Gemeente SINT-JAN-TER-BIEZEN Parochiekerk Sint-Jan

Transcriptie

1 VLAAMSE OVERHEID inventarisatie van het onroerend erfgoed : ORGELS Provincie West-Vlaanderen Administratieve entiteit POPERINGE Gemeente SINT-JAN-TER-BIEZEN Parochiekerk Sint-Jan Arrondissement Ieper KERK Het gehucht Sinte-Jans-Capelle is ontstaan uit een kluizenaarskapel, en wordt sinds 1710 Sint-Jan-in-de-Biezen genoemd. De oorspronkelijke 16 de -eeuwse kapel werd verbouwd in 1720, 1845, en in 1855 vervangen door een kerk. De kapelanij werd in 1874 tot parochie verheven. Totaal omgebouwd tot een kleine driebeukige neogotische zaalkerk in en In 1971 zwaar beschadigd door een onweer en onmiddellijk hersteld. Houten tongewelf. ORGEL Auteur oorspronkelijk instrument : P. Loncke (Hoogstade) Bouwjaar : 1871 (of 1868?) - c1906, herstelling door J. Anneessens (Menen) , revisie door id , herstelling door Jos. Loncke (Esen) , zware beschadiging door blikseminslag , renovatie met o.m. nieuwe orgelkast; werk gesigneerd: " Jos. Loncke & Zonen " Orgelbouw Diksmuide - ca. 1990, plaatsing van een voetklavier door 'Loncke Orgelbouw bvba' (Zarren) op advies van E.H. Freddy Rotsaert INSTRUMENT Dispositie registertrekkers aan weerszijden van het klavier: Prestant 8 Gedekt 8 Oktaaf 4 Roerfluit 4 Nazaard 2 2 /3 Oktaaf 2 Terts 4 /5 Vulwerk 2r Cymbel 2r manuaalomvang : C - g 3 pedaalomvang : C - c 1 Klaviatuur - ingebouwd aan de prospectzijde - aangehangen pedaal, in de stijl van Franse voetklavieren; geplaatst ca (dit pedaal was eerst voor een ander orgel bestemd, doch voldeed niet en werd dan maar hier afgeleverd) Pijpwerk - alle houten pijpen zijn nieuw van 1972; in grenenhout

2 Prestant 8 : de bas bestaat uit metalen gedekten, de discant uit open principalen, spotted metaal, van expressions voorzien Gedekt 8 : van P. Loncke, 1871; grof geschaafd metaal; met labiuminritsingen; was geïntoneerd met weinig (of soms geen) kernprikken; de corpora zijn ingekort, de hoeden zijn nieuw Oktaaf 4 : 22 pijpen (± de discant) zijn vermoedelijk van P. Loncke (de inscripties wijzen in die richting); gemaakt uit dikke gehamerde loden plaat; gesoldeerd met behulp van bolusverf, geen zeer fraai soldeerwerk Roerfluit 4 : in de bas gedekten met verschuifbare hoed; in het medium roergedekten met tamelijk lange roeren, in de stijl van P. Loncke, eerder wijde mensuur; de kleinste zijn wijde open fluiten (zoals van een Cornet), vermoedelijk P. Loncke Nazaard 2 2 /3 : in de bas gedekten, van P. Loncke; inscriptie " t " (uit een Tierce?); verder wijde open fluiten, P. Loncke; de kleinste pijp is een conische, van vreemde herkomst Oktaaf 2 : in hoofdzaak serie-pijpwerk in romantische stijl (met ingeslagen nummers), in de bas pijpen in spotted metaal waarvan de buitenkant geschaafd is; sporadisch zijn pijpen van P. Loncke verwerkt, met hoger tingehalte Terts 4 /5 [sic] : pijpwerk van P. Loncke, doch grondig verbouwd in 1972 Vulwerk 2r & Cymbel 2 r : nieuw, 1972 Windlade - nieuw van 1972 Tractuur - mechanisch - ronde registerstokken ORGELKAST - van de oorspronkelijke orgelkast van 1871 zijn voor zover bekend geen afbeeldingen meer voorhanden; het orgel stond in de balustrade en vormde een geheel met het nog aanwezige vals positief - het meubel werd in 1945 verwijderd en het pijpwerk werd op een sokkel in open opstelling geplaatst; alleen het vals positief (enkel een prospect) bleef bewaard; van deze toestand bestaat een foto genomen in 1967 door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, cfr. infra sub Iconografie - na de zware beschadiging in 1971 werd het orgel heropgebouwd, in een nieuwe simpele kast in zakelijke stijl huidige toestand : normaal datum onderzoek : juni 1990 * * *

3 ARCHIVALIA Bedrijfsarchief van orgelbouwer J. Anneessens ( ), Benedictinessenstraat, Menen. (Archiefmappen ons ter inzage gegeven door dhr. P. Andriessen, huidig zaakvoerder.) In de map St Jan-ter-Biezen zijn volgende documenten aanwezig : 1) ; postkaart van pastoor J. Dubois aan J. Anneessens : Mijnheer Anneessens, Onlangs ontving ik bericht dat gij zoudt komen naar S t Jan voor het kuischen en accordeeren van den orgel, terwijl men bezig was met den orgel van S t Sixtus (Westvleteren) En nu verneem ik dat gij vertrokken zijt van Westvleteren. Kunt gij mij niet met zekerheid zeggen wanneer ik u mag verwachten? 't Is nu al zoo lang dat ik u verwacht. Met hoogachting J Dubois St Jan (Watou) 2) ; bestek voor een herstelling; 1 exemplaar door beide partijen ondertekend + 1 briefdoorslag [briefhoofd firma Anneessens] Meenen, den Kerk van St JAN-ter-BIEZEN - : - : - Tusschen Eerweerde Heer DUBOIS, Pastor, handelende in naam der kerkfabriek, eenerzijds; en Jules Anneessens, orgelmaker te Meenen, anderzijds; is overeengekomen als volgt: 1/ Al de pijpen zullen uitgenomen worden en gekuischt.- 2/ Gansch het orgel zal opnieuw gestemd worden.- 3/ De mekaniek zal herzien en geregeld worden.- 4/ Al de onkosten zijn ten laste van den orgelmaker uitgenomen een blazer gedurende het stemmen, die ten laste is der kerkfabriek. 5/ Prijs voor de hierboven beschreven werken VIJF HONDERD VIJFTIG frank.- Gedaan in dubbel te Meenen, den 16 Augusti Voor de kerkfabriek. De orgelmaker. [get.] J Dubois Jules Anneessens. pastoor van S t Jan-ter Biezen. (Watou) Den 17 n Oogst ) s.d. - klein stukje schrijfpapier; door J. Anneessens in potlood bijgeschreven Reçu Geachte Heer, Met genoegen aanveerd ik uw bestek. Gelief mij zoohaast mogelijk te laten weten op welken dag wij u mogen verwachten, opdat het plakwerk vóór uwe komst gedaan zij. Genegen groeten. J Dubois, p. 4) ; postkaart van pastoor J. Dubois aan J. Anneessens : Mijnheer Anneessens, Ik verwacht Ued. in 't korte, en 't ware mij zeer aangenaam den juisten datum van uwe komst te kennen. Ik zal dan Cyriel Ackaert verwittigen bij wien gij logeert.

4 Beste groeten. J Dubois, pr. -) op de binnenzijde van de kaft heeft J. Anneessens genoteerd M r Doise onderwijzer en koster te S. Jan-ter-Biesen. BIBLIOGRAFIE 1) In het inwijdingsprogramma van het orgel in Handzame, dec. 1922, liet J. Anneessens een dubbele werklijst afdrukken "Lijst der nieuwe Orgels, veranderingen en herstellingen uitgevoerd door het huis J. Anneessens, I. Sedert den Wapenstilstand II. Sedert 1905 tot 1914". In lijst II (tussen 1905 en 1914) komt voor : St-Jean-aux-Joncs, 1 clav., rest. 2) programmaboekje (tweetalig Fr./Nl.) 'Basilique de St-Hubert - Inauguration le Dimanche 13 Août 1933 des nouvelles Orgues Monumentales' [Saint-Hubert, prov. Luxemburg], bevat diverse werklijsten van Jules Anneessens-Tanghe (Menen), o.m. - Herstelde Orgels vóór den oorlog hierin : 20. St-Jean-aux-Joncs [nota: deze werken zijn te situeren tussen 1905 en de eerste wereldoorlog; vermoedelijk 1906, n.a.v. de werken aan de kerk] 3) Orgels - Werken / uitgevoerd door Jules Anneessens - Menen / (brochure uitgegeven in eigen beheer door firma Anneessens / Menen); in de lijst "Vernieuwde en Herstelde Orgels" wordt o.m. vermeld "St Jan-ter-Biezen" 4) A. Deschrevel : Overzicht van de orgels gebouwd door wijlen Jozef Loncke, in De Praestant, jg. VIII, 1959, blz ; blz. 59 : 1945 Watou, S. Jan-ter-biezen, restauratie. 5) Magda Desomer : Sint-Jan-ter-Biezen, in 'De Gidsenkring', jg. XIV/1, febr. 1976; blz Wanneer E.H. Seynaeve hier in 1860 aankwam, heeft hij de kerk seffens volledig ingericht. [...] De kerk werd [...] en voorzien van meubelen: een Sint-Antoniusaltaar, predikstoel, orgel, kruisweg en ornementen nodig voor de goddelijke diensten. [...] In 1937 werd een nieuwe sakristie gebouwd, de doopkapel kwam er in 1943; twee jaar later kwam er een marmeren predikstoel en een volledig hersteld orgel. 6) tijdschrift Mededelingen van het Centraal Orgelarchief, Brussel, 1978, blz. 42; Herstelde en gerestaureerde orgels sinds Loncke, Kortemark (Zarren) 1972 : Watou, Sint-Jan ter Biezenkerk, herstel van het door blikseminslag beschadigde P. Loncke-orgel, 1871; 1 manuaal (56 toetsen), mechanisch : Prestant 8, Bourdon 8, Oktaaf 4, Roerfluit 4, Nazaard 2 2/3, Oktaaf 2, Terts 1 3/5, Vulwerk IV.

5 ICONOGRAFIE 1) Fotografische opname(n) beschikbaar bij het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium / Brussel: Zie tevens : Roose-Meier, B. & Verschraegen, H. : Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, provincie West-Vlaanderen, kanton Poperinge; uitg. Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, Brussel, 1977; blz , SINT-JAN-TER-BIEZEN, kerk Sint-Jan - Interieur / Alg. gezicht naar het doksaal, cliché M20164 (1967). KIK-IRPA, Brussel - Klank / Orgel door de firma Loncke, van Diksmuide (Esen), 1868, cliché zie Interieur.

6 2) Uitzicht sinds Foto Afdeling Monumenten & Landschappen (Brussel), 1990