De kerk is beschermd als monument, KB 5.XII.1974.

Transcriptie

1 VLAAMSE OVERHEID inventarisatie van het onroerend erfgoed : ORGELS Provincie West-Vlaanderen Administratieve entiteit IZEGEM Gemeente EMELGEM Parochiekerk Sint-Petrus Arrondissement Roeselare KERK Na de verwoesting in 1566, tijdens de beeldenstorm, bleven enkel muren en pilaren nog overeind. Van 1615 tot 1644 werd het gebouw nagenoeg in zijn 15 de -eeuwse vorm hersteld. Schade bij bominslag in 1917 en bij beschietingen in oktober 1918; hersteld In 1954 werd de zuidbeuk gedeeltelijk door brand verwoest en stortte het dak in. De laatste restauratiewerken geschiedden in twee fasen, in 1974 en De kerk is beschermd als monument, KB 5.XII ORGEL Voorgeschiedenis De kerk bezat reeds van in het begin der 17 de eeuw een orgel; het werd in 1638 hersteld door Lowys Medaert uit Roeselare. (Misschien had Medaert voordien dit orgel geleverd.) Huidig instrument Auteur oorspronkelijk orgel : D. Berger (Brugge) Auteur orgelkast : P.J. Vuylsteke (Ingelmunster) Bouwjaar : Renovatie en vergroting : Ph. Forrest (Roeselare), 1883 Herstellingen door J. Anneessens (Menen), 1924, en plaatsing electro-ventilator (tweedehands) in Het orgel liep enige schade op bij de kerkbrand van 6 februari Totale renovatie : Jos. Loncke & Zonen (Esen), 1970 INSTRUMENT Dispositie V. VOETWERK I. HOOFDWERK II. RUGWERK Gedektbas 16 Gedekt 8 Prestant 4 Oktaaf 2 Prestant 8 Gedekt 8 Prestant 4 Roerfluit 4 Nazaard 2 2 /3 Oktaaf 2 Seskwialter 2 r Vulwerk 3 r Trompet 8 Roerfluit 8 Prestant 4 Roerfluit 4 Oktaaf 2 Larigot 1 1 /3 Cimbel 3 r Regaal 8

2 voetbediend (pedalen) : V + I, V + II, I + II manuaalomvang : C - f 3 pedaalomvang : C - d 1 Klaviatuur - was in origine ingebouwd aan de rugzijde - van 1883 tot 1970 bevond zich een vrijstaande speeltafel van Forrest vóór het orgel (cfr. infra, foto van 1969) - thans ingebouwd aan de prospectzijde; klavieren, registratuur etc. zijn nieuw Pijpwerk + front - nieuw van met forse zijbaarden en hoog opgeworpen labia in de torens + binnenpijpwerk - grondig vernieuwd of geheel nieuw; bij de schaarse oude pijpen is de kern vernieuwd; niet meer als "historisch" pijpwerk te herkennen - de grootste pijpen van de Prestant 8 zijn in rood koper Windladen - nieuwe mechanische sleepladen Tractuur - mechanische toets- en registertractuur voor de manualen, electrische tractuur voor het pedaal - manualen = balansklavieren; veel onderdelen in aluminium, abstracten = alu-draad Windvoorziening - integraal nieuw ORGELKAST - In origine een ééndelig balustrade-orgel met een Hoofdwerk en een Positief in de voet van het meubel; 6-voets HW-front en 3-voets POS-front - het positief was in 1883 door Forrest gesupprimeerd, het prospect (in de balustrade) bevatte daarna enkel nog oude frontpijpen (van Prestant 4 en Doublette 2); Forrest plaatste het Positief als "Récit" achter en boven het Hoofdwerk - in 1970 "gerestaureerd" als een Hoofdwerk met Rugwerk - de voet van het HW is nieuw alsook de structuur van de rugzijde - de RP-kast is geheel nieuw, op het prospect na; het nieuwe meubel heeft geen structurele verbinding met het oude front

3 HUIDIGE TOESTAND - normaal datum onderzoek : juli 1977 ARCHIVALIA Bedrijfsarchief van orgelbouwer J. Anneessens ( ), Benedictinessenstraat, Menen. (Archiefmappen ons ter inzage gegeven door dhr. P. Andriessen, huidig zaakvoerder.) In de map Emelghem zijn volgende documenten aanwezig : 1) brief van pastoor E. Roelens aan J. Anneessens Mijnheer Anneessens, Er valt te werken aan den orgel mijner kerk. Daarom vraag ik U bij gelegenheid eens te komen, kosteloos en zonder verbintenis van mijnentwege. 'T ware best kon ik eenige dagen op voorhand van uw bezoek verwittigd zijn. Met achting, Em. Roelens pastoor te Emelghem 2) brief (doorslag) van Anneessens aan pastoor Roelens Eerweerde Heer Pastor, Ik heb de eer U hierbij het bestek te zenden voor de herstellingen te doen aan uwen orgel, alsook de prijs van eenen ventilator. Mijn prijs is voor een deugdelijk werk. Ik ben naar de electriek fabriek geweest en heb de noodige inlichtingen bekomen. Daar er veel zal moeten gelijmd worden herhaal ik hetgeen ik U reeds dezen morgend zegde: dat het best ware na den winter. In geval gij denkt mij het werk te kunnen toe vertrouwen vraag ik U het mij zoo rap mogelijk te willen bestellen, daar ik voor meer dan 2 jaren nieuwe orgels te maken heb en verschillige herstellingen, doch deze worden gedaan tusschen de nieuwe. De prijs van den ventilator is wat hooger dan gewoonlijk voor zulk een orgel, daar de windbuis van ventilator naar het orgel zeer lang moet zijn. De ventilator kan geplaatst worden 3 maanden na de bestelling, dus in de winter. Aanveerd, Eerweerde Heer Pastor, mijne eerbiedige groeten. 3) Bestek/Contract (door beide partijen ondertekend) [briefhoofd firma Anneessens] BESTEK. Voor het herstellen van den orgel der kerk van EMELGHEM. -:-:-:-:-

4 Tusschen Eerweerde Heer ROELENS, Pastor te Emelghem, eenerzijds; en Jules Anneessens, orgelmaker te Meenen, anderzijds; is overeengekomen als volgt 1/ Gansch den orgel zal uitgenomen en gekuischt worden.- 2/ Al de pijpen zullen uitgenomen en gekuischt worden. De gebrokene zullen vermaakt worden. Al de spelen zullen opnieuw gestemd worden.- 3/ Al de gebrokene deelen der mekanieken zullen vernieuwd worden. De mekanieken zullen opnieuw geregeld worden, alles zal goed werken.- 4/ De klavieren zullen uitgenomen worden en naar Meenen gezonden om al het belegsel der touchen te vernieuwen. Door dit werk zal den orgel 2-3 weken onbruikbaar zijn.- 5/ Den blaasbalg zal uitgenomen worden, en al de versleten deelen zullen met nieuw leder vermaakt worden. De windverliezen van gansch den orgel zullen dicht gemaakt worden.- 6/ De façadepijpen zullen opnieuw gealumineerd worden, de schulpen verguld.- 7/ Al de onkosten zijn ten laste van den orgelmaker, uitgenomen het weinige licht die men zoude kunnen noodig hebben, alsook eenen kleinen blazer gedurende het stemmen, of het gebruik van ventilator, dit is op de kosten van Eerweerde Heer Pastor.- 8/ Prijs voor beschreven werken: VIER DUIZEND ZEVEN HONDERD franken. gedaan in dubbel te Meenen den 20 October Eerweerde Heer Pastor. Den orgelmaker. [get.] Em. Roelens Jules Anneessens 4) bestek (doorslag); niet ondertekend (niet uitgevoerd) Kerk van EMELGHEM. Tusschen Eerweerde Heer Roelens, Pastor, en Jules Anneessens, orgelmaker is overeengekomen als volgt: Den orgelmaker verbindt zich een geruchtlooze ventilator te leveren met alle toebehoorten, en te plaatsen beneden in de kerk onder den trap van het hoogzaal. Hij zal in overvloed wind geven; het placement zal zoo geschikt zijn dat in geval er geen stroom is men zonder eenige verandering seffens kan blazen met het oud stelsel. Den démareur zal geplaatst zijn in het bereik van den orgelist gezeten aan zijn klavier. Alle onkosten zijn ten laste van den orgelmaker, uitgenomen het leveren en plaatsen der draden tot aan den moteur, alsook de compteur. Prijs voor het bovenvermelde werk DRIJ DUIZEND VIER HONDERD VIJFTIG franken. Eerweerde Heer Pastor. Den orgelmaker. [niet ondertekend] door Anneeesens bijgeschreven "Ventilateur 220 volts continu" 5) s.d. - rekening van C. Boone, voor logement van 2 werklieden van Anneessens gedurende 12 dagen

5 6) s.d. - briefje met notitie van Anneessens presse wind voor Ventilateur 80 m/m 7) postkaart van pastoor Roelens aan Anneessens Mijnheer Anneessens, En mijnen orgel! Alleszins zou hij moeten in regel zijn tegen den ommegang die den 15 Oogst begint. Met achting. Em. Roelens pastor Emelghem 8) Kwitantie van Anneessens, 4700 fr. voor uitgevoerde herstellingswerken 9) s.d. (poststempel ) - postkaart van pastoor Roelens aan Anneessens - vraagt een bezoek i.v.m. herstelling van orgel en blaasbalg 10) Bestek/Contract, typoscript [gedrukt briefhoofd firma Anneessens] Parochiale kerk te Emelghem. -:-:-:-:- Bestek voor het plaatsen van een electrieken ventilator aan het orgel der kerk. Tusschen Eerweerde Heer Roelens, Pastor, handelende in naam der kerkfabriek eenerzijds; en Jules Anneessens, orgelmaker te Meenen, anderzijds; is overeengekomen als volgt: De orgelmaker verbindt zich een goede occasie-ventilator te plaatsen met alle toebehoorten, volgens courant triphasé 220 volten- Alle onkosten zijn ten laste van den orgelmaker uitgenomen alles wat de electrieke leiding aangaat. De prijs voor dit werk is frank. (Twee duizend vier honderd frank.) Gedaan in dubbel te Meenen den 29 Juli Voor de kerkfabriek. De orgelmaker. [get.] Jules Anneessens [door pastoor Roelens bijgeschreven met vulpen:] Op voorwaarde dat gij, zonder onkosten voor mij, den ventilator aan 2400 fr. zult wedernemen, is 't dat hij niet voldoet, b.v. te veel geruchte maakt zoodanig dat er ongemak uit voortspruit. Want beter het oud stelsel, en geen ventilator, dan een ventilator die ongemak geeft en de menschen verstrooit. Em. Roelens pastor 11) factuur van Anneessens Schuldig de kerkfabriek van Emelghem, aan Jules Anneessens, orgelmaker te Meenen, voor het volgende: 1933/ Fr.Ct. July-25/ Herstellen van het orgel Oogst-9/ Leveren en plaatsen van den occasie-electrieken

6 ventilator met alle toebehoorten, uitgenomen de electrieke leiding Totaal frk 12) s.d. - naamkaartje van Karel Hoet-Mallisse Koster Gemeente-ontvanger Emelgem BIBLIOGRAFIE 1) "Orgels - Werken / uitgevoerd door Jules Anneessens - Menen / " (brochure uitgegeven in eigen beheer door firma Anneessens / Menen); Emelgem is vermeld in de lijsten - Vernieuwde en herstelde orgels - Electrische ventilators 2) 'De Praestant', jg. XIX, 1971, blz. 97, in de rubriek "Orgelinhuldigingen" : 3 okt. [1970] Orgelbouwer : Fa. Jos. Loncke & Zn, Diksmuide - Herstelling 1777 : A.J. Berger, Brugge 1883 : Ph. Forrest, Roeselare (romantische ombouw) 1970 : J. Loncke, Diksmuide (in oorspronkelijke toestand hersteld) systeem : mechanische toets- en registertractuur, sleepladen voor hoofdwerk en rugwerk, elektrische traktuur voor het voetwerk adviseur : A. Deschrevel gastorganist : J. Sluys [volgt opgave van dispositie] 3) R. Herman : Bronnenverzameling tot de geschiedenis van de St-Pieterskerk te Izegem (Emelgem), auteursuitgave, Izegem, 1971; - blz. 21 [ uit de chronologie, door pastoor J. Verstraete ( ) ] Deel VII Het orgel. "By uytneming van veel buytenkercken, die van Emelghem was van overouds voorzien van een orgel". Volgend ontvangstbewijs uit Register Obrecht 1625 folio 125 verso: "Ick ondersreuen kenne onfaen te hebben wtter ant van myn heere den passtuer van hemelghem de somme van twaelf pon. parzsies van het vermaken van de orgel my torcon. Den 26 appril 1638 en dat minderinge rest noch 6 pont pars. Get. Lowys Medaert 1638". - blz. 54 < Door de Zeer Eerw. Heer A. Deschrevel genoteerd uit de

7 kerkrekeningen van Emelgem de dato : "Betaelt bij acquit van 15 junii 1779 aen pieter joseph vuylsteke (schrynewercker) de somme van drie en sestigh ponden achttien schellingen thien gr. courant over aerbeydt van 't maecken den nieuwen oxael, orgelkasse, portael, bosserie, leveringen van een groot eeckenbol, sagen, slypers, lim... dit naer aftreck van twee ponden vier schellingen van het oudt orgelkasken en ouden trap S " Binnenin de orgelkast staat met potlood geschreven: "Pieter Joseph Vuylsteke, schrynewercker tot Ingelmunster, 1778" < Uit Emelgemse kerkrekeningen Hst.10 deel II Rijksarchief Kortrijk : "waer uyt voorders betaelt is in voldoeninge aen Sr. dominicus berger orgelmaecker tot brugghe de somme van ses en negentigh ponden en acht schellingen acht grooten courant, item vier ponden grooten seventhien schellingen vier grooten Vlaamsch over leveringe van loot tot het dekken de torellen van d'orgelkasse alles volgens acquit van dito berger van 3. 8ber 17 c acht en seventigh, staende in fine van de gemelde rek. e gesloten 16 junii 1777." In het jaar 1778 heeft Dom. BERGER een nieuw orgel gebouwd. De torellen waren houten vlakken boven de orgelpijpen. Wellicht was het dak van de kerk niet dicht genoeg tegen de regen. [... ] Verder genoteerd dat het sculpteerwerk werd geleverd door Francis Joseph Mantel "beeldesnyder, oock over maecken twee laeste biechtstoelen 1781" - blz EEN NIEUW ORGEL IN DE EMELGEMSE KERK Pastoor Glorieux voltooide het werk aan de altaren, ingezet door pastoor Verstraete. Hij deed gebrandschilderde ramen steken aan het hoofdaltaar, liet de vloer vernieuwen en de binnenkerk gans in olieverf schilderen. De orgelkast op het doksaal bevatte een orgel, er gebouwd in 1778 door Dominicus BERGER uit Brugge. Pastoor Glorieux deed beroep op orgelbouwer PHILIPPE FORREST uit Roeselare "Facteur d'orgues du Conservatoire Royal de Gand" om er een gans nieuw orgel te plaatsen. Ph. Forrest heeft dan het oude Berger-orgel weggenomen, uitgezonderd de oude pijpen vooraan op het dokzaal aan de balustrade en die vooraan in de hoge orgelkast, die alle vanuit de kerk zichtbaar waren. Deze waren dus tot nu toe de oorspronkelijke Berger-orgelpijpen gebleven. Het staat bekend dat Georges Boucquet, toen 'n jongen van 10 jaar oud, medehielp om de nieuwe Forrest-pijpen naar boven te brengen. Op vond pastoor Maertens in de orgelkast een plankje met erop volgende tekst "Eigen jonste door Mijnheer Pastor Glorieux gemakt door Ph. Forrest 1883". Het nieuwe orgel was dus een gifte van deze pastoor. Over dit orgel constateerde in 1967 dhr. Roelstraete,

8 directeur van de stedelijke Muziekacademie te Izegem : "Alle series tinnen pijpen lopen volledig door tot g''', zijn allen origineel gebouwd; dus werden er door Forrest geen nieuwe pijpen geplaatst, zonder de oude, reeds bestaande uit een vroegere periode, weg te nemen. De houten pijpen zijn zeker geen barok, hebben trouwens een ronde voet terwijl deze uit de barok-periode achtkantig was. Ouder zijn alleen de frontpijpen van het rugpositief en van de grote kast (Berger 1778). Ook de blaasbalg is van de hand van Forrest want, als neerdrukkende gewichten rusten daarop meerdere zware, massiefijzeren roeden met de daarop ingegoten melding : Ph. FORREST Dit authentiek Forrest-orgel is een van de weinige van deze orgelbouwer. De prachtige orgelkast dateert uit de 18 eeuw en bestaat uit een stoelwerk in de balustrade en het grote werk. Het oude barokorgel werd van zijn windladen, pijpen en klavier ontdaan teneinde een nieuw en nog groter orgel in de kast te stoppen. Het reciet kwam dan te hangen boven het groot orgel. Dit maakte dat de klank van het laatste slechts met moeite naar buiten kon, daar de zwelkast voor drie vierde vóór de frontprestant hing. Het omvangrijk reciet verplichtte de orgelbouwer anderzijds tot het monteren van een, voor dit orgelmeubel, te grote zwelkast. De deurtjes ervan konden niet open daar de voorwand te dicht tegen het front aangeschoven moest worden." Tot daar dhr. Roelstraete. In het najaar 1969 bracht men orgel en orgelkast over naar de werkhuizen Loncke te Zarren. Daar is het Emelgems orgel weerom getransformeerd geworden tot een volledig Berger-orgel, waardoor de periode Forrest in de Sint Pieterskerk definitief ten einde is gelopen... Is het niet spijtig voor dit, eerder zeldzaam geworden, Forrest-kunstwerk??? - blz. 131 [foto van Ph. Forrest, poserend naast een Barkermachine; met onderschrift:] Philippe Jacques Forrest Orgelbouwer. Geboren te Geluveld op de 2 mei Waar hij het orgelbouwen aanleerde, blijft tot nu toe een open vraag. Forrest zou nooit boven de middelmaat uitgegroeid zijn, ware hij niet in de leer gegaan bij een grootmeester in het vak. Hij trok naar Parijs en was van 1861 tot 1863 in dienst van de wereldberoemde orgelbouwer Aristide Cavaillé-Coll. Wanneer hij uit Parijs terugkeerde mocht Forrest zijn voet zetten naast die van de beste orgelbouwers van ons land. Philippe Forrest, die ongehuwd bleef, vestigde zich in 1870 te Gent. Hij bouwde er het orgel voor de kerk van de Paters Augustijnen en dat voor het Koninklijk muziekconservatorium. In 1874 kwam hij wonen te Roeselare, bouwde er het zeer befaamd orgel van de O.L.Vrouwkerk in de jaren , het jaar dat hij eveneens dat van de Emelgemse kerk voltooid heeft. Ph. Forrest sleet zijn laatste levensjaren in het hospitaal te Roeselare, waar hij overleed op 2 Juli 1912.

9 - blz. 140 [1894] Uit de kerkrekeningen : "debet het kerkbestuur van Emelghem aen Ph. Forrest, orgelmaker tot Rousselare, gekomen 8 Januarÿ, ik zelve en Ed. en Felix, met tweeën 24 July, voor werken en accorderen aen den kerkorgel, alles inbegrepen tafelkosten, enz. vijf en twintig franken binnen 't jaer 1800 vier en negentig aen Mr. Desmarets, orgelist koster." [n.v.d.r.: met "Ed." is vermoedelijk Edmond Soudeyns bedoeld] - blz. 142 [ ] Uit de kerkrekeningen : - In aug. aan Jozef Deprez, orgelmaker te Gent, 45 Fr voor stemmen en herstellen van den orgel. - (rekeningen van de koster, 1896:) "Op 21 Nov aan Forest, orgelmaker te Roeselare: 35,75 Fr voor werk aan orgel en harmonium - levering van nieuwe tongen." - blz. 146 [1898] Uit de kerkrekeningen : "Betaald aan Forest te Rousselare voor repareren en accorderen van den orgel. Opmerking van Forest: "den orgel is zeer vuil!" - blz. 181 [1912] Vergadering kerkraad zondag 7 jan. : "Eerweerde heer Pastoor geeft lezing van de devis hem door den orgelmaker van Doornijk - die gelast was den orgel te onderzoeken - bezorgd. Deze devis is door E.H. Pastoor gezonden geweest naar den Eerw. Heer Kannonik Dejaegher te Brugge, ervaren kenner en vakman in deze zaak. Deze heer raadde aan den orgel te laten herstellen in voorgestelden zin en dan zou hij beter zijn dan een splinternieuwen. Bij latere bespreking werd evenwel nog geen beslissing genomen, alhoewel men eenparig tot dit voorstel genegen scheen." [n.v.d.r.: de Doornikse orgelbouwer in kwestie kan alleen M. Delmotte zijn; hij werd steeds aanbevolen door Dejaegher] - blz. 184 [1913] De heer Anneessens heeft een voorstel gedaan nopens 't herstellen van den orgel. Die propositie wordt druk besproken doch nogmaals zonder van een besluit gevolgd te zijn. - blz [1925] Het orgel is nu ook hersteld (door Anneessens van Menen), doch er is als een vrees onder de leden dat de herstelling, al is 't dat ze veel geld heeft gekost, niet doelmatig zal zijn. - blz. 228 [1933] Op 25 juli nazicht en herstel van het orgel door de heer Jules Anneessens uit Menen. De 9 augustus kocht de kerkfabriek een tweedehandse electrische ventilator aan voor het aanblazen van het orgel. Hiermede verviel meteen de

10 eeuwenoude karwei van de klein-klokluider of wie er zich anders mee wilde belasten om het orgel aan te blazen met de onlangs nog bestaande hefboom. - blz. 263 [2 kleine foto's van kosters-organisten & 1 kleine foto van het orgel in de huidige toestand] - blz. 271 [nota: Tijdens de brand op 6 febr werden veel kunstvoorwerpen in allerijl geëvacueerd; het dak van de zuiderbeuk stortte in.] Het orgel kent slechts waterschade en de sacristij bleef ongedeerd. - blz. 272 [...] Terwijl de kerk nu halfvernield stond en een algemeen herstel nodig bleek, werd eveneens aandacht besteed aan het oude orgel dat al jaren niet meer te best was en in den brand veel geleden had van hitte en waterschade. Aan het Huis Jos. Loncke en Zonen uit Esen (Diksmuide) werd een grondig nazicht opgedragen, waarvan de voornaamste besluiten op 2 maart : "1. Het orgel is onbruikbaar geworden door dat water en stof (assche) doorgedrongen zijn op de slepen der windlade, zodat bij het trekken der registers krassen ontstaan in de slepen en aldus onherstelbare fouten zouden teweegbrengen, die de windladen onbruikbaar kunnen maken. 2. Door de warmte zijn de tinnen spitse bekers der tongwerken misvormd zodat deze met hun gewicht dreigen andere kleinere pijpen te misvormen. 3. Het leder van sommige kleppen is, door inzijpeling van water, geschonden en deze kleppen moeten herbelederd worden. 4. Het volledig pijpwerk is met asch en stof bedekt, alsook sommige gedeelten van het regeerwerk." Bij dit verslag van nazicht werd door de heer Loncke nog volgende opmerking bijgevoegd : "Daar men op verschillige fouten van het oud orgel heeft gewezen, dat in zekere mate is versleten voor wat het regeerwerk betreft en daar ik ook het verlangen vernam meer plaats bij het orgel te verkrijgen voor het opstellen van het zangkoor, heb ik een beknopt verslag bijgevoegd voor het vernieuwen van het regeerwerk en het plaatsen van de speeltafel bijzijden het dokzaal, aldus de volledige plaats vóór het orgel vrijlatende voor het koor. Eveneens kan daarbij gezorgd worden voor ontlasting van de nu volgepropte orgelkast in verband met een betere klankontwikkeling der spelen en doelmatiger onderhoudswerken." - blz. 273 [... ] Met het herstel van het orgel zou "gezien het nog bruikbaar is, gewacht worden tot betere tijden!"

11 - blz. 281 [1956] Het orgel dat bij den brand van 6 Februari erg beschadigd werd, weigerde onlangs zijn dienst te doen. Het werd voorlopig hersteld doch een gehele kuising en herstelling blijft nodig. Orgelmaker Anneessens uit Menen zal het nazien en een bestek opmaken voor algemeen herstel. - blz. 303 [1959] Voortaan werd het orgel ieder jaar door hr. Anneessens uit Menen nagezien en gestemd, volgens een aangegaan abonnement. [... ] Het orgel: sedert de kerkbrand van 1954 is het orgel niet meer in orde en verslecht regelmatig verder. Er zal toch herstelling moeten gedaan worden. De kerkraad beschikte over een goed fr, opbrengst van een avond gegeven door "De Kerels". Deze som is echter verre van voldoende, daar een vroegere schatting der herstelkosten op ± fr. kwam. Er wordt gesproken over het houden van een Fancy Fair, doch de kerkraad is daartoe niet opgewassen. Op verzoek van de heer burgemeester Baert wordt beslist de herstelling van het orgel nog wat uit te stellen. - blz. 328 [foto van het zangkoor rond de orgelspeeltafel, met onderschrift: ] "De Kerels" rond het orgel met Pasen Creatie van de driestemmige Sint Pietersmis van Willy Ostyn, de toondichter zelf aan het orgel. Laatste optreden van De Kerels op het dokzaal... allerlaatste zicht op de speeltafel van het inmiddels voor goed verdwenen Forrest-orgel.

12 - blz. 330 [1967] De laatste jaren heeft de kerkraad St. Pieters zich vooral bezig gehouden met het kerkorgel dat een zeer dringend herstel nodig had. Daarover meerdere aantekeningen in het "Liber Memorialis" : In de maand februari kwam E.H. A. Deschrevel, lid van de orgelcommissie, ons orgel volledig nazien, samen met de orgelbouwer, dhr. Frans Loncke uit Esen-Diksmuide. Zij maakten een bestek op en lieten het zenden naar verschillende orgelbouwers in ons land. Het volledig bestek werd geraamd op ± Fr. [1968] Na veel wederwaardigheden kreeg het bestek van het volledig orgelherstel z'n bespreking in de gemeenteraadszitting van 19 januari en werd uiteindelijk goedgekeurd. [... ] Na het akkoord van de gemeenteraad over het volledig orgelherstel in onze kerk heeft de verdere afhandeling van deze zaak echter nog heel lang op zich laten wachten. De bewuste stukken bleken verloren te zijn gegaan, hoe ongelooflijk ook!! Alles diende opnieuw opgemaakt en verzonden. [1969] In mei berichtte het Provinciaal bestuur dat de stukken voor het orgelherstel doorgestuurd waren naar Brussel. [... ] Half augustus keurden de ministeriële diensten te Brussel het orgelherstel volledig goed. Half september bracht men het oude orgel van onze kerk geheel over naar de werkhuizen Loncke te Zarren. Het eeuwenoud prachtig houtsnijwerk werd er opgefrist en, waar nodig, gerestaureerd terwijl alle orgelwerk, zoniet vernieuwd, dan toch volledig hersteld werd. - blz [facsimile-weergave van het inspelingsprogramma van 1970] 4) Maertens, A. & Despriet, Ph. : De Sint-Pieterskerk in Emelgem, nr. 6 in de reeks Archeologische en Historische Monografieën van Zuid-West-Vlaanderen, Kortrijk, blz : Het portaal en het doksaal, achteraan in de kerk, zijn in 1778 gebouwd door beeldhouwer Smedt (Desmedt?) en door timmerman Pieter Joseph Vuylsteke. Deze laatste verdiende 63 pond en 18 schellingen voor het maken van het doksaal, de orgelkast, het portaal, de boiserie, met inbegrip van de levering van een grote eiken bol en het zagen van het hout. De orgelkast droeg als opschrift het bouwjaar 1778 en de naam van P.J. Vuylsteke. Het orgel op het doksaal is in 1777 door orgelmaker A.J. Berger uit Brugge gebouwd. Waarschijnlijk vervangt het een ander orgel, dat in 1638 door Lowys Medaert voor de prijs van 12 pond parisis hersteld werd. Aan dat van nu werd meer dan eens gewerkt en verbouwd. Zo werd

13 het in 1883 tot een romantisch orgel omgebouwd door de Roeselaarnaar Ph. Forrest, die zijn naam en de bouwdatum neerschreef op een van de planken aan de binnenzijde. Deze aanpassing werd door pastoor Glorieux bekostigd. Op 2 juni 1913 maakte Oscar Anneessens van Kortrijk een bestek op voor de volledige harmonisatie van het orgel, voor een bedrag op 700 Fr. geschat. In 1969 werd het instrument evenwel weer tot Berger-orgel omgebouwd door J. Loncke uit Diksmuide, die vaststelde dat het rugpositief en een aantal frontpijpen ontbraken. Het herstelde orgel werd op 3 oktober 1970 plechtig door de Emelgemnaar Mgr. M. De Keyzer ingewijd. - blz. 50 : afb. 37. Totaalgezicht op het prachtige orgel van 1777; orgelkast in 1778 gebouwd door timmerman J. Vuylsteke. - blz. 51 : afb. 38. Doksaal en orgel, toestand omstreeks (foto ACL Brussel) - blz. 52 : afb. 39. Opschriften i.v.m. herstellingen van het orgel, aangetroffen in de orgelkast. - blz. 84 : Bronnen Rijksarchief Kortrijk, Kerkarchief Emelgem, 1-2. Handboek van pastoor Obrecht f 125 v : herstel orgel, 1638 Archief Pastorie Emelgem Herstel orgel, ) L. Lannoo & K. D'Hooghe : West-Vlaamse Orgelklanken, uitg.

14 Marc Van de Wiele, Brugge, 1997; met o.m. volgende bijdragen - Lannoo, L. : De familie Berger / Hoogtepunt van de orgelbouw tijdens de 18de eeuw in het voormalige bisdom Brugge, blz ; zie blz. 98 & 101 (tekst) en 99 (foto) Emelgem (Izegem), Sint-Pieter, Op 3 oktober 1970 werd dit orgel op plechtige wijze opnieuw in gebruik genomen. De inhuldigingsfolder vermeldt alvast volgende gegevens: "Het orgel werd gebouwd in het jaar 1777 door A.J. Berger (sic), orgelbouwer te Brugge. Tijdens het herderschap van pastoor Glorieux [... ] Verantwoordelijke voor de restauratie was orgelmaker Frans Loncke uit Zarren. Hoewel er niet aan getwijfeld kan worden dat het orgelmeubel enkele typische kenmerken van de Bergerinstrumenten vertoont, o.a. het felle insnoeren van de stoel van het meubel onder de pijpenkamer, toch stelt dit meubel ons nog voor een aantal vragen, waarbij als eerste de vraag rijst naar de originaliteit van een echt "rugpositief", een totaal vreemd gegeven in het werk van de orgelmakers Berger. Ook de dispositie die in 1970 'naar de oorspronkelijke toestand hersteld' werd, roept vragen op: (II/54-P/27)

15 ICONOGRAFIE a) toestand vóór de restauratie van 1970 K.I.K. (Brussel), afd. Fototheek, cliché M24595 (1968), orgel KIK-IRPA, Brussel

16 b) huidige toestand - Inwijdingsprogramma :

17