Voorgeschiedenis Over het al dan niet aanwezig zijn van een orgel, en zijn historiek, in de oude kerk (dus vóór 1840) zijn geen gegevens voorhanden.

Transcriptie

1 VLAAMSE OVERHEID inventarisatie van het onroerend erfgoed : ORGELS Provincie West-Vlaanderen Arrondissement Kortrijk Administratieve entiteit ANZEGEM Gemeente INGOOIGEM Parochiekerk Sint-Antonius Abt (Stijn Steuvelsstraat z.nr.) KERK De huidige driebeukige neogotische kerk is opgetrokken in , na het slopen van de oude in Zie ook ORGEL Voorgeschiedenis Over het al dan niet aanwezig zijn van een orgel, en zijn historiek, in de oude kerk (dus vóór 1840) zijn geen gegevens voorhanden. Huidig instrument Auteur oorspronkelijk orgel : L.B. Hooghuys (Brugge) Bouwjaar : 1859 Op het klavier is het gebruikelijke Hooghuys-naamplaatje niet meer aanwezig, doch het auteurschap wordt geattesteerd door een naametiket in de ventielkas. Het instrument vertoont veel gelijkenissen met het Hooghuysorgel in Belsele-Puivelde (gerestaureerd in ). Wijzigingen : uitvoerder onbekend; vermoedelijk 1 ste h. 20 ste e. Onderhoud : - Loncke Orgelbouw, Zarren - firma Maene (M. Loncke), Ruiselede INSTRUMENT Dispositie Montre 8 p ds Prestant 4 p ds Salicional 8 p ds Doublette 2 p ds Trompette 8 * Ventil - klavier - Cornet 4 rang Bourdon 16 * Bourdon 8 p ds Flûte 4 p ds Nasard 3 p ds Trompette sup 2 p ds + * de registers van Trompette 8 (bas) en Bourdon 16 zijn niet conform (knop én naamplaatje iets kleiner dan de originele; ander lettertype)

2 + het aanduiden van een Trompet sup. als "2 voet" is typerend voor Hooghuys in zijn vroege werken manuaalomvang : C g 3 pedaalomvang : C f 0, aangehangen Klaviatuur - ingebouwd aan de prospectzijde - in archaïserende stijl "en fenêtre", met afsluitluiken - de klavier-bakstukken zijn met palissander gefineerd - het toetsbeleg is niet meer origineel - origineel voetklavier van 18 tonen, aangehangen; is verhoogd opgesteld, achteraan rustend op 2 steunen (het pedaal "zweeft" een 25-tal cm boven de vloer); bijgevolg ook een zeer hoge orgelbank [is het doksaal later gewijzigd? of heeft de orgelbouwer zich moeten aanpassen aan een niet naar zijn richtlijnen gemaakte orgelkast?] - de afstand tussen de onderkant van het manuaal en de bovenkant van het pedaal is 87 cm - ronde registerstokken; zeer grote ronde registerknoppen met een even groot rond porceleinen medaillon ingewerkt (origineel) - de registerknop "Ventil" heeft nu een eigenaardige andere functie : als men hem uittrekt schuift het klavier een 10-tal cm naar achter opdat de 2 afsluitluiken dicht zouden kunnen Pijpwerk + front - 17 pijpen van Montre 8 (ab D) en 10 van Prestant 4; in tin - zeer puntig uitstekende opgeworpen boven- en onderlabia + binnenpijpwerk - de voorslag van houten pijpen is deels vernieuwd (Loncke) en er is een metalen stemlap toegevoegd - bij de gedekten zijn de baarden in hetzelfde metaal als het corpus - de opsnede-verhouding is maximaal 1/4 bij prestanten en maximaal 1/3 bij gedekten; bij de strijkers nog minder dan 1/4 Cornet : 4 koren (4', 2 2 /3', 1 1 /3'); op één bank, staat op gelijke hoogte met de roosters van de andere spelen; alle koren in wijde open fluit-mensuur; in enkele pijpen zijn er originele stem-insnijdingen (wegens moeilijke bereikbaarheid van deze pijpen); in de andere pijpen zijn er later stem-insnijdingen gemaakt en er zijn ook veel deuken (wegens met de vingers stemmen i.p.v. met de stemhoorn) Montre 8 : C en C# zijn in hout en staan binnenin de orgelkast, doch door het dak uitstekend; verder 17

3 pijpen in het front; de kleinste staan op de windlade Bourdon 16 : - de 26 grootste pijpen zijn in eik en zijn afgevoerd van de lade, de 4 grootste hiervan staan achter de zijtorens en steken door het dak uit; de handgreep op de stoppen is recent (Loncke) - de kleinste staan op de lade; klassieke metalen gedekten met verschuifbare hoed; niet al te wijde mensuur Prestant 4 : de 10 grootste in het front; verder pijpen op de lade; slordig gestemd, insnijdingen etc. Bourdon 8 : fraai vervaardigd pijpwerk; de grootste in eik (goede kwartiers); verder 30 metalen gedekten met verschuifbare hoed, de hoogste in iets wijdere mensuur dan Bourdon 16; de 12 kleinste zijn conische open pijpjes, tamelijk scherp toelopend naar de bovenrand; spits ingedrukte bovenlabia; kleine kernprikjes die origineel zijn Salicional 8 : heel enge mensuur (zoals een Gamba); tot in de kleinste pijpjes zijn er snijbaarden, vermoedelijk origineel; de kleinste staan op de lade; de corpora beginnen krom te trekken; in origine met een kleine stemlap, later gewijzigd tot stemrol; thans slordig gestemd; het groot octaaf is gemeenschappelijk met de Montre 8, er zal evenwel is mis zijn met de conducten : deze 12 pijpen krijgen bij getrokken Salicional-register veel minder wind dan bij getrokken Montre-register Flûte 4 : de grootste zijn gedekten met verschuifbare hoed, iets engere mensuur dan Bourdon 8; de 24 kleinste zijn conische open pijpen (zoals bij Bourdon 8 maar iets enger) Doublette 2 : volledig op de windlade; bovenlabium licht aangescherpt Nasard 3 : de grootste zijn gedekten met verschuifbare hoed; de kleinste zijn conisch open zoals bij Flûte 4 maar in iets engere mensuur Trompette 8 bas & sup. : tinnen bekers, met blikken hals waar de beker in staat; bij de grootste is de beker uitneembaar; verder bekers met een ring die in de stevel valt (dus zonder overkraging; bij de 20 kleinste valt de beker (zonder ring) in de stevel; koppen in fleskurk-vorm, met korte uithaling; messing lepels, niet vertind; opgeronde tongen; ijzeren stemkrukken zonder vering; de stem-insnijdingen in de bekers zijn niet origineel

4 Windlade - de pijpstokken zijn opgeschroefd (waarschijnlijk origineel) - de stootblokken van de registerslepen zijn vernieuwd (in hertalon) - eiken pijpoosters - de grootste Trompet-pijpen staan in een eiken stellage met schuin oplopende steunbrillen - de pijpstok voor afgevoerde houten pijpen is onderaan in grenenhout maar de bovenplank is in eik + Ventielkas - is vernieuwd (recent), met voorslagen in multiplex en nieuwe ijzeren afsluithaken; nieuwe pulpeten - ingelijmde ventielen - nieuwe verenkam - links in de ventielkas is een gedrukt naametiket gekleefd van de bouwer : Facteur d' orgue [tekening van een orgelfont*] [L. Hooghuys*] rue Nord du Sablon nr 18 a Bruges Accord et reparation *niet meer leesbaar: de bovenrand van het etiket is geschonden door vernieuwings-werken, maar door vergelijking met andere bewaarde etiketten kan met zekerheid gesteld worden dat daar stond "LOUIS HOOGHUYS"; op sommige in andere orgels aanwezige naametiketten staat links en rechts van "Bruges" het bouwjaartal bijgeschreven, doch dit is hier niet meer leesbaar (als het al aanwezig was) Tractuur - mechanisch - moeilijk bereikbaar zonder verregaande demontage (wat ongunstig is voor goed onderhoudswerk) Windvoorziening - magazijnbalg, met 2 voetpompen - staat in de voet van de orgelkast maar steekt er achteraan een 50-tal cm uit; dit uitstekende deel is omkist; rechts is die omkisting geschonden voor een uitbreiding met een bakje (stuntelig werk) ten behoeve van een electroventilator - de windkanalen zijn deels gewijzigd ORGELKAST - eendelig centraal opgesteld meubel, in neo-gotische stijl - de panelen in de voet aan de frontzijde zijn versierd met gesculpteerde 'briefpanelen' in bas-reliëf; ook de afsluitluiken van de klaviatuur bevatten zulke panelen;

5 de bovenkast is eerder in traditionele neogotiek - de bovenzijde van het pedaal (steunlat) is golvend uitgezaagd om de contouren van de briefpanelen in de kastvoet te volgen HUIDIGE TOESTAND - normaal bespeelbaar datum onderzoek : december 1999 BIBLIOGRAFIE 1) A. Verberne: "HOOGHUYS" (diverse), in Nationaal Biografisch Woordenboek, Brussel 1972; kol Onder 'HOOGHUYS, Louis Benoît,orgelmaker.' : [... ] Van de veertig op de lijst van werken vermelde Vlaamse orgels zijn tengevolge van oorlog en verbouwingen slechts overgebleven (*met opschrift van de bouwer) die te Zulzeke (c. 1856*, 1 klav., 11 reg.); Ingooigem (1857, 1 klav., 11 reg.); [... ] 2) P. Roose : Werklijst anno 1885 van L.B. Hooghuys, aangevuld met notities en realia, in Orgelkunst jg. VI/4, dec. 1983, blz 4-15; zie blz. 6-7: werklijst zoals door A. Hooghuys gepubliceerd in Hooghuys vermeldt in deze lijst op de 6 de plaats : "Ingoyghem, 1 clav., 14 rég."; de werklijst, zonder jaartallen, is chronologisch opgesteld en via deductie kan men stellen dat het werk in Ingooigem van tussen 1857 en 1859 zouden moeten dateren (wat inderdaad aansluit op de bouw van de nieuwe kerk). Verder heeft ook organoloog wijlen A. Deschrevel aan Gh. Potvlieghe volgende gegevens over het orgel meegedeeld : 'bouwjaar 1859, 10 registers' (er zijn inderdaad thans 10 volledige spelen aanwezig). 3) Ph. Despriet : De Zuidwestvlaamse parochiekerken, een duizendjarige geschiedenis, uitg. Archeologische Stichting voor Zuid-West-Vlaanderen; Deel 3 (Synthese), Kortrijk 1984; blz , in 15. Orgel en Orgelbouwers; blz. 579 : In Brugge werkte Simon Hooghuys; zijn zoon Louis plaatste omstreeks 1880 het orgel van Ingooigem. (Oude orgels in Vlaanderen, 1965; 34; KK, II, 1979, 30; A. DESCHREVEL, LG XVII, 1975, 175.)

6 ICONOGRAFIE 1) K.I.K. (Brussel), afd. Fototheek, cliche M45939 (1970), zicht naar het doksaal & orgel. KIK-IRPA, Brussel 2) foto's Afdeling Monumenten & Landschappen, dec. 1999

7

8