Duurzaam grndstffengebruik Wrkshp Duurzaamheidsdag KU Leuven 20 maart 2015 Prgramma 9.30-9.40 Welkm en inleiding 9.40-10.25 Vijf invalsheken p duurzaam grndstffengebruik 10.25-10.35 Infrmatieve vragen aan de sprekers 10.35-11.00 debat met het publiek 1
Duurzaam grndstffengebruik: prbleemstelling Karel Van Acker Materiaalvrziening stuit p grenzen Grenzen aan de beschikbaarheid van materialen ertsen wrden armer geplitieke en ecnmische impact p beschikbaarheid vr bigebaseerde materialen: eclgische limieten Surce: EC, 2014 2
Materiaalvrziening stuit p grenzen Impact p het leefmilieu en energieverbruik bij winnen, prduceren, gebruiken en afdanken van materialen sterk verbnden met energiecrisis en klimaat brn: Allwd, J. M., 2011 Vraag naar materialen materiaal schaarste milieu-impact van winnen, prductie, gebruik en afdanken van materialen tenemende bevlking en welvaart, en dus materialenhnger tenemende cmplexiteit 3
materiaal schaarste milieu-impact van winnen, prductie, gebruik en afdanken van materialen tenemende bevlking en welvaart, en dus materialenhnger tenemende cmplexiteit kritieke materialen Wind energie / E-mbility spaarlampen bevrradingsrisic znnecellen batterijen katalysatren Surce: EC, 2014 ecnmisch belang 4
materiaal schaarste milieu-impact van winnen, prductie, gebruik en afdanken van materialen tenemende bevlking en welvaart, en dus materialenhnger tenemende cmplexiteit Welke plssingsrichtingen biedt duurzaam materialenbeheer? dematerialiseren hernieuwen substitutie Meer den met minder Materialen efficiënt gebruiken ecdesign nieuwe businessmdellen prcesintensificatie Hgwaardig materiaalkringlpen sluiten recyclage, hergebruik, bigebaseerde materialen landfill mining Effectiviteit verbeteren Gebruik kstbare grndstffen beperken verbeterde functie (bijv. lichtgewicht) vervanging kritieke metalen duurzaam ntginnen life cycle thinking Denken in termen van levenscyclus integrale evaluatie in termen van milieu, ecnmische en sciale aspecten 5
He vrtgang beken? technlgische innvaties? tp-dwn beleid? inzetten p ne-fits-all plssing? uitgaan van materiële grei? integrale en systemische aanpak ndig Duurzaam grndstffengebruik Invalshek 1: Urban Mining Karel Van Acker 6
1. Wat? 1. Wat? Urban mine zijn vaak rijker (hebben hgere cncentratie) aan metalen en mineralen dan ertsen 7
2. Huidig nderzek nieuwe recyclagetechnlgieën indicatren en impacten 250 Distributin f Nd glbal in-use-stck Glbal in-use-stck (10³ t) 200 150 100 50 0 Nedymium Ceramics MRI Stck = 170000 tn in 2012 ng 5x jaarlijkse vraag Glass additives NiMH batteries Family appliances Metallurgy Autmbiles Wind turbines Audi systems Cmputers 3. Tekmstige uitdagingen enrme nd aan beter infrmatie ver de urban mine bijvrbeeld dr inveren van een materialenpasprt? 20000 Recycling ptential f Nd by applicatin EOL Nd (t) 15000 10000 5000 0 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 Nd recycling ptential frm Autmbiles Nd recycling ptential frm Wind turbines Nd recycling ptential frm Audi systems 8
3. Tekmstige uitdagingen prduct centered denken integrale visie p sluiten van diverse kringlpen ( dwncyclen van smmige strmen kan als het systeem er vrdeel bij heeft) design gericht p expliteren van de urban mine 3. Tekmstige uitdagingen flexibel ecsysteem met efficiënte recyclage technlgieën meer c-develpment en uitwisseling kennis kan in Vlaanderen een re-industrialisatie met zich meebrengen... is dit gewenst? 9
Duurzaam grndstffengebruik Invalshek 2: Ecdesign en LCE Jst Duflu 1. Wat? Ecdesign: Het ntwerpen van prducten zdat ze ver de verschillende prductlevensfasen heen een z beperkt mgelijke impact genereren.. Distributie Gebruik Strten Prductterugname Materiaalverwerking Disassemblage Mijnntginning Materiaalwinning Prductfabricage 10
1. Wat? Design fr Disassembly/Recycling: Ontwerpen zdat bij de eindelevensbehandeling eenvudige terugwinning van cmpnenten f materialen mgelijk wrdt znder substantieel kwaliteitsverlies. (In)efficientie van materiaalrecyclage in de EU * Vrbeeld vr het terugwinnen van gud, naar C. Hagelüken, Umicre, Care Innvatin, 2010 2. Huidig nderzek: Prcesntwikkeling Vrbeeld: Eindelevensbehandeling van LCD TVs Recyclageprcessen: ntwerp en ptimalisering Ontwikkeling van business mdels Afleiden van ntwerprichtlijnen 22 11
2. Huidig nderzek: Prcesntwikkeling Vrbeeld: Herwinnen van FR bevattende plastic nderdelen van LCD TVs INPUT REGRINDING OUTPUT 23 2. Huidig nderzek: Prcesntwikkeling 100% gerecycleerd materiaal: PC/ABS FR 40 24 Peeters J.R. et al., Clsed Lp Recycling f Plastic Husing fr Flat Screen TVs 12
2. Huidig nderzek: DfD/DfR 2. Huidig nderzek: Slid State Recycling Paraskevas D., Kellens K., Renaldi, Dewulf W., Duflu J.R., 2012 26 13
3. Tekmstige uitdagingen 0: He materiaaldegeneratie mnitren/beheersen bij herhaald recycleren? Industriële symbise: Vermijden van verliesstrmen in een prductiestadium Gedifferentieerde ectaxsystemen: He disassembleerbaarheid/scheidbaarheid bjectief meten? Duurzaam grndstffengebruik Invalshek 3: Ecnmie Jhan Eyckmans 14
1. Wat nderzeken ecnmen? Envirnmental / resurce ecnmics Ecnmie = analyse van incentives Wat drijft cnsumenten, prducenten, verheden? Nrmatieve analyse: Wat is de maatschappelijk wenselijke situatie rekening hudend met huidige & tekmstige cnsumenten, prducenten en milieu effecten? Verdeling van prductie van niet-hernieuwbare brnnen drheen de tijd (tijdspad van explitatie)? Maatschappelijk wenselijke mate van inzameling/recyclage? Hangt af van waarde-rdelen! Afweging belangen cnsumenten / prducenten / milieu? 1. Wat nderzeken ecnmen? Beschrijvende analyse Tt welke uitkmsten leidt marktwerking? Zullen winstmaximerende mijnbedrijven grndstffen te snel uitputten? Waarm kmt recyclage sms wel/niet van de grnd? Indien marktwerking niet leidt tt wenselijke situatie, welke beleidsinterventies zijn dan ndig? Extended Prducer Respnsibility EPR Taksen versus subsidies Nrmen en standaarden Sft instruments 15
2. Huidig nderzek Cnsensus rnd ndzaak verheidsinterventie in kader van resurce efficiency mwille van: Milieu-externaliteiten in (1) mijnbuw en verwerking grndstffen, (2) gebruiksfase gederen, (3) end-f-life fase Asymmetrische infrmatie in afval = grndstf en re-use Onvldende incentives green design / design fr recycling, alternatieve business mdellen, Barrières in recyclage, lgistics, Minder cnsensus rnd ndzaak interventie mwille van lutere uitputting niet-hernieuwbare grndstffen Cmplexe interacties van verschillende effecten (hge private discntveten, marktmacht, ) 3. Tekmstige uitdagingen Uitdagingen in ecnmisch nderzek? Empirische validatie theretische resultaten Cnsistente mdelering van materiaal-cyclus (value chain) rekening hudend met: Algemeen evenwichtseffecten Materiaalbalansen Interactie van verschillende beleidsinstrumenten Strategisch gedrag van beleidsmakers internatinaal, interreginaal, Strategisch gedrag actren in reactie p regulering Verschuiven prductie in ruimte en tijd, Illegaal gedrag 16
Duurzaam grndstffengebruik Invalshek 4: Rl van het beleid Katja Biedenkpf 1. Wat? 17
2. Huidig nderzek Externe effecten van EU beleid (EU & Vlaamse) beleidsinstrumenten 3. Tekmstige uitdagingen He kan beleid de transitie naar een circulaire ecnmie steunen? He kan beleid meer innvatie aanmedigen? He kan de tepassing van bestaande innvaties versneld wrden? Multidisciplinariteit 18
Duurzaam grndstffengebruik Invalshek 5: Sciale prcessen Marc Craps 1. Wat? Sciale prcessen = Actren (individuen, grepen) in interactie met elkaar Overheid: hiërarchie & cntrle Bedrijven: markten & cmpetitie Civiel: cnflict & nderhandeling C-creatie: verschillende actren en sectren in samenwerking met elkaar, vanuit systemisch bewustzijn Idealistisch? Bedrijven Overheid Ndzakelijk in een vlle cmplexe wereld grte nderlinge afhankelijkheid diversiteit en cnnectiviteit dragen bij tt veerkracht Vral gericht p innvatie, vr transities Civiele samenleving 19
2. Huidig nderzek He interactieve prcessen tussen actren bevrderen vr transitie van lineaire naar circulaire waardeketens Interactieve werkvrmen Sturing & leiderschap Institutinele cndities Nieuwe rllen en cmpetenties Bundary spanning tussen actren Op verschillende niveaus, bijv.: Vlaams materialenbeleid: VMP Specifieke materialenstrmen: vlakglas Lkaal: Stadslab Antwerpen Fashin flw Nrd-Zuid: Wrldlp 3. Tekmstige uitdagingen Verhuding tussen klassieke en nieuwe rllen en werkvrmen Glbale uitdagingen en lkale acties: crss-level afstemming Aandacht vr ruimtelijk-sciale aspecten - stedelijk metablisme Grndstffen uitputting - tenemende cnflicten: samenwerking nder druk Circulaire ecnmie - business mdellen (urban mining, peer-tpeer, sharing, ) = nieuwe interactievrmen tussen bedrijven, verheid en sciale initiatieven Interactief = infrmeel: he ndemcratische lbbying vermijden - transparantie Nd aan c-ntwerpend, c-creërend én kritisch (actie-) nderzek 20