Richtlijn voor beleidskaders. De evalueerbaarheid van beleid vergroten

Transcriptie

1 Richtlijn vr beleidskaders De evalueerbaarheid van beleid vergrten 1

2 Inhudspgave Samenvatting in infgraphic... 3 Aanleiding en del... 4 Kaderstelling en uitvering: srten dcumenten... 6 Minimale nderdelen in een beleidskader... 9 Het schrijven van een beleidskader Evalueerbaarheid in de beleidscyclus Meetbare en evalueerbare delstellingen Visies/Beleidskaders en de prgrammabegrting Bijlage 1 De visie: richten Bijlage 2 Het beleidskader: kiezen en inrichten Bijlage 3 Actualiseren van bestaande beleidskaders en het RKC-rapprt Bijlage 4 Geraadpleegde Brnnen Vastgesteld dr cllege: 26 juli 2016 Juli

3 Samenvatting in infgraphic 3

4 Aanleiding en del Deze richtlijn geeft pvlging aan de aanbeveling uit het RKC- rapprt Evalueerbaarheid van Beleid (2015): Ontwikkel een richtlijn met minimale eisen waaraan beleidskaders dienen te vlden. Deze aanbeveling vlgde p basis van de vlgende cnstateringen: ~ Beleids- en peratinele delen lpen vaak dr elkaar. ~ De structuur die in de prgrammabegrting wrdt gevlgd met de trits wat willen we bereiken, wat gaan we daar vr den en wat hebben we daar vr ver is meestal niet terug te vinden in de beleidsnta s. ~ Er is geen eenduidige structuur p basis waarvan de beleidsnta s wrden pgesteld. ~ De cnsistentie tussen beleidsnta s en prgrammabegrting is relatief lsjes. ~ De evalueerbaarheid van de begrtingsprgramma s is beperkt. Del van deze richtlijn De richtlijn helpt bij het vergrten van de evalueerbaarheid van beleid met richtlijnen vr meer unifrmiteit in srten dcumenten, meer unifrmiteit in de inhud en vrmgeving van beleidskaders, een betere verbinding tussen beleidskaders en begrting en als laatste richtlijnen m delstellingen meetbaarder en evalueerbaarder te maken. Algemeen del: evalueerbaarheid van beleid in de begrting is vergrt Meer cnsistentie tussen beleidskaders en begrting Begrting Beleidskader C Beleidskader B Beleidskader A Beleidskader A Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvr den? Wat mag dat ksten? Unifrmer qua benaming, pzet van de inhud en vrmgeving SMT-delen SMT-prestaties Delen zijn meetbaarder Reikwijdte richtlijn De richtlijn gaat ver kaderstellende stukken die dr de raad wrden vastgesteld. Waar gaat de richtlijn niet ver? De richtlijn gaat niet ver het prces van beleid maken, he je dat aanpakt en wie je daarbij met betrekken. Ok gaat het niet ver pdrachtfrmulering. Gebruik daarvr de ntities Kaderstelling (2009) en Startntities vr cmplexe nderwerpen (2012) van de griffie (zie Intranet-Organisatieplein - Mdernisering P&C). 4

5 Leeswijzer Deze richtlijn draagt bij aan drie delen. Hierna staat welke hfdstukken je kunt raadplegen vr welk del. De hfdstukken zijn ls van elkaar te raadplegen. Beleidskaders zijn unifrmer qua benaming, pzet van de inhud en vrmgeving Kaderstelling en uitvering: srten dcumenten (unifrme benaming en del van het stuk) Minimale nderdelen in een beleidskader (unifrme inhud) Het schrijven van een beleidskader (unifrme pmaak, schrijfstijl etc) Delen zijn meetbaarder gefrmuleerd Evalueerbaarheid in de beleidscyclus Meetbare en evalueerbare delstellingen Er is meer cnsistentie tussen beleidskaders en begrting Visies/beleidskaders en de prgrammabegrting Bijlages De visie: richten Het beleidskader: kiezen en inrichten Actualiseren van bestaande beleidskaders en het RKC-rapprt Geraadpleegde brnnen 5

6 Kaderstelling en uitvering: srten dcumenten In de huidige praktijk bestaan veel verschillende benamingen vr dcumenten die hetzelfde del dienen (zie ft). Dat kan unifrmer met een strakkere scheiding tussen kaderstelling dr de raad en uitvering dr het cllege en eenduidiger gebruik van benamingen van dcumenten. Dit nderdeel van de richtlijn geeft handvatten m p raadsniveau vrtaan visies en beleidskaders te nderscheiden en p cllegeniveau plannen. Ft: Benamingen van dcumenten die de afgelpen twee jaar in de raad zijn geweest en de dcumenten die de RKC heeft nderzcht vr het nderzek evalueerbaarheid van beleid Kaderstelling en uitvering Vanaf nu hanteren we vr het ntwikkelen van beleid zveel mgelijk een duidelijk nderscheid met vaste benamingen: ~ Deze richtlijn maakt duidelijk nderscheid tussen de kaderstellende rl van de raad en de uitverende rl van het cllege. Het in 2014 aangetreden cllege heeft deze lijn k al ingezet. Vr de raad zijn er twee srten dcumenten: visie en beleidskader. Het nderscheid wrdt vrnamelijk gemaakt dr het abstractieniveau in het dcument, het niveau van de plitieke keuze. ~ De kaderstellende dcumenten geven een pdracht aan het cllege m binnen die kaders taken p te pakken en uit te veren. Het wrd kader in beleidskader geeft direct aan dat het m een kaderstellend dcument gaat p niveau van de raad. ~ De beleidskaders in deze richtlijn kmen vereen met de kadernta s/beleidsnta s die de griffie beschrijft in haar Ntitie Kaderstelling (2009). ~ De uitverende rl van het cllege kmt tt uiting dr de benaming van dcumenten te laten beginnen f eindigen p plan. ~ In de tabel p de vlgende pagina is het nderscheid verder uitgewerkt. 6

7 Te hanteren indeling We nderscheiden de nderstaande srten dcumenten: Besluitvrmend rgaan Raad Raad Srt dcument, benaming Visie (zie k bijlage 1) Beleidskader (zie k bijlage 2) Abstractieniveau Del van het dcument Inhud Strategisch Richting geven aan waar de Wat willen we bereiken? Delen vral gemeente naar te wil met Delen gericht p Outcme: kwalitatief, een specifieke Maatschappelijk effect kwantitatief kan pgave/prbleem k. Op hfdlijnen Integraal ver meerdere beleidsterreinen Sub-strategisch Delen kwalitatief en kwantitatief Meer detail ingaand p de keuzes Keuzes maken die het beleid bepalen m de richting uit de visie te realiseren, een prbleem weg te nemen f een pgave te realiseren Wat willen we bereiken? Delen gericht p Outcme: vernemen uit visie en/f begrting Wat gaan we daarvr den? Delen gericht p Output: prestaties en resultaten Prces p hfdlijn Wat mag het ksten? Input: fte, Cllege Uitveringsplan Beheerplan Prjectplan Plan van aanpak Etc. Tactisch, peratineel Duidelijk maken welke acties wanneer wrden uitgeverd Onderscheid tussen visie, beleidskader en plannen De figuur geeft p hfdlijn het nderscheid aan tussen visie, beleidskader en plan. Het nderscheid wrdt enerzijds bepaald dr het abstractieniveau en anderzijds f het kaderstelling dr de raad f uitvering dr het cllege is: glbaal p hfdlijn kaderstelling raad: richten beleidskeuzes en uitwerking kaderstelling raad: inrichten in detail uitgewerkt uitvering cllege: verrichten 7

8 Intern gerichte visies Visies die intern gericht zijn en ver bijvrbeeld de rganisatie f persneel gaan, wrden niet dr de raad maar dr het cllege vastgesteld. We nemen ze wel visie mdat ze duidelijk de kenmerken daarvan hebben. Vrbeelden zijn de rganisatievisie en de HRM-visie. Het managementteam (algemeen directeur met de afdelingsmanagers) stelt vervlgens de uitveringsplannen vast. Verrdeningen en dergelijke Deze richtlijn is niet van tepassing p verrdeningen, bestemmingsplannen, wettelijk verplichte dcumenten met vaste benaming, prjectpdrachten en -plannen e.d. Dat zijn andere srten dcumenten die al vanuit zichzelf een unifrme benaming hebben en waar duidelijk van is wie bevegd is ze vast te stellen. Ok ligt vaak vast wat de inhud (minimaal) met zijn. Maatwerk De praktijk met uitwijzen f de gehanteerde indeling vr het grtste deel van de beleidsdcumenten werkbaar is. Er is daarnaast ruimte vr maatwerk. Het met dan wel duidelijk zijn waarm de vrgeschreven indeling niet mgelijk is. Dit wrdt afgestemd met de pdrachtgever/afdelingsmanager bij het frmuleren van de pdracht. Geen criteria vr nderscheid Géén criteria vr nderscheid tussen visies en beleidskaders zijn: ~ de tijdshrizn waar het beleid zich p richt (lange f krtere termijn); ~ f de pgave gaat ver een prgramma in de begrting in zijn geheel f ver een apart taakveld binnen een prgramma. De tijdshrizn is geen criterium mdat lange en krte termijn niet vr alle beleidsterreinen hetzelfde zijn. Lange termijn kan in het ruimtelijk dmein bijvrbeeld 10 jaar f langer zijn, terwijl in het sciaal dmein 4 jaar al lang is. Visies ver prgramma s in de begrting en beleidskaders ver individuele taakvelden binnen een prgramma zijn k geen ged criterium vr nderscheid tussen visies en beleidskaders want: ~ beleidsterreinen raken juist Denken vanuit de pgave Het nderwerp waar een dcument ver gaat, wrdt dus niet strak benaderd vanuit nze prgramma-indeling en/f daarbij nderscheiden taakvelden. De benadering is veel meer vanuit het vraagstuk, het prbleem dat er is, de pgave. Dat kan gaan ver een f meerdere prgramma s f taakvelden. In de uitwerking van z n vraagstuk is het ged m te benemen welke prgramma s en taakvelden het raakt zdat de relatie met de begrting eenvudig gelegd kan wrden. steeds meer verstrengeld, dus ver de taakvelden en ver de prgramma s heen; ~.a. in het sciale dmein met juist wrden ntscht in plaats van verkkerd per taakveld pgaven p te pakken; ~ de prgramma s in de begrting vrmen niet alle gevallen een samenhangend geheel. Bijvrbeeld het prgramma Sciaal Dmein wel, maar het prgramma Sprt, cultuur en recreatie minder. Vrbeelden dcumenten die als visie cf deze richtlijn te zien zijn Fysiek, sciaal, ecnmisch dmein : Strategische visie 2020 Sciaal dmein : Sciale structuurvisie Ruimtelijk dmein : Structuurvisie Den Helder 2025 Organisatie : Organisatievisie Vrbeelden dcumenten die als beleidskader cf deze richtlijn te zien zijn Nta Beleid gemeentelijk watersysteem Nta Strategisch Handhavingsbeleid Beleidsplan Openbare Verlichting Nta Znneparken Nta Grnduitgifte- en Grndprijsbeleid 2014 Visie Planning en Cntrl

9 Minimale nderdelen in een beleidskader Unifrmiteit in de inhud van beleidskaders ntstaat als er zveel mgelijk dezelfde nderdelen in staan. Een vast frmat kan helpen de pbuw en inhud vast te leggen. Dat kan k teveel een keurslijf zijn met het gevlg dat er van wrdt afgeweken. Daarm schrijft deze richtlijn vr dat wat betreft de inhud een aantal nderdelen herkenbaar in een beleidskader meten staan. Verder is het aan de schrijver welke nderdelen er ng meer in meten kmen en he het wrdt pgebuwd. De verplichte nderdelen helpen enerzijds de evalueerbaarheid van het beleidskader te vergrten en zijn anderzijds ndig m de link naar de begrting te maken. Deze link is gebaseerd p de 3 W-vragen : Wat willen we bereiken?, Wat gaan we daarvr den? en Wat mag het ksten?. Verplichte nderdelen De in de figuur benemde nderdelen hren herkenbaar in het beleidskader te staan. Per nderdeel is aangegeven waar de inhud van dat nderdeel ver met gaan. De prbleemschets- en -analyse mgen k apart wrden pgenmen. Samenvatting Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvr den? Prbleemschets en analyse De ambitie die de gemeente met het uit te veren beleid heeft: Beleidskeuzen, varianten en alternatieven Beleids- f hfddelen: gewenste OUTCOME De wijze waarp de gemeente het gewenste effect denkt te realiseren: Operatinele f subdelen en prestaties= OUTPUT Wat mag het ksten? Welke middelen de gemeente ver de verschillende jaarschijven reserveert vr het realiseren van de afgesprken utput: financieel kader He kunnen we er p sturen? He en wanneer evaluatie plaatsvindt en p welke wijze de raad tussentijds betrkken blijft bij de uitvering van het beleid: Mnitring & rapprtage 9

10 Niet uitputtende nadere uitwerking Hiernder staan suggesties en richtlijnen m te gebruiken bij de verplichte nderdelen. Prbleemschets (beleidsvrbereiding) Beleidskeuzen (beleidsbepaling) Beleids- f hfddelen OUTCOME Operatinele f subdelen en prestaties= OUTPUT (beleidsuitvering) Wat willen we bereiken? aanleiding, waarm wrdt het nú pgepakt? welk prbleem met wrden pgelst? knelpunten wettelijk kader afbakening en samenhang met andere beleidsterreinen/taakvelden prbleemanalyse beschrijf de rl en psitie van de gemeente bij het vraagstuk met als uitgangspunt dat de gemeente streeft naar regiegemeente zijn het netwerk/actren die betrkken zijn bij de aanpak van het vraagstuk beschrijving van de beleidstherie en plssingsrichtingen, afweging varianten en alternatieven keuzemgelijkheden gevlgen vr andere beleidsterreinen delgrepen gaat m OUTCOME = maatschappelijke effecten (sluit aan bij wat er eventueel al in prgrammabegrting staat f wijk daar gemtiveerd van af) meetbaar gefrmuleerd (SMT=Specifiek, Meetbaar, Tijdgebnden) Wat gaan we daarvr den? gaat m OUTPUT = prestaties/resultaten meetbaar gefrmuleerd (SMT) k inzet uitverende rganisaties zdat duidelijk is wat de gemeente det en wat anderen den (ketenbenadering) (Taken en cncrete activiteiten zijn middelen en hren thuis in een uitveringsplan p niveau cllege) Wat mag het ksten? Financieel kader het financiële deel gaat in p wat er vanuit de prgrammabegrting beschikbaar is geef aan f dit vldende is f te veel/te weinig m het beleid zals eerder is bepaald, uit te veren als er een tekrt is, is het een afweging aan de raad meer geld ter beschikking te stellen f de ambities bij te stellen bij de kadernta/prgrammabegrting vindt de integrale afweging plaats meerjarenbegrting pnemen (gebaseerd p prgrammabegrting en/f aangepast) He kunnen we er p sturen? Mnitring/rapprtage beschrijven wijze mnitring en rapprtage, is ndig i.v.m. cntrlerende rl van de raad. Mnitring heft niet alleen kwantitatief te gebeuren, kan k kwalitatief (bijv. in gesprek met burgers). In visie P&C staat k minder tellen, meer vertellen nulmeting ja/nee, wat is er al bekend? aangeven f en he raad peridiek wrdt geïnfrmeerd (alleen via P&C-cyclus f k anders) 10

11 Het schrijven van een beleidskader Op het Intranet vind je de Schrijfgids Fris en Helder. Deze bevat tips vr het schrijven van allerlei stukken. Enkele van de kernpunten vr het schrijven van beleidskaders staan hiernder. Tips vr het schrijven Beleidskaders gaan ver ingewikkelde nderwerpen. Ze zijn daardr vaak lastig leesbaar vr buitenstaanders. Gelukkig is k hieraan met eenvudige ingrepen iets te den: pdelen in hapklare brkken. De vlgende tips meten wrden tegepast: ~ Hud het beleidskader z krt mgelijk. ~ Zet prcessen, geschiedenis en achtergrnden in bijlagen. ~ Zrg vr een inhudspgave, samenvatting, inleiding en leeswijzer. ~ Het beleidskader bevat altijd de minimaal de inhudelijke nderdelen p blz. 8. ~ Maak alinea s niet te lang, gebruik veel tussenkpjes en witregels. ~ Schrijf actief, wijd niet uit, cncentreer je p de essentie van je bdschap. ~ Zrg vr een keurige pmaak cnfrm de huisstijl. ~ Benadruk helemaal in het begin scherp het belang van het beleidskader. Daag uit m verder te lezen. ~ Gebruik naast tekst k beelden, figuren en infgraphics. Leesgemak Je bdschap kmt beter ver als je eenvudig, nauwkeurig, bndig en levendig schrijft. Vrkm dus zveel mgelijk zinnen met een lange aanlp, lege wrden, tangcnstructies, ingebuwde beperkingen, lijdende vrmen, enz. Varieer in zinsbuw en wrdkeus. Dan zrg je vr echt leesgemak. De cllega s van cmmunicatie kunnen hier k bij helpen. Schrijf vr je delgrepen Beleidskaders schrijf je niet vr jezelf f vr vakgenten. Dit is een van de grtste valkuilen. Je beleidskader met in ieder geval begrijpelijk zijn vr cllegeleden, raadsleden, medewerkers van betrkken rganisaties, geïnteresseerde lezers en jurnalisten. Opmaak in huisstijl Vr de pmaak van een beleidskader gebruiken we de huisstijl. In Smartdcs is een sjabln beschikbaar: Nta (Crparate Express). Deze richtlijn is gemaakt met dit sjabln. Vr meer infrmatie zie het huisstijlhandbek p Intranet (Handleidingen-Cmmunicatie), Cmmunicatie en de Repr. De huisstijl is aan verandering nderhevig. 11

12 Evalueerbaarheid in de beleidscyclus Op terreinen met grte nzekerheden ver wat de tekmst gaat brengen (zals in het sciaal dmein in het kader van de drie decentralisaties) is de mgelijkheid tt tijdig bijsturen dr de gemeenteraad essentieel. Eerste vereiste hiervr is dat de beleidscyclus - van beleid maken en implementeren, tt mnitren en evalueren en bijsturen geslten is. Beleid wrdt daarm z pgezet dat z bjectief mgelijk kan wrden bepaald f delen binnen de gestelde termijnen met de begrte middelen wrden gehaald. Beleid met met andere wrden minimaal evalueerbaar zijn, wil men in staat zijn adequaat in te kunnen spelen p veranderende mstandigheden. In de vlgende figuur staat de beleidscyclus en de samenhang tussen begrippen die in de rest van deze richtlijn terugkmen. De cyclus is pgebuwd rnd de drie W-vragen : ~ Wat willen we bereiken; ~ Wat gaan we daarvr den; ~ Wat gaat het ksten. De pzet van de prgramma s in de begrting heeft in de basis dezelfde indeling. Wat gaat het ksten? Wat gaan we er vr den? Wat willen we bereiken? INPUT mensen, middelen, tijd THROUGHPUT taken, activiteiten, prjecten, prcessen OUTPUT peratinele delen: prestaties, resultaten OUTCOME beleidsdelen, maatschappelijke effecten Inrichten Verrichten Inrichten Richten Bijsturen Feedback: mnitring-rapprtage evalueren Delenbmen Vanaf de Kadernta 2017 werken we k met delenbmen. Een delenbm is een grafische weergave van de drie W-vragen in de begrtingsprgramma s: wat willen we bereiken? (delen), wat gaan we daarvr den? (prestaties) en wat mag het ksten? (budget). In de delenbm wrdt de relatie tussen beleid en budget in één gpslag zichtbaar. In het vlgende hfdstuk meetbare en evalueerbare delstellingen wrdt duidelijk he delenbmen k kunnen helpen de evalueerbaarheid te vergrten. 12

13 Meetbare en evalueerbare delstellingen Delen wrden p verschillende niveaus gefrmuleerd van (vrij) abstract en niet meetbaar naar steeds meer peratineel en meetbaarder. Dit is zichtbaar in de nderstaande delenbm: Wat willen we bereiken? Lange termijn Algemene utcme delstelling Kwalitatief Wat willen we bereiken? meetbare delstelling utcme meetbare delstelling utcme Kwantitatief Wat gaan we daarvr den? meetbare delstelling utput meetbare delstelling utput meetbare delstelling utput Kwantitatief Kwalitatieve delstellingen De algemene (prgramma)delstelling in een visie, beleidskader f begrtingsprgramma geeft in kwalitatieve zin aan wat de belangrijkste delen zijn die de gemeente nastreeft. Ze richten zich p maatschappelijke effecten in de gemeente p de langere termijn. Het is een delstelling die niet direct meetbaar is en er kmen geen getallen in vr. Het is zeker zinvl dergelijke algemene, richtinggevende delstellingen te frmuleren, maar het mag daar niet bij blijven. Deze delstellingen wrden vertaald in: Kwantitatieve, meetbare, delstellingen Om te bepalen f de algemene delstelling gehaald wrdt, wrdt deze uiteengerafeld in aspecten die meetbaar zijn. Meetbare delstellingen richten zich p: a) het maatschappelijk effect (OUTCOME) dat wrdt nagestreefd, en b) p de prestaties die de gemeentelijke rganisatie gaat leveren (OUTPUT) m dat maatschappelijk effect te bereiken. Ad a) De utcme is het maatschappelijke effect dat je nastreeft met het te veren beleid, de maatschappelijke ntwikkeling die je vr gen hebt. Het is het antwrd p de vraag Wat willen we bereiken?. Het is in tegenstelling tt de algemene delstelling, een meetbare, kwantitatieve delstelling. De delstelling bevat dan k een utcme-indicatr en een streefwaarde. De indicatr kun je in de tijd mnitren. 13

14 Het nadeel van een utcmedelstelling, en tevens het grte verschil met utputdelstellingen, is dat het verband tussen gemeentelijke inspanningen en maatschappelijke effecten vaak meilijk te leggen is. Met andere wrden, het in de delstelling begde effect wrdt dr meer factren beïnvled en niet alleen dr de geleverde inspanningen van de gemeente. Ad b) De utput(=prestaties) is de prductie van de eigen rganisatie. Wat det de gemeente m de gewenste ntwikkeling te beïnvleden. Ok dit is een meetbare, kwantitatieve delstelling en bevat een utputindicatr en een streefwaarde. Ok deze indicatr is weer te mnitren in de tijd. Outputdelstellingen hebben een directe relatie met de inspanningen die je als rganisatie levert. Met andere wrden: de prestaties zijn dr de rganisatie direct stuurbaar. Het vrdeel van zulke delstellingen is dat je jezelf meetbare delen kunt pleggen en daarp afgerekend kunt wrden. Ok zijn er instellingen die bijdragen aan de gemeentelijke delen. Die bijdrage leggen we vast in cntracten zals bij de beleidsgestuurde cntractfinanciering. Uitgewerkt vrbeeld delstellingen binnen het prgramma Sciaal Dmein zals ze in de begrting 2016 zuden kunnen staan Kwalitatieve, algemene utcme delstelling Een hgere arbeidsparticipatie van de Helderse bevlking. Kwantitatieve, meetbare, utcme delstelling De nett arbeidsparticipatie in Den Helder is in 2016 met 1%-punt tegenmen tt een nett arbeidsparticipatie van 63,5%. In 2014 was de nett arbeidsparticipatie 62,5%. Kwantitatieve, meetbare, utput delstelling Het aantal lpende re-integratievrzieningen is in 2016 tegenmen tt 195 per inwners. In 2015 waren er 186 lpende re-integratievrzieningen per inwners. Achterliggende redenatie: bij een stijging van de re-integratievrzieningen wrden meer mensen gehlpen en nemen hun kansen p werk te. Verwacht gevlg is dat de nett arbeidsparticipatie teneemt. (brn cijfers nulmeting Indicatren, streefwaarden en referentiewaarde In een meetbare delstelling zijn één f meer indicatren pgenmen: de variabele(n) aan de hand waarvan wrdt gemeten f de delstelling wrdt gehaald. De indicatren geven antwrd p de vraag: waaraan zien we dat het ged gaat. Dat we het del gaan halen? In de meetbare delstelling wrden streefwaarden gefrmuleerd, het nagestreefde niveau waarp de indicatr p een vastgelegd mment met kmen. De streefwaarde wrdt afgezet tegen de referentie- f nulwaarde. Met deze laatstgenemde waarde wrdt de huidige stand van zaken weergegeven. Tezamen met een streefwaarde biedt een referentie- f nulwaarde inzicht in de gewenste ntwikkeling. In een figuur ziet dat er z uit: Algemene delstelling Meetbare delstelling bevat Indicatr ambitieniveua: Streef- en referentiewaarde 14

15 Vrbeelden uit Prgrammabegrting 2016 prgramma Milieu Kwantitatieve, meetbare, utcme delstelling: ~ De ambitie m de delstelling van de rijksverheid m, dr gescheiden inzameling van huishudelijk afval, in % materiaal hergebruik te realiseren. Het scheidingspercentage in 2014 is 46%. ~ Den Helder heeft de ambitie m in 2020 tenminste 20% van de energiebehefte van Den Helder te vervullen met duurzame energie en in 2050 vr tenminste 50%. In het vrbeeld p de vrige pagina is de indicatr cursief en nderstreept. De streefen referentiewaardes zijn cursief aangegeven. Bij het frmuleren van de delstellingen is het van belang m k de achterliggende redeneringen aan te geven waarm je een bepaalde indicatr kiest. Referentiewaarde maakt de delstelling cmpleet Verplichte BBV-beleidsindicatren Vanaf de begrting 2017 verplicht het Besluit Begrten en Verantwrden (BBV) ns m in de prgramma s verplichte beleidsindicatren 1 p te nemen m hiermee de te realiseren maatschappelijke effecten te te lichten. Deze indicatren kun je k gebruiken bij het pstellen van delstellingen in beleidskaders. Minder tellen meer vertellen: dialg centraler Vrkm een wildgrei aan indicatren en delstellingen. Beter een beperkt aantal ged gekzen indicatren met meetbare delstellingen, dan veel vage. Daarnaast is niet alles meetbaar. In die gevallen zijn er alleen kwalitatieve delstellingen en zal een kwalitatieve evaluatie inzicht meten geven f de delstellingen k wrden gerealiseerd. In de visie p Planning en Cntrl (d.d. 4 april 2016) is dit k benemd: De transfrmatie naar de participatiesamenleving vraagt m een verandering. Een verandering in de wijze waarp raad, cllege en de ambtelijke rganisatie met elkaar samenwerken, en he ze in cntact treden met burgers en ketenpartners van de gemeente. Waar harde meetwaarden en cijfermateriaal (ng) ntbreken, zal vaker het gesprek geverd meten wrden. Een kwalitatieve evaluatie naast de nderbuwing met cijfers: minder tellen, meer vertellen. In de dialg tussen gemeenteraad en cllege kan de beschikbare infrmatie verder wrden ingekleurd, m z een beeld te krijgen f de gestelde delen (bij benadering) wrden gehaald f dat bijsturing ndig is. Ok de dialg met burgers, bedrijven en instellingen kan een bijdrage leveren aan deze kwalitatieve evaluatie. Overige Vrbeelden delstellingen TIP De gemeente Utrecht heeft een gede handleiding die je kunt gebruiken: Handleiding meetbare delstellingen (2005). Kwalitatieve, algemene utcme delstelling ~ Meer participatie van mensen aan cultuur ~ Minder kinderen met vergewicht ~ Meer inwners van Den Helder maken meer gebruik van (educatieve) cncerten, vrstellingen, presentaties, lezingen en tentnstellingen die penbaar tegankelijk zijn. 1 Zie het dashbard p 15

16 Visies/Beleidskaders en de prgrammabegrting De 3 W-vragen: 1. Wat willen we bereiken, 2. Wat gaan we daarvr den en 3. Wat gaat het ksten vrmen de link tussen beleidskaders en de prgrammabegrting. Meer cnsistentie tussen beleidskaders en begrting Begrting 1.Wat willen we bereiken? 2.Wat gaan we daarvr den? Frmuleer delen Specifiek, Meetbaar, Tijdgebnden Beleidskader A 3.Wat mag dat ksten? 1.SMT-delen 2.SMT-prestaties 3. Delen zijn meetbaarder Werkwijze ~ Als er vr (delen) van taakvelden in de begrtingsprgramma s nderliggende visies en/f beleidskaders zijn, dan wrden de delen uit de visies en/f beleidskaders in de begrting vergenmen. ~ Als de delen in de visie en/f het beleidskader (ng) niet specifiek, meetbaar en tijdgebnden (SMT) gefrmuleerd zijn, dan wrdt deze slag in de prgrammabegrting gemaakt. ~ Als er geen nderliggende visies en/f beleidskaders met SMT-delen zijn, frmuleer de delen (maatschappelijke effecten en prestaties) in de prgrammabegrting dan z SMT mgelijk. ~ Neem delen en indicatren cnsequent ver van ene prgrammabegrting naar de vlgende prgrammabegrting (gebaseerd p een visie en/f beleidskader als dat er is). ~ Is nderliggend beleid p enig mment geactualiseerd, pas dan de delen in de prgrammabegrting aan als ze in het nderliggend beleid zijn veranderd. ~ Wrdt vr een taakveld f samenhangend aantal taakvelden vr het eerst beleid pgesteld, ga dan na f er al delen in de prgrammabegrting staan. Kijk f die ng gebruikt kunnen wrden. Als ze niet meer actueel zijn, frmuleer je nieuwe delen. 16

17 Bijlage 1 De visie: richten Sturen p maatschappelijke effecten start met het vrmen van een visie: een realiseerbaar tekmstperspectief dat de gewenste maatschappelijke situatie uitbeeldt. Visievrming heeft een plitiek aspect: wat vr de één gewenst is, kan vr de ander ngewenst zijn. Z zijn strandhuisjes p het strand vr de één een lust en vr de ander een last. Als het m een plitieke visie gaat, speelt uiteraard de raad een rl, maar k de belanghebbenden en belangstellenden in de samenleving hebben hierin hun aandeel. Tips ~ Een visie is een realiseerbaar tekmstperspectief waar aan gewerkt gaat wrden, een (eind)beeld dat tepasbare vertaalslagen naar de strategische-, tactische- en peratinele niveaus dient te verkrijgen: de tp van de pyramide die beleidsntwikkeling. ~ Een visie gaat ver de gewenste situatie in de samenleving. Uitgangspunt is dat het gemeentebestuur zich inzet vr de publieke zaak en samen met partners iets wil realiseren vr de samenleving. ~ Visies kunnen k intern gericht zijn, zals een Organisatievisie f een HRM-visie. ~ Een visie biedt een stip p de hrizn, een hrizn die vldende lang is en ruimte geeft m ergens naar te te werken. ~ Een visie is sturend: deze maakt in eerste lijn duidelijk wat je wel en niet gaat den. ~ Een visie heeft g vr alle relevante belangen die spelen. De visie is creatief in het zeken naar mgelijkheden m zveel mgelijk belangen te dienen. Als dat niet lukt, biedt een visie duidelijkheid welke belangen prevaleren f wat de weging is. ~ Een visie is inspirerend en uitndigend vr maatschappelijke partners m aan bij te dragen. ~ Een visie is ng niet belast met de vraag f er vldende middelen beschikbaar zijn m de visie waar te maken. Middelen kmen aan de rde bij de uitwerking in het beleidskader. Valkuilen bij een visie ~ De visie te gedetailleerd f te technisch maken, zdat deze niet meer stuurt, inspireert en uitndigt. ~ Een visie die te dicht blijft bij wat je p krte termijn kan realiseren en geen eindbeeld bevat vr de langere termijn. ~ Een te algemene visie f een visie die teveel pen deuren bevat ( Wereldvrede en geluk vr iedereen ). Onderdelen die minimaal in een visie meten kmen ~ De ambitie: het eindbeeld waar de gemeente heen wil ~ Kwalitatieve delen die dat beeld beschrijven: de OUTCOME, het gewenste maatschappelijke effect ~ Integraliteit: raakvlakken met andere beleidsterreinen ~ Reikwijdte van de visie: lkaal, reginaal, bvenreginaal ~ Vrbij gaan aan de verschillende belangen en belangentegenstellingen die spelen. ~ Een visie die prblemen wil plssen die niet spelen. Of meer in het algemeen: een visie die niet is gesteld p een ged inzicht in de feitelijke situatie. ~ Een papieren visie die dr de waan van de dag geen richting geeft. 17

18 Bijlage 2 Het beleidskader: kiezen en inrichten Kiezen en inrichten betekent dat je (een nderdeel van) de visie nader uitwerkt in een beleidskader en scherp maakt waar je aan wilt werken. Je maakt duidelijk wat de bijdrage van de gemeente is en wat in samenwerking met partners het gewenste resultaat is. Kiezen betekent knpen drhakken: een besluit ver delen, visie p de realisatie daarvan, aanpak p hfdlijn en budget. Niet alleen het wat en het he wrden definitief duidelijk, maar k het wie : het is duidelijk welke keten f welk netwerk aan partners de delen realiseert en wie welk aandeel levert. Tips ~ Hfd- en subdelen zijn net als de visie gefrmuleerd in termen van de gewenste situatie in de samenleving f de interne rganisatie. ~ Hfd- en subdelen bevatten geen middelen en activiteiten. Bijvrbeeld het huden van een vrlichtingscampagne vr het bevrderen van verkeersveiligheid in schlznes is geen subdel maar een activiteit. ~ Het geheel van hfddelen, subdelen en indicatren met evalueerbaar zijn. Dat wil zeggen: specifiek: cncreet, eenduidig te interpreteren, heldere afbakening en reikwijdte qua bijvrbeeld nderwerp, delgrep f gebied. Duurzame wningbuw is bijvrbeeld niet specifiek. meetbaar: delbereiking is daadwerkelijk waarneembaar en kan aan de hand van eenduidige nrmen wrden vastgesteld. Bijvrbeeld: het aantal beschikbare plaatsen vr kinderpvang in de gemeente Den Helder. tijdgebnden: z precies mgelijke in de tijd aangeven wanneer het del met zijn gerealiseerd. ~ Subdelen en indicatren dekken z vlledig mgelijk het hfddel en bevatten tegelijkertijd geen nieuwe aspecten. Indicatren waarmee je realisatie van het hfddel wilt meten, raken de kern van het hfddel, niet alleen randverschijnselen. ~ Er is zicht p de causale relatie tussen middelen en delen: het is redelijkerwijs te verwachten dat inspanningen k de verwachte meerwaarde pleveren. ~ De keuze is k werkelijk uitverbaar. Valkuilen bij een beleidskader ~ In het uitwerken en evalueerbaar maken van delen fcussen p direct telbare indicatren f indicatren waarver je al gegevens hebt. Werk vanuit de inhud en laat de vraag f delen makkelijk f meilijk meetbaar zijn in eerste instantie achterwege. ~ Weinig ambitieuze delen frmuleren mdat gemeente f partners er niet p af willen wrden gerekend. ~ De gemeenteraad frmuleert te veel ambities en te veel eisen terwijl realisatie afhankelijk is van partners én deze partners niet gehrd zijn f niet akkrd gaan. ~ Inzetten p zaken die nverenigbaar zijn. In een buurt met weinig ruimte wrdt ingezet p veel gren, een ruim aantal parkeerplaatsen en vldende speelruimte vr de kinderen terwijl dat dus niet kan. ~ Het beleidskader gaat te veel p de uitvering in. Uitvering en het maken van een plan daarvr is aan het cllege. 18

19 Bijlage 3 Actualiseren van bestaande beleidskaders en het RKC-rapprt In het RKC-rapprt Evalueerbaarheid van beleid staat de aanbeveling: 6. Schenk aandacht aan de bij de herziening van het beleid p de nderscheiden beleidsthema's gecnstateerde tekrtkmingen bij die thema s De nderzeksrapprtage geeft p veel van de nderzchte beleidsthema s aan wat vanuit evalueerbaarheidsperspectief bij de frmulering van het beleid vr verbetering vatbaar is. Het is aan te raden dat de gemeente bij de herziening van de beleidskaders p ieder beleidsthema de gemaakte pmerkingen in acht neemt en prbeert te vrkmen dat het nieuw vast te stellen beleid dezelfde tekrtkmingen zal hebben. De nderstaande dcumenten zaten in het nderzek. Raadpleeg de betreffende paragrafen van het RKCrapprt Evalueerbaarheid van beleid als je met de actualisering van een van de dcumenten uit nderstaande lijst aan de slag gaat. Prgramma 3 Beheer Openbare ruimte ~ Beheerplan Wegen ~ Beheerplan Stedelijk Gren ~ Beheerplan Bmen ~ Leidraad bestendig beheer gemeentelijke grenvrzieningen ( ) ~ Beheerplan Openbare verlichting ~ Beheerplan Spelen ~ Beheerplan Verkeerstekens & Straatmeubilair ~ Beheerplan Civiele kunstwerken ~ Prgramma wijkgericht werken ~ Nta nderhud penbare ruimte 2014 ~ Nta nderhud penbare ruimte 2013 ~ Nta Gren 2009 ~ Integraal uitveringsplan 2014 ~ Integraal uitveringsplan 2013 ~ Gemeentelijk Rileringsplan Prgramma 11 Sciaal Dmein ~ Beleidsnta Minimabeleid, 2009 ~ Beleidsplan gemeentelijke schuldhulpverlening ~ Visie huiselijk geweld en kindermishandeling Nrd-Hlland-Nrd, juli 2014 ~ Nta Spelen, Leren, Ontwikkelen: Uitveringsntitie Onderwijsachterstandenbeleid 2011 ~ Plan van Aanpak Participatiewet, juni 2014 ~ 3D-beleidsplan: p weg naar een zrgzame samenleving, d.d. 10 juli 2014 ~ Visiedcument Vr Elkaar, Met Elkaar, 2013 ~ Uitveringsdcument Met Kp en Schuders, 2013 ~ Prjectplan decentralisatie AWBZ-begeleiding naar de Wm,

20 ~ Evaluatie- en adviesrapprt Wijkteams: Tegang tt het Sciaal Dmein, ktber 2014 ~ Een samenhangend gezndheidsbeleid: Nta Lkaal gezndheidsbeleid Den Helder ~ Prjectplan/prgramma sciale wijkteams ~ Reginaal Transitie Arrangement Jeugd Kp van Nrd-Hlland ~ Strategische visie p het sciaal dmein in de regi Kp van Nrd-Hlland (2013) ~ Implementatieplan ASHG Bijlage 4 Geraadpleegde Brnnen ~ Gemeente Den Helder, Visie p Planning en Cntrl: Versterking van de sturing dr de gemeenteraad (2016) ~ Gemeente Den Helder, RKC-rapprt Evalueerbaarheid van Beleid, Rekenkamercmmissie (2015) ~ Gemeente Den Helder, Ntitie Kaderstelling (2009) en De startntitie (2012), Griffie ~ Gemeente Den Helder, Schrijfgids Fris en Helders, team Cmmunicatie ~ Gemeente Rtterdam, Handleiding vr het pstellen van meetbare delstellingen (2006) ~ Gemeente Utrecht, Handleiding meetbare delstellingen (2005) ~ Sturen p maatschappelijke effecten, Handreiking vr ambtelijke prfessinals, Ministerie van Binnenlandse zaken en Kninkrijksrelaties (2013) 20