Copyright SBR, Rotterdam

Transcriptie

1 Cpyright SBR, Rtterdam

2 Cpyright SBR, Rtterdam

3 stichting buwresearch EPN in vgelvlucht cnsequenties vr ntwerp en uitvering: wningbuw Rtterdam, augustus 1997 Cpyright SBR, Rtterdam

4 DOELSTELLING STICHTING BOUWRESEARCH Stichting Buwresearch (SBR) verleent de buwnijverheid hulp bij het vrkmen en het plssen van knelpunten bij tepassing van nieuwe inzichten en ntwikkelingen geriçht p verbetering van kwaliteit, prductiviteit, arbeidsmstandigheden en zrg vr de werkgelegenheid. Belangrijke delstellingen zijn: Het verzamelen van knelpunten en het waarnemen van relevante ntwikkelingen vr de buwnijverheid. Het stimuleren van de cördinatie van de prgrammering van nderzek. Het leiding geven aan nderzekprjecten. Het verspreiden en uitdragen van de resultaten naar alle geledingen van de bedrijfstak. De Stichting en degenen die aan dit prduct hebben meegewerkt hebben een z grt mgelijke zrgvuldigheid betracht bij het verwerken - naar de laatste inzichten - van de pgenmen gegevens. De mgelijkheid dat zich desndanks tch njuistheden en/ f nvlkmenheden kunnen vrden, kan niet wrden uitgeslten. De gebruiker van het prduct aanvaardt daarvr het risic. De Stichting sluit, mede ten beheve van degenen die aan dit prduct hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit vr schade die mcht vrtvleien uit het gebruik van infrmatie uit dit prduct. Stichting Buwresearch. Alle rechten vrbehuden. Niets uit deze uitgave mag wrden verveelvudigd, pgeslagen in een geautmatiseerd gegevensbestand, getransfrmeerd tt sftware, f penbaar gemaakt, in enige vrm f p enige wijze, hetzij elektrnisch, mechanisch, dr ftkpieën, pname f enige andere manier, znder vrafgaande schriftelijke testemming van de uitgever. Vr zver het maken van kpieën uit deze uitgave is tegestaan p grnd van artikel16b Auteurswet 1912 in verbinding met het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvr wettelijk verschuldigde vergedingen te vlden aan de Stichting Reprrecht (Pstbus 882, 1180 A W Amstelveen). Vr het vernemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in blemlezingen, readers en andere cmpilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient u zich te richten tt: Stichting Buwresearch, Pstbus 1819, 3000 BV Rtterdam. N part f this bk may be reprduced in any frm by print, phtprint, micrfilm, stred in a database r retrieval system, r any ther means withut written permissin frm the Stichting Buwresearch. 2 Cpyright SBR, Rtterdam

5 Inhud 1. Inleiding 4 2. De energie-eisen vr nieuwbuw 5 3. De EPC van een wning 6 4. EPN in het ntwerp- en buwvrbereidingsprces Van initiatief tt buwaanvraag De uitvering EPN in de Standaard Regeling pdrachtgever / architect Epe-analyse in relatie tt SBR Energiebewust ntwerpen met de EPN Stappenplan vr EPC-berekeningen Wngebuwen en cmbinaties met utiliteitsbuw Literatuur 23 stichting buwresearch 3 Cpyright SBR, Rtterdam

6 ::J.c Cl c c... l: U ::J "> Qj Ol > c Z Q. W 1 Inleiding Welke cnsequenties hebben de energieprestatieeisen (EPC) in het Buwbesluit vr een wningntwerp en wat betekent dat in de uitveringsfase. Sinds de invering van de EPC in december 1995 zijn veel partijen in de buw met deze vraag gecnfrnteerd, zals architecten en adviseurs maar k pdrachtgevers, uitverders, televeranciers en de met cntrle belaste gemeenteambtenaren van Buw & Wningtezicht. De partijen in het buwprces zijn vrij m een eigen pakket aan energiebesparende maatregelen samen te stellen m aan de EPC-eis te vlden. De keuze van het maatregelenpakket heeft cnsequenties vr de architectuur, ksten (investering en explitatie), materiaalkeuze en uitvering. Het plaatsen van bijvrbeeld een energiezuinig ventilatiesysteem, levert de architect een grtere ntwerpvrijheid p. Dit resulteert wel in hgere investeringsksten. EPN: integrale berdeling energiezuinigheid De energieprestatienrmering (EPN) is een integrale methde m de energie-efficiëntie van een buwwerk in één getal te berdelen. Niet alleen de buwkundige energiezuinigheid, maar k die van installaties wrdt erin meegewgen. De partijen in het buwprces zijn vrij m een eigen maatregelenpakket samen te stellen m aan de EPe-eis te vlden. Daarbij is het criterium dat het maximum telaatbare energiegebruik niet mag wrden verschreden. Daarm krijgt een architect een grtere ntwerpvrijheid met energie-efficiënte installaties, zals HRketels, warmteterugwinapparatuur en znnebilers. De EPN dwingt de partijen in het buwprces ng meer dan vrheen m mee te denken ver de in te zetten maatregelen. En dit geldt zeker als de energieprestatie-eis in 1998 wrdt aangescherpt van 1.4 naar 1.2. Deze Handleiding behandelt in vgelvlucht diverse aspecten uit NEN 5128, de energieprestatienrm vr wningen, die van belang zijn vr ntwerpende partijen, pdrachtgevers en uitverders. U treft infrmatie aan ver de EPC-eisen, de energieprestatienrm NEN 5128:1994 (met aanvullingsblad A1), de belangrijkste energiebesparende maatregelen en richtlijnen m aan de EPC-eis te kunnen vlden. 4 Cpyright SBR, Rtterdam

7 2 De energie-eisen vr nieuwbuw In de energieparagraaf van het Buwbesluit staan vr nieuw te buwen wningen en wngebuwen vier srten energie-eisen. In figuur 1 zijn de eisen schematisch weergegeven. EPe wning S EPe ei. BuwbesluIt (per 15 december 1995 is dit 1,4) De EPe is een maat vr de gemiddelde energie-efficiêntie van een wning f wngebuw f-!!!!!.. inclusief technische lnsllall<:llies. JII De islatiewaarde van dichte cnstructie-nderdelen (warmteweerstand Rel die verblijfsgebieden afscheiden van buiten (gevel, dak,vler), met zijn: Rc <! 2,5 m 2 K!W. Bepalingsmethde: NEN In de praktijk: circa 8-10 cm islatie. EPe s 1,4 U raam S 4,2W/m 2 K Warmtedrgang ramen: U raam S 4,2 W/m 2 K. (Nrmaal dubbel glas f beter islerend) Bepalingsmethde: NEN Warmtedrgang panelen: Upaneel S 4,2 W/m 2 K. Bepalingsmethde: NEN De luchtdrlatendheid qv;10 met zijn: Qv;10 S 200 dm 3 /s. Vr gebuwen> 500 m 3 geldt: Qv;10 S 200 dm 3 /s per 500 m 3. Bepalingsmethde: NEN Figuur 1 Energie-eisen vr nieuwbuwwningen en wngebuwen in het Buwbesluit (ft's: Crmran Ftstudi v..f., Duiven) stichting buwresearch 5 Cpyright SBR, Rtterdam

8 ::J.c Ol c: c: 3::...r:. IJ ::I "> Qj Cl >.5 z 0.. W 3 De EPe van een wning De energieprestatiecëfficiënt (EPC) van een wning met wrden berekend vlgens NEN 5128, de energieprestatienrm vr wningen en wngebuwen. De frmule vr het berekenen van de EPe van een wning is: Qpres;ttaal EPe = [-] 330 x Ag + 65 x Averlies waarin: EPe = energieprestatiecëfficiënt [-]; Qpres;ttaal = het vlgens NEN 5128 berekende ttale (primaire) energiegebruik van een wning. Dit is het ttaal van het energiegebruik vr verwarming, warmtapwater, ventilatren, verlichting, keling en bevchtiging [MJl; Ag = gebruiksppervlakte [m 2 ]; Averlies = verliesppervlakte (vaak: ppervlakte gebuwmhulling, met een weegfactr van 70% vr de begane grndvler) [m 2 ]. Opres;ttaal is het energiegebruik van de wning vr de energiepsten: verwarming warmtapwater ventilatren verlichting bevchtiging keling Cmpensatie verliesppervlakte Kleine gebuwen hebben, vanwege de ngunstige verhuding van gebuwmhulling/vlume, in het algemeen een hger verwarmingsenergiegebruik/m 2 dan grtere wningen. Omdat het Buwbesluit maar één EPe-eis heeft, nafhankelijk van het wningtype en de afmetingen. is in de Epe-frmule de verliesppervlakte als 'cmpensatiefactr' meegewgen. Een hekwning heeft ten pzichte van dezelfde tussenwning een grtere verliesppervlakte, maar zal. als weinig f geen glas in de zijgevel aanwezig is, ngeveer dezelfde Epe-waarde hebben. Een wning vldet aan de energieprestatie-eis als de berekende EPe van de wning niet hger is dan de EPe-eis. De EPe-eis staat in het Buwbesluit. Smmige gemeentes en pdrachtgevers stellen al strengere eisen. He strenger de eis, he lager de EPe van de wning met zijn. Het maximaal telaatbare energiegebruik ('energiebudget') is dan k lager. De EPe is feitelijk een gewgen (primair) energiegebruik per m 2 gebruiksppervlakte, met een extra cmpensatie vr de gebuwmhulling (verliesppervlakte). De energieprestatienrmen hanteren Megajules (MD als rekeneenheid vr het primair energiegebruik. Dit is een maat vr de inzet van fssiele brandstffen. De energie-inhud van een kubieke meter gas en een kil-wa tt-uur elektriciteit is dr deze mrekening te vergelijken. He hger het energiegebruik Opres;ttaal he hger, dus ngunstiger. de EPe van de wning f het wngebuw. EPN: geen berekening van het werkelijke energiegebruik Met de energieprestatienrm NEN 5128 wrdt een genrmeerd energiegebruik berekend. Dat dit géén vrspelling van de meterstanden vr gas en elektriciteit is, blijkt nder andere uit de vlgende uitgangspunten bij een energieprestatie-berekening: vaste gemiddelde buitentemperatuur; gestandaardiseerd bewnersgedrag; bijvrbeeld ten aanzien van nder andere: - het stkgedrag; - het ventilatiegedrag; - het gebruik van warmwater; - het aantal draaiuren ventilatren; - het vaste aantal branduren vr verlichting en verlichtingsvermgen. 6 Cpyright SBR, Rtterdam

9 4 EPN in het ntwerp- en buwvrbereidingsprces 4.1 Van initiatief tt buwaanvraag De energieprestatienrm heeft betrekking p het energiegebruik vr verwarming, warmtapwater, ventilatren, verlichting, keling en bevchtiging. Dr deze pzet kan men een keuze maken tussen ntwerp-, buw technische- en installatietechnische maatregelen. Deze zijn vr een deel cmpletair; men kan de nadruk leggen p buwkundige maatregelen f installatietechnische maatregelen. Binnen die maatregelen zijn er weer vele mgelijkheden m aan de EPC-eis te vlden. Een vrbeeld: zwel een hgere islatiewaarde van glas als een hger rendement van de verwarmingsketel leiden tt vermindering van het verwarmingsenergiegebruik. Lang niet altijd zijn beide maatregelen ndig m aan de EPC-eis te vlden: men kan kiezen. Wat met de energieprestatienrm niet aangestuurd wrdt, is de kwaliteit van het binnenklimaat. Met maatregelen als vldende ventilatie en znwering (bijvrbeeld verstekken) zal reeds rekening gehuden dienen te wrden. Het is daarm wenselijk m vrafgaand aan het vrlpig ntwerp een analyse te maken van de invled van verschillende uitgangspunten en randvrwaarden. Deze analyse levert aanvullende richtlijnen, afgestemd p de mgelijkheden en beperkingen van een specifieke lcatie. In het structuurntwerp kan men al een indicatie verkrijgen van het niveau van de te treffen maatregelen. De analysefase levert gerichte uitgangspunten p vr het ntwerp. Ok met betrekking tt de hfdvrm, raamppervlakten, buwtechnische (islatie) en installatietechnische eisen, uitgedrukt in minimale prestaties. De energieprestatienrmen gaan uit van: 1 m 3 aeq (aardgasequivalent), dit kmt vereen met 35 MJ primaire energie; 10.9 kwh elektrische energie kmt vereen met 1 MJ primaire energie. Hierbij is het uitgangspunt dat het rendement van mzetting van primaire fssiele brandstf naar elektriciteit (p bvenwaarde) 33% is. uitgangspunten structuu rntwerp Epe-analyse - functinele indeling cnfrm PVE - randvrwaarden ntwerp - mgevingsfactren maatregelen glbale EPe berekening funet:!. indelingr vlgens nrm h f- en Buwbesluit t OO s ruc d t uur Figuur 2 EPN in het ntwerp- en buwvrbereidingsprces../ installatiemaatregelen buwtechnische maatregelen PVE.va stichting buwresearch Cpyright SBR, Rtterdam 7

10 TabelT Glbale aanduiding werkzaamheden per ntwerpfase en indicatie van mmenten dat men met de EPe in aanraking kmt. :J.0 Cl c: c:....s::. u "> Qj en >.S 2 Cl. w ruimtelijke en functinele uitgangspunten randvrwaarden mgevingsfactren cnsequenties energiebewust ntwerp alternatieven in -vrm - buwtechniek - installatie uitgangspunten vrm en gebuwfuncties richtlijnen vr bijvrbeeld raamppervlakten en riëntaties gevelislatie installatiekenmerken etc. detailleren vrm nader uitwerken raamppervlakten en riëntaties gevelislatie instauatiekenmerken etc. detailleren vrm en gebuwfuncties nader uitwerken raamppervlakten en riëntaties gevelislatie installatiekenmerken etc. uitwerking ten beheve van de buwaanvraag en de te cntracteren aannemer prestatiekenmerken van buwdelen instauatie-cmpnenten dcumenten ten beheve van de buwaanvraag prestatie-eisen indien aannemer met alternatieve plssingen mag kmen. glbale bepaling EPe EPe-tets EPe-tets definitieve EPe-tets buwaanvraag Tabel 1 laat zien p welke mmenten men met de energieprestatie in aanraking kmt en he men van grf (structuurntwerp) naar fijn (definitief ntwerp) kan kmen tt een energiebewust ntwerp. 4.2 De uitvering Afhankelijk van de uitvering en het bestek, zal gewerkt wrden met prestatie-eisen waaraan ten minste met wrden vldaan. Tijdens de uitvering is het van belang te beschikken ver een verzicht van minimale prestatie-eisen (minimum- f maximumwaarden), zals rendementen van ketels en warmteterugwinsystemen, vermgens, minimale islatiewaarden, luchtdichtheid, enzvrts. Belangrijk is dat gedurende de uitvering met wrden getetst f de definitieve materiaal- en installatiekeuzes vlden aan de prestatie-eisen die in de buwaanvraag zijn genemd. Dit geldt zeker vr materialen waarbij wrdt afgeweken van het bestek. Ok vr de installateur is dit van tepassing. 4.3 EPN in de Standaard Regeling pdrachtgever/architect In de Standaard Regeling pdrachtgever / architect (SR) is pgenmen dat de werkzaamheden ten beheve van de energieprestatienrmering niet tt de standaardwerkzaamheden behren, maar als extra werkzaamheden meten wrden beschuwd. Met de pdrachtgever met apart wrden vereengekmen welke hnrering in rekening mag wrden gebracht. Dit betekent dat bij aanvang van de werkzaamheden een inschatting met wrden gemaakt van de te besteden uren (afhankelijk van de cmplexiteit) en de ksten. Bij cmplexe gebuwen (met name utiliteitsgebuwen) zal een grt deel van de werkzaamheden dr een extern adviseur wrden verricht. 8 Cpyright SBR, Rtterdam