Ondervoeding in Ziekenhuizen en Rust- en Verzorgingstehuizen
|
|
- Martha Bauwens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ondervoeding in Ziekenhuizen en Rust- en Verzorgingstehuizen Prof. Dr. Dirk Ysebaert Dienst Heelkunde & Nutritie Team Universitair Ziekenhuis Antwerpen
2 Probleemstelling Ondervoeding ~ malnutritie Begrip Fysiopathologie Prevalentie : buurlanden België Economische implicaties van ondervoeding Aanbevelingen Council of Europe actieplannen VVKVM - VBVD Besluit
3 Vormen van ondervoeding Marasme Proteine-calorie deficientie bv: kanker Kwashiorkor Proteine deficientie bv: leverinsufficiëntie
4 Ondervoeding in ziekenhuizen / RVT s Definitie Ondervoeding (betere term = malnutritie ) is die voedingstoestand waarbij zulk een tekort aan energiesubstraat, eiwit of andere specifieke nutriënten (bvb. sporenelementen, vitamines,...) aanwezig is dat het een negatieve impact heeft op orgaanfuncties en de definitieve genezingstoestand van de patient Elia, Clinical Nutrition 2000
5 Fysiopathologie van malnutritie Nutritionele depletie Veranderingen in lichaamssamenstelling weefsel verlies gestoorde orgaanfunctie Immuniteitsstoornissen Spierdysfunctie Postoperatieve infectieuze complicaties cardiorespiratoire dysfunctie
6 Invloed van ondervoeding op het verloop van de ziekte Verminderde cellulaire immuniteit Gestoorde wondheling Gestoorde longfunctie Gestoorde hartfunctie Atrofie van de darmmucosa Oedemen Doorligwonden Spieratrofie Vermoeidheid - depressie Langere hospitalisatietijd Verhoogde mortaliteit
7 Ziekenhuis Malnutritie : een reëel probleem Vóór hospitalisatie: 20-30% van de patiënten Oorzaken: - onderliggende ziekte - anorexie / malabsorptie - onevenwichtige voeding / roken - sociale factoren
8 Sociale risico factoren op malnutritie Univariate analyse (N=794) Eigenschappen OddRatio (95%CI) p-waarde Leeftijd > (2.0;4.2) <0.001 Alleen wonend 1.8 (1.2;2.6) Scholing < 12 jaar 1.6 (1.1;2.4) <0.05 Pirlich et al., Nutrition 2005;21:
9 Ziekenhuis Malnutritie : een reëel probleem Tijdens hospitalisatie : 30-60% van de patiënten! Oorzaken: - door voortschrijdende onderliggende ziekte - chemo- en bestralingstherapie - postoperatieve toestand voor bepaalde onderzoeken nuchter moeten blijven - huidige voedingsorganisatie in het ziekenhuis - financiële bekommernissen ziekenhuis grootkeuken
10 Malnutritie in het ziekenhuis Prevalentie : Internationale literatuur : 20 62% Zeer variabele rapportering, afhankelijk van : Evalutie methode (screeningsinstrument) Type onderliggende pathologie
11 Prevalentie buurlanden Jaar Aantal Crite Populatie Prevalentie rium Nederland (Naber) SGA Interne geneeskunde 45% G-B (Edington) SGA Alle hospitalisaties 20% Zwitserland (Pichard) SGA Alle hospitalisaties 23% FFMI Alle hospitalisaties 42 % Duitsland (Pirlich) SGA GE, cardio, rheumato, chir 24 % Duitsland-Zwitserland (Kyle) FFMI Interne Geneeskunde 24 % SGA = Subjective Global Assessment ; FFMI = Fat-Free Mass Index
12 Prevalentie België Aantal Crite Populatie Prevalentie rium St-Augustinus 2446 SGA Abdominale Heelkunde 1,5 % Antwerpen Oncologie 4,4 % Gastro-Enterologie 7,4 % Nikolaas ZH St-Niklaas 153 NRS 3 Gastro-enterologie 45 % 133 NRS 3 Pneumologie 43 %
13 Prevalentie België Aantal Crite Populatie Prevalentie rium UCL Brussel 162 NRS 3 Hoog-risico afdelingen 70 % Libramont 443 NRS 3 Alle hospitalisaties 20 % UZ Antwerpen 292 NRS 3 Alle hospitalisaties 18 %
14 Malnutritie in het ziekenhuis Economische implicaties : Risico op complicaties? Effect op ligduur? Effect op kostprijs?
15 Groot-Brittanië McWhirter, Pennington 1994 Patiënten :n = 500 patiënten : algemene heelkunde (100), inwendige geneeskunde (100), pneumologie (100), orhtopedie (100), geriatrie (100) Methode : BMI, anthropometrische gegevens en gewichtsverlies. Resultaten : 40% ondervoeding bij opname % Ondervoed 46% 45% 39% 43% 27% Algemene heelkunde Algemeen inwendige heelkunde Pneumologie Orthopedische heelkunde Geriatrie
16 Nederland (1) Naber, 1997 Patiënten :n = 155 ptn, inwendige ziekten / gastro-enterologie Methode : Subjective Global Assessment (SGA) Nutritional Risk Index (NRI) (~albumine, prealbumine, lymfocyten, gewicht) Maastricht Index (~albumine, prealbumine, lymfocyten, gewicht) Resultaten : SGA 45 % ondervoeding bij opname NRI : 57 % Maastricht index : 62 % 30 % langere verblijfsduur indien ondervoed (18,4 vs. 14,2 dagen)
17 Nederland (2) Naber, 1997 Patiënten :n = 155 ptn, inwendige ziekten / gastro-enterologie Complicaties Niet ernstig Niet infectieus P<0.01 P<0.01 Ernstig Infectieus N complications per patient N complications per patient SGA: Niet ondervoed Ondervoed
18 Groot-Brittanië The Malnutrition Prevalence Group, 2000 Patiënten :n = 850 patiënten, electieve - en spoedopnames in 23 specialiteiten (exclusie van bedlegerige, te zieke of geweigerde patiënten). Methode : BMI, anthropometrische gegevens en gewichtsverlies. Resultaten : 20% ondervoeding bij opname 55% langere hospitalisatieduur bij ondervoede patiënten Nutritionele toestand Hospitalisatieduur Aantal nieuwe voorschriften Aantal infectieuze episodes Gemiddelde (SD) Aantal (n) Gemiddelde (SD) Aantal (n) Gemiddelde (SD) Aantal (n) Ondervoed 8.86(9.67) n= (4.47) n= (0.62) n=167 Niet ondervoed 5.72(7.71) n= (4.02) n= (0.48) n=674 Totaal 6.34(8.22) n= (4.12) n= (0.52) n=841
19 Duitsland (1) Pirlich, 2003 Patiënten :n = 502 ptn Prevalentie van ondervoeding(%) Methode : Subjective Global Assessment anthropometrische gegevens Resultaten : 24% ondervoeding bij opname 10 0 Kwaadaardige ziektes Nietkwaadaardige ziektes Gastrointestinale ziektes Andere Kwaadaardige lever, pancreas en galaandoeningen n=22 63,6 Niet intestinale aandoeningen n=15 42,9 Gastro-intestinale aandoeningen n=17 41,2 Inflammatory bowel disease n=10 40,0 Hartfalen n=24 37,5 Goedaardige longaandoeningen n=13 30,8 Chronische leverziekten n=45 28,9 Reumatoïde arthritis n=25 28,0 Cerebrale ischemie n=13 23,1 Systemische infectie n=20 20,0 Goedaardige aand. van pancreas en gal n=13 15,4
20 Duitsland (2) Pirlich, 2003 Patiënten :n = 502 ptn Methode : Subjective Global Assessment + anthropometrische gegevens Resultaten : 24% ondervoeding bij opname 40 % langere verblijfsduur SGA A (n=380) SGA B + C (n=121) LOS, dagen 9,3 ± 6,8 13,1 ± 8,1 LOS, mediaan (range) 7,0 (2-55) 12,0 (3-49)
21 Malnutritie toename hospitalisatieduur 7 studies, gemiddelde hospitalisatieduur, N=5322 Dagen 20 Ondervoed Braunschweig et al., 2000 (USA) Correia et al., 2003 (Brazil) Edington et al., 2000 (UK) Naber et al., 1997 (NL) Pichard et al., 2004 (Switz.) Kyle et al., 2005 (Switz. & D) Pirlich et al., 2003 (D) dagen Niet ondervoed
22 Malnutritie hogere hospitalisatie factuur Kosten (US$ 2000) p< $ 39873$ 45762$ $ Normal Improved Maintained Worsened Braunschweig et al., J Am Diet Assoc 2000;100:
23 Malnutritie in het ziekenhuis Internationale medische literatuur Hoge prevalentie cijfers voor ondervoeding in gehospitaliseerde patiënten (20-60%!?) ondervoeding in gehospitaliseerde patiënten kan aanleiding geven tot verlengde hospitalisatieduur toegenomen risico op complicaties Toename hospitalisatiekost Gegevens voor België??
24 Kost implicaties van malnutritie voor België? Doel: Ruwe schatting van potentiële kost implicaties van ondervoeding voor de Belgische gezondheidszorg in de afwezigheid van basis onderzoek verricht in België Initiatief : VVKVM SNBC Fresenius-Kabi Vlaams Gezondheid Instituut (Prof. Annemans)
25 Kost implicaties van malnutritie voor België? Bronnen: Publicaties - Uit buurlanden met vermoedelijk vergelijkbare nutritionele status, levensstandaard, kwaliteit en toegankelijkheid van medische zorgen - Zowel prevalentie als economische gevolgen van ondervoeding voor eenzelfde populatie en aan de hand van eenzelfde diagnose criterium - Technische cel, RIZIV/INAMI, 2001 APRDRG= All Patient Refined Diagnosis Related Groups Belangrijke assumptie Prevalentiecijfers en implicaties van ondervoeding in Belgische ziekenhuizen is vergelijkbaar met deze in vermelde landen
26 Kost implicaties Toename verbruik medische middelen Toename risico op complicaties toename kost Toename hospitalisatieduur Toename duur(d) x kost per dag Toename kost/verblijf Toename jaarlijks hospitaal budget
27 Kost implicaties malnutritie voor België toename in de hospitalisatiekost met Euro per verblijf of 6-14% van gewogen gemiddelde kost per verblijf in België rekening houdend met het aantal hospitalisaties per jaar, kunnen de jaarlijkse kosten oplopen tot 400 Milj euro of 7% van het jaarlijks totale hospitaal budget voor alle APRDRGs (5.256 Miljoen )
28 Impact van ondervoeding in het ziekenhuis: 7% van het jaarlijkse totale hospitaalbudget Een beïnvloedbare hoge kost? Een structurele aanpak dringt zich op : door een kleine investering een grote besparing realiseren Aanbevelingen gebaseerd op: The resolution on food and nutritional care in the hospitals of the Council of Europe 2002
29 Recommendations for Nutrition Risk Screening (Concil of Europe, November 2002) The assessement of nutritional risk should take into account nutritional status and the severity of disease. The nutrition risk screening method should be evidence based, in order to identify the patients who may benefit from nutritional support. The nutrition risk screening method should be easy to use ans simple to understand. The influence of age, growth and sex should be taken into consideration when the nutritional risk of the patient is determined. A system of on-going review of nutritional risk should be mandatory for all patients, regardless of their (initial) nutritional risk. Studies sould be undertaken to develop and validate simple screening methods, aimed for use in hospitals and primary health care sector. Identification of a patient at nutritional risk should be followed by a thorough nutritional assessement, a treatement plan including dietary goals, monitoring of food intake and body weight, and adjustement of treatment plan. Standards of practise for assessing and monitoring nutritional risk/status, should be developed at a national and European level.
30 Actiepunten 1. Op nationaal en Europees niveau zouden standaard richtlijnen voor het opstarten en beëindigen van nutritionele ondersteuning moeten opgesteld worden. Definiëring van ondervoeding door ziekte, die algemeen aanvaard wordt en gebruikt als klinische diagnose. Opgenomen in DRG ernst van de aandoening/severity classes
31 Huidige definitie van malnutritie Protein-calorie malnutritie : % gewichtsverlies mild < 10 % matig % ernstig > 20 % Significante marasmus IBW < 85 % S-albumine < 2.5 mg/dl Onmogelijkheid tot voedselinname > 7 d (International Classification of Diseases (9th revision))
32 Actiepunten 2. Van alle patiënten zou eveneens het nutritioneel risico routinematig moeten bepaald worden vóór of bij de opname, en nadien éénmaal per week gedurende het ziekenhuisverblijf moeten herhaald worden. Erkenning van een screeningsmethode NRS: aanbevolen op Europees niveau (ESPEN guidelines for nutrtitional screening, Clin.Nutr.2003:22(4): ) Screeningsprotocol
33 Nutritionele screenings methode Vereisten : gebruik door de bestaande (para-)medische staf betrouwbaar en gevalideerd praktisch - simpel - snel uitvoerbaar gemakkelijke interpreteerbaar goedkoop kost effectief
34 Nutritionele screenings methode Anthropometric variables : BMI, MUAC Serum proteins (albumine, prealbumine,...) MUST : Malnutrition Universal Screening Tool SGA : Subjective Global Assessement MNA : Mini Nutritional Assessement NRI : Nutrition Risk Index NRS : Nutritional Risk Screening
35 Nutritionele screenings methode NRS (Nutritional Risk Screening) ESPEN 2002 gebaseerd op ernst van malnutritie én de verhoogde behoeften resulterend uit de ziektetoestand includeert tevens patienten «at-risk» voor malnutritie (bv. trauma) gevalideerd tov. gecontroleerde nutritionele trials Clin Nutr (3):
36 Actiepunten 3. Screening naar ondervoeding moet gevolgd worden door een nutritioneel behandelingsplan voor de patiënten die een risico vertonen. Dit nutritioneel behandelingsplan zou tenminste wekelijks moeten aangepast worden, aan de hand van gegevens over voedselinname, gewichtsverlies en andere nutritionele en klinische gegevens. - Procedure voor een nutritioneel behandelingsplan
37 Actiepunten 4. Nutritionele screening en opvolging zou moeten worden opgenomen in de accrediteringsstandaard voor ziekenhuizen. Nutritieteam binnen elk ziekenhuis
38 Nutritieteam Erkenning van een gespecialiseerd en multidisciplinair team in elk ziekenhuis (artsen, diëtisten, verpleegkundigen, apothekers, management team) Financiering van dit Nutritieteam Officieel mandaat vastleggen van de verantwoordelijkheden van elke discipline binnen het Nutritieteam Continu opleidingsprogramma voor leden van het Nutritieteam, die op hun beurt zorgen voor opleiding van de andere gezondheidswerkers in het ziekenhuis
39 Nutritieteam Opdracht : Uitwerking van procedures voor - Screening van ondervoeding - Behandeling van ondervoeding - Opvolging van het nutritioneel behandelingsplan - Evaluatie van de globale nutritionele strategie van het ziekenhuis
40 Interactie 1ste - 2de (3de) lijn gezondheidszorg Gezien de constante afname van de hospitalisatieduur, is een ziekenhuisoverschrijdende aanpak aangewezen: - Contact tussen ziekenhuizen en eerstelijnszorg - Informatieoverdracht over voedingstoestand van patiënten via patiëntendossier - Patiënten informeren over het belang van een goede voedingstoestand
41 Nationaal Voedings- en Gezondheidsplan België Historiek : Europese context en aanbevelingen 2005 : opstart vanuit federaal met 10 werkgroepen December 2005 : IMC voorstelling definitief plan Januari 2005 : aftoetsing binnen Vlaamse gemeenschap Actiepunten : Implementatie multidisciplinair nutritieteam in elk ziekenhuis Nationale richtlijnen voor een nutritioneel behandelingsplan
42 Besluit 1. Aanbevelingen voor onderzoek Prevalentie van ondervoeding in Belgische ziekenhuizen Economische impact van ondervoeding Evaluatie van nutritionele actieplannen en procedures
43 Besluit 2. Beleidsmatige aanbevelingen Implementatie en financiering van een nutritieteam in elk ziekenhuis op basis van algemene richtlijnen Nationale richtlijnen voor een nutritioneel behandelingsplan Opnemen van de kost van nutritionele screening en ondersteuning in de globale therapeutische behandelingskost
The RIGHT food is the best medicine
The RIGHT food is the best medicine Nutritie Support Team : Dr G..Lambrecht, E. Museeuw, N. Baillieul Dienst gastro-enterologie: Dr. G. Deboever Dr. G. Lambrecht Dr. M. Cool Inhoud Ondervoeding Voedingsbeleid
Nadere informatieBasisgegeven. Nutritioneel assessment via KP. Doelstellingen nutritieteam. Malnutritie bij gehospitaliseerde patiënten
Nutritioneel assessment via KP Luc Van Looy - AZ Sint-Augustinus, Wilrijk Basisgegeven Malnutritie bij gehospitaliseerde patiënten nten: Frekwent Aanwezig bij opname de novo tijdens hospitalisatie Schadelijk
Nadere informatieBasisvoedingszorg: terug naar de essentie. Bart Geurden RN, PhD
Basisvoedingszorg: terug naar de essentie Bart Geurden RN, PhD INHOUD Inleiding Het ideale voedingsbeleid Barrières Toekomst Inleiding Definitie Ondervoeding is een voedingstoestand waarbij een tekort
Nadere informatieMalnutritie. Screening en Behandeling. Bart Geurden, RN, PhD
Malnutritie Screening en Behandeling Bart Geurden, RN, PhD INHOUD 1. Inleiding en probleemstelling 2. Definitie van malnutritie 3. Komt dit vaak voor: prevalentie 4. Wat zijn oorzaken en gevolgen van malnutritie
Nadere informatieVoorkomen en beheersen van ondervoeding: Nuttig en haalbaar?
Voorkomen en beheersen van ondervoeding: Nuttig en haalbaar? oprof. Dr. T. Defloor oprof. Dr. M. Grypdonck odr. K. Vanderwee olic. I. Bocquaert olic. M. Lardennois olic. B. Folens Opbouw Inleiding Definiëring
Nadere informatie11/6/2006. Oorzaken. Screening in de Geriatrie. Ondervoeding is frequent. Dienst BMI Albumine <3.5 g% Prof Dr M.Vandewoude G 15-40 16-60
11/6/006 Screening in de Geriatrie Prof Dr M.Vandewoude Universitair Centrum Geriatrie Ondervoeding is frequent Dienst BMI Albumine
Nadere informatie(Mal)nutritie op geriatrische ziekenhuisdiensten van richtlijn tot inventarisatie
Symposium E=verpleegkunde 2 (Mal)nutritie op geriatrische ziekenhuisdiensten van richtlijn tot inventarisatie I.Bocquaert, A.Heyneman, M.Lardennois, K.Vanderwee, B.Folens T.Defloor & M.Gobert Manutritie
Nadere informatieTabel 6. Overzicht van gevalideerde (screenings)instrumenten voor (risico op) ondervoeding
Tabel 6. Overzicht van gevalideerde (screenings)instrumenten voor (risico op) ondervoeding Screeningsinstrument + ontwikkelaar Onderdelen Setting waarin gevalideerd Validiteit Benodigde tijd Subjective
Nadere informatiePlaats: Institut Jules Bordet Studie uitgevoerd in 2012 door J. Cantarero M. Csergö, Dr. E.Toussaint, M. Moreau, N. Hallot, Y. Lalami, D.
Evaluatie van (het) ondervoedings(risico) in een Oncologisch Daghospitaal. Resultaten van een studie gevoerd in 2012-20132013 Plaats: Institut Jules Bordet Studie uitgevoerd in 2012 door J. Cantarero M.
Nadere informatieOndervoeding bij ouderen. J.P.Baeyens Co-Chair European Nutrition for Health Alliance
Ondervoeding bij ouderen J.P.Baeyens Co-Chair European Nutrition for Health Alliance Overzicht presentatie Wie is de European Nutrition for Health Alliance? Wat betekent voeding? 4 problemen: 1. Niemand
Nadere informatieScreening en behandeling van ondervoeding: een MUST voor verpleegkundigen
Screening en behandeling van ondervoeding: een MUST voor verpleegkundigen Renaldo Secchi 3 juni 2010 Inhoud Introductie Wat is ondervoeding? Gevolgen van ondervoeding? Prevalentie van ondervoeding Voeding
Nadere informatieOndervoeding bij hulpbehoevende ouderen thuis en in een thuisvervangende omgeving
Ondervoeding bij hulpbehoevende ouderen thuis en in een thuisvervangende omgeving Screening, preventie en behandeling van ondervoeding bij ouderen: nut, bijwerkingen en kosten-efficiëntie Dr. Wim Janssens
Nadere informatieHenri is nooit speciaal ziek geweest. Hij rookt dagelijks enkele sigaretjes en hij drinkt nog regelmatig zijn pintjes.
Henri 86 jaar Henri is een jaar geleden opgenomen in het woonzorgcentrum. Henri is nooit speciaal ziek geweest. Hij rookt dagelijks enkele sigaretjes en hij drinkt nog regelmatig zijn pintjes. Thuis ging
Nadere informatieNutritional Risk Screening (NRS 2002)
Nutritional Risk Screening (NRS 2002) Bron: Kondrup, J., Rasmussen, H. H., Hamberg, O., Stanga, Z., & ad hoc ESPEN Working Group (2003). Nutritional Risk Screening (NRS 2002): a new method based on an
Nadere informatieADVIES VAN DE WETENSCHAPPELIJKE EPERTENGROEP ONDERVOEDING VAN HET NATIONAAL VOEDING- EN GEZONDHEIDSPLAN VOOR BELGIE 1
ADVIES VAN DE WETENSCHAPPELIJKE EPERTENGROEP ONDERVOEDING VAN HET NATIONAAL VOEDING- EN GEZONDHEIDSPLAN VOOR BELGIE 1 Inleiding SCREENING OP ONDERVOEDING EN EVALUATIE VAN DE VOEDINGSTOESTAND (NUTRITIONAL
Nadere informatieVOEDING BIJ LEVERLIJDEN
VOEDING BIJ LEVERLIJDEN Ivo Duysburgh Jeoffrey Schouten AZ Nikolaas Lever Functies eliminatie van vetoplosbare afvalstoffen (gal) productie van detergent, nodig in vetvertering (gal) productie van eiwitten,
Nadere informatieVluchteling en ondervoed
Vluchteling en ondervoed Herkennen en behandelen Marianne Zwolsman Dietist kindergeneeskunde UMCG Wat bespreken we Ondervoeding wereldwijd Vormen van malnutritie Vluchteling in Nederland Herkennen van
Nadere informatieDr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG
Nutritional assessment and body composition Dr. Harriët Jager, diëtist-onderzoeker UMCG Inhoud Nutritional Assessment: wat, waarom, hoe? Methoden body composition Aanbevelingen voor de praktijk Ziektegerelateerde
Nadere informatieVASTSTELLEN EN AANPAKKEN VAN ONDERVOEDING: SIMPEL TOCH ANTWERPEN 20 APRIL 2017
VASTSTELLEN EN AANPAKKEN VAN ONDERVOEDING: SIMPEL TOCH ANTWERPEN 20 APRIL 2017 Wie ben ik? Dr.André FRANCK Bestuurslid Huisartsenvereniging Wilrijk Lic.Gerontologie Medisch Voedingsdeskundige VOEDINGS-
Nadere informatieIk ben oud en. www.sodexo.com
Ik ben oud en ik wil ook wat www.sodexo.com Inhoud Gevolgen van ouder worden Ondervoeding 1. Definitie van ondervoeding 2. Prevalentie ondervoeding 3. Oorzaken van ondervoeding 4. Kenmerken van ondervoeding
Nadere informatieSituering algemene en universitaire ziekenhuizen
Situering Sinds 1 januari 2005 moet ieder Vlaams ziekenhuis een periodieke evaluatie maken van de kwaliteit van de zorgen in het eigen ziekenhuis. Dit staat beschreven in het kwaliteitsdecreet van 17 oktober
Nadere informatieOuderen, kanker en ondervoeding
Ouderen, kanker en ondervoeding Lisette CPGM de Groot Wageningen Universiteit, Wageningen Malnutrition / ondervoeding Stratton, 2003: a state of nutrition in which a deficiency or excess of energy, protein
Nadere informatieVoeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD
Voeding en beweging bij patiënten tijdens en na de behandeling Martine Sealy, MSc, RD Onderzoeker Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing Disclosure belangen spreker: M. Sealy Geen (potentiële)
Nadere informatieRichtlijn ondervoeding bij patiënten met kanker
Richtlijn ondervoeding bij patiënten met kanker Jolanda Chua-Hendriks Wat is evidence-based? Niet: volledig of uitsluitend gebaseerd op evidence (wetenschappelijk bewijs) Wel: ontwikkeld volgens (5 stappen)
Nadere informatieEpidemiologie van ondervoeding en cachexie bij kankerpatiënten
Epidemiologie van ondervoeding en cachexie bij kankerpatiënten Criem Marie-Cathérine Onco-diëtiste Oncologisch centrum 08 december 2012 Oncologie: een probleem? Kanker Incidentie, n= Mortaliteit, n= Man/Vrouw
Nadere informatieStudent login: DDJVCRAI
https://socrative.com/ Student login: DDJVCRAI Malnutritie bij ouderen An Gers diëtiste, docent voeding Thomas More campus Turnhout Er zullen in België in 2050 drie keer meer tachtigjarigen zijn vergeleken
Nadere informatieVoedingstoestand meten met SGA. Hans Brandts
Voedingstoestand meten met SGA Hans Brandts Ondervoeding bij Dialyse Patienten Prevelentie bij Subjective Global Assessment (SGA) Studies N % Ondervoed Young, 1991 Kawaguchi,1996 Cianciaruso,1995 Enia,
Nadere informatieVERPLEEGKUNDIGE ZORG. 3.2 Ondervoeding
3.2 Ondervoeding Het probleem van ziektegerelateerde ondervoeding in ziekenhuizen is al jaren bekend. De prevalentie is hoog (20-40 procent bij volwassenen en kinderen) en zonder systematische screening
Nadere informatieOndervoeding herkennen
18 TOEPASSING IN DE PRAKTIJK Ondervoeding herkennen in het Centrum voor Ouderengeneeskunde Amsterdam Vergelijking van instrumenten Janneke Schilp promovendus, afdeling Gezondheidswetenschappen, Vrije Universiteit
Nadere informatieParenterale voeding op een thoracale heelkunde afdeling
Parenterale voeding op een thoracale heelkunde afdeling Apr. Barbara Deleenheer Symposium VVKVM 14 december 2013 Overzicht Inleiding Methodologie Resultaten Conclusie Inleiding (1/7) Thoracale heelkunde:
Nadere informatieOndervoeding. 1.1 Begrippen
1 Ondervoeding Wanneer is er sprake van ondervoeding? Welke soorten ondervoeding zijn er? En wat is eraan te doen? Voor een antwoord op deze en andere vragen volgt eerst een uiteenzetting van de diverse
Nadere informatieMultidisciplinaire aanpak van IBD
Antwerpse Geneeskundige Dagen 12/09/2014 Multidisciplinaire aanpak van IBD Tom Moreels UCL Cliniques Universitaires Saint-Luc Hépato-Gastroentérologie tom.moreels@uclouvain.be Inflammatoir darmlijden dunne
Nadere informatie27/09/2018. Casus. Impact van chirurgie. Impact van voeding. thv spijsverteringsstelsel postoperatief voedingsbeleid. anesthesie herstel
Ingrijpen op de foregut : wat als het begin van het eetkanaal verstoord wordt? Perspectief van de diëtist Floor Wynants - Eveline Vanhalewyck Competentiecentrum klinische voeding Voeding Chirurgie Impact
Nadere informatieAanpak van ondervoeding bij kanker: screening, sonde- en bijvoeding. Sanne Mouha Competentiecentrum klinische voeding
Aanpak van ondervoeding bij kanker: screening, sonde- en bijvoeding Sanne Mouha Competentiecentrum klinische voeding Inhoud Inleiding Screening Aanpak na screening Energie-en eiwitrijke voeding Drinkvoeding
Nadere informatieOndervoeding bij Ouderen 14/11/2013. S. Lonterman; Klinisch Geriater
Ondervoeding bij Ouderen 14/11/2013 Inhoud Presentatie Definitie Ondervoeding Verschillende schalen Ouderen Centrum & Ondervoeding HagaZiekenhuis & Ondervoeding Eigen Onderzoek Voedingsgebied Supplementen
Nadere informatieEffect van voeding en malnutritie op sarcopenie. symposium 'Voeding bij de geriatrische zorgvrager'
Effect van voeding en malnutritie op sarcopenie symposium 'Voeding bij de geriatrische zorgvrager' Stany Perkisas 30/04/2019 Wat moet je straks wijzer zijn? Waarom sarcopenie op een voedingssymposium?
Nadere informatieGezondheidsraad. 29 november Daan Kromhout Commissievoorzitter Vicevoorzitter Gezondheidsraad. Gezondheidsraad
Gezondheidsraad 29 november 2011 Gezondheidsraad Daan Kromhout Commissievoorzitter Vicevoorzitter Gezondheidsraad Het adviesproces Adviesaanvraag: 18 augustus 2009 7 vergaderingen van multidisciplinaire
Nadere informatieImplementatie van screening naar ondervoeding in een Belgisch ziekenhuis stappenplan
Implementatie van screening naar ondervoeding in een Belgisch ziekenhuis stappenplan Auteurs: Sabrina Mattens - UZ Brussel Lia Reynders, Astrid Wijenbergh, Gwen Pieters ZNA Els Vercruyssen GasthuisZusters,
Nadere informatiePG-SGA en de preventieve en interdisciplinaire kijk op ondervoeding. Docent Voeding en Diëtetiek
PG-SGA en de preventieve en interdisciplinaire kijk op ondervoeding Priya Dewansingh, MSc Promovenda Clinical Malnutrition Docent Voeding en Diëtetiek Promotor: Prof. Dr. Cees van der Schans Co-promotor:
Nadere informatieFrailty en ondervoeding doet (veel) vallen
www.hhzhlier.be 1 h.-hartziekenhuis vzw Frailty en ondervoeding doet (veel) vallen Ann Gryp, Hoofdverpleegkundige geriatrie Frailty Frailty heeft te maken met kwetsbaarheid. Frailty zegt iets over de ernst
Nadere informatieWELKOM! 1 vrijdag 7 oktober 2016
WELKOM! 1 Programma 18.00 Voeding op leeftijd Aspecten van voeding en metabolisme op oudere leeftijd Ingrid Gisbertz, MDL arts voedingsteam 18.20 Als gewoon eten niet meer lukt; indicaties en procedure
Nadere informatieOndervoeding als Minimaal Klinisch Gegeven (MKG)
Ondervoeding als Minimaal Klinisch Gegeven (MKG) AZ Nikolaas Sint-Niklaas Peter Fontaine Directeur Beleidsinformatie 09 11 2006 Inhoud Ziekenhuisfinanciering: van kosten naar pathologie. MKG in de ziekenhuisfinanciering
Nadere informatieDe NVD heet je van harte welkom bij deze sessie!
De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! Onderzoeksresultaten ondervoeding op de revalidatie afdeling in het verpleeghuis Judith van Zwienen Hoe is het allemaal begonnen Eerste DV&V award Aanleiding
Nadere informatieBetter in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen. zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws
Better in, better out, goede voeding voor en na een operatie bij ouderen zaterdag 15 maart 2014, Marion Theuws Wie werkt er samen met een diëtist? Wie houdt rekening met voeding bij de behandeling? Slaat
Nadere informatie1/04/2015 FRAILTY & ONDERVOEDING WAT IS ER AAN DE HAND? INHOUD INLEIDING. Inleiding Frailty en voeding Model Risico
FRAILTY & ONDERVOEDING WAT IS ER AAN DE HAND? 1 INHOUD Inleiding Frailty en voeding Model Risico Traject Onderzoeksindicatie Discussie Besluit 2 INLEIDING 3 1 FRAILTY EN VOEDING Klinisch syndroom? Geen
Nadere informatieWerkgroep 4 Meetinstrumenten en meetmethodes
Werkgroep 4 Meetinstrumenten en meetmethodes Werkgroepleden Astrid Lanslots, diëtist Thuiszorg Mark en Maas Martin van Leen, verpleeghuisarts en manager Advies- en BehandelCentrum Avoord Zorg & Wonen Inleiding
Nadere informatieWat is het doel van voedingsscreening? Voedingsscreening:
Proces Voedingszorg Screening Behandeling Monitoring SNAQ / MUST / PG-SGA SF Risico op ondervoeding Behoefte Inname Plan Monitoring Evaluatie + Aanpassing Patiënten Nutritional assessment triage Van screening
Nadere informatiePrediabetes : ontwikkelt iedereen diabetes? Wie screenen en hoe? C. De Block Endocrinologie-Diabetologie Voorzitter Diabetes Liga
Prediabetes : ontwikkelt iedereen diabetes? Wie screenen en hoe? C. De Block Endocrinologie-Diabetologie Voorzitter Diabetes Liga Inhoudsweergave Wie is at risk & Diagnose Prevalentie Klinisch belang van
Nadere informatieVoeding voor gezondheidswinst
Voeding voor gezondheidswinst Voeding voor patiënten is méér dan nutriënten 2 feb 2017, Dr. Nicole de Roos Voedingsproblemen? Die gaan wel weer over... Voedingsproblemen? Die pakken we aan! We zijn meer
Nadere informatieDe screening en (dieet)behandeling van ondervoeding in het Diakonessenhuis Utrecht/Zeist
De screening en (dieet)behandeling van ondervoeding in het Diakonessenhuis Utrecht/Zeist Een analyse van de screening en (dieet)behandeling van ondervoeding in het Diakonessenhuis Utrecht/Zeist, het schrijven
Nadere informatie8.2 Ondervoeding. 72 Inspectie voor de Gezondheidszorg
8.2 Ondervoeding Het probleem van ziektegerelateerde ondervoeding in ziekenhuizen is al jaren bekend. De prevalentie is hoog (20-40 procent bij volwassenen en kinderen) en zonder systematische screening
Nadere informatieVroege herkenning en behandeling van ondervoeding in het ziekenhuis
Vroege herkenning en behandeling van ondervoeding in het ziekenhuis Uitgangspunten: Vroege herkenning: - binnen 24 uur na opname - hoogrisicopatiënten tijdens polikliniekbezoek Snelle en optimale behandeling
Nadere informatieKennis en expertise Centrum klinische wondzorg. Prevalentie van wonden in Europa en België
Kennis en expertise Centrum klinische wondzorg. Prevalentie van wonden in Europa en België Luc Gryson Coördinator WOUND-Ex expertisecentrum van HUBrussel Moeilijk te helen wonden De prevalentie van moeilijk
Nadere informatieVoedingbijhoofdhals-en slokdarmkanker: Wanneer aanvullende voeding opstarten?
Voedingbijhoofdhals-en slokdarmkanker: Wanneer aanvullende voeding opstarten? Peter Schepens Diëtist Oncologie AZ Sint-Lucas Brugge Inhoud 1. Belang van screening op de voedingstoestand van de patiënt
Nadere informatieBerekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016
70 kg Berekening energiebehoefte en meting lichaamssamenstelling bij ALS, zinvol? Dea Schröder, Coby Wijnen, Ilse Batten 2016 Voedingstoestand Daling van het gewicht (BMI) en ALSFRS-R gerelateerd, wijst
Nadere informatieVerwezenlijkingen binnen de krachtlijn ondervoeding van het federaal voedingsen gezondheidsplan voor België (FVGP-B)
1 Verwezenlijkingen binnen de krachtlijn ondervoeding van het federaal voedingsen gezondheidsplan voor België (FVGP-B) Symposium Ondervoeding bij hulpbehoevende ouderen thuis en in een thuisvervangende
Nadere informatieOver voeding en ondervoeding
Over voeding en ondervoeding 2 november 2012 Over voeding en ondervoeding Inaugurele rede Feike van der Leij Lector Health & Food Lectoraat Food, Health & Safety beste onderwijs = onderzoek onderzoek =
Nadere informatieSymptomen in de Palliatieve Fase
Symptomen in de Palliatieve Fase Internationale dag Palliatieve zorg Limburg 2015 Marieke van den Beuken- van Everdingen 36 symptomen die bij > 10% voorkomen vermoeidheid obstipatie snelle verzadiging
Nadere informatieTFI en de voedingstoestand op Curaçao. Francis van Eijndhoven NASKHO congres ouderenzorg 25 februari 2012
TFI en de voedingstoestand op Curaçao Francis van Eijndhoven NASKHO congres ouderenzorg 25 februari 2012 inhoud!! Onder-, over- en gezond gewicht: definitie bij ouderen!! MUAC als maat voor BMI!!.gewicht
Nadere informatieImplementatie van GLIM criteria en Sarcopenie richtlijn in de praktijk. Heidi Zweers
Implementatie van GLIM criteria en Sarcopenie richtlijn in de praktijk Heidi Zweers Disclosure-slide Geen belangenverstrengeling te melden CV Lid van NAP PhD student voeding bij Mitochondriële ziekten
Nadere informatieVoedingsadviezen bij orthopedische ingrepen. Dr. D Souza Ranjini
Voedingsadviezen bij orthopedische ingrepen Dr. D Souza Ranjini Dag van de Geriatrie: orthogeriatrie 02.10.14 13.10.14 20.10.14 Wat staat patiënt te doen wat betreft voeding pre- en postoperatief Pre-operatief
Nadere informatieEvidence based Medicine II Korte casus III
Evidence based Medicine II Korte casus III Sil van Cauwenberghe Melissa De Henau Tutor: Chelsey Plas Clinicus: Prof. Dr. Waelput 17/02/15 pag. 1 Inhoud Probleemlijst Differentiaaldiagnoses Cyste Lymfekliermetastase
Nadere informatieCoRPS. 'Cancer survivorship' onderzoek in Zuid Oost Nederland: van epidemiologische bevindingen naar interventies
'Cancer survivorship' onderzoek in Zuid Oost Nederland: van epidemiologische bevindingen naar interventies Center of Research on Psychology in Somatic diseases Lonneke van de Poll Franse, Integraal Kankercentrum
Nadere informatieKwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans
1 Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergoot op negatieve gezondheidsuitkomsten (functiebeperkingen,opname
Nadere informatieVroege herkenning en behandeling van ondervoeding in Nederlandse Verpleegen Verzorgingshuizen ACHTERGRONDINFORMATIE
Vroege herkenning en behandeling van ondervoeding in Nederlandse Verpleegen Verzorgingshuizen ACHTERGRONDINFORMATIE December 2008 INLEIDING Uit de LPZ meting van 2007 blijkt dat in verpleeg- en verzorgingshuizen
Nadere informatieArteriële verstijving en vitamine K tekort
Arteriële verstijving en vitamine K tekort CSO: Prof. Dr. S. Heymans, Cardiologist President R&D: Dr. P. Kleikers, MD Feb_2018 Wat? Arteriële verstijving is een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatziekten
Nadere informatieVoedingsmanagement in de Psychiatrie
Voedingsmanagement in de Psychiatrie Anneke van Hellemond, diëtist Anneke Wijtsma, diëtist 1 Inhoud presentatie Voedingsproblemen Overgewicht Metabool syndroom Verwijzen naar gespecialiseerd diëtist Behandelwijze
Nadere informatieVoeding bij kanker. Rolverdeling diëtist, patiënt en verpleegkundige. Multidisciplinaire Zorg: Samen Werken. Liesbeth Haverkort MSc - 10 januari 2014
Voeding bij kanker Rolverdeling diëtist, patiënt en verpleegkundige Multidisciplinaire Zorg: Samen Werken Liesbeth Haverkort MSc - 10 januari 2014 Rolverdeling en interactie patiënt - diëtist - verpleegkundige
Nadere informatieKoorts. Diagnostische valkuilen bij de oudere patiënt
Koorts Diagnostische valkuilen bij de oudere patiënt Koorts Sinds de Oudheid weet men dat verhoogde lichaamstemperatuur een teken van ziekte kan zijn Vanaf 16-17 e eeuw worden thermometers ontwikkeld 1868
Nadere informatiePostoperatief opklimmende voeding
1 Postoperatief opklimmende voeding Wetenschappelijke evidentie en praktijk Kelly Van Gasse Klinische diëtiste 2 Inhoudsopgave ERAS Preoperatief beleid Factoren die: De gastro-intestinale functies bepalen
Nadere informatiePreventie ondervoeding in woonzorgcentra
Preventie ondervoeding in woonzorgcentra Inhoud 1. Waarom een (onder)voedingsbeleid in het WZC? 2. Doel draaiboek preventie ondervoeding in WZC 3. Inhoud draaiboek preventie van ondervoeding in woonzorgcentra
Nadere informatieHartfalen bij verpleeghuisbewoners; waar liggen de uitdagingen?
Hartfalen bij verpleeghuisbewoners; waar liggen de uitdagingen? Drs. Mariëlle AMJ van der Velden-Daamen Prof. Dr. Jan PH Hamers Prof. Dr. Hans Peter Brunner la Rocca Dr. Frans ES Tan Prof. Dr. Jos MGA
Nadere informatieDe NVD heet je van harte welkom bij deze sessie!
De NVD heet je van harte welkom bij deze sessie! Angela Fleming en Yvonne Verhulst, Ter Gooi Diëtistendagen 2016 4 De meerwaarde van de diëtist bij de behandeling van de klinische COPD patiënt. Angela
Nadere informatieOndervoeding bij ouderen
Ondervoeding bij ouderen Caroline Boomkamp Klinisch geriater Bernhoven Inhoud Definities Screening en assessment Prevalentie Oorzaken Gevolgen Behandeling van ondervoeding Definitie geriatrische patiënt
Nadere informatieVoeding en Ouderen. Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit. Symposium Voeding en Ouderen - november 2014 -
Voeding en Ouderen Lisette CPGM de Groot; Wageningen Universiteit Symposium Voeding en Ouderen - november 2014 - Heel oud worden: 115 (NL) of 122 (F) Ouder worden? Levensverwachting 2013 man: 79,4 jaren
Nadere informatieVoeding bij diabetes. Erik Muls, MD, PhD Endocrinologie - Voeding Universiteit Leuven. Ede, 08.02.2011
Voeding bij diabetes Erik Muls, MD, PhD Endocrinologie - Voeding Universiteit Leuven Ede, 08.02.2011 DIABETES ATLAS, 3rd ed, IDF 2006 2007 2025 Total population (millions) 6600 7900 Adult population (millions)
Nadere informatieWat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg
Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl
Nadere informatieA Behandelt u patiënten met voetwonden? ja nee* B Is de uitkomst van patiënten met diabetische ja nee voetwond(en) geregistreerd?
Inclusiecriteria: Patiënten geclassificeerd met de Texasclassificatie. Per patiënt wordt de wond met de ernstigste graad aan enig been geteld, mocht er sprake zijn van een recidief nadat de wond volledig
Nadere informatieOuderen en ondervoeding
Ouderen en ondervoeding Rens Henquet, Kaderarts ouderengeneeskunde Angela van Liempd, Huisarts/medisch directeur RCH Ellen Mathijssen, Diëtist De Wever Inleiding Casus Ondervoeding in de huisartsen praktijk,
Nadere informatieStructuur van het verhaal
Spanningsvelden bij toegankelijkheid van zorg : ICURO symposium 19/10/2012 Mind the Gap (s) : zorg voor gezondheid reikt verder dan financiële toegankelijkheid van ónze gezondheidszorg Prof. Em. Yvo Nuyens
Nadere informatieVoedingsevaluatie en Voedingstechnieken Topic 3
Voedingsevaluatie en Voedingstechnieken Topic 3 Module 3.4 Voedingsevaluatie van gehospitaliseerde kinderen Olivier Goulet Leerdoelstellingen Beseffen hoe ondervoeding ontstaat en hoe patiënten moeten
Nadere informatieCasus oudere vrouw met COPD
Casus oudere vrouw met COPD Een casus: Mevrouw de Wit 73 jarige vrouw 2003 tot 2005 herhaalde heupfracturen, kunstheup links Osteoporose Sinds een aantal jaren COPD gold 3, matige ziektelast Echtgenoot
Nadere informatieNutritional Risk Screening (NRS 2002): a new method based on an analysis of controlled clinical trials.
Nutritional Risk Screening (NRS 2002) Kondrup, J., Rasmussen, H.H., Hamberg, O., Stanga, Z. & an ad hoc Espen Working Group (2003) Nutritional Risk Screening (NRS 2002): a new method based on an analysis
Nadere informatieROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES. Gebracht door Nadieh Verhoest
ROL VAN DE DIËTISTE IN HET ONCOLOGISCH PROCES Gebracht door Nadieh Verhoest Programma Nationaal kankerplan Kankercachexie Voedingsplan bij cachexie Andere voedingsrichtlijnen Nationaal kankerplan L. Onkelinx
Nadere informatieOndervoeding bij de geriatrische patiënt de geriatrische patiënt
Home no. 6 December 2014 Eerdere edities Verenso.nl Ondervoeding bij de geriatrische patiënt de geriatrische patiënt Floor Neelemaat, Diëtetiek en Voedingswetenschappen, Interne Geneeskunde, VUmc, Amsterdam
Nadere informatieVergrijzing van de bevolking in België
Frailty / kwetsbaarheid bij ouderen Nele Van Den Noortgate Diensthoofd Geriatrie Universitair Ziekenhuis Gent Oostende, 27 maart 2015 Vergrijzing van de bevolking in België www.statbel.fgov.be/studies/paper10_nl.pdf
Nadere informatieDefinities, diagnostiek, prevalentie en determinanten van ondervoeding bij ouderen
Definities, diagnostiek, prevalentie en determinanten van ondervoeding bij ouderen Prof. dr. Dimitri Beeckman Verplegingswetenschap en Vroedkunde Universiteit Gent SYMPOSIUM Ondervoeding bij hulpbehoevende
Nadere informatieNood aan duidelijkheid?! Liesa Verhaeghe
Nood aan duidelijkheid?! Liesa Verhaeghe 1 Inhoud 1. Aanleiding 2. Planning 3. Literatuurstudie 4. Protocolontwikkeling 5. Opleiding 6. Kennistest 7. Besluit 2 1 Aanleiding Prevalentiecijfers Europees
Nadere informatieOndervoeding in revalidatiecentra Resultaten, discussie en afspraken. Projectteam: Dorijn Hertroijs Coby Wijnen Hinke Kruizenga
Ondervoeding in revalidatiecentra Resultaten, discussie en afspraken Projectteam: Dorijn Hertroijs Coby Wijnen Hinke Kruizenga Aanleiding onderzoek Ondervoeding sinds 2010 prestatie indicator (PI) voor
Nadere informatieHet syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen. David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek
Het syndroom van Klinefelter: Screening en opvolging van metabole afwijkingen David Unuane Endocrinologie Klinefelter Kliniek Achtergrond Het Klinefelter syndroom(ks): Genetisch kenmerk extra X-chromosoom:
Nadere informatie29-6-2011. Jeroen de Wilde, Arts M&G-onderzoeker JGZ 4-19 CJG Den Haag 29 juni 2011 2. Ondergewicht = Westerse landen: 2-15% Asian enigma
Jeroen de Wilde, Arts M&G-onderzoeker JGZ 4-19 CJG Den Haag 29 juni 2011 2 29 juni 2011 1 Ondergewicht = A. Een gewicht of BMI onder een bepaalde grenswaarde Gewicht naar lengte, per geslacht Gewicht naar
Nadere informatiePart A: Glycated hemoglobin A1c as a screening tool for detection of type 2 diabetes?
Part A: Glycated hemoglobin A1c as a screening tool for detection of type 2 diabetes? Part B: Evaluation of point-of-care instruments for glycated hemoglobin A1c testing in an ambulant hospital setting
Nadere informatie9 e Post-O.N.S. Meeting
9 e Post-O.N.S. Meeting Neutropenie & Antibiotica resistentie Heleen Klein Wolterink Research verpleegkundige Medische Oncologie UMC Utrecht Schiphol introductie Neutropenie: Definitie Symptomen MASSC
Nadere informatieIND N I D CA C T A IE E TPN
Indicaties en contra-indicaties TPN Life Long Learning ESPEN VVKVM Sabeth De Waele 14-06-2007 Indicaties en contra-indicaties TPN 1. DEFINITIE A. ALGEMEEN B. TPN 3. CONTRA-INDICATIE 4. BESLUIT 1. DEFINITIE
Nadere informatie19/10/2017. Overview. 1. Inleiding. 1. Inleiding 2. Zin en onzin van diëten 3. Voedingsinterventie 4. Casus Gust. Vele studies met zelfde besluit
Sarcopenie: In beweging Kathleen Gerits, diëtiste Competentiecentrum klinische voeding Overview 1. Inleiding 1. Inleiding Vele studies met zelfde besluit Beweging Voeding algemene richtlijnen: Adequate
Nadere informatie23 april 2015 Dr. Hilde Pincé (UZ Leuven- KU Leuven) Dr. Ingrid Mertens (FOD Volksgezondheid)
23 april 2015 Dr. Hilde Pincé (UZ Leuven- KU Leuven) Dr. Ingrid Mertens (FOD Volksgezondheid) Pentalfa sessie ICD-10-BE Pentalfa sessie ICD-10-BE Wat zijn mogelijke financiële gevolgen voor uw ziekenhuis?
Nadere informatieVan keukendiëtist naar klinische voedingsspecialist: een win-win situatie!
Van keukendiëtist naar klinische voedingsspecialist: een win-win situatie! Rian van Schaik Diensthoofd diëtetiek/diëtist IZ AZ Sint Lucas Brugge Theo Niewold Vakgroep voeding en Gezondheid Departement
Nadere informatie10 jaar CARVASZ: Wat brengt de toekomst? Dr Jita Hoogerduijn Lectoraat Verpleegkundige en Paramedische Zorg voor Mensen met Chronische Aandoeningen
10 jaar CARVASZ: Wat brengt de toekomst? Dr Jita Hoogerduijn Lectoraat Verpleegkundige en Paramedische Zorg voor Mensen met Chronische Aandoeningen Trends (VWS, 2011) Demografische verandering: steeds
Nadere informatie