspel en samenklank

Samenspel en samenklank Samenspel en samenklank Samenspel en samenklank De besturingsfilosofie en organisatiestructuur van het UMC Utrecht Geert Blijham en Ernest Müter Skipr is een crossmediaal communicatieplatform voor beslissers

Nadere informatie

Samengesteld door dr. J.W.P.M. Overdiek Y. Jehee-Molleman. Synoniemen van geneesmiddelnamen

Samengesteld door dr. J.W.P.M. Overdiek Y. Jehee-Molleman. Synoniemen van geneesmiddelnamen Samengesteld door Synoniemen van geneesmiddelnamen Samengesteld door Synoniemen van geneesmiddelnamen Houten, 2017 Eerste druk, Uitgeverij Bunge, Utrecht 1997 Eerste druk, tweede oplage, Elsevier/Bunge,

Nadere informatie

[UNAWARENESS VOOR ] HYPOGLYKEMIE

[UNAWARENESS VOOR ] HYPOGLYKEMIE [UNAWARENESS VOOR ] HYPOGLYKEMIE Dr.Th.F. Veneman [ UNAWARENESS VOOR] HYPOGLYKEMIE Bohn Stafleu van Loghum Houten 2012 2012 Bohn Stafleu van Loghum, Houten, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

De sociale ontwikkeling van het schoolkind

De sociale ontwikkeling van het schoolkind De sociale ontwikkeling van het schoolkind De sociale ontwikkeling van het schoolkind J.D. van der Ploeg Houten 2011 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

groep Computerprogramma woordenschat

groep Computerprogramma woordenschat Taal actief G e b r u i k e r si n st r u c t i e C o m pu te rpro gra m m a w o o rde n s c ha t 214088_OM.indd 1 gro ep 6 22-06-2009 12:22:50 telefoon: 073-628 87 22 e-mail: helpdesk.bao@malmberg.nl

Nadere informatie

Zakboek ziektebeelden Oncologie

Zakboek ziektebeelden Oncologie Oncologie Zakboek ziektebeelden Oncologie Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden

Nadere informatie

M.C.A.P.J. van Abeelen. Eigen spreekuur en chronische ziekten

M.C.A.P.J. van Abeelen. Eigen spreekuur en chronische ziekten M.C.A.P.J. van Abeelen Eigen spreekuur en chronische ziekten M.C.A.P.J. van Abeelen Eigen spreekuur en chronische ziekten Tweede druk Houten 2013 ISBN 978-90-313-9974-1 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel

Nadere informatie

Basiskennis schei- en natuurkunde

Basiskennis schei- en natuurkunde Basiskennis schei- en natuurkunde Basiskennis schei- en natuurkunde M. Zwamborn Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Zakboek Omgaan met agressie in de spoedeisende zorg

Zakboek Omgaan met agressie in de spoedeisende zorg Zakboek Omgaan met agressie in de spoedeisende zorg Zakboek Omgaan met agressie in de spoedeisende zorg Drs. Geuk Schuur Bohn Stafleu van Loghum Houten 2010 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van

Nadere informatie

Informatorium voor Voeding en Diëtetiek

Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jacqueline Drenth Jolanda van Duinen (Redactie) Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Dieetleer en Voedingsleer Supplement

Nadere informatie

Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn

Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Epidemiologie, preventie, diagnostiek,

Nadere informatie

Leercoaching in het hbo. Leercoach

Leercoaching in het hbo. Leercoach Leercoaching in het hbo Leercoach Leercoaching in het hbo Een kapstok om studenten uit te dagen zelf de regie te nemen Jette van der Hoeven 2e druk Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu

Nadere informatie

Als alles op de schop gaat

Als alles op de schop gaat 1 Als alles op de schop gaat als alles op de schop gaat Bert Kok Alexandra Jacobs Willy Nijhof Bart Paumen Monique Verharen (red.) Een onderwijsbiografie over een integraal veranderingsproces Bohn Stafleu

Nadere informatie

Veiligheid in de ggz

Veiligheid in de ggz Veiligheid in de ggz Alette Kleinsman en Nico Kaptein VEILIGHEID IN DE GGZ Leren van incidenten en calamiteiten ISBN 978-90-368-2039-4 ISBN 978-90-368-2040-0 (ebook) DOI 10.1007/978-90-368-2040-0 Bohn

Nadere informatie

Verstrekking en vergoeding

Verstrekking en vergoeding Verstrekking en vergoeding Verstrekking en vergoeding Han van Hagen Swen Kuipers Carlo Schneider Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle

Nadere informatie

Angststoornissen en hypochondrie

Angststoornissen en hypochondrie Angststoornissen en hypochondrie Angststoornissen en hypochondrie Diagnostiek en behandeling P.M.G. Emmelkamp T.K. Bouman S. Visser Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel

Nadere informatie

De apotheker aan de leiding. voor Yara en Abel

De apotheker aan de leiding. voor Yara en Abel De apotheker aan de leiding voor Yara en Abel De apotheker aan de leiding Dr. Erik Ranzijn Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten

Nadere informatie

De dokter en het geld

De dokter en het geld De dokter en het geld Marcel Levi (redactie) DE DOKTER EN HET GELD ARTSEN (HER)BEREKENEN DE KOSTEN VAN DE ZORG ISBN 978-90-368-2055-4 ISBN 978-90-368-2056-1 (ebook) DOI 10.1007/978-90-368-2056-1 Bohn Stafleu

Nadere informatie

De zorg voor pleegkinderen

De zorg voor pleegkinderen De zorg voor pleegkinderen reeks kind in zicht De zorg voor pleegkinderen is het tweede deel van de reeks Kind in zicht. In deze reeks beschrijven psychologen, (ortho)pedagogen en kinderpsychiaters in

Nadere informatie

Leercoaching in het hbo. Student

Leercoaching in het hbo. Student Leercoaching in het hbo Student Leercoaching in het hbo Student Een kapstok om jezelf uit te dagen de regie over je leren te nemen Jette van der Hoeven 2e druk Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009

Nadere informatie