stichting bouwresearch

Transcriptie

1 stichting buwresearch

2 Auteur: N.W. Schellingerhut. Intr, Amsterdam Vrmgeving en (bewerking) illustraties: GRID Design, Hfddrp Druk: W.D. Meinema B.v., Delft

3 stichting buwresearch Vrkómen en vervvijderen van afzettingen p glas Gevelgids deel 6 Rtterdam, april 1998

4 DOELSTELLING STICHTING BOUWRESEARCH Stichting Buwresearch (SBR) verleent de buwnijverheid hulp bij het vrkmen en het plssen van knelpunten bij tepassing van nieuwe inzichten en ntwikkelingen gericht p verbetering van kwiteit, prductiviteit, arbeidsmstandigheden en zrg vr de werkgelegenheid. Belangrijke delstellingen zijn: Het verzamelen van knelpunten en het waarnemen van relevante ntwikkelingen vr de buwnijverheid. Het stimuleren van de cördinatie van de prgrammering van nderzek. Het leidinggeven aan nderzekprjecten. Het verspreiden en uitdragen van de resultaten naar le geledingen van de bedrijfstak. De Stichting en degenen die aan dit prduct hebben meegewerkt, hebben een z grt mgelijke zrgvuldigheid betracht bij het verwerken - naar de laatste inzichten - ván de pgenmen gegevens. De mgelijkheid dat zich desndanks tch njuistheden en/ f nvlkmenheden kunnen vrden, kan niet wrden uitgeslten. De gebruiker van het prduct aanvaardt daarvr het risic. De Stichting sluit, mede ten beheve van degenen die aan dit prduct hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit vr schade die mcht vrtvleien uit het gebruik van infrmatie uit dit prduct. Stichting Buwresearch Alle rechten vrbehuden. Niets uit deze uitgave mag wrden verveelvudigd, pgeslagen in een geautmatiseerd gegevensbestand, getransfrmeerd tt sftware, f penbaar gemaakt, in enige vrm f p enige wijze, hetzij elektrnisch, mechanisch, dr ftkpieën, pname f enige andere manier, znder vrafgaande schriftelijke testemming van de uitgever. Vrzver het maken van kpieën uit deze uitgave is tegestaan p grnd van artikel16b Auteurswet 1912 in verbinding met het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvr wettelijk verschuldigde vergedingen te vlden aan de Stichting Reprrecht (Pstbus 882, 1180 A W Amstelveen). Vr het vernemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in blemlezingen, readers en andere cmpilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient u zich te richten tt: Stichting Buwresearch, Pstbus 1819, 3000 BV Rtterdam. N part f this bk may be reprduced in any frm by print, phtprint, micrfilm, stred in a database r retriev system, r any ther means withut written permissin frm the Stichting Buwresearch.

5 Inhud Wrd vraf Inleiding 4 5 He schade ntstaat 1.1 Srten afzetting 1.2 Welke factren zijn van invled? 1.3 Buwkundige gebreken Preventie De cnstructie De materien Waterafsttende glascating Waterafsttende behandeling van metselwerk/betn Preventie tijdens de uitvering 12 3 Herstellen van schade 3.1 Reinigen 3.2 Plijsten 3.3 Etsen 3.4 Reinigen van gecat glas stichting buwresearch 3

6 U).!!! Cl C Cl E N -ca ca. :2. '. E '0. Wrd vraf Glas in gevels wrdt p den duur tijd ntsierd dr strepen en vlekken. Meest verdwijnen die bij het glazenwassen. Maar sms blijkt, dat de vlekken en strepen niet met water te verwijderen zijn. Dan is er sprake van sterk hechtende afzettingen en mgelijk zelfs aantasting van het glas. Die zijn vaak het gevlg van stffen die het langsstrmende f pgespatte water eerder heeft pgenmen uit kkhudende materien, zs betn en metselmrtel. Deze handleiding gaat ver deze meilijk, en sms k niet te verwijderen vlekken en strepel!. Zwel het ntstaan, s het vrkómen en verwijderen van deze schadelijke afzettingen kmt aan de rde. Deze uitgave is bestemd vr nder meer: ntwerpers die dr een welverwgen detaillering deze afzettingen in veel gevlen kunnen vrkómen; fabrikanten van betnnen gevelelementen die met een behandeling van deze prducten het uitlgen van de schadelijke stffen kunnen beperken; gevelreinigingsbedrijven die de schade met de juiste middelen en methden wellicht kunnen herstellen; prducenten van glas die hun prducten met een geschikte ppervlakbehandeling beter kunnen beschermen; aannemers die dr zrgvuldig werken kunnen vrkmen dat water met schadelijke stffen langs het glas strmt. De tekst is gebaseerd p het Cmmissierapprt 'Glasschade dr kisch vcht; rzaak, preventie en reinigingsmethden' (artikelnummer C.98), pgesteld dr Geveltechnisch Bureau Köhler B.V. in pdracht van SBR. De cmmissie De cmmissie die het nderzek begeleidde was samengesteld uit de nderstaande persnen die p persnlijke titel deelnamen aan het tt stand kmen van het rapprt. J. W. Aardema, Nederlandse Glasbnd te Guda. * R.F.M. Bakker, Stichting Optimat te Castricum. P. Bastianen, Chemetl nv te Oss.* J.M. Buschlte, Ritec Benelux te Raamsdnksveer.* A.J.M. Bunnik, Van Pelt Reiniging bv te Veldhven J.c. van Es, prjectmanager, Stichting Buwresearch te Rtterdam. A. Hillebrandt te Lisse. H.W. Speelman, KNB te De Steeg. De met een * gemarkeerde bedrijven hebben financieel bijgedragen aan het tt stand l<men van het nderzek. 4 stichting buwresearch

7 Inleiding Afzettingen en aantasting van glas (figuur 1) zijn het gevlg van cntact met kische stffen. Deze stffen bevinden zich in het water, dat langs de gevel strmt en p het glas pdrgt. Alkische stffen zijn chemisch gezien de tegenhanger van de meer bekende zuren. Evens zuren kunnen ze materien aantasten. Glas is bijvrbeeld niet bestand tegen langdurig cntact met kische stffen. Vandaar dat in cementprducten met glasvezelwapening specia AR-glas (ki resistent) wrdt gebruikt. Cement bevat kische stffen die geheel f gedeeltelijk in water kunnen plssen. De brn vr de kische stffen die glas in gevels aantast, zijn steenachtige materien, zs betn, baksteen en mrtels. Het gevlg van de afzettingen en aantasting is uiteindelijk een verminderd drzicht. Bij gecat glas speelt snel een aantasting van de esthetische kwiteit mee, mdat k kleinere verntreinigen daarp extra pvlen. Bij zwel permanent verminderd drzicht s aantasting van de esthetische kwiteit, is sprake van glasschade. Mdern islerend dubbelglas, vaak vrzien van één f meer catings, is duur. Vervanging kan een kstbare aangelegenheid zijn. De laatste jaren zijn echter mgelijkheden ntwikkeld m dit srt schade te vrkmen. Dit was één van de redenen m de tekst van een eerder rapprt ver dit nderwerp te herzien. Tt de nieuwe nderwerpen behren nder meer de reiniging van gecate glassrten en het effect van waterafsttende middelen p glas en metselwerk. De bedelde schade p glas kmt uitsluitend vr bij gevels, waarin cementgebnden materien zijn verwerkt. Vandaar de term 'cementstrepen'. Naast strepen kmen k vlekken vr. He deze nstaan, is schematisch weergegeven in figuur 2. In deze publicatie z hierp ng wat nader wrden ingegaan. De nadruk ligt echter p het vrkmen en herstellen van deze schade.,,.. \, ' ; '",,, ' \\. \ '. ','. ',, ''. '.', ' ", 0',.,, ' ' \ '. ".: ' ;,',,'.. t '.'.' ; I regenwater,. '. ",. '.',.. - ': ::',: : : :: : : :. '. '.,.,. '. ",.,., '". '. '. '.., '. \: :,.. ',;.:.: : ',' - Figuur 1 Verntreiniging van glas dr kische stffen. Figuur 2 Schematische weergave van het ntstaan van strepen en vlekken p vlakglas in gevels. stichting buwresearch 5

8 111 Cl Q, c Cl C 'f N ṞI C RI C C C E '0 In hfdstuk 1 kmen de rzaken van de hier bedelde schade aan vlakglas in gevels ter sprake. Het hfdstuk gaat verder in p de srten van schade en de factren die daarp van invled zijn. De nadruk ligt daarbij p de buwkundige gebreken, die aan het eind van dit hfdstuk meer in detail ter sprake kmen. Hfdstuk 2 is het 'natuurlijke' vervlg van het eerste hfdstuk. Het behandelt de preventie van schade s gevlg van afzettingen p glas, De indeling vlgt de verschillende methden van pre- ventie, waaraan verschillende disciplines in het buwprces kunnen bijdragen. Het derde hfdstuk inventariseert de mgelijkheden tt herstel en beschrijft de te vlgen werkwijze. Deze methden zijn gerangschikt in een vlgrde van plpende 'agressie'. Ok glas met een cating p de buitenkant van de buitenruit kmt daarbij ter sprake. 6 stichting buwresearch

9 1 He schade ntstaat Regenwater bevat verschillende stffen. Wanneer dit water met glas in aanraking kmt en daarp drgt, is vervuiling zichtbaar in de vrm van vlekken en strepen. De vervuiling is meest gemakkelijk te verwijderen met water en reinigingsmiddelen en heeft nauwelijks f geen invled p het glas. Onderzek en praktijkervaringen wijzen erp dat de niet f meilijk te verwijderen vlekken en strepen p glas ntstaan dr inwerking van kische stffen. Deze stffen lssen eerst p in het water en wrden vervlgens, f niet na reactie met andere stffen uit de mgeving, afgezet p het glas. De kische stffen in het water zijn afkmstig van steenachtige materien, zs betnnen gevelelementen, verschillende srten metselsteen en metselmrtel. De schade kan zwel tijdens de buwfase s tijdens de gebruiksfase ntstaan. Wanneer de vrm van de gevel erte leidt, dat (langs de gevel strmend) wa ter met het glas in aanraking kmt, is de rzaak in beide fases gelijk. Andere rzaken kmen vrnamelijk vr tijdens de buwfase. De belangrijkste zijn: lekwater uit een betnbekisting (figuur 3); rndstuivend cement f kk dat aan glas hecht en in cmbinatie met vcht het glas aantast; vervuiling van het glas tijdens het vegen van metselwerk. 1.1 Srten afzetting De schade wrdt zichtbaar, drdat het pdrgende water stffen p het glas achterlaat, die sterk aan het glasppervlak hechten. In dat verband zijn drie srten afzetting te nderscheiden: 1. Stffen die met water kunnen wrden verwijderd, zij het met wat meer inspanrting dan vr het verwijderen van reguliere vervuiling ndig is (nder meer kiumcarbnaten); 2. Stffen die met schnmaakmiddelen f verdund zutzuur kunnen wrden verwijderd (zs ca1ciumhydrxiden); 3. Stffen die uitsluitend mechanisch f met etsende middelen kunnen wrden verwijderd (nder meer silicaten). Vr deze stffen geldt, dat ze tt nherstelbare schade kunnen leiden, s ze niet wrden verwijderd. Figuur 3 Glasschade s gevlg van lekwater uit betn. Fi guur 4 Geveldeta illering die kan s p glasschade vergrt s tichting buwresearch 7

10 lil.!!! ti) C ti) i t::! ni ni E ' 0 li: 1.2 Welke factren zijn van invled? De chemische achtergrnd van de inwerking van verschillende stffen p glas is ingewikkeld. Niettemin zijn er enkele factren aan te geven, die het ntstaan van schade psitief f negatief beïnvleden. Z is de kans p schade grter, naarmate de kiteit van het water hger is. Dit hangt nder meer af van: de duur dat het water in cntact is met kihudend materia in de gevel, vrdat het in cntact kmt met het glas. Riskant in dit pzicht is water, dat enige tijd in de spuw verblijft en vervlgens via de pen sttvegen bven een kzijn het glas in de gevel kan bereiken; de heveelheid in water plsbare schadelijke stffen in het materia, waarmee het water in kmt. Slecht verdichte, preuze betn is in dat pzicht schadelijker dan betn dat werd aangemaakt met een lage watercementfactr, ged werd verdicht en waarvan het ppervlak ged werd nabehandeld. Bij een betegelde gevel is de kans p het uitlgen (is gelijk aan het pnemen van kische stffen) van de vegmrtel grter, vanwege de betrekkelijk grte heveelheid water die langs de vegen strmt; de gemiddelde temperatuur van de ruit. Dit geeft aan dat de riëntatie van de gevel van invled is. Op dr de zn verwarmd glas daarentegen, drgt water snel p en is de kans p afzetting en aantasting grter. De vrm en vr de detaillering van de gevel heeft een grte invled. Over waar waterhlen in bvendrpels ntbreken f waar de beglazing in het vlak van een steenachtige brstwering ligt, vraagt men m prblemen (figuur 4). De samenstelling van het regenwater is van invled p de srt en heveelheid stffen die erin plssen. Z bevrdert een hge zuurgraad (hge ph-waarde) de afzetting van cciumcarbnaat p het glas. Het kan met plsmiddelen f zutzuur verwijderd wrden. Een lage zuurgraad leidt tt afzetting van kiezelzuur, dat sterk hecht aan glas en daardr bijznder meilijk te verwijderen is. De glassrt - dan niet znwerend - is van enige invled. Dat hangt vr samen met de temperatuur van het glas. Gecate en gekleurde glassrten krijgen bij beznning in de regel een hgere temperatuur dan het blank islerend dubbelglas. Dat geldt k vr de buitenruit van hgrendementglas (HR-glas). De schade vt bij spiegelende en dnker gecate ppervlakken k eerder p. Maar de afzettingen wrden k geregeld gecnstateerd bij blank glas. Figuur 5 Buwkundige gebreken die m prblemen vragen. 1.3 Buwkundige gebreken Buwkundige gebreken kunnen de aanver van kische stffen naar glas bevrderen. Vrbeelden zijn (zie k figuur 5, 6 en 7): scheuren in metselwerk; lekkende dilatatievegen; slechte buwkundige aansluitingen; gebrekkig uitgeverde muurafdekkingen van dakranden. 8 stichting buwresearch