Jelle Kapitein. Van etiket naar diagnose

Transcriptie

1 Jelle Kapitein Van etiket naar diagnose

2 Jelle Kapitein Van etiket naar diagnose Verklaring van rug-, nek- en schouderklachten Houten 2014

3 ISBN Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 870 Basisontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg Illustratie omslag: Erik Bakker Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd., Pune, India Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 Voor mijn ouders als dank voor een warm en veilig nest. V

5 VII Inleiding Zet een onderwijskundige en een docent bewegingsleer bij elkaar met de opdracht een module te ontwikkelen voor de opleiding oefentherapie Cesar. De onderwijskundige steekt als professioneel analfabeet van wal met vragen die door de ervaren docent bewegingsleer met wisselend succes zijn te beantwoorden. Dat leidt niet alleen tot onrust bij de docent, maar ook tot herformulering van vragen totdat uit de antwoorden gaandeweg een structuur opdoemt. Dat proces is in grote lijnen de basis geweest voor het schrijven van dit boek. Het is niet gebleven bij een module. Er bleven te veel concrete vragen onbeantwoord over methodiek en logica bij het aanpakken van klachten in het steun- en bewegingsapparaat. Uiteindelijk was dat uitdagend genoeg voor Riet Arentsen als docent bewegingsleer en Jelle Kapitein als onderwijskundige om verder te zoeken. Literatuur over de laatste bevindingen op neurologisch, fysiologisch, psychologisch en ergonomisch gebied en het volgen van een opleiding tot arbodeskundige lieten de meeste vragen onbeantwoord. We gingen van elkaar lerend, onderzoekend en experimenterend aan de slag en ontwikkelden de Physical Sense-methode, die we later perfectioneerden in de Chain- Spotters-techniek: het in één oogopslag onderkennen van de oorzaak van allerlei klachten in het steun- en bewegingsapparaat. We organiseerden preventie- en curatietrajecten en het lukte om in de curatie een slagingspercentage van rond de 90% te bereiken. Als we iemand in preventie of curatie duidelijk willen maken hoe en waarom een pijnlijke plek in het lijf ontstaat, kunnen we de logica van de werking en aansturing van het steun- en bewegingsapparaat laten ervaren. Dat ligt anders als je de logica zonder die ervaring op papier moet uitleggen. We schetsen de zoektocht die we zelf doormaakten met een verkenning van de huidige stand van de wetenschap. Om de ontbrekende ervaring van de logische werking van het lijf te compenseren, zijn tal van experimenten beschreven die iedereen kan uitvoeren om na te gaan of de conclusies kloppen en ook voor hem of haar gelden. Met de conclusies uit de experimenten ontwikkelen we een verklaring voor het ontstaan van klachten in het steun- en bewegingsapparaat. De slogan Het zit tussen je oren krijgt daarmee een totaal andere invulling. Dit boek is geschreven door ondergetekende, maar zonder het jarenlange leerproces dat ik samen met Riet Arentsen doormaakte en zonder haar cruciale rol als kritisch meelezer was het nooit zo ver gekomen. Daarom is dit boek in de wij-vorm geschreven.

6 VIII Inleiding We bedanken Erik Bakker voor de tekening op het omslag, Timo Berkhout die als model geduldig alle variaties in beeld bracht en the Backshop in Rotterdam waar we de foto s voor de paragraaf ergonomie mochten maken. Jelle Kapitein Amsterdam, maart 2014

7 IX Inhoud 1 De metafoor van de eik 1 2 Wat zijn de klachten? 3 3 Ontwikkeling van de verklaringen Het magische perspectief Het beschrijvende perspectief Het verklarende perspectief 14 4 Op zoek naar een verklarend perspectief Diverse verklaringen De verklaring van specifieke klachten De verklaring van aspecifieke klachten 19 5 Oorzaak of stimulus? Verklaringen op het genetische veld Verklaringen op het psychosociale veld Verklaringen op het mechanische veld Verklaringen op het ergonomische veld Resultaat van de zoektocht 29 6 Tussenbalans 33 7 Wat beweegt de mens? Sensoriek stuurt motoriek Spieren sturen het skelet De cortex stuurt de spieren De cortex is plastisch 41 8 De mens handelt Doorbloeding van de hand Stand van de hand Ontwikkeling van de hand Verworven of aangeboren varianten 50 9 Het skelet balanceert Het steunvlak bij het zitten Het steunvlak bij het staan Functionaliteit van het steunapparaat 60

8 X Inhoud 10 De spieren schakelen Instructie zitten in balans Spiercombinaties bij het zitten Wetmatigheden in de schakeling van spieren Spieren schakelen in een keten De cortex registreert Experiment programmering van de cortex Het lijf reageert Het lijf protesteert De keten van oorzaak en gevolg Een goede houding Een veilige houding Installeren op de werkplek Valkuilen op de werkplek en thuis Een verklarend perspectief Sjabloon voor de aanpak Eerste cyclus: kennismaking Tweede cyclus: anamnese Derde cyclus: intake, diagnose en prognose Vierde cyclus: interventie Van etiket naar diagnose Casus Alex Wat kan ik ermee? 113 Personalia 117 Register 119