Together we power the future.

Transcriptie

1 Nieuw: Variabele Speed Starter PowerXL DE1 Eevoudiger ee motor i toeretal regele bestaat iet! Nieuw: Easy Vetilatio xcomfort Blisterpakket Voorgeprogrammeerd e klaar voor gebruik! Nieuw: NexiTech oodverlichtig Betrouwbaarheid, stijl e kwaliteit i éé. Hadige tools Praktische tools voor toepassig va de ieuwe orm IEC op Together we power the future. Schrijf u i voor de xcomfort traiige Om xcomfort-huisautomatiserig zo goed e effi ciët mogelijk te istallere, biedt Eato u de mogelijkheid om kosteloos traiige te volge. Op os katoor te Hegelo of Zaltbommel. U kut deeleme aa de xcomfort traiige Basis, Gevorderde of Smart Home Cotroller. Meer ifo via Same lere e iovere Same make we elektrotechiek. Eé va de redee waarom Eato u graag persoolijk otmoet. Om keis te dele e same oplossige te creëre voor uw projecte. Daaraast biede we gebruikers va Eato kwaliteitsproducte regelmatig ee voordeel met iteressate acties. Neem cotact met os op voor ee afspraak of schrijf u i voor éé va oze eveemete via Eato e Cooper budele krachte Met de overame va Cooper biedt Eato u éé va de grootste e breedste producte- e diesteportfolio s op de elektrotechische markt. Same biede we oplossige om cruciale eergiemaagemet-uitdagige va vadaag e morge het hoofd te biede. Volg os op

2 Mag1010 Mag1010 Itro Colofo Ihoudsopgave Titel: Subtitel: Uitgegeve door: Mag1010 NEN Elektrotechisch magazie Vakblad voor de NEN-orm gebruiker i de ET-istallatiebrache. NEN-Uitgeverij Vliderweg AX Delft Postbus GB Delft telefoo: (015) fax: (015) mag1010@e.l website: PvE elektrotechische ispecties De overheid trekt zich steeds verder terug va prevetief toezicht op de veiligheid va gebouwe e istallaties. De wettelijke plicht va woig- e gebouweigeare plus werkgevers om te zorge voor ee veilige verblijfs- e werkomgevig blijft echter gewoo i stad. Otstaat er overhoopt brad, letsel of ecoomische schade da diee eigeare e werkgevers juridisch zelf aa te toe alles te hebbe gedaa om dat te voorkome. Zij staa i dat geval het sterkst waeer zij al hu elektrotechiek periodiek late ispectere volges alle daarop va toepassig zijde orme. E dit bij voorkeur door ee gecertificeerd bedrijf of ispecteur, oder objectief e oafhakelijk toezicht va ee daartoe aageweze istatie, met als eidresultaat ee waterdicht ispectierapport. Wie zich daarmee aatoobaar houdt aa alle va toepassig zijde orme heeft bij ee juridisch geschil ee gerechtvaardigd vermoede va overeestemmig met wat i wetgevig va hem wordt geëist. De elektrotechische ispectiemarkt werkt daarom al jare aa de certificerig va haar eige vakbekwaamheid e oafhakelijkheid. Oder meer hierdoor rake steeds meer werkgevers e gebouwbeheerders ook zelf doordroge va het ut e de oodzaak va ee periodieke ispectie va hu elektrotechische istallaties, e alle daarop aageslote elektrische arbeidsmiddele, zoals machies, gereedschappe e apparate. E aders eise i toeemede mate hu brad-, letsel- e gevolgschadeverzekeraars dat wel. Uitgever: Aboemete: Digitale ieuwsbrief: NEN-Uitgeverij Jaaraboemet e 121,50 excl. 6% BTW voor 8 ummers. Aboemete die gedurede het jaar igaa worde aar rato bereked. Opzeggige uitsluited schriftelijk vóór 1 ovember. Bij iet tijdige opzeggig wordt het aboemet automatisch met ee jaar verlegd. Voor opgave ieuwe aboemete, wijzigige e/of klachte over bezorgig: NEN Klateservice (015) of via aboemete@e.l. Naast Mag1010 publiceert NEN maadelijks de gratis digitale ieuwsbrief ElektroMail. Aamelde via Zie ook: Leverigsvoorwaarde: zie Advertetieverkoop: Bladformule: Redactie: Hoofdredacteur: Acquire Media BV Bart va der Wal Esmeralda va Milge Dokter va Deeweg BC Zwolle telefoo: (038) fax: (038) evamilge@acquiremedia.l website: Mag1010 is ee oafhakelijk vakblad voor fuctioarisse betrokke bij elektrotechische istallaties i bouw, utiliteit, zorg e idustrie. Als vakblad voor de ET-istallatiesector geeft het blad iformatie over de NEN 1010 e alle daarmee verbad houdede orme. Mag1010 iformeert over de otwikkelig e toepassig va orme voor de dagelijkse praktijk va otwerpers, adviseurs, istallateurs, producete e toeleveraciers. Mag1010 houdt lezers op de hoogte va techische otwikkelige, productiovaties, wet- e regelgevig e voorschrifte i de elektrotechische- e istallatiebrache. De iformatie wordt i praktische, toegakelijke, korte e duidelijke tekst geschreve. De materie wordt met veel praktijkvoorbeelde toegelicht. Teves verduidelijkt de redactie de iformatie met veel foto s, tekeige e grafieke. NEN-Uitgeverij Mag1010 telefoo: (015) fax: (015) mag1010@e.l Harrie Heemskerk telefoo: harrieheemskerk@metacom-sbc.com Nieuwe NEN 1010 voor meer da 90% Europees Sterke Nederladse ispraak des te belagrijker Nieuw Werkblad 64 i NPR 5310 Duidelijkheid bij ispectie aardlekschakelaars Door deze otwikkelige worde documete als cotracte, bestekke, ispectierapporte e certificate, iclusief alle orme waaraar daari wordt verweze, i de elektrotechiek juridisch og belagrijker da ze al ware. Bij rechtszake blijke de elektrotechische ispectierapporte echter og altijd aa alle kate te rammele. Dat is de ervarig va verschillede experts, die bij elektrotechische geschille worde igeschakeld door rechters e advocate. Daarom heeft bracheorgaisatie Ueto-VNI het zogehete Programma va Eise (PvE) voor elektrotechische veiligheidsispecties late otwikkele. Aa de had daarva kue opdrachtgevers same met hu elektrotechische ispecteurs oder meer bepale wat er precies wordt geïspecteerd, e op welke wijze dit wordt gerapporteerd. Het stadaard PvE Veiligheidsispecties wil op deze wijze zorge voor meer duidelijkheid tusse opdrachtgevers e opdrachtemers va elektrotechische ispecties. Itusse heeft NEN twee ieuwe werkblade i de NPR 5310 gepubliceerd. Het zij richtlije voor de ispectie va aardlekschakelaars e pv-istallaties. Wat ook daarover zij te veel misverstade otstaa. Wilt u hierop reagere? Graag! Dat ka met ee aar Mag1010@e.l Harrie Heemskerk, hoofdredacteur Aa dit ummer werkte mee: Vormgevig: Druk: Kim Kamphuis, Be Kamphuis, Stefa Driesse, Jorie Rijtjes e Yvette va Groeige Eidredactie: Fimke Duursma Has Heppeer Bureau voor grafische vormgevig, Zoetermeer ifo@hasheppeer.l De Swart, De Haag Lezersgroepe: Elektrotechische istallateurs gericht op bouw, utiliteit, zorg e idustrie (laag-, midde- e hoogspaig) Zelfistallerede bedrijve e istellige Eigeare e beheerders va gebouwe e istallaties Techisch otwerp e advies voor elektrotechiek e telematica Ispectiedieste e bureaus Igeieurs- e architectebureaus Aaemers B+U (groot) Bouw- e woigtoezicht gemeete Toeleveraciers, producete, fabrikate, groothadel Machie- e apparatebouwers Aadrijf- e besturigstechiek Opleidige, vakoderwijs Mag1010 wordt verspreid oder aboees e daaraast oder kopers va NEN-orme voor de ET-istallatiesector. Oplage: exemplare. Frequetie: Mag1010 verschijt 8 maal per jaar. Auteursrecht e aasprakelijkheid: Het auteursrecht voor de redactioele ihoud va Mag1010 wordt voorbehoude. Vermeigvuldigig e/of verspreidig va het geheel of dele va de ihoud is slechts toegestaa a schriftelijke toestemmig va de uitgever. Copyright 2015 NEN Uitgeverij. Uitgever e redactie betrachte de grootst mogelijke zorgvuldigheid bij de samestellig va Mag1010. Zij aavaarde echter gee aasprakelijkheid voor verstrekte techische gegeves e prijze. ISSN: NEN, het Nederlads Normalisatie-istituut, is gecertificeerd volges NEN-EN-ISO 9001:2000 voor het otwikkele e uitgeve va orme e het advisere over de toepassig erva. Itegraal beheer, oderhoud, ispectie e certificatie ET-ispectierapport als juridisch documet 24 Verder i dit ummer Mag1010 Kort 6 Normieuws 31 Cogres Ispectere i 2020 : Programma va Eise voor ET-veiligheidsispecties 34 Aatal betrokke partije is sterk gegroeid Nieuw leve i ormalisatie vermogeselektroica 40 Nieuwe producte 44 Traiige & Ageda 50 Leveracierspagia 51 4 Mag Mag

3 Mag1010 Kort Kort Nieuws Oder Redactie va Fimke Duursma Speciale paele schuie dake i BIM Klimaatgarat Solar uit Ridderkerk komt op de website va MEP Cotet als eerste met CAD- e Revit-tekeige voor zoepaele speciaal voor schuie dake. De tekeige zij ope source te dowloade. MEP Cotet is ee bibliotheek met actuele, grafische artikeliformatie voor de istallatietechiek. Deze iformatie wordt gebruikt bij het same bouwe e otwerpe i BIM. I MEP Cotet zij de gegeves beschikbaar va zo 200 artikele. Wekelijks kome daar ieuwe producte bij, zoals ook de zoepaele va Klimaatgarat Solar. Opdak e idak Er is bij ieuwbouw e reovatieprojecte steeds meer vraag aar idak zoepaele i plaats va opdak. Bart Wasik, directeur va Klimaatgarat Solar: Vawege de toeemede vraag hebbe wij ervoor gekoze om alle schui-dak opstellige voor zowel opdak als idak beschikbaar te make voor het BIM-otwerpproces, zodat deze vooraf igeteked kue worde. De CAD- e Revit-modelle zij ook gratis te dowloade op de website va Klimaatgarat Solar zelf. Makkelijker zoeke i MEP Cotet De website met grafische artikeliformatie i MEP Cotet, voor het itegraal otwerpe va istallaties i BIM, maakt ee stevige groei door. Imiddels staa de product ge geves va ruim 200 fabrikate olie. Daarmee groeide ook de oodzaak va ee goede zoekfuctie. De website is u over zichtelijker e de producte zij seller te vide. Ee product zoeke is ee stuk makkelijker de hoeveelheid iformatie per artikel groeit. De geworde door de toegevoegde zoekbalk. Etim-artikeldata va elk product zij u te raadplege op het ieuwe tabblad Etim Artikeldata. Via ee uitklapfilter vike gebruikers éé of meerdere opties aa, waara met ee druk op Etim staat voor elektrotechisch iformatie de kop de resultate getood worde. Ook is model. Ook is er ee extra pagia toegevoegd er i de oderdele Fabrikate e Categorie waar gebruikers de Europea MEPcotet ee zoekfuctie toegevoegd. Voorhee kode Stadard (EMCS) kue dowloade. Alle bezoekers ervoor kieze om i het productoverzicht allee af beeldige of allee iformatie va de EMCS. Deze stadaard geeft gebruikers de artikele op de verieuwde website voldoe aa ee product te toe. Nu kue ze ook beide zekerheid va goede kwaliteit, de juiste iformatie tegelijkertijd zie. e goed fuctioere i ee Revit-project. Nieuwe pagia s Het aatal producte eemt iet allee toe, ook Parkstad Ispecties: opdracht Defesie Parkstad Ispecties i Rasdaal gaat haar ispecties voor het Miisterie va Defesie verder uitbreide. I 2014 voerde het ispectiebureau al de veiligheidsispecties uit va elektrische istallaties i diverse militaire objecte i Noord-Nederlad. Defesie heeft beslote de opdracht met ee jaar te verlege. I 2014 bedroeg de waarde va de aabestedig (vijf maade). Dit jaar is de waarde opgelope tot (ee heel jaar). Tie adere ispectiebureaus schreve zich i voor de opdracht va het Miisterie va Defesie, Commado Diestecetra (CDC). Parkstad Ispecties wo de aabestedig vawege de gebode prijs/kwaliteitsverhoudig. De opdracht geldt voor laagspaigsistallaties i de provicies Groige, Frieslad, Drethe, Overijssel e Gelderlad. Eerder heeft Defesie al de veiligheidsispecties va stookistallaties i heel Nederlad voor 2014 e 2015 aa Parkstad Ispecties uitbesteed. Parkstad Ispecties Parkstad Ispecties is ee advies- e ispectiebureau voor elektrotechische istallaties, arbeidsmiddele e gasistallaties. Tot de opdrachtgevers behore zowel lokale horeca- e adere MKBoderemers, als gemeete, grote oderwijsistellige e de rijksoverheid. Het bedrijf telt 30 medewerkers verspreid over het lad, die worde aagestuurd vauit het hoofdkatoor i Rasdaal (Parkstad Limburg). PV-carport voor de auto Kort Mag1010 De Duitse zoepaelefabrikat Solarwatt werkt aa ee pv-carportsysteem dat thuis uit zoe-eergie ee e-auto ka oplade. Het systeem wordt geleverd compleet met dakstructuur e motagemiddele. De bijbehorede Eergy Maager helpt gebruikers om zo veel mogelijk zelf opgewekte zoestroom ook zelf te gebruike. I de auto ka ook ee tijdelijk overschot aa zoe-eergie worde gebufferd, om later door de opwekker zelf te worde verbruikt. Zo hoeft er mider te worde teruggeleverd aa het eergiebedrijf. Het Solarwatt Carport System is otwikkeld voor de elektrische modelle va BMW, de BMW i3 e i8. Maar het ka i pricipe iedere auto lade e ook huishoudelijke apparate va stroom voorzie. Goedkoop oplade Het Solarwatt Carport System wekt zoe-eergie op met de zoepaele op de carport e ka worde gekoppeld aa pv-paele op het dak va Maar de zo schijt atuurlijk iet elke dag. Om de BMW ook op bewolkte dage op te lade, kiest het systeem automatisch het momet waarop de elektriciteit het goedkoopst is. Daarvoor maakt het gebruik va de prijze va de eergieleveracier. Eergy Maager Met de bijbehorede Solarwatt Eergy Maager kue gebruikers hu eergieverbruik iregele. kue zij bovedie het ideale tijdstip kieze om hu BMW i op te lade. Zo helpt de Eergy Maager om zo veel mogelijk zelf opgewekte stroom ook zelf te gebruike, e mider afhakelijk te worde va het cetrale elektriciteitset. De starterskit bevat ee eergiemeter, basis statio, twee wadcotactdoze e motagetools e is ook aa te sluite op bestaade pv-systeme. de bijbehorede woig. Door ook de verwachte zoekracht te toe, Mider vals alarm i Brabat Siemes gaat de meldkamer va de Veiligheidsregio Brabat-Zuidoost i Eidhove moderisere met ee Opebaar Meldsyteem (OMS). Daara wordt de apparatuur bij de circa 600 aageslote beveiligde gebouwe verieuwd. Het ieuwe OMS moet leide tot mider loze meldige e uitrukke. De regio Brabat-Zuidoost heeft bie ee gezamelijk aabestedigstraject met Veiligheidsregio Brabat-Noord eveees voor Siemes gekoze. De cocessie gaat i op 1 jauari volged jaar, e duurt miimaal vijf jaar. Betere doormeldig Alle verbidige i het ieuwe OMS zij type 1-aasluitige, die garat staa voor ee doormeldig va hoge kwaliteit. De ieuwe alarmotvagers i de meldkamer, ook beked als piepers, e de iovatieve SiLie Duo Wireless-doormelders bij de aboees make de bedrijfszekerheid extra iformatie aar de bradweer doorgestuurd. Doordat de cetralist zo meer izicht krijgt i welke acties odig zij, zal het aatal odeloze meldige og verder afeme. Opebaar Meldsysteem Volges NEN 2535 moete gebouwe met ee bradmeldistallatie waari kwetsbare groepe mese verkere, zoals ziekehuize, bradmeldige automatisch doorgeve aa de meldkamer va de regioale bradweer. De pade i kwestie worde daartoe via ee doormelder compleet. Vauit de bradmeldistallaties wordt bovedie aageslote op het OMS va de veiligheidsregio. 6 Mag Mag

4 Mag1010 Kort Kort Mag1010 Limburgs grootste zoecetrale Limburgs grootste zoecetrale wordt dit jaar og groter. Reiigigsdiest Rd4 i Heerle otwikkelde vorig jaar al ee zoecetrale, opgebouwd uit maar liefst 1012 paele. Kortgelede heeft techisch diestverleer Cofely de aabestedig biegehaald voor ee uitbreidig met og ees 672 zoepaele. Dit als oderdeel va het MVO-beleid va Rd4. I totaal levert de zoecetrale ee reductie op va to CO 2 per jaar. Ook bie dit cotract verzorgt Cofely vijftie jaar het oderhoud e beheer va de pv-istallaties. Flike CO 2 -reductie Wil Sijstermas, directeur Rd4: We zij er trots op dat wij met os eergie-iitiatief ee cocrete bijdrage levere aa Palet voor ee meer duurzame toekomst. Ook Ruud Vleugels, commercieel directeur Met het ieuwe pv-systeem ka Rd4 jaarlijks ruim 431,4 kwp aa zoe-eergie opwekke. Deze lokaal geproduceerde herieuwbare eergie draagt bij aa de doele zoals uiteegezet i het ambitiedocumet Palet. Dat staat voor Parkstad Limburg Eergie Trasitie, het va Cofely Zuidoost, is trots: Naast de zoepaele die we i 2014 istalleerde, heeft Cofely ook i 2015 ee passede oplossig gerealiseerd. Ee tweede pv-systeem met ee mooi resultaat: de totale CO 2 -reductie voor Rd4 bedraagt 35% over haar totale verbruik. ambitiedocumet waari het Parkstad bestuur haar visie uiteezet op de eergievoorzieig i de regio Heerle tot het jaar zoepaele uit Brabat Orage Solar Power gaat i West-Brabat ee zoepaelefabriek bouwe met ee productiecapaciteit va zo zoe paele. Same zij die goed voor ee schappe: ze zij licht va gewicht e buigzaam, waardoor ze op ee veel groter aatal type dake geïstalleerd kue worde. Ook zij ze i verschillede mate leverbaar. vermoge va 70 MW. De fabriek moet werk gaa biede aa 60 mese. Vacatures I fase 2 va het project wordt i de fabriek ee Fase 1, bestaade uit ee productielij va 15 MW aa zoepaele, wordt i het derde kwartaal va 2015 opgeleverd. Met de opeig va de ieuwe fabriek hoopt de directie de terugkeer va de Europese zoeidustrie i te luide. Waar i de afgelope jare i Europa e ook i Nederlad de zoepaeleproductie grotedeels verdwee is, is dit het startschot voor ee revival, kodige Guust Verpaale (directeur) e Walter va Loo (oprichter, i de ieuwe fabriek bedraagt i totaal ogeveer 5 miljoe euro. Dit zal ee wezelijke bijdrage levere aa de regioale werkgelegeheid. Flexibele zoepaele I fase 1 va het project va Orage Solar Power wordt i de fabriek ee productielij va 15 MW gebouwd voor stadaard zoepaele e de zogeaamde Mooflex-modules. Deze flexibele productielij va 55 megawatt gebouwd voor stadaard zoepaele. Deze productielij zal eid 2015 gaa draaie. Guust Verpale: Orage Solar Power wil duurzame zoepaele va hoge kwaliteit producere, voorzie va de ieuwste techologieë. Maar de mese make uiteidelijk het verschil. I de komede periode krijgt het wervig- e selectietraject om die rede oze volle aadacht. liks op de foto) aa. De directe ivesterig zoepaele kee ee aatal uieke eige- Heel Hollad Zot : lokale istallateur Het project Heel Hollad Zot wil de zoe-eergiemarkt weer terugbrege aar de lokale e regioale pv-istallateur. Dit iitiatief is opgezet door ee aatal specialiste i de zoe-eergiebrache. Door de route va groothadel aar de afemers kort te houde, wil Heel Hollad Zot bovedie de hoogste kwaliteit gaa biede tege ee zo laag mogelijke prijs. Kie: Iovatiepla Frisse Schole Het bieklimaat i schole laat vaak zwaar te wese over. Te weiig vetilatie, te hoge CO 2 -waardes, e ee te hoog eergieverbruik. Dat is iet allee slecht voor de gezodheid va leerkrachte, maar ook voor de prestaties va de leerlige. Daarom gaa istallateurs, architecte, de Techische Uiversiteit Nijmege e de Gemeete Frisse iovatie Eidhove oder aavoerig va de Stichtig Oder de projectaam FINN (Frisse iovatie voor Kie (Koopput Iovatie Elektrotechiek) ee schole) gaa zij werke aa ee fris e eergiezuiig bieklimaat voor schole. Het FINN-team totaalcocept voor frisse schole otwerpe. Het Frisse Schole project stimuleert schole heeft i iterviews met docete e kidere om mider eergie te verbruike e tegelijkertijd gevraagd hoe hu ideale school eruit ziet. De het biemilieu te verbetere. Om te begie izichte die dat opleverde, zij opgeteked i het hebbe ze daartoe same het Ispiratiedocumet Ispiratiedocumet e worde meegeome i Frisse schole als vertrekput opgesteld. ee totaalcocept. De TU/e gaat het fysieke effect va het bieklimaat op docete e leerlige oderzoeke. Ook deze resultate hebbe ivloed op het uiteidelijke cocept. Co-creatie Adrie va Duije, directeur Stichtig Kie: Bij de bouw va schole wordt vaak va alles gevraagd aa directies e docete i de hoek va de techiek. Maar er wordt meestal iet stilgestaa bij wat voor he e de leerlige echt belagrijk is. Bij Frisse Schole staa de mese voor wie we bouwe e istallere cetraal. Stichtig Kie heeft wethouder Schreurs va de gemeete Eidhove gevraagd uit te kijke aar ee school waar de uiteidelijke totaaloplossig va FINN als eerste ka worde toegepast. De wethouder zal dit doe. Zoe-eergiespecialist e iitiatiefemer Arja Eikeleboom: Veel va de huidige collectieve zoe-eergieprojecte zij opgezet door met overheidsgeld gefiacierde orgaisaties. Partije waar de echte keis va zoepaele vaak otbreekt. Kemerked voor veel va deze orgaisaties is dat zij zake doe met heel uiteelopede aaemers. E die moete op hu beurt weer heel verschillede pv-istallateurs ihure. Wij vide dat dit veel efficiëter ka. Lagere prijs De aapak va Heel Hollad Zot wordt iet duurder: Juist door rechtstreeks met aa bieders uit de regio te werke, kue wij ee hogere kwaliteit pv-istallatie levere voor vaak ee et zo scherpe of zelfs lagere prijs. Kopers hebbe daarbij het voordeel dat zij de service krijge va ee bedrijf i de eige regio. Dit is teves ee stimulas voor de lokale ecoomie. Tevredeheidsoderzoek Wie via Heel Hollad Zot paele wil kope, wordt i cotact gebracht met lokale specialiste. Elk traject wordt afgeslote met ee tevredeheidsoderzoek. Mocht de istallateur i de regio, om wat voor rede da ook, iet op tijd of aar tevredeheid het werk kue uitvoere, da zorgt Heel Hollad Zot dat ee collega-istallateur lagskomt. Zo hebbe klate ook de garatie dat storige ooit lag blijve ligge. Om klate over de streep te trekke, otvagt elke deelemer aa Heel Hollad Zot ee digitaal exemplaar (e-book) va Op Zoekracht Vooruit, ee zoe-eergiegids geschreve door Arja Eikeleboom zelf. 8 Mag Mag

5 Mag1010 auteur Harrie Heemskerk Mag Nieuwe NEN 1010 voor meer da 90% Europees Sterke Nederladse ispraak des te belagrijker De ieuwe laagspaigsorm NEN 1010 die komed ajaar door NEN gepubliceerd wordt is voor meer da egetig procet Europees va ihoud. Maar juist die Europese eise zij mede door Nederlad bepaald. E adere ieuwe eise hebbe we tegegehoude of aagepast. Daarom is het va het allergrootste belag dat Nederlad blijft zorge voor ee sterke ispraak i het Europese elektro techische ormalisatieproces. E dat het Nederladse elektrotechische bedrijfsleve, e adere orgaisaties die bij deze sector betrokke zij, het ormalisatiewerk blijve odersteue. Dat is het pleidooi va prof. dr. ir. Sjef Cobbe va de Techische Uiversiteit Eidhove. Zelf is hij daarom voorzitter va de Techische Commissie bij de Nederladse Hoofdcommissie die i os lad veratwoordelijk is voor NEN De kwaliteit, betrouwbaarheid e veiligheid va de opebare elektriciteitsvoorzieig e elektrische istallaties i Nederlad behoort og altijd tot de beste va Europa, zo blijkt uit iteratioale statistieke. Wij eme iet allee izichte over va Europa, Europa eemt ook keis over va Nederlad Dat wil Sjef Cobbe op de eerste plaats beadrukke. Ook de elektrotechische istallaties i woige, gebouwe e de ifra structuur zulle aar zij ischattig over het algemee og aar behore fuctioere. Maar er zal heel wat moete gebeure om dit i de toe - komst zo te houde. Ook dat staat voor hem vast. Daarom werkt de Techische Commissie bij NEN oder zij voorzitterschap aa ee grodige verieuwig va de laag spaigsorm NEN Deze wordt u voor meer da 90 procet Europees va ihoud. Editie 2015 va NEN 1010 wordt op 1 september dit jaar gepreseteerd tijdes ee groot NEN 1010-Cogres i de Jaarbeurs Utrecht. E later die maad tijdes de vakbeurs Elektrotechiek Daara mag de ieuwe versie va de orm metee worde toegepast, zo stod te leze i het vorige artikel over de ieuwe laagspaigsorm. Met deze ieuwe NEN 1010 komt de huidige versie uit 2007 te vervalle. E dat is maar goed ook, meet Sjef Cobbe, wat er is itusse heel veel gebeurd. Niet allee i techische zi, ook politiek, juridisch, maat schappelijk e ecoomisch is de wereld sel aa het veradere. Bij al deze atioale e vooral ook iteratioale ot wikke lige kue e moge we als Nederlad iet og verder achterop rake. Ook dat stod te leze i de vorige drie afleverige i de serie over de ieuwe laagspaigsorm. I dit vierde artikel gaat de voorzitter va de Techische Commissie i op de aderede techisch/ihoudelijke wijzigige. Dat zij er zo veel, dat hij zich moet beperke tot de hoofdlije. Het wordt dus slechts ee tipje va de sluier. Duurzame eergie vraagt om ieuwe orme, ook op laagspaigsgebied. De hoog- e laagspaigsvoorzieige gaa immers i toeemede mate itegraal samewerke. Trasitie Om te begie schetst Cobbe de huidige situatie i elektrotechisch Nederlad e Europa. I zij oge mag de Nederladse elektrotechiek weliswaar og altijd tot de beste va Europa worde gereked, de istallaties i de meeste bestaade woige, gebouwe, fabrieke e ifrastructuur zij vaak al vele tietalle jare oud. De belastig erva is i de tusseliggede periode echter sterk i omvag toege ome, e vooral heel aders va karakter geworde. Tegelijkertijd moete al deze laagspaigsistallaties same met de huidige opebare elektriciteitsette de komede jare stap voor stap uitgroeie tot itelligete, De etbeheerders wille daarom graag meeprate e deke over de laagspaigsistallaties, die eidgebruikers op hu oderstatios aasluite. iteractieve e vooral duurzame istallaties. Dit i verbad met de bie Europa overeegekome milieudoelstellige voor de komede deceia. De gestelde doele kue allee worde gehaald bij ee gresoverschrijdede trasitie va de bestaade covetioele ette e istallaties aar iovatieve smart grids, waarop decetraal opgewekte duurzame eergie i twee richtige wordt gecombieerd met aavullede covetioele elektriciteit. Europa Sjef Cobbe houdt zich dagelijks met deze materie bezig. Niet allee als weteschapper aa de TU/e, daaraast is hij bij etbeheerder Alliader veratwoordelijk voor de etspaigskwaliteit e -veiligheid. E ames Netbeheer Nederlad is hij voorzitter va de commissie die bij NEN 10 Mag Mag

6 Mag1010 Mag1010 NEN-Cogres: De ieuwe NEN 1010 Komed ajaar verschijt a acht jaar ee geheel verieuwde editie va de Nederladse laagspaigsorm NEN 1010 (lees meer daarover i bijgaad artikel). Wat beteket dat voor uw medewerkers, uw orgaisatie e uw projecte? Hoe kut u uw orgaisatie het beste voorbereide op de wijzigige? Deze e og veel meer vrage worde beatwoord tijdes ee groot cogres va NEN over i deze sector, hu lopede projecte, e de NEN 1010 op de activiteite va professioals de ieuwe NEN 1010, op 1 september i de eige orgaisaties. Jaarbeurs Utrecht. Het eveemet is op de eerste plaats bedoeld Moete ze bijvoorbeeld hu medewerkers late voor oderemige i de elektrotechiek. bijschole? Wat gebeurt er met bestaade Cetraal staat de impact va de ieuwe cotracte e afsprake met opdrachtgevers? Daaraast is het NEN 1010-Cogres gericht op oderwijsistellige e docete. Wat zij bijvoorbeeld de gevolge voor de ihoud va het lesmateriaal? Aa het defiitieve cogresprogramma wordt og gewerkt. U leest er alles over i de volgede editie va Mag1010. Wilt u op de hoogte blijve va het NEN 1010-Cogres, schrijft u zich da i voor de gratis ieuwsbrief Elektromail op veratwoordelijk is voor de techische ihoud va de ieuwe NEN Wat, zegt hij, de etbeheerders wille atuurlijk ook meeprate e deke over de laagspaigsistallaties die op de publieke ette worde aageslote. Die gaa immers steeds iteractiever samewerke met de opebare elektriciteitsvoorzieig. Dat ka iet zoder goede iteratioale afsprake, ofwel elektrotechische orme. Zo tachtig procet va alle rubrieke i de ieuwe NEN 1010 is veraderd Harmoisatie Voor hoogspaig zij de orme al iteratioaal gelijk. De laagspaigsorme verschille i Europa og va lad tot lad, maar worde stapje voor stapje ook steeds meer met elkaar i overeestemmig gebracht. Dat laatste gebeurt bie ee zogehete Europees harmoisatieproces. NEN 1010 I os lad is het ormalisatieproces als volgt igericht. Bij het Nederlads Normalisatie-istituut NEN is ormcommissie NEC 64 veratwoordelijk voor de samestellig va de atioale laagspaigsorm NEN Zij houdt zich als Hoofdcommissie oder voorzitterschap va Rie Booe (Netbeheer Nederlad) vooral bezig met het elektrotechische ormalisatieproces op zichzelf. Oder deze Hoofdcommissie (NEC 64) zij drie subcommissies actief: De Techische Commissie oder voorzitterschap va Sjef Cobbe verwerkt i NEN 1010 de laagspaigseise uit de modiale ormreeks IEC 60364, waarover bie Europa overeestemmig is - e og wordt - bereikt. Deze overeestemmig wordt vastgelegd i zogehete harmoisatiedocumete (HD s), die door alle EU-lidstate worde overgeome i hu atioale laagspaigsorm. Bij os is dat NEN Waeer specifieke omstadighede of wetgevig i ee lad dat vereise moge de afzoderlijke lidstate daar og extra atioale bepalige aa toevoege. Ook daarover oordeelt i os lad de Techische Commissie va NEC 64. Hetzelfde gebeurt i de adere EU-lidstate. Hierdoor groeie de atioale laagspaigsorme bie Europa steeds meer aar elkaar toe. Vadaar de term harmoisatie. NPR 5310 Daaraast houdt de Iterpretatiecommissie oder voorzitterschap va Piet Maas (oud-etbeheerder) zich bezig met de iterpretatie va de NEN 1010-eise i de Nederladse Praktijkrichtlij NPR Deze wordt ook u weer aa de ieuwe NEN 1010 aagepast. Deze Iterpretatiecommissie ket specifieke werkgroepe voor de afzoderlijke werkblade i de NPR 5310 (lees meer over twee ieuwe werkblade i de volgede artikele). Nieuwe stijl Als derde is er de Implemetatiecommissie. Die werkt oder voorzitterschap va Be Aartma (Ueto-VNI) oder meer aa de otwikkelig va ee geheel ieuwe stijl, structuur e opbouw voor de NEN Dat is echter ee tijd roved karwei. Daarom verschijt de ieuwe NEN 1010 De elektrotechiek ka allee maar igewikkelder worde, meet prof. dr. ir. Sjef Cobbe va de Techische Uiversiteit Eidhove. Dat kue ieuwe orme echt iet simpeler make. Zelf geeft hij oder meer leidig aa het PQ-lab. va 2015 og i zij vertrouwde vorm. Wat, aldus Cobbe: De huidige versie va NEN 1010 is u bija acht jaar oud. Als we og lager wachte met de techisch/ihoudelijke verieuwig rake we echt te ver achterop bij de rest va Europa. Veel NL-bepalige verdwije dit jaar zelfs helemaal uit NEN 1010 Bovedie bregt deze ieuwe editie al meer da geoeg veraderige voor de elektrotechische bedrijfstak met zich mee, zo mag blijke uit zij woorde: Zo tachtig procet va alle rubrieke i NEN 1010 is gewijzigd. Soms zij dat kleie wijzigige, soms ook grote aapassige. Helft NL-bepalige verdwee De Techische Commissie heeft op de eerste plaats alle geoemde harmoisatiedocumete (HD s) waarover de afgelope acht jaar bie Europa overeestemmig is bereikt, vertaald aar de ieuwe NEN Cobbe: Sids het verschije va de huidige editie va NEN 1010 i 2007 zij zo 25 va de 35 dele va de Europese IEC-HD reeks verieuwd. Die hebbe we allemaal i de ieuwe NEN 1010 verwerkt. Daaraast hebbe we alle specifieke Nederladse bepalige i de huidige NEN 1010 goed bekeke, beoordeeld e aagepast. Veel va de NL-bepalige zulle i de ieuwe NEN 1010 zelfs helemaal iet meer terugkome. Medische ruimte De meest igrijpede gevolge hierva zulle te vide zij i Deel 7 va de ieuwe NEN Dat gaat over ET-istallaties i bijzodere ruimte e op bijzodere 12 Mag Mag

7 Hét platform voor oafhakelijke ispecteurs! Mag1010 De TU/e ivesteert mometeel veel i ieuwe oderzoeks- e oderwijsfaciliteite. Zij wil vooral ee groee uiversiteit zij. De studeteaatalle elektrotechiek vertoe weer ee opgaade lij. Meer iformatie? ifo@ikeur.l Telefoo: terreie : Diverse Nederladse rubrieke zij vrijwel geheel uit dat deel verdwee, of opgegaa i de algemee hoofdstukke. Adere hoofdstukke uit deel 7 zij igrijped gewijzigd. Zo gaa de Nederladse Klasse 0, 1, 2 e 3 voor elektrotechische istallaties i medisch gebruikte ruimte op i de Europese Groepe 0, 1 e 2. Maar we hebbe lag iet alle veraderigsvoorstelle vauit Europa overgeome De huidige NEN 1010 vereist i Klasse 3 het geïsoleerd opstelle va istallaties. De ieuwe Groep 2 biedt ook de mogelijkheid ee vereffeigssyteem bie het zogeoemde patiëtegebied te istallere met ee sterputstructuur. Daari ka de impedatie va bepaalde aasluitige zo laag worde gemaakt, dat er bij overhoopte defecte gee hoge strome door het meselijk lichaam kue gaa. Daar is tegewoordig alle aageslote medische apparatuur zelf al tege beveiligd, i overeestemmig met de jogste Europese productorme op dit gebied. Zwevede ette, zoals die tot op hede i bepaalde Nederladse operatiekamers og zij voorge schreve, worde hierdoor overbodig. Allee al deze veraderig is voor de Nederladse medische e istallatiewereld zo igrijped, dat de Iterpretatiecommissie heeft beslote og dit jaar hierover ee werkblad i de NPR 5310 te publicere. Daaraast zij er ook geheel ieuwe oderwerpe aa NEN 1010 toegevoegd, zoals de aasluitig va laadpale voor elektrische auto s. Nieuwe verschijsele Verder laat hij zie dat de meeste wijzigige te make hebbe met de sterk veraderede karakteristieke va de belastige door iovatieve e itelligete istallaties. Die zij het gevolg va verschijsele e begrippe als PQ e PF, Cos-phi, THD-I e THD-U, e EMD, EMI e EMC. Sjef Cobbe heeft er bij de TU/e zelfs ee speciaal laboratorium voor igericht. Dit alles heeft i de ieuwe NEN 1010 ook gevolge voor oder meer de toegelate strome door de ul. E voor de irichtig va de systeme voor aardig e vereffeig, plus de i- e extere gecoördieerde bliksem- e overspaigsbeveiligig. Bij dit alles gaat het iet meer allee om de veiligheid, maar ook om fuctioaliteit e cotiuïteit va de elektriciteitsvoorzieig. Bradveilige kabels Als laatste - maar zeker iet obelagrijkste - veraderig wijst de TC-voorzitter op de toepassig va elektriciteitskabels i gebouwe. Daarover verschijt biekort ee ieuwe afzoderlijke Nederladse orm, NEN Deze wordt door ee speciale werkgroep va de Mag

8 Mag1010 Mag1010 Hoofd- e subcommissies NEC 64 Normcommissie NEC 64 bij NEN is veratwoordelijk voor de samestellig va de ieuwe NEN 1010, die dit jaar verschijt. Zij houdt zich als Hoofdcommissie oder voorzitterschap va Rie Booe (Netbeheer Nederlad) vooral bezig met het elektrotechische ormalisatieproces op zichzelf. Daaroder zij drie subcommissies actief: De Techische Commissie oder voorzitterschap va Sjef Cobbe (Netbeheer Nederlad) verwerkt i NEN 1010 de modiale eise i de IEC reeks, e de zogehete harmoisatiedocumete waarover bie Europa overeestemmig is e og wordt bereikt. Lees meer hierover i bijgaad artikel. De Iterpretatiecommissie houdt zich oder voorzitterschap va Piet Maas bezig met de iterpretatie va de NEN 1010-eise i de Nederladse Praktijkrichtlij NPR Deze wordt ook u weer aa de ieuwe NEN 1010 aagepast. De Iterpretatiecommissie ket specifieke werkgroepe voor de afzoderlijke werkblade i de NPR Als derde is er de Implemetatiecommissie. Die werkt oder voorzitterschap va Be Aartma (Ueto-VNI), parallel aa de techisch/ihoudelijke verieuwig va NEN 1010 door de Techische Commissie, aa ee ieuwe stijl, structuur e opzet voor de volgede ieuwe editie va deze orm. De Techische Commissie bestaat uit de volgede lede: J.F.G. Cobbe, Netbeheer Nederlad, voorzitter M. Arts, Netbeheer Nederlad J.J. de Breems, KEGROB H. Brui, Keteq P. Castemiller, Hager G. de Groot, Ueto-VNI M.J. Kobilsek, Fedet J.C. de Koig, Groupe Scheider J.Th.N. Koig, Ueto-VNI R. Niehoff, Fedet L. va der Sade, NVIB G. Sebregts, Netbeheer Nederlad J.C. Verstrate, KEGROB M.A.A.M. Weekes, Fedet J. va Velthove, NEN, secretaris Voor meer iformatie of deelame aa ee va de NEN 1010-commissies of werkgroepe, aar Elektrische-Istallaties@NEN.l NEN 1010-commissie e de commissie voor de kabelproductorme same otwikkeld. ruimte bie ee gebouw de verschillede kabelklasse De Europese lidstate bepale zelf i welke type gebruiks- Elektrotechische kabels voor vaste istallaties i bouwwerke valle i de loop va dit jaar amelijk oder de hiervoor als maatstaf gelde. Deze orm heeft allee moge worde toegepast. I Nederlad gaat NEN 8012 Europese verordeig voor bouwproducte. Dat is de betrekkig op hoe kabels reagere bij brad, dus iet op zogehete Costructio Products Regulatio (CPR). fuctiebehoud bij brad. I het kader daarva worde kabels igedeeld i bradveiligheidsklasse e daarop CE-gemarkeerd. Aa deze voor NEN 8012 defiitief ka worde vastgesteld. Hij moet Cobbe: Wij wete og iet waeer de otwerp-ihoud markerig is te zie i welke gebruiksruimte bie goed aasluite bij het Bouwbesluit. Is dat bij publicatie ee gebouw ee bepaald type kabel mag worde va de ieuwe NEN 1010 og iet het geval, da zulle we geïstalleerd. daari i ieder geval alvast ee opmerkig over de komst va NEN 8012 plaatse. De CPR maakt hierbij oderscheid tusse eerzijds de Tot slot wijst hij op tal va kleie wijzigige i oder meer bradbaarheid va de kabel zelf plus de giftige gasse de structuur e de beamige, verwijzige e aaduidige. Deze moete de orm u al wat toegakelijker e stoffe die er bij brad uit vrijkome (bradgedrag), e aderzijds het techisch fuctioere va de kabel tijdes make. Kortom: Er veradert i iedere rubriek wel iets. brad (fuctiebehoud). De CE-markerig va het bradgedrag mag vaaf medio dit Meer da 90 procet Europees jaar worde toegepast. Ee jaar later wordt dit verplicht. De Door al deze wijzigige wordt de ieuwe NEN 1010 voor CE-markerig va de eigeschap fuctiebehoud wordt later meer da egetig procet Europees. E daar is iets op va kracht. tege. De complexe elektrotechiek ka iet meer zoder goede iteratioale afsprake, ofwel orme, zeker iet bie het éé wordede Europa. Maar bie het éé wordede Europa wille we atuurlijk oze Nederladse keis, e goede gewootes e voorzieige i stad houde, voegt de TC-voorzitter daar adrukkelijk aa toe. Daarom hebbe we lag iet alle veraderigsvoorstelle vauit Europa de afgelope jare zomaar letterlijk overgeome. De foute die we bij bestuderig e vertalig erva hebbe aagetroffe, brege we weer terug i het Europese overleg. Net als de wijzigige waar we het i het geheel iet mee ees zij. Daarom blijft ee sterke Nederladse deelame zo belagrijk! Daarva wille we ook de adere EU-lidstate zie te overtuige. Wij eme iet allee over va Europa, Europa eemt ook over va Nederlad. Vadaar de term harmoisatie. Allee zo kue we stap voor stap werkelijk éé worde. Daarom blijft ee sterke deelame va alle Nederladse belaghebbede marktpartije e orgaisaties aa oze iteratioale vertegewoordigig zo belagrijk! Juridische status Hij roept zowel bestaade als ieuwe stakeholders va NEN 1010 da ook op auw betrokke te blijve bij de verdere doorotwikkelig va deze orm. Wat, zoals werd uitgelegd i de vorige editie va Mag1010, de juridische status va deze orm voor al die belaghebbede markt partije wordt allee maar sterker. Juist doordat de Nederladse overheid zichzelf steeds verder terugtrekt va het toezicht op de veiligheid e betrouwbaarheid va de elektriciteitsvoorzieig e de gebouwde omgevig i het algemee. E dit, terwijl we als maatschappij e ecoomie allee maar meer e meer afhakelijk worde va al die elektrotechiek. Dat maakte de spaigsuitval i grote dele va Noord- Hollad dit voorjaar meer da duidelijk. Vakbekwaamheid Omdat hierdoor het belag va NEN 1010 ook voor groeperige buite de opgeleide elektrotechici steeds belagrijker wordt, is de ieuwe uitgave va komed ajaar de laatste editie i de huidige stijl, zo blikt de TC-voorzitter verder vooruit. De Implemetatiecommissie werkt aa ee geheel ieuwe stijl e opzet, om de orm ook voor adere doelgroepe toegakelijk te make. Sjef Cobbe daarover: Dat is zeker va groot belag. Maar de elektrotechiek is te gevolge va de brede techologische vooruitgag de afgelope deceia bijzoder complex geworde. Het otwerp e de aaleg va iovatieve, itelligete, duurzame, e ook og ees veilige ET-istallaties is meer da ooit ee zaak va goed opgeleide vakmese e hoogwaardige orme. Dat zij de objectieve e oafhakelijke stadaarde om de verschillede vakdisciplies bie de techiek goed op elkaar te late aasluite. Die orme kue dus, et als de techiek zelf, allee maar igewikkelder worde. De vereigig va deze twee otwikkelige de techiek die steeds igewikkelder wordt, versus het toegakelijker make e houde voor ee bredere doelgroep dat is ee heel lastige opgave. Daar zij we og iet zomaar uit. De stimulerig va hoogwaardig techisch oderwijs e de belagstellig daarvoor is e blijft va mistes zo groot belag. Er zal altijd ee goed iveau va elektrotechische voorkeis odig blijve om NEN 1010 te kue begrijpe. Daar moete we os wellicht ook og harder voor ispae. 16 Mag Mag

9 Mag1010 auteur Harrie Heemskerk Mag1010 Nieuw Werkblad 64 i NPR 5310 Duidelijkheid bij ispectie aardlekschakelaars Er ka u defiitief ee eide kome aa de misverstade rodom de ispectie va aardlekschakelaars. I de praktijk worde aardlekschakelaars bij elektrotechische ispecties iet goed getest e daardoor oterecht afgekeurd. Of ze worde juist goedgekeurd, terwijl iet het juiste type is toegepast. Dat is iet allee gevaarlijk, maar ook verveled voor de oderlige verhoudige tusse ET-ispecteurs e hu opdrachtgevers. Daarom heeft ee speciale werkgroep va deskudige bij NEN, oder aavoerig va Marcel Weekes va ABB, daarover ee ieuw Werkblad 64 i de Nederladse Praktijk Richtlij (NPR) 5310 samegesteld. Dat gaat iet allee over het teste va het fuctioere va de aardlekschakelaar, maar ook over cotrole va het toegepaste type. Wat er zij imiddels zo 1500 verschillede aardlekschakelaars op de markt. Als eerste wordt de testkop voor de eidgebruiker beproefd. Pas daara volge alle afschakeltests. tusse zitte, ook bij die va os. Maar, e het gig om toe passig va het voorgeschreve type aardlekschakelaar grote aatalle, alle aardlekschakelaars afgekeurd? Da ga (ALS), passed bij de karakteristieke va de betreffede je toch twijfele aa de juistheid va de ispectie e aa de belastig. Aa de had va Werkblad 64 va NPR 5310 wordt de aardlekschakelaar op de juiste maier getest. Door het eorme aatal verschillede aardlekschakelaars Paul Castemiller, seior productmaager eergiedistributiesysteme bij Hager i De Bosch, heeft het werkelijk mee- wordt regelmatig al bij de berekeig e het otwerp va ee elektrotechische istallatie de verkeerde keuze gemaakt: alle aardlekschakelaars va het merk Hager, i álle gemaakt. E da is de opdrachtgever iet blij, als al bij de oderverdelers va ee og joge gebouwistallatie, werde eerste opleverigsispectie va de istallatie álle aardlekbeveiligige worde afgekeurd. Daarom is het ieuwe, eigeaar e zij istallateur zich met de afkeur bij Hager. bij ispectie afgekeurd. Uiteraard meldde de gebouw- vier pagia s tellede NPR 5310-werkblad hierover u bij Castemiller: Wij gige op oderzoek uit. Wat atuurlijk NEN te bestelle, zowel digitaal als op papier. ka er altijd ee iet goed fuctioerede aardlekschakelaar NEN 1010 Iterpretatiecommissie De NEN 1010 Iterpretatiecommissie oder wier veratwoordelijkheid verschillede werkgroepe ieuwe NPR 5310-werkblade samestelle, bestaat uit de volgede lede: P.H.J.M. Maas, voorzitter S. Bouwe, Elekdet, Ueto-VNI G. de Groot, Croo Elektrotechiek, Ueto-VNI M.J. Kobilsek, Prysmia Nederlad, Fedet B. Pfaff, Booa Traiig & Opleidige J.C. Verstrate, DOW Beelux, Kegrob M.A.A.M. Weekes, ABB, Fedet R. va der Kloet, NEN, secretaris Voor ihoudelijke iformatie over NPR 5310 Nederladse Praktijkrichtlij bij NEN 1010 of over het ormalisatieproces: Robert va der Kloet, cosultat Elektrische Istallaties, telefoo (015) , of robert.vaderkloet@e.l. Of kijk op Daar blijkt het i de praktijk vaak fout te gaa: bij de keuze va het type ALS i het istallatie-otwerp, e ook og ees bij het teste erva i de praktijk. I os geval maakte de ispecteur ee fout bij het teste va de aardlekschakelaars e werde de beveiligige te orechte afgekeurd. De uitgevoerde test was iet i overeestemmig met het type aardlekschakelaar. Werkgroep Om dit soort misverstade, e ook risico s, te voorkome wilde de NEN 1010 Iterpretatiecommissie bij NEN (zie kader) hierover ee werkblad i de Nederladse Praktijk Richtlij (NPR) 5310 bij de NEN 1010 otwikkele. Paul Castemiller was aar eige zegge iet echt lid va de werkgroep die hiervoor werd samegesteld oder voorzitterschap va Marcel Weekes va ABB. Maar i de begifase heeft hij er same met oder meer Cor va de Boogert va KWx e Bas Bouma va Eato - wel iput aa geleverd over de testprocedure. Naast zij dagelijks werk bij Hager is Castemiller bij NEN amelijk wel lid va de Techische Commissie bij de 18 Mag Mag

10 Mag1010 Mag1010 Geheel ieuwe NPR 5310 De NPR 5310 voorziet elektrotechische egieers e istallateurs va methode om i hu dagelijkse praktijk te voldoe aa de eise i de orm NEN Dit voorjaar is de richtlij uitgebreid met twee geheel ieuwe Werkblade 64 e 65 over het teste va aardlekschakelaars e het aasluite va pv-systeme (lees meer daarover i bijgaad artikel). Daaraast werd de richtlij de afgelope paar jaar al uitgebreid met Die veraderige zij voor de Nederladse medische e istallatiewereld zo igrijped, dat de Iterpretatiecommissie hierover zo sel adere ieuwe losse werkblade. Die gaa over oder meer stekerbaar istallere, de toepassig va grodkabels, de selectiviteit bie mogelijk ee ieuw werkblad i de NPR 5310 of ee extra iformatieblad bij de ieuwe NEN 1010 publiceert. istallaties, e de speciale eise voor istallaties i medisch gebruikte ruimte. Daarom is de complete NPR 5310 iclusief alle Olie altijd up-to-date geoemde jogste werkblade u al als éé De u volledig verieuwde NPR 5310 is als éé ieuw geheel door NEN gepubliceerd, zowel ieuw geheel ook leverbaar als oderdeel va i losbladige gedrukte als i digitale NEN 1010 Plus. Dat bestaat uit de NPR uitvoerig e NEN 1010 same i éé itegraal olie-pakket, dat voortdured met alle Nieuwe NEN 1010 uitbreidige e wijzigige up-to-date Bij de ieuwe NEN 1010 die komed wordt gehoude. ajaar wordt gepreseteerd (lees Met ee aboemet daarop kue meer daarover i voorgaad artikel), otwerpers, istallateurs e hu opdrachtgevers overal e altijd digitaal werke met verschijt da ook iet direct wederom ee volledig ieuwe NPR Dat is iet de laatste versie va de orm NEN 1010, e de odig. De Iterpretatiecommissie va de praktijkrichtlij NPR 5310 daarbij. NEN 1010-commissie heeft deze richtlij immers Wie ee aboemet heeft op NEN 1010-Plus mist dus de afgelope acht jaar al voortdured uitgebreid met - e gee ekele update va de orm of praktijkrichtlij, e beschikt aagepast aa - de jogste techologische, maatschappelijke e altijd over de meest actuele versies. Digitaal, waardoor er eevoudig e ecoomische otwikkelige. sel op oderwerp door beide documete ka worde gezocht. Ook collega s bie het eige bedrijf kue de orm gecombieerd Medische ruimte met de praktijkrichtlij olie raadplege. De grootste veraderig i de komede ieuwe NEN 1010 strekt zich echter uit over de elektrotechische istallaties i bijzodere omgevige, zoals i ziekehuize e adere medisch gebruikte ruimte. Kijk voor meer iformatie op NEN 1010 Hoofdcommissie. E i de NEN 1010 zij al heel ke e bepalige, omdat verschillede soorte istallaties wat bepalige over aardlekbeveiligige te vide. om verschillede type aardlekbeveiligige vrage. E over Daaraast is hij bij NEN ook og ees lid va de commissies het ispectere va de ALS op zichzelf staa gee adere voor de productorme voor aardlekschakelaars, laagspaigsschakelaars, e de schakel- e verdeelirichtige otwerp va de istallatie. Daarom heeft de werkgroep, bepalige i NEN 1010, dat is immers de orm voor het waari deze same met de aardlekschakelaars worde overiges a heel veel studiewerk, ee overzichtelijk igebouwd (NEN-EN-IEC 61008, NEN-EN-IEC e NPR-werkblad samegesteld. Daari worde via tabelle e NEN-EN-IEC 61439). schema s op slechts vier pagia s alle bepalige same overzichtelijk e gecombieerd uit de doeke gedaa. Dat Castemiller: Er staat ook i de ieuwe NEN 1010 die helpt de istallateur e ispecteur eorm bij het kieze e komed ajaar verschijt (zie voorgaad artikel) weer heel teste va aardlekbeveiligige. veel over de toepassig va de verschillede type aardlekbeveiligige. Maar dat is verspreid over tal va hoofdstuk- hoe ga je aa de had va dat ieuwe werkblad bij Hij oderbouwt dat met ee helder atwoord op de vraag: ee Bie éé istallatie kue heel verschillede type aardlekschakelaars voorkome, die allemaal op hu eige specificaties moete worde geïspecteerd. elektrotechische ispectie i het kader va oder meer NEN 1010, NEN 3140 e NEN-EN-IEC de aardlekschakelaars beproeve? Ook bij de selectie va het juiste type aardlekschakelaar gaat het vaak al fout Op de eerste plaats maakt het werkblad oderscheid i drie hoofdtype aardlekschakelaars: 1. Type AC voor de beveiligig va wisselstrome met ee zuivere sius. Omdat deze tegewoordig door de toe passig va itelligetie machies e apparatuur met oder meer frequetieregelaars e schakelede voedige vrijwel iet meer voorkome, mag dit type i istallaties vaaf 1996 iet meer worde toegepast. I oudere istallaties mag dat og wel, maar ook daarop worde i de praktijk modere machies e apparate aa geslote. I de visie va ee specialist als Paul Castemiller verdiet dit da ook gee aabevelig. Bij ispectie zou het advies moete worde gegeve om ze te vervage door type A. 2. Type A wordt toegepast bij pulserede gelijkstrome ( halve-siusgolve ), die otstaa door vervormig va de sius veroorzaakt door modere apparatuur met schakelede voedige e bijvoorbeeld ledverlichtig. 3. Type B beveiligt de vrijwel costate gelijkstrome (met vlakke sius) die otstaa door ee sterke vervormig va de wisselstroom door veel hogere harmoische. Bij faseverschille gaa er da ook strome door de ul lope. Tot zover het veraderede karakter va de hededaagse belastige va ET-istallaties. Bie deze hoofdidelig zij er verschillede uitvoerige aardlekschakelaars op basis va oder meer de toegelate spaige, strome e bijzodere omstadighede waarop ee istallatie wordt otworpe e beveiligd. Vervolges wordt bij de ispectie aa de had va de schema s e tabelle i het werkblad bepaald: 1. Welk type ALS op grod va het bouwjaar, het karakter va de belastig e de toegestae spaige e strome toegepast zou moete zij. 2. Of dat type ALS iderdaad op de juiste maier is geïstalleerd. 3. Of de testkop voor de eidgebruiker werkt. 4. Wat de bove- e odergreze zij voor afschakele e juist íet afschakele. 5. Of de testapparatuur daar goed op igesteld is. 6. Of de ALS bij foutstrome bij de voorgeschreve 20 Mag Mag

11 Mag1010 Bij verschillede strome zij verschillede afschakelbepalige va toepassig. Niet allee de toegestae (fout)strome e hu karakters kue sterk uitee lope, maar ook de toegelate spaige e vermoges. Het staat allemaal op de 4 pagia s va het ieuwe Werkblad 64 i de NPR Alles oder cotrole BENDER. SPECIALIST IN BEVEILIGING VAN UW ELEKTRISCHE NETWERKEN bove- e odergreze e bie de voorgeschreve tijd afschakelt. 7. Of de ALS bij toegestae foutstrome bie de aagegeve greze juist íet afschakelt. Paul Castemiller: Vooral de combiatie va het juiste type ALS e de bijbehorede greswaarde is zoals gezegd lastig uit NEN 1010 te hale. Daarom heeft de werkgroep dat gedaa e alles bij elkaar gezet, op slechts vier pagia s i het ieuwe Werkblad 64 va de NPR Het ieuwe NPR 5310-blad helpt de istallateur e ispecteur op slechts 4 pagia s eorm bij het kieze e teste va de ALS Werkblad PV-istallaties Graag wijst hij daaraast op het eveees ieuwe Werkblad 65 over pv-istallaties (zoestroom) e de koppelig daarva aa de laagspaigsistallatie, als aavullig op NEN 1010, hoofdstuk 712. Dat komt amelijk mooi uit, wat pv-istallaties e aardlekschakelaars vorme ee lastige combiatie. Het zij twee oderwerpe waarover de afgelope jare i de dagelijkse elektrotechische praktijk heel wat oduidelijkheid is otstaa. Twee oderwerpe ook, die heel directe raakvlakke met elkaar hebbe. Wat hoe sluit je de modere DC zoestroomistallatie aa op de AC laagspaigsistallatie, e hoe beveilig je dit geheel met aardlekschakelaars? Lees meer hierover i bijgaad e volged artikel. Castemiller: Ook over pv-istallaties zij i de huidige NEN 1010 al heel wat bepalige te vide. Maar ook die staa daar waar dat va toepassig is, dus eveees verspreid over verschillede dele va de orm. Ook die zij u overzichtelijk bij elkaar gezet i éé werkblad. Da hoeft, et als bij de aardlekschakelaars, iet iedere egieer, istallateur e ispecteur dat op eige houtje steeds weer opieuw uit te vide. Tijdes ee semiar dat wij hierover dit voorjaar gave bij Hager voor 200 istallateurs, bleek dat heel goed aa te slaa. Maatschappelijk veratwoord Dit blijkt voor hem e zij werkgever Hager teves ee va de belagrijkste redee om mee te werke aa de (door) otwikkelig va tal va elektrotechische orme e richtlije: Wij hebbe als otwikkelaar, producet e leveracier va elektrotechische compoete ook ee veratwoordelijkheid voor ee veilige e juiste toepassig erva door egieers e istallateurs. Dat is ee oderdeel va maatschappelijk veratwoord odereme. Daaraast dele we i de ormcommissies e werkgroepe atuurlijk heel veel keis, ook dat is voor os ee gezamelijk belag. Cotrole op de werkvloer door het bewake va elektrische istallaties tege aardfoute. Met dat specialisme is Beder Beelux de scheepsbouw, (petro)-chemische idustrie, ziekehuize e treiapplicaties al jare va diest. Sectore waar bedrijfscotiuïteit va het grootste belag is. Beder levert spaig-, stroom-, isolatie- e differetieelstroom bewakig e meldsysteme voor uw elektrische istallatie. Zo wordt spaig otspaig, e hebt ú alles oder cotrole. Power i electrical safety BENDER BENELUX BV Takkebijsters 54 NL 4817 BL Breda T +31 (0) F +31 (0) E bederbeelux@bederbeelux.com I Tabelleboek NEN 1010 Tabelleboek NEN 1010:2011 is herzie e volledig i lij met de laatste editie NEN Het boek bregt de orm terug tot de ker. Omisbaar voor wie i de dagelijkse praktijk werkt met deze belagrijke orm. Normalisatie: de wereld op éé lij Voordele Tabelleboek NEN 1010 Actueel, volges laatste editie NEN 1010 e NPR 5310 Maakt het werke met NEN 1010 gemakkelijker Praktijkgericht Hadig aslagwerk Meer iformatie Alles over NEN 1010 Tabelleboek NEN 1010 vidt u op Klei, kosteefficiet, krachtig DEHNcube: Dé outdoor overspaigsbeveiligig voor omvormers! - Eerste type 2 DC afleider op basis va IP65 behuizig - Compleet geleverd iclusief aasluitkabels - Versies voor ee of twee MPP-trackers - Voorkomt bradschade door SCI techologie - Beveilig de omvormer é achterliggede istallatie Meer iformatie: DEHN beveiligt. Overspaigsbeveiligig, Bliksembeveiligig e Veiligheidsmateriaal Officieel Agetschap Coduct Nederlad Stockholm 31, 2993 LM Baredrecht, (t) , (f) ifo@coduct.l 22 Mag Az_DEHNcube_NL_90x270.idd :23 Mag

12 Mag1010 Mag1010 Itegraal beheer, oderhoud, ispectie, certificatie e documetatie Het elektrotechisch ispectierapport als juridisch documet Elektrotechische ispectierapporte worde juridisch steeds belagrijkere documete. Dit oder meer door het terugtrede va de overheid. Maar bij rechtszake a brad, ogevalle of gevolgschade door uitval va istallaties, blijke de elektrotechische rapporte aa alle kate te rammele. Dat is de ervarig va verschillede experts, die bij elektrotechische geschille worde igeschakeld door rechters e advocate. Volges he lope gedupeerde opdrachtgevers i de elektrotechiek jaarlijks vele toe aa schadeclaims mis, doordat de ispectierapporte zo door de rechter va tafel geveegd kue worde. E dat terwijl de jogste orme op dit gebied al ee stuk duidelijker zij. NEN geeft daarom verschillede traiige over ispectere e rapportere. Aa dit artikel over oder meer het juridisch belag va goede elektrotechische ispectierapporte kue overiges gee rechte worde otleed. Certificate e ispectierapporte worde juridische wapes, die waterdicht i elkaar moete zitte De basis voor ee sterk ispectierapport is ee goed beheer va alle istallatie- e ispectiegegeves, iclusief de rapportage va het herstel va de gecostateerde gebreke. Dat zegt directeur Has Smit va LogicIspect. Ook hij ka sprekede voorbeelde va rammelede ispectierapporte late zie, met daarop de ame va bekede e gereommeerde elektrotechische bedrijve. Daarom bouwt hij al jarelag aa LogicIspect. I dit beheerprogramma i de cloud kue alle istallatie- e ispectiegegeves va gebouwe, fabrieke e ifrastructurele werke olie worde beheerd e actueel gehoude. Op basis daarva kue ook goed sluitede ispectierapporte worde gegeereerd. Zelfregulerig E die rapporte worde de komede jare allee maar belagrijker. Elektrotechische istallateurs, adviseurs e Va alle istallatiedele wordt ook ee gewoe foto gemaakt. Later kue daar ifraroodbeelde gemaakt oder spaig aa worde toegevoegd. Bij iedere ieuwe situatie moet eerst ee eemalige volledige ivetarisatie worde gemaakt va de istallatie, e werkelijk alle orme e wet- e regelgevig die i dat geval va kracht zij. Daara ka het systeem orgaisch uitgroeie. Traiig ispectere e rapportere NEN geeft dit jaar de traiig Ispecties va elektrische istallaties juist rappor tere volges NEN 3140, NEN 1010, NTA 8025 e IEC op 25 jui i Leide, 14 oktober i Eidhove e 9 december i Utrecht. Deze traiig is oderdeel va de Leergag ispectie bestaade istallaties die verder bestaat uit Waarom, e wat ispectere va elektrische istallaties e Hoe ispecteer ik elektrische istallaties. Deze ka gecombieerd worde met: NEN 1010: ispectie va ieuwe elektrische istallaties. Op het gebied va NEN 3140 biedt NEN Traiig & Advies oder meer de traiige: NEN 3140: istallatie-/werkveratwoordelijke NEN 3140: vakbekwaam persoo (VP) NEN 3140: voldoede oderricht persoo (VOP) E-learig NEN 3140: Veilig werke aa of i de abijheid va elektrische istallaties (laagspaig) VOP/VP NEN 3140: periodieke ispectie va elektrische arbeidsmiddele e apparatuur. Alle traiige kue ook op maat bij de bedrijve zelf worde gegeve. ispecteurskrijge same ee steeds zwaardere juridische veratwoordelijkheid voor de elektrische veiligheid i gebouwe, bedrijve e ifrastructurele werke. De overheid treedt og verder terug e laat het prevetieve toezicht op de wettelijk voorgeschreve veiligheid steeds meer over aa de markt zelf. Zo wil zij dit jaar ook het bouw- e woigtoezicht privatisere. Odertusse was het toezicht op de elektrische veiligheid door de voormalige arbeidsispectie al beperkt tot de hoogrisicosectore. Wettelijke plicht Maar de wettelijke plicht va gebouweigeare e werkgevers te zorge voor ee veilige verblijfs- e werkomgevig blijft gewoo i stad. E gebeurt er toch ee ogeluk, da diee zij juridisch aa te kue toe alles te hebbe gedaa om dat te voorkome. I dat kader zulle de elektrotechische istallateurs, adviseurs e ispecteurs ook hu eige e oderlige juridische veratwoordelijkhede helder moete vastlegge. Al helemaal waeer bij ieuwbouw, reovatie e oderhoud plus ispectie itegraal wordt samegewerkt bie het Bouw Iformatie Model (BIM). De juridische status va documete als tekeige, bestekke, cotracte, ispectierapporte e uiteidelijk certificate worde hierdoor og belagrijker da ze al ware. Dat geldt ook voor alle orme waaraar die documete verwijze. Dat zij immers de maatstave 24 Mag Mag

13 Mag1010 Mag1010 Ispectierapporte e certificatie Waarom worde certificate e documete als cotracte, bestekke e ispectierapporte, iclusief alle orme waaraar daari wordt verweze, i de elektrotechiek u juridisch og belagrijker da ze al ware? Wie zich houdt aa de va toepassig zijde orme heeft bij ee juridisch geschil ee gerechtvaardigd vermoede va overeestemmig met wat i de wetgevig wordt geëist va de eigeare va elektrotechische istallaties. Zo wordt dit door juridische experts i deze sector doorgaas omschreve. Maar zo zogehete vermoede va overeestemmig mag door de tegepartij altijd bij de rechtbak worde aagevochte. I dat geval is de juridische positie va zowel de elektrotechische istallateur e ispecteur e uiteidelijk ook hu opdrachtgever sterker waeer de elektrotechische istallatie periodiek volges alle va toepassig zijde orme wordt geïspecteerd. Dat geldt og ees extra waeer de vakbekwaamheid va de die door de markt zelf zij vastgelegd bij NEN, e waaraa producte, istallaties, processe e de vakbekwaamheid va techici oder objectief toezicht kue worde getoetst. I ee zelfregulerede markt otstaat ee cultuur va claime e disclaime De deelistallaties Has Smit is teves directeur va Lichtservice Nederlad i Heemskerk. Zij bedrijf wordt al jarelag door tal va grote gebouwbeheerders, e hu istallateurs e ispecteurs, igeschakeld voor het totale oderhoud e beheer va lichtistallaties, iclusief de voorgeschreve oodverlichtig e vluchtwegaaduidig (NVW). Deze NVW-istallatie is door de techologische vooruitgag i veel gevalle itegraal oderdeel va alle adere veiligheids- e beveiligigsistallaties. Dek hierbij aa de bradmeldig e -detectie, de otruimigsalarmistallatie, de stille alarmerig va het persoeel i bijvoorbeeld ee zorgcetrum, de rookverdrijvig, de spriklers, de bradkleppe i de vetilatie, de bliksem- e overspaigsbeveiligig, e de ibraak- e overvalbeveiligig. I de idustrie e ifrastructuur kome hier og tal va adere veiligheidsvoorzieige bij. ispecteur die dat doet oder objectief e oafhakelijk toezicht staat va ee certificerede istellig die zelf, ook weer volges orme, is geaccrediteerd door de Nederladse Raad voor Accreditatie (RvA). Pas da is i juridische zi aatoobaar het maximaal haalbare gedaa om letsel e schade te voorkome. Ook waeer die certificatie iet direct door wetgevig wordt voorgeschreve. Juridische experts bie de elektrotechische sector adviseerde istallateurs e ispecteurs eerder al i Mag1010 om ieuwe istallaties te ispectere volges hoofdstuk 61 va NEN 1010, bestaade istallaties volges NEN 3140, e va daaruit volges alle adere va toepassig zijde orme. Maar ook om, vauit juridische overwegige, beide type ispecties te rapportere volges bijlage 61F va NEN Die rapportage gaat amelijk verder da die i het kader va NEN Ook raadde zij aa vooral i heldere bestekke vast te legge wát er precies wordt geïspecteerd. Dat levert ee juridisch heldere privaatrechtelijke overeekomst op. Al deze deelistallaties worde same aagestuurd e voorzie va elektriciteit door de laagspaigsistallatie. Dus bij calamiteite mag deze istallatie al helemaal iet uitvalle. Daaraast ka de elektrotechiek op haar beurt zelf ook brad e letsel veroorzake. Op dit geheel geldt da ook ee bijzoder complex stelsel va verschillede wettelijke verplichtige, met verwijzig aar vele tietalle orme voor otwerp, aaleg, beheer e oderhoud, ispectie e teslotte certificatie va de afzoderlijke deelistallaties. Voor sommige va die orme geldt ee wettelijke verplichtig, zelfs tot certificatie, e voor adere iet. Maar da og kue ook die vauit juridische belage maar beter worde toegepast (lees meer hierover i ee va de kaders). Ook voor adviseurs, istallateurs e ispecteurs is dit alles auwelijks og te overzie. Laat staa voor hu opdracht gever, de gebouweigeare e werkgevers die i veel gevalle zelf auwelijks eige kijk hebbe op al deze techieke. Ook de overheid zelf ka e wil iet meer overal verstad va hebbe. Oder meer daarom wordt u het bouw- e woigtoezicht iclusief de istallatietechiek verder Hebbe de ispecteurs e hu opdrachtgever eemaal alle istallatie- e ispectiedata igevoerd i het systeem, da worde beheer, ispectie, oderhoud e vooral ee correcte rapportage e documetatie iees ee stuk ee voudiger. geprivatiseerd, e overgelate aa zelfregulerig door de markt. LogicIspect Has Smit werd zelf jare gelede bij Lichtservice Nederlad ook al met deze tedese gecofroteerd. Daarom otwikkelde hij ee geautomatiseerd systeem om de documetatie e rapportage va alle activiteite va Lichtservice Nederlad sterk te kue oderbouwe aar opdrachtgevers e toezichthouders toe. Vervolges heeft hij het uitgebouwd met alle adere ispectieregimes die i de meest uiteelopede soorte gebouwe va kracht kue zij. Ee opdrachtgever heeft aast de elektrotechiek e bradveiligheid immers ook te make met brache-specifieke ispectie- e certificatieregimes. Voorbeelde daarva zij de Voedsel- e Ware autoriteit, het Liftistituut, de toezichthouders i de medische e zorgsector, of de veteriaire diest. Dat alles wilde hij same met zij opdrachtgevers e hu ispecteurs e istallateurs itegraal kue behere e cotrolere, bie éé systeem. Dat was het uitgagsput va LogicIspect. Dit alles levert hiate op tusse specifieke dele bie de complexe istallatietechiek Schiphol Om dit systeem te demostrere laat Smit i LogicIspect zie wat er allemaal wordt beheerd door bijvoorbeeld ee opdrachtgever als Schiphol Airport. Allee al op de B-pier moete daar oder heel veel meer ruim 200 armature voor oodverlichtig e vluchtwegaaduidig periodiek worde geïspecteerd e oderhoude. Het is iet moeilijk i te schatte dat er allee al op die ee pier og veel meer aa techiek te ispectere valt. Laat staa op heel Schiphol Airport. I gebouwe, fabrieke e ifrastructure als luchthaves ka er immers va alles mis gaa. Er ka brad otstaa, er kue ogelukke gebeure, e er ka eorme ecoomische gevolgschade otstaa door ogeplade uitval va istallaties i kritische processe. Om dat te voorkome, of om de gevolge erva te beperke, kue tal va istallatietechische maatregele worde geome. I bepaalde risicovolle categorieë va gebouwe zij die zelfs bij wet verplicht, zoals de gecertificeerde bradveiligheidsvoorzieige. Certificatie Maar ook als die certificatie iet direct bij wet wordt voor geschreve, staat ee gebouwbeheerder of -eigeaar juridisch sterker waeer hij daar vrijwillig voor kiest. Ook de elektrotechische istallatie ka maar beter worde gecertificeerd, wat daardoor worde vrijwel alle veiligheidsvoorzieige va elektriciteit voorzie. E dit istallatietechische geheel wordt vooral i grotere gebouwe itegraal e digitaal aagestuurd via itelligete gebouwbeheersysteme. I de hoogste risicoklasse bie het Bouwbesluit, zoals ziekehuize, hotels, schole, gevageisse e zorgcetra, diet ee gedeelte va deze complexe istallatietechiek zelfs bij uitval va de opebare etspaig haar fuctie gedurede ee voorgeschreve periode te behoude. Ook bij brad e adere calamiteite. Dit om de kwetsbare aawezige de gelegeheid te geve het gebouw tijdig 26 Mag Mag

14 Mag1010 Mag1010 Certificatie i de elektrotechiek De overheid wil dit jaar het bouw- e woigtoezicht privatisere. bradmeldig e -detectie was er bij het Cetrum voor Veiligheid e Maar ee NEN 1010-ispectie va de elektrotechiek bij opleverig Crimialiteitsprevetie (CCV) al veel lager ee certificerigsregelig. va ieuwbouw of reovatie wordt ook u allag iet altijd meer Nu is er ook ee soortgelijke regelig voor de otruimigsalarmistallatie. Beide istallaties kue u op uiforme wijze, e i oderlige gedaa, zo klikt het i de bedrijfstak. samehag, volges de specifieke orme ervoor worde otworpe, Daaraast laat aar schattig og iet de helft va alle daartoe verplichte werkgevers de elektrotechische istallatie e alle daarop aa- vakmese. geïstalleerd, oderhoude e geïspecteerd door gecertificeerde geslote elektrische arbeidsmiddele als machies e gereedschappe Voor adere deelistallaties, zoals de oodverlichtig e vluchtwegaaduidig of de blusistallaties, gelde weer adere regels. periodiek ispectere volges NEN E dit, terwijl het prevetieve toezicht op de veiligheid door de Ispectie SZW ook al is beperkt tot de Al deze voorzieige worde techisch itegraal aagestuurd via hoog-risicosectore. itelligete beheersysteme, e va elektriciteit voorzie door de laagspaigsistallatie. Valt deze uit, da kue alle veiligheidsistallaties De oodzaak uitvalle. Zelfregulerig door de markt is da ook odig. Bij aaleg va ieuwe De waarborg va de betrouwbaarheid e veiligheid va elektrotechische istallaties is de ecoomische druk hoog, wat te koste ka gaa va de istallaties volges NEN 1010 e NEN 3140 staat da ook cetraal i veiligheid. Bovedie trekt de overheid zich et terug op het momet, dat dit stelsel. de meeste elektrotechische istallaties i de bestaade bouw, idustrie e ifrastructuur imiddels al ekele deceia oud zij. KvINL e Scios I de loop der jare zij ze steeds zwaarder belast, met vermoges De elektrotechische bedrijfstak is daarom al ee aatal jare op weg waarvoor ze oorsprokelijk ooit zij otworpe. aar vorme va zelfregulerig, e ee gecotroleerde waarborg va de Daar tegeover kue goede, modere e itelligete istallatietechische voorzieige de duurzaamheid e de veiligheid i de willig late certificere volges tal va beoordeligsrichtlije (BRL s) voor eige vakbekwaamheid. Elektrotechische istallateurs kue zich vrij- gebouwde omgevig, de idustrie e de ifrastructuur juist sterk verbetere. Deze zogeoemde deelistallaties worde allemaal gevoed door voor Istallaties Nederlad (KvINL). specifieke istallatietechische vakdisciplies va de Stichtig Kwaliteit de elektrotechische istallatie (lees meer hierover i bijgaad artikel). E sids begi dit jaar kue ook elektrotechische ispecteurs Bovedie zij we als samelevig zowel maatschappelijk als ecoomisch hu vakbekwaamheid e oafhakelijkheid, plus de kwaliteit va hu bijzoder afhakelijk geworde va ee ooderbroke elektriciteitsvoorzieig. Scios-regelig. E dat oder accreditatie va de Nederladse Raad voor ispectiewerk i de praktijk, late certificere volges de zogehete Door dit alles is het cruciaal geworde, zowel voor de ecoomie als de Accreditatie (RvA), ee door de overheid hiertoe aageweze istellig. veiligheid, dat al deze deelistallaties same als éé geheel optimaal Direct wettelijk verplicht is het allemaal iet. Maar dit biedt de ETistallateurs e -ispecteurs same met hu opdrachtgevers i deze blijve fuctioere. Daartoe is er lagzaam maar zeker ee complex stelsel va orme, zelf regulerede markt wel de maximaal haalbare juridische zekerheid bij wet- e regelgevig, ispectieregimes e certificerigsregelige voor schade, ogevalle e geschille. de verschillede deelistallaties otstaa. Ook dat is u aa verieuwig oderhevig. Zo is op 1 jauari va dit jaar de certificerig va de bradveiligheidsistallaties i gebouwe eeduidiger geworde. Voor de istallatie voor lige e de vele tietalle bijbehorede orme dat op dit geheel va toepassig is, is bija et zo igewikkeld als de hededaagse iovatieve gebouw- e idustriële techieke zelf. E og lag iet altijd eve eeduidig. Voor de istallatie, het beheer e oderhoud, de ispectie e certificatie va de bradmeld- e otruimigsalarmistallatie zij er bijvoorbeeld adere regels da voor de oodverlichtig e vluchtwegaaduidig. Erg igewikkeld allemaal. Voor het ee geldt dit, e voor het ader dat Claime e disclaime Daaraast otstaa er, i plaats va de overheid, adere marktpartije die prevetief toezicht i de vorm va ispecties e certificatie oder oafhakelijk e objectief toezicht eise. De bake e verzekeraars bijvoorbeeld: zij draaie bij calamiteite immers voor de schade op. E tegelijkertijd wille zij de premies die hu klate daarvoor betale bie de perke houde. Ook zij stelle ver schillede eise. Dit alles levert i dit stadium va zelfregulerig door de markt spaigsvelde e hiate op tusse specifieke dele bie de complexe istallatietechiek. Ook daarom zulle de betrokke marktpartije i de elektrotechiek oderlig hu wederzijdse veratwoordelijkhede goed moete regele. Certificate e ispectierapporte worde juridische wapes, die waterdicht i elkaar moete zitte. Net als de rapportages va wat er aa de bij ispectie gecostateerde gebreke is gedaa e hoe dat opieuw is gecertificeerd. I ee zelfregulerede markt otstaat ee cultuur va claime e disclaime (lees er meer over i ee va bijgaade kaders). Maar itusse zij de certificerigsregelige voor tal va deelsysteme bie de hededaagse complexe istallatie og volop i otwikkelig, et als de bijbehorede orme. Voor het ee geldt dit, e voor het ader dat. E de puur techologische e ecoomische otwikkelige staa ook bepaald iet stil. Wat is bijvoorbeeld va toepassig bij gehele of gedeeltelijke reovatie e herbestemmig? Volges Smit ka dit door alle betrokke marktpartije same allemaal i LogicIspect worde bijgehoude e geregistreerd. E va daaruit kue ispectie e de opvolgig erva worde gerapporteerd. Adere beheersysteme Er zij de afgelope jare al meer geautomatiseerde systeme voor itegraal beheer, oderhoud e ispectie va elektrotechische istallaties e hiermee samehagede deelistallaties otwikkeld. Daari houde oderemers, facilitair maagers, istallateurs e ispecteurs same bij welke wet- e regelgevig op welke specifieke afdelige va ee gebouw, fabriek of ifrastructurele istallatie va kracht is, welke periodieke ispecties daarbij hore, waeer die worde gedaa, volges welke orme, wat de gecostateerde gebreke zij, e door wie deze worde opgelost. Deze maagemetsysteme worde aagebode door algemee automatiseerders, door de ispectiebedrijve zelf, of door leveraciers va de test- e meetistrumete voor elektrotechische ispecties. Deze apparatuur geereert i toeemede mate gedigitaliseerde test- e meetresultate, die (draadloos) kue worde igevoerd i programmatuur om deze te aalysere. Deze systeme zij tot op hede og vrij specifiek, gericht op bepaalde ispecties, sectore, of de gebruikte test- e meetapparatuur. Hoe het werkt Daar komt LogicIspect u bij. Has Smit heeft er oder deze aam ee afzoderlijke oderemig voor opgericht. Het olie programma is volledig uitgebouwd, va lichtbeheer tot ee algemee website voor het beheer va e toch zoder paiek te verlate. Dek hierbij aa de bradmeldistallatie, de otruimigsalarmistallatie e de oodverlichtig e vluchtwegaaduidig. Het prevetieve toezicht op de istallatietechische veiligheidsvoorzieige dat wordt voorgeschreve vauit bouwe arbowetgevig, wordt door de wetgever dit jaar og meer i hade gelegd va de markt zelf. Dit oder meer i de vorm va soms verplichte, e aders vrijwillige ispectie e certificatie op basis va orme. Allee daarmee kue gebouwbeheerders of werkgevers achteraf, waeer er letsel of schade is otstaa, voor de rechtbak aatoe alles te hebbe gedaa wat bie hu vermoge ligt om dat te voorkome. Maar het hele stelsel va wetgevig, certificerigsrege- Odaks alle digitaliserig gebeurt er af e toe ook og wat op papier. Maar dat ka terug op katoor zo weer i de cloud worde gezet. 28 Mag Mag

15 Mag1010 NormNieuws Mag1010 Alle istallatie- e ispectie-iformatie is itegraal 7 x 24 uur voor alle betrokke partije oder autorisatie beschikbaar. Op ieder oodzakelijk momet kue rapporte, overzichte e adere documete worde gegeereerd. Niet allee juridisch sterk, ook efficiët e redabel. de gegeves va alle dekbare ispecties i de gebouwde olie. De gegeves zij altijd, maar uiteraard allee oder omgevig, de idustrie e de ifrastructuur. Dus aast autorisatie, cetraal e actueel voor alle betrokke partije elektrotechische e aaverwate ispecties, ook die i het beschikbaar. kader va bijvoorbeeld het toezicht op de gezodheidszorg, Dit maakt het voor alle schakels i de veiligheidskete, of de voedsel- e wareautoriteite. iclusief de opdrachtgever e zij ispecteurs, ecoomisch redabel. Dit beteket dat er voor iedere situatie eerst ee eemalige volledige ivetarisatie moet worde gemaakt va werkelijk Gee software alle wet- e regelgevig die i dat geval va kracht is. Het systeem is iet als software te koop. Gebruikers kue Vervolges kue alle va toepassig zijde eise, iclusief er allee ee aboemet op eme. LogicIspect wordt de bijbehorede orme, worde igevoerd i de vragelijste va het olie systeem. Has Smit: We verkope iderdaad gee software. volledig i de cloud beheerd, gebackupt e beveiligd. Bie dat kader moet vervolges de werkelijke fysieke Die hebbe we allee zelf. Zo ka het systeem volcotiu staat va al die techiek ee eerste maal worde e orgaisch meegroeie met de behoeftes e data va geïspecteerd e vastgelegd. Of de resultate va eerdere de gebruikers, e de voortdured veraderede wet- e ispecties worde igevoerd. regelgevig, certificerigsregelige, e alle bijbehorede Dat ka ee eorme klus zij, beaamt ook Has Smit. Maar orme. hebbe de ispecteurs e hu opdrachtgever dat eemaal allemaal igevoerd i het systeem, da worde beheer, Istallateurs, ispecteurs e hu opdrachtgevers kue ispectie e oderhoud daara iees ee stuk eevoudiger. alles wat i hu specifieke geval va toepassig is same Dat gebeurt voor de maager achter zij bureau via de ivoere, e er oder meer als rapportagedocumet weer laptop, e voor de ispecteur op locatie via de tablet, smartphoe, e de betreffede digitale test- e meetapparatuur. laag. uit hale. Dat houdt ook de koste voor de eidgebruikers Dyamisch e orgaisch SD Vervolges, vertelt Smit, groeit het systeem dyamisch e orgaisch door. Vervolgopames, ispecties, reparaties e aapassig e herispectie voede het systeem, allemaal KNX Nederlad breidt uit KNX Nederlad heeft sids kort ee ieuw bestuur. KNX is ee wereldwijd erked commui catieprotocol, dat past bie de ormreeks NEN-EN voor woig- e gebouwauto mati serig. Omdat het KNX-etwerk i Nederlad blijft groeie, besloot de vereigig om de bestuursstructuur daarop aa te passe. De acht bestuurslede vertegewoordige u ee groter aatal markt partije. Het bestuur bestaat uit zes vertegewoordigers va KNX- fabrikate, éé vertegewoordiger va de KNX Groothadels Parters e éé vertegewoordiger va KNX Associates (keis- e brache orgaisaties). Maar het KNX-etwerk is og breder da dat. Ook aageslote zij u de KNX Techology Parters (fabrikate e groothadelare), zes traiigscetra e zo 300 KNX Professioals, bestaade uit system itegrators e istallateurs die met KNX werke. Keisuitwisselig Alle partije kome twee keer per jaar bij elkaar WIJ ZIJN UW TOTAAL LEVERANCIER VOOR DE BESCHERMING VAN UW INSTALLATIE Al meer da tachtig jaar otwikkelt, produceert e levert Sato Switchgear schakelaars voor vele toepassige e idustrieë. De i vermogesschakelaars gespecialiseerde busiess uit Sato Circuit Breaker Services heeft zich toegelegd op het vervage e upgrade va oude vermogesschakelaars. Retrofitte zorgt voor ee lagere levesduur va uw elektrische istallatie volges de laatste techische mogelijkhede, stadaarde e richtlije, tege ee miimale ivesterig. tijdes ee ledever gaderig. Het ieuwe, bredere bestuur is beter i staat om het brede etwerk te odersteue e de belage va KNX te behartige. Olags is de website va KNX Nederlad volledig verieuwd. De verbeterde website moet de commuicatie bie het etwerk bevordere. Ook de etwerkbijeekomste zij bedoeld om keis uit te wissele. KNX orgaiseert deze bijeekomste drie keer per jaar. Lede geve er prese taties over actuele oderwerpe e daar wordt over gediscussieerd. KNX Nederlad is de atioale vertegewoordiger va de iteratioale KNX Associatio, gevestigd i Brussel. Die beheert deze iteratioale ope stadaard voor woig- e gebouwautomatiserig. I os lad heeft KNX ee etwerk gebouwd waarva u ook og adere relevate marktpartije lid kue worde. Digitaal ormpakket NEN biedt u het digitale pakket NEN Coect Telematica & Domotica aa met ruim 30 orme op dit gebied. WE PROTECT YOUR POWER Sato Circuit Breaker Services biedt ieuwe vermogesschakelaars, coversiesets é odersteuig om de cotiuïteit e veiligheid va uw istallatie te waarborge Project: Lorelay Locatie: Cadiz, Spaje 30 Mag Adv_CBS_Lorelay_190x131_vDEF.idd :39 Mag

16 Mag1010 NormNieuws NormNieuws Mag1010 Oderhoudspla NEN 2767 i BIM Meerjarig itegraal beheer e oderhoud va gebouwe op basis va prestatiecotracte eemt sel i populariteit toe. Zeker met het oog op duurzaam e maatschappelijk veratwoord odereme. I zo lagjarig prestatiecotract wordt overeegekome, dat éé of meer bedrijve same gedurede ee bepaalde periode e tege ee vaste prijs, de coditie e prestaties va woige e gebouwe, iclusief alle istallatietechiek, op ee overeegekome iveau houde. Uitgagsput bij zo overeekomst is voor alle betrokke partije ee coditiemetig va alle bestaade techiek op basis va ee objectieve e oafhakelijke orm. Dat is NEN Vooral i os lad werke steeds meer aaemers e istallateurs itegraal same same bie het Bouw Iformatie Model (BIM). Niet allee bij otwerp e realisatie, ook tijdes de beheers- e oderhoudsfase daara. Ook daar is BIM op igericht. Ee BIM-model omzette i ee meerjarig oderhoudspla (MJOP) is echter og altijd ee tijdrovede klus. Toch wordt ook dat steeds vaker geëist door opdrachtgevers. Nieuwe software Softwareleveracier Progotice uit Amersfoort heeft er daarom ee aavulled programma voor otwikkeld. Architecte, bouwers e istallateurs kue u met éé druk op de kop het NormNieuws Oder Redactie va Fimke Duursma Meer iformatie over de i deze rubriek geoemde orme e ormproducte is te vide op E bij NEN Klateservice tel. (015) klateservice@e.l Meer iformatie over e ischrijvig voor de traiige: tel. (015) traiig@e.l BIM-otwerp omzette i ee MJOP, zo belooft Progotice. I zo MJOP staat per bouw- e istallatiedeel waeer dit aa oderhoud, ispectie of vervagig toe is e wat de verwachte koste hierva zij. Het MJOP is te geerere door het BIM-model aar Progotice te sture. Daar worde de data igeleze i ee speciale omgevig. Alle gegeves die relevat zij voor ee MJOP worde overgeome uit het BIM-otwerp. De zo otstae assetlijst wordt daara uitgebreid met take, koste e cycli. Iformatie op basis va ee referetieproject wordt automatisch aagevuld. Leved documet De rapportage va Progotice ka i ee PDF worde opgemaakt, maar ook ee levede vorm is mogelijk. Hierbij wordt de iformatie uit het BIM-model cotiu bijgewerkt i de eige software. Op die maier zij de beodigde werkzaamhede e bijbehorede oderhoudskoste al i de otwerpfase terug te zie, u e over 30 jaar. NEN 2767 De staat va bestaade (gedeelte va) gebouwe e istallaties wordt hierbij eerst i kaart gebracht volges NEN Behalve bij ieuwe e bestaade gebouwe wordt ook het oderhoud, beheer e zelfs de totale exploitatie va bestaade ifrastructuur als opebare verlichtig, verkeersregel- e iformatiesysteme e civiele kustwerke als brugge, sluize, gemale e waterzuiverige steeds vaker uitbesteed aa private partije. Net als het beheer e oderhoud va de opebare verlichtigs- e elektriciteitsette. Al dit werk gebeurt vrijwel iet aders meer da op basis va prestatiecotracte op het gebied va uptime e duurzaamheid, gebaseerd op de NEN De NEN e NEN verplichtige, e evetueel de idustriële e hoogspaigsorme, worde hierbij i het kader va Bouw- e Arbowet- e regelgevig itegraal meegeome. Deel 1 e 2 De methodiek voor gebouwe (iclusief woige) e ifrastructuur is omschreve i deel 1 va NEN Deel 2 bestaat uit gebrekelijste voor de bouw-, istallatie- e ifrastructurele techiek, ook i de vorm va ee olie database. Het belag va elk gebrek ligt vast i de orm. De omvag e de itesiteit worde bepaald door de ispecteur. Elk gesigaleerd gebrek wordt gekoppeld aa ee bouw-, istallatie- of ifradeel, -elemet of object. Uit de combiatie va al deze gegeves geereert de orm tot slot ee coditiescore. Aa de had va de bijbehorede NTA s 8026 e 8027 kue de betrokke partije same de prestatiecotracte opstelle om het afgesproke coditieiveau te hadhave. Traiig & Advies Om bij deze marktotwikkelig aa te sluite heeft NEN Traiig & Advies de ieuwe leergag Coditiemetig NEN 2767 otwikkeld. De leergag is modulair va opbouw e sterk gericht op samewerkig. Wat de betrokke hu eige optiek gaa hatere, e dat ook og ees itegraal over de verschillede techische vakdisciplies hee (werktuigkudige e elektrotechische istallaties, e bouw- e trasporttechiek). Ook voor iet-techici De NEN-Leergag NEN 2767 is teves gericht op iet-techische betrokkee, zoals vastgoedeigeare e beheerders, facilitair maagers e NEN 3140-istallatieveratwoordelijke. Same lere zij aa de had va de NEN 2767-methodieke de techische coditie va gebouwe e hu istallaties te bepale, om daar vervolges de oderhouds- e beheersplae e cotracte op te basere. De Leergag NEN 2767 wordt, met uitzoderig va maximaal twaalf deelemers. Op deze maier kue de traiige iteractief blijve e is er voldoede ruimte om eige ervarige te bespreke. Aa de had va stellige e opdrachte uit de praktijk worde de deelemers uitgedaagd actief mee te deke e te werke. Module 1 is oderdeel va het pakket E-learig va NEN, waardoor hij ook via iteret ka worde gevolgd. I verbad met de vereiste itegrale samewerkig oder de deelemers worde de adere module daara allee klassikaal gegeve. Wie de verschillede module va de ieuwe leergag combieert, mag rekee op ee aazielijke kortig. fuctioarisse zulle de orm ieder vauit va de basis-module 1, gegeve i groepe Norm idak pv-systeme bija defiitief NEN heeft ee otwerp voor het wijzigigsblad bij NEN 7250 Zoe-eergiesysteme - Itegratie i dake e gevels - Bouw kudige aspecte voor commetaar gepubliceerd. Belaghebbede kue daarop commetaar idiee. NEN 7250 stelt techische eise aa, e biedt bepaligsmethode voor, de motage va pv-systeme i dake, wade e gevels. NEN 7250 verschee i maart vorig jaar. Op basis va de eerste praktijkervarige worde met dit wijzigigsblad ee aatal verwijzige e formulerige gecorrigeerd. Ook zij de waarde voor de belastige voor pv-systeme met ee achterpaeel verder aar NEN 2778 Vochtwerig i gebouwe Bepaligsmethode is eveees aagepast. Deze orm is i 2014 als cocept gepubliceerd e wordt medio dit jaar defiitief. gedifferetieerd aar belastigzoes. Met deze wijzigig sluite de tabelle ook beter aa op de i de orm gehateerde idelig i dakzoes. Digitaal commetaar Belaghebbede kue via oderstaade speciale website va NEN digitaal commetaar idiee op het otwerp voor het Widbelastige I tabel 6b wordt ader toegelicht welke combiaties va widbelastige op het zoe-eergiesysteem e achterpaeel wijzigigsblad. Overiges is het mogelijk daar ook allerlei adere ormotwerpe i te zie e elektroisch va commetaar te voorzie. bereked moete worde. Dit om te voorkome dat istallateurs ee combiatie misse of oodig zwaar berekee. De verwijzig 32 Mag Mag

17 Mag1010 auteur Harrie Heemskerk Mag1010 Cogres Ispectere i 2020 : Ook bij NEN 3140-ispecties speelt thermografie ee steeds grotere rol. Niet ees allee meer i de idustrie e ifrastructuur, ook i de utiliteit. Programma va Eise voor ET-veiligheidsispecties Nu de overheid zich steeds verder terugtrekt va prevetieve wetshadhavig, e u de elektro techische ispectiemarkt werkt aa de certificerig va haar eige vakbekwaamheid e oafhakelijkheid, kijke de orgaisatore va het tweejaarlijkse elektrotechische ispectiecogres al weer verder vooruit. Ispectere i 2020 is komed ajaar da ook het thema va het vierde cogres. Deze keer wille zij vooral meer helderheid brege i de juridische positie va de ET-ispecteur e dies opdrachtgever. E i de eige arbeidsveiligheid va de ET-ispecteur. Dat worde de twee hoofdpijlers oder het Ispectiecogres 2015, belooft Peter Treffers. Treffers is directeur va het orgaiserede adviesbureau Elektroraad i Ede. Uiteraard wordt bij de hoofdoderwerpe va het cogres ook de rol va de orm NEN 3140 belicht, met ame op het gebied va werke oder spaig. Wat bedoele we daar eigelijk precies mee? E hoe is dat geregeld i wet e orm? Dat worde de cetrale vrage. Het vierde cogres over elektrotechisch ispectere wordt gehoude op 25 ovember i De Reehorst i Ede. De afgelope zes jaar hebbe de orgaisatore allereerst de verwarrig i de Nederladse ispectiemarkt i kaart gebracht. Vervolges werd e wordt door deze bedrijfstak aar oplossige gezocht om meer trasparatie i de ET-ispectiemarkt te scheppe. Niet allee voor zichzelf, maar vooral ook voor haar opdrachtgevers e eisede partije als de terugtredede overheid, verzekeraars e bake. Scios Zo werd door de Stichtig Scios e de Nederladse Vereigig va Ispectiebedrijve (NVIB, Ueto-VNI e ikeur) de Scios-certificerigsregelig voor NEN 3140-ispecties Elektrotechisch ispectere is ee vak, dat ka iet iederee. Dat wordt door certificerig oder toezicht va de Nederladse Raad voor Accreditatie va de vakbekwaamheid op basis va orme ook i de markt steeds duidelijker. otwikkeld. Leergage NEN 3140 Maar daarmee zij we er og iet, verzekert Peter Treffers. Dat proces is og iet afgerod. Ecoomie, politiek, e samelevig houde de ET-ispectiemarkt og altijd sterk i NEN 3140 voor leidiggevede Wegwijs i orme elektrotechiek NEN 3140: het opzette e ivoere veilige elektrische bedrijfsvoerig NEN 3140: istallatie- e werkveratwoordelijke Ispectie bestaade elektrische istallaties Het waarom va elektrotechische ispecties Hoe ispecteer ik elektrische istallaties Elektrotechische ispecties rapportere Aavullede traiige NEN 3140: periodieke ispectie va elektrische arbeidsmiddele e apparatuur NEN 1010: ispectie va ieuwe elektrische istallaties NEN 3140: Vakbekwaam Persoo (allee als bedrijfstraiig) NEN 3140: Voldoede Oderricht Persoo NEN 3140: aaspreke op (o)veilig gedrag Techisch schrijve E-learig Veilig werke met elektriciteit Alle traiige kue ook op maat bij de bedrijve zelf worde gegeve. Meer iformatie: bewegig. Daarom kijkt het Ispectiecogres 2015 al weer verder vooruit. Hij geeft ee voorbeeld. Gee IV-er Steeds meer werkgevers e gebouwbeheerders rake doordroge va het ut e de oodzaak va ee periodieke ispectie va hu elektrotechische istallaties, e alle daarop aageslote elektrische arbeidsmiddele, zoals machies, gereedschappe e adere apparate. Als ze zelf og iet overtuigd zij va de oodzaak daartoe, da eise i toeemede mate hu brad-, letsel- e gevolgschadeverzekeraars dat wel. De overheid houdt immers steeds mider prevetief toezicht op de wettelijk voorgeschreve bouw- e arbeidsveiligheid. Veel va de elektrotechische ispecties worde uitgevoerd volges de orm NEN Die verwijst impliciet aar NEN 1010 e adere elektrotechische orme die i bepaalde gevalle va toepassig kue zij. Peter Treffers: I NEN 3140 zelf staat echter iet precies wát er geïspecteerd diet te worde. Bepalig va NEN 3140 schrijft voor dat de Istallatie-Veratwoordelijke (IV-er), die door de werkgever i het kader va NEN 3140 wordt aageweze, dat bepaalt. Maar wat als er og gee IV-er is? zo vraagt hij zich hardop af. De implemetatie va NEN 3140 i de bedrijfsvoerig, iclusief de aawijzig va ee IV-er, is immers iet altijd verplicht of zelfs odig. Dat hagt af va de aawezige risico s. Wel moet uiteraard worde voldaa aa de Arbowet. Maar hoeveel izicht heeft ee werkgever i de elektrotechiek i zij of haar wikel, hotel, restaurat of welk ader bedrijf da ook? Buite de elektrotechische sector zelf zal 34 Mag Mag

18 Mag1010 Mag1010 Gedelegeerd istallatieveratwoordelijke NEN 3140 stelt eise aa ee veilige bedrijfsvoerig va elektrotechische istallaties e daarop aageslote arbeidsmiddele, zoals het formeel heet. Bij het werke aa e met elektrisch istallaties met ee spaig groter da 1000 VAC of 1500 VDC is NEN 3840 va toepassig. I het kader va NEN 3140 diee werk gevers bie hu orgaisatie ee zogeoemde istallatieveratwoordelijke te beoeme, die er op toeziet dat aa alle eise i de va toepassig zijde orme wordt voldaa. Doet de werkgever dat iet, da is hij dat volges de orm automatisch zelf. Bij de verieuwig va NEN 3140, ruim twee jaar gelede, werd de mogelijkheid voor werkgevers gecreëerd om hu istallatieveratwoordelijkheid te delegere aa ee exter elektrotechisch bedrijf. Maar hoe weet je als werkgever dat je je istallatieveratwoordelijkheid i het kader va NEN 3140 delegeert aa iemad die werkelijk verstad va zake heeft? Zowel de itere als de gedelegeerd istal latieveratwoordelijke (IV-ers) kue persoolijk worde gecertificeerd, oder toezicht va de Stichtig Persooscertificatie Eergie- e Elektrotechiek (Stipel). Net als de adere i de NEN 3140 beschreve ET-fuctioarisse met bijbehorede bevoegdhede, zoals de Werkveratwoordelijke (VW-er), Voldoede Opgeleide Persoo (VOP-er) e de Vak bekwame Persoo (VP). Dat geeft werkgevers e hu istallatieveratwoor delijkhede de hoogst haalbare zekerheid over de vakbekwaamheid e elektrotechische bevoegdhede va het persoeel of het ET-bedrijf aa wie zij hu istallatieveratwoordelijkheid delegere. NEC 623 Bij NEN is ormcommissie NEC 623 veratwoordelijk voor de orme NEN 3140 dat i vrijwel gee ekel bedrijf voldoede zij, tezij het gaat om ee heel grote oderemig met ee eige techische diest of techisch maager. Maar hoe kome al die adere opdrachtgevers e hu ET-ispecteurs da tot ee goede overeestemmig over wat er precies geïspecteerd diet te worde? Dat mag de elektrotechische ispecteur i pricipe iet zomaar op eige houtje bepale. Ecoomie, politiek, e samelevig houde de ET-ispectiemarkt og altijd sterk i bewegig Programma va Eise Daarom, vertelt Treffers, heeft Elektroraad i opdracht va bracheorgaisatie Ueto-VNI het zogehete Programma va Eise (PvE) Veiligheidsispecties otwikkeld: e NEN Deze commissie bestaat uit de volgede lede: M.J.M. Booe, Netbeheer Nederlad, voorzitter F. Egele, ASML M.H.J. Krewikel, youg professioal ASML H.Figer, Netbeheer Nederlad R.E.M. Groeewege, NVVK F.J.H.T. Smits, Ueto-VNI P. Jogbloed, Pouw Jogbloed BV R. Kaspers, ikeur L.G. Lemeer, Kegrob K. va Berlo, youg professioal Kegrob J.M.E. Smeekes, Ueto-VNI J.C. Verstrate, Kegrob Vacature, Mi. Va SZW J. va Velthove, NEN, secretaris Voor meer iformatie e/of deelame aa deze commissie, de secretaris: joha.vavelthove@e.l, of kijk op Aa de had daarva kue opdrachtgevers same met hu elektrotechische ispecteurs bepale wat er precies geïspecteerd diet te worde, e op welke wijze dit gerapporteerd moet worde. Dat ka va bedrijf tot bedrijf verschille. Het stadaard PvE wil op deze wijze zorge voor meer duidelijkheid tusse opdrachtgevers e opdrachtemers va elektrotechische ispecties. Het PvE Veiligheidsispecties wordt tijdes het Ispectie - cogres 2015 gepreseteerd door Ueto-VNI voorzitter Titia Siertsema. Oder spaig Ee ader hoofdoderwerp wordt de veiligheid va de elektrotechische ispecteur zelf. Volges NEN 3140 mag er door elektrotechici iet oder spaig worde gewerkt, zoals dat wordt uitgedrukt. Maar elektrotechische istallaties kue i de praktijk iet altijd spaigsloos worde gemaakt. Bovedie zij iet alle aspecte va ee istallatie te beproeve als deze iet oder spaig staat. Dek aa het mete va de circuit-impedaties. Ook op dat put wil het Ispectiecogres 2015 u meer helderheid zie te scheppe. E daartoe gaat zij dit jaar de cofrotatie aa met de Ispectie Sociale Zake e Werkgelegeheid (Ispectie SZW, voorhee de Arbeidsispectie). I NEN 3140 zelf staat iet precies wát er geïspecteerd diet te worde Treffers: Nu de ispectiemarkt zichzelf aa het regulere is, zoals de overheid wil, gaa wij de discussie over werke oder spaig dit jaar echt opschale aar het iveau va Naast e vauit NEN 1010 e NEN 3140 kue bij ET-ispecties og tal va adere orme ee rol spele. Ook die diet de ET-ispecteur te kee. Hij weet immers va tevore iet wat hij tegekomt. het Arbobesluit. Same met de Ispectie SZW e, op ee iteractieve maier, same met alle deelemers aa het cogres. Op het podium worde ispectiesituaties i beeld gebracht. Vervolges wordt daarover gediscussieerd door de zaal met ee pael va deskudige, waarva ook de Ispectie SZW deel uitmaakt. Gedragsweteschapper De discussie gaat iet zo zeer om NEN 3140 zelf, zo teket hij daarbij aa: De orm is ee afgeleide va de wet- e regelgevig. Het gaat vooral om het bewustzij: wat ervare we als veilig werke i de elektrotechiek? E welk gedrag is daar de resultate va? Dat soort vrage overstijgt de orme. Dat is ee gedragskwestie bie de bedrijfstak. Daarom komt op 25 ovember i De Reehorst i Ede zelfs ee gedragsweteschapper aa het woord! E, hij maakt het spaed: Dit gaat gevolge hebbe voor de Ispectie SZW, voor het Arbobesluit, voor de ET-ispecteurs zelf e uiteidelijk atuurlijk ook voor de wetgevig e de orme. Wetgevig e orme Elektrotechische istallaties i gebouwe e fabrieke kue op tal va maiere worde geïspecteerd. E er kue heel wat verschillede elektrotechische orme bij va kracht zij. Maar i het kader va bouw- e arbowetgevig gebeurt dit doorgaas op basis va de orme NEN 1010 e NEN 3140, die op hu beurt verwijze aar adere meer specifieke elektrotechische orme. Dit biedt het sterkste vermoede va overeestemmig met de essetiële eise i de wet zelf, zoals het i juridische terme wordt omschreve. Maar de wetgevig rodom NEN 1010 gaat de komede jare veradere. Zo wil de overheid de hadhavig va de bouwwet- e regelgevig dit jaar privatisere. De overheid legt de veratwoordelijkheid voor de veiligheid va de aawezige i gebouwe steeds meer bij de eigeare e werkgevers zelf. E het toezicht va de Ispectie SZW op de arbeidsveiligheid was al beperkt tot de hoogste risico categorieë. Odaks dat blijve gebouweigeare e werkgevers wettelijk et zo veratwoordelijk voor de veiligheid va hu medewerkers, bezoekers e leveraciers, als ze altijd al ware. Allee hoeve ze i steeds meer gevalle pas a letsel, schade e calamiteite aa te toe alles te hebbe gedaa om dat te voorkome. Hierdoor wordt het juridisch belag va de toepassig va 36 Mag Mag

19 Mag1010 auteur Harrie Heemskerk deze orme, e ispecties e certificatie va istallaties op basis va deze orme, allee maar groter e groter. Of ze u verplicht zij of iet. Daaraast gaa ook steeds meer verzekeraars dit eise, om hoge schadeclaims te voorkome. Het stadaard PvE wil zorge voor meer duidelijkheid t usse opdrachtgevers e opdrachtemers va ET-ispecties De overheid zelf Ook de overhede zelf - zoals gemeete, provicies, waterschappe e de rijksoverheid - die sids de liberaliserig va de eergiemarkt eigeaar va vaak complexe elektrotechische istallaties zij geworde, begie zich het belag va periodieke ispecties te realisere. Ee semiar speciaal voor he was de afgelope maad zelfs volledig volgeboekt. Daaraast heeft Elektroraad opleidige gegeve aa alle istallatieveratwoordelijke va Rijkswaterstaat, die NEN 3140 (laagspaig) e NEN 3840 (hoogspaig) door het hele lad implemeteert i haar orgaisaties. De opleidig gig vooral over de orgaisatorische e de juridische aspecte va dit beleid. Daaraast zij i Noord-Hollad mometeel zo vijftie gemeete bezig met de implemetatie va NEN 3140 e NEN 3840 i hu techische orgaisaties. Dat meldt Eric Jaze va Techisch Adviesbureau IJmod i IJmuide. Bij de verieuwig va NEN 3140, ruim twee jaar gelede, werd de mogelijkheid voor werkgevers gecreëerd om hu istallatieveratwoordelijkheid te delegere aa ee exter elektrotechisch bedrijf als het zije. Ispectiecogres 2015 Op grod va al deze otwikkelige kwam Elektroraad tot de twee geoemde belagrijkste pijlers oder het Ispectiecogres Het zal aar de verwachtig va Treffers wederom worde bezocht door ekele hoderde ispecteurs, opdrachtgevers, e ispectie-eisede partije als de overheid e verzekeraars. Daaraast is er ee beursvloer met als exposate oder meer ispectiebedrijve e daaraa gelieerde orgaisaties, leveraciers va test- e meetistrumete, aalyse apparatuur e software voor elektrotechische ispecties. Volg de verdere otwikkelig va het cogresprogramma op powered by Hét uieke kabelmaagemet systeem voor op dake! RoofSupport omvat ee duurzaam kabelgeleidigsysteem op basis va thermisch verzikte- of RVS draadgoot i combiatie met betogevulde daksteue. RoofSupport wordt sel geïstalleerd, etjes e stormvast opgeleverd! Roofsupport wordt op basis va éé artikelummer als complete set (4 legtes va 3 meter) iclusief koppelige e daksteue geleverd via de ladelijk dekkede elektrotechische groothadels. Leverbaar i verschillede uitvoerige: RS M: 60x60mm 12 meter RS M: 60x100mm 12 meter RS M: 35x100mm 12 meter Bredere draadgoot is op aavraag verkrijgbaar. techical solutios Voor Iformatie bel Coduct! of mail: roofsupport@coduct.l Stockholm 31, 2993 LM Baredrecht T F I uit voorraad leverbaar vadaag besteld, morge huis scherp geprijsd 4 polige aardlekautomate va 6A tot 40A UNIEK! wij levere de complete 30mA é 300mA rage! SPFI serie 4 polige aardlekschakelaar / slechts 4 modules breed automaat e aardlekschakelaar i éé ( ruimtebesparig ) stadaard modulair ( 4x 18mm ) 35mm DIN beschermigsgraad IP20 kortsluitvast 10 ka voldoet aa IEC/EN Fase persoosbeveiligig met 30mA automaat. Werke oder spaig: sommige groothede i de elektrotechiek ku je u eemaal iet teste als de istallatie s paigsvrij moet worde gemaakt. S.E.P. Weverstraat VJ Asse. Tel: Schotma Elektro is distribiteur va S.E.P. Europe 38 Mag Mag

20 Mag1010 auteur Harrie Heemskerk Mag1010 Aatal betrokke partije is sterk gegroeid Nieuw leve i ormalisatie vermogeselektroica Vermogeselektroica is de afgelope deceia lagzaam maar zeker doorgedroge tot i de haar vate va de itelligete elektriciteitsvoorzieig. Naast de schakel- e distributiestatios i de opebare elektriciteitsette is vermogeselektroica u ook volop te vide i de geavaceerde elektrotechische istallaties i gebouwe, fabrieke e de ifrastructuur. Net als bie de zogeoemde Esco s, die kleie e grote eidverbruikers met istallatiebedrijve e de cetrale eergieleveraciers oprichte, om bie éé wijk of gebied collectief duurzame eergie op te wekke e te verdele. E zelfs i de istallaties i woige, waarop steeds vaker pv-systeme te vide zij, is volop vermogeselektroica te vide. Door dit alles is vermogeselektroica omisbaar geworde. Meer ivloed vauit os lad op de iteratioale ormalisatie erva is da ook hard odig. Dat costateert Roald de Graaff als seior specialist op het gebied va vermogeselektroica bij certificerede istellig DNV GL. Oder zij aavoerig wordt de Nederladse ispraak bij de iteratioale ormalisatie va vermogeselektroica ieuw leve igeblaze. De Graaff legt op de eerste plaats uit wat vermogeselektroica eigelijk is. Wat ook vadaag heeft de elektrotechische egieer, adviseur e ispecteur er bija dagelijks mee te make. Allee is dat og iet altijd eve duidelijk. Oorsprokelijk was elektroica bedoeld voor de beïvloedig va sigale e sigaaloverdracht Vermogeselektroica I hededaagse istallaties moete AC- e DC-strome i verschillede richtige, e bij sterk wisselede spaige, frequeties e vermoges, met elkaar worde gecombieerd. Dat geldt al helemaal voor de komede geeratie opebare e itere smart grids, met decetrale opwekkig uit herieuwbare broe. E daar waar odig moete tijdelijke overschotte worde opgeslage voor later gebruik. Al die strome va verschillede spaige, frequeties, karakteristieke e vermoges worde daarom door de vermogeselektroica voortdured beïvloed, vervormd e aagepast. Allee zo kue ze met elkaar worde gecombieerd tot elektromagetische eergie met eigeschappe e specificaties, die door de opwekkers, trasporteurs e uiteidelijk ook de overheid e eid verbruikers worde verlagd. Deze coversie voltrekt zich op alle iveaus bie de elektriciteitsdistributie door toepassig va oder meer slimme iverters e coverters, frequetieregelaars, e regelbare voedige, ofwel vermogeselektroica. Roald de Graaff vertelt: Oorsprokelijk was elektroica i de vorm va bijvoorbeeld I de hoogspaigsdistributie werd al veel vermogeselektroica gebruikt. Nu is de vermogeselektroica doorgedroge tot i de haarvate va de itelligete elektriciteitsvoorzieig. halfgeleiders bedoeld voor de beïvloedig va sigale e sigaaloverdracht. Dek hierbij aa oder meer de elektroica i commuicatieapparatuur. Daarbij gaat het om lage spaige e strome. Maar eem u bijvoorbeeld ees de wisselstrome afkomstig va water- e widturbies. De wid waait ooit eve hard. Dus de frequetie wisselt cotiu e zal voortdured moete worde bijgestuurd om te kue worde igekoppeld op de frequeties va de opebare ette, die vauit de covetioele cetrales worde gevoed. Bij de beïvloedig va elektrische golve bij hoge spaige e strome kue er vermoges va gigawatts door de elektroica hee gaa Of de AC-strome va ee groter aatal widmoles moete bij verschillede frequeties eerst worde samegevoegd e omgezet tot DC, om te kue worde getrasporteerd over grotere afstade: Bij de beïvloedig va elektrische golve bij dergelijke hoge spaige e strome kue er vermoges va gigawatts door de elektroica hee gaa. Vadaar de aaduidig vermogeselektroica. Na deze coversie i de opebare e collectieve voorzieige gebeurt hetzelfde bij de eidverbruikers, i de frequetieregelaars i idustriële istallaties, i de schakelede voedige, de pv-systeme, de voedig va DC-apparatuur, e bij tijdelijke opslag of het lade va elektrische auto s. Eergietrasitie Vermogeselektroica gaat ee eorme rol spele bij de iteratioaal overeegekome trasitie va eergie die cetraal wordt opgewekt uit fossiele broe, aar ee combiatie met decetraal opgewekte eergie uit herieuwbare broe. Voor ee veilige e effectieve distributie va al die wisselede elektriciteitsstrome i verschillede richtige zij immers opebare e iteratioale smart grids odig. Deze reagere iteractief op de eige itelligete ette va de eidverbruikers, die zelf op hu beurt ook weer eergie opwekke e teruglevere. Ook al deze strome moete volcotiu e automatisch met elkaar worde gecombieerd. Net als bij de opslag va lokale of regioale elektriciteitsoverschotte. Met deze tijdelijke bufferig wordt voortdured de balas i stad gehoude tusse de sterk variërede lokale, regioale, atioale e iteratioale afame e opwekkig. Ook de vooral i os lad selgroeiede elektrische mobiliteit is hier oderdeel va, same met tal va adere ieuwe elektrotechische otwikkelige, waarover i iedere editie va Mag1010 wordt bericht. 40 Mag Mag