Kinderurologie en -nefrologie

Transcriptie

1 Kinderurologie en -nefrologie

2 Reeks Praktische Kindergeneeskunde V.R. Drexhage, kinderarts L.W.E. van Heurn, kinderchirurg C.M.F. Kneepkens, kinderarts R. Pieters, kinderarts E. van Rijswijk, huisarts

3 Kinderurologie en -nefrologie Prof.dr. A.J. van der Heijden Prof.dr. J.M. Nijman Mw. dr. J.A.E. van Wijk Dr. T.P.V.M. de Jong Bohn Stafleu van Loghum Houten 2005

4 2005 Bohn Stafleu van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974 Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN ISSN NUR 870/876 Ontwerp omslag en binnenwerk: TOSM, Rotterdam Illustraties: Ron Slagter, Voorschoten Eerste druk, 2005 Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor GA Houten Belgiëlei 147a B-2018 Antwerpen

5 Woord vooraf Op het gebied van kindergeneeskunde bestaat een aantal kwalitatief goede handboeken. Er zijn echter geen of weinig uitgaven met beknopte, praktische klachtgerichte informatie. De reeks Praktische Kindergeneeskunde beoogt deze lacune te vullen door informatie op een toegankelijke wijze vorm te geven zodat de lezer deze snel en eenvoudig tot zich kan nemen. Ieder deel van de reeks zal een vakgebied van de kindergeneeskunde behandelen waarbij de klachten van het kind het uitgangspunt vormen. Door deze klachtgerichtheid streeft de reeksredactie naar een boekenreeks op het gebied van kindergeneeskunde welke bij de uitoefening van de dagelijkse praktijk van huisarts, jeugdgezondheidsarts, niet-academisch werkzame kinderarts en andere specialisten werkzaam op het gebied van de kindergeneeskunde goed te gebruiken is. De beknopte schema s, tabellen en beslisbomen kunnen hier eveneens aan bijdragen. Gezien het doel van de reeks Praktische Kindergeneeskunde is bewust gekozen voor een beperkte omvang van ieder deel waarbij de onderwerpen kernachtig worden behandeld. De onderwerpen die aan de orde komen, komen veel voor in de praktijk of zijn ernstig van aard. Daarnaast is ook aandacht voor zeldzame en acute ziektebeelden en voor nieuwe ontwikkelingen en onderzoeksmethoden binnen het vakgebied. Vanuit het streven om de doelgroep optimaal te kunnen bereiken, is ieder deel uit de reeks geschreven door een aantal deelspecialisten op het betreffende terrein in samenwerking met een algemeen kinderarts of huisarts. 5

6 Inhoud Woord vooraf 5 Inleiding 9 i ii iii iv aangeboren afwijkingen in vorm en ligging van de nieren 11 i Pre- en postnatale diagnostiek van aangeboren nierafwijkingen 13 2 Hoefijzernier 17 3 Bekkennier (gekruiste ectopie) 18 4 Renale ectopie 19 5 Malrotatie 20 6 Agenesie van de nier 21 aangeboren parenchymafwijkingen van de nieren 23 7 Onderontwikkeling van de nier(en) 25 8 Cysteuze nierafwijkingen 27 aangeboren afwijkingen van het verzamelsysteem van de nieren 33 9 Obstructieve uropathie 35 urineweginfecties en vesico-ureterale reflux Urineweginfecties Vesico-ureterale reflux 51 v genitale afwijkingen Phimosis en pseudophimosis Priapisme Hypospadie Exstrophia vesicae Epispadie 66 7

7 17 Cloacale afwijkingen en sinus urogenitalis Vulva-afwijkingen Micropenis en hypogenitalisme Het kind met onduidelijk geslacht: interseksproblematiek 73 vi scrotale klachten Niet-scrotale testis Scrotale zwelling: het acute scrotum Niet-acute scrotale zwelling 86 vii MICTIEKLaCHTEN Inleiding Bedplassen, primaire enuresis nocturna Functionele incontinentie Incontinentie door neurologische en anatomische afwijkingen 104 viii hematurie, proteïnurie, glomerulonefritis en nefrotisch syndroom Hematurie Proteïnurie Nefrotisch syndroom Acute glomerulonefritis Chronische glomerulonefritis Erfelijke vormen van glomerulopathie 124 ix nierinsufficiëntie Acute nierinsufficiëntie Chronische nierinsufficiëntie 132 x overige aandoeningen Nierstenen bij kinderen Polyurie Hypertensie 145 Register 151 8

8 Inleiding Kinderurologie en -nefrologie is het zevende deel in de reeks Praktische Kindergeneeskunde. Het bevat de meest voorkomende problemen met betrekking tot de urinewegen en nierziekten bij kinderen. In de huisartspraktijk en de algemene kindergeneeskundige praktijk worden kinderurologische problemen, waaronder urineweginfecties, het meest frequent gezien. Nierziekten behoren tot de meer zeldzame aandoeningen, maar hebben belangrijke consequenties voor de toekomst van de patiënt. In verband hiermee is getracht aan beide aspecten in dit boekje voldoende aandacht te geven. In het eerste hoofdstuk wordt vooral de intra-uteriene diagnostiek belicht, die tegenwoordig een belangrijke plaats inneemt bij de vaststelling van aangeboren urinewegmalformaties. Hoewel routinematig echografisch onderzoek bij zwangerschappen in Nederland nog niet plaatsvindt, wordt toch een groot deel van de afwijkingen al voor de geboorte vastgesteld. In de hierop volgende hoofdstukken wordt nader ingegaan op de verschillende urologische afwijkingen, zowel met betrekking tot het urinewegsysteem als met betrekking tot de genitalia externa. In het tweede deel van het boek komen kindernefrologische aspecten aan de orde; zowel afwijkingen gevonden bij routinematig urineonderzoek als afwijkingen gerelateerd aan klachten. De opzet van dit boek is net als in de vorige deeltjes zoveel mogelijk probleemgericht, maar aangezien een aantal ziektebeelden sluipend verloopt, met een aantal aspecifieke symptomen, is dit niet altijd mogelijk. In het laatste hoofdstuk wordt aandacht geschonken aan acute en chronische nierinsufficiëntie: beide ziektebeelden hebben een lage incidentie, maar grote consequenties. Overigens wordt nierfunctievervangende therapie hier, 9

9 gezien het zeer specialistische karakter ervan, slechts kort in belicht. De beperkte omvang van dit boek maakt het niet mogelijk om dieper op de hier beschreven ziektebeelden in te gaan. De basale aanpak van de verschillende problemen komt echter ruim aan de orde. inleiding 10