MKBA. Voorbeeld van het monetariseren van fysieke effecten: 1. Voorbeeld van het monetariseren van fysieke effecten: 2 MKBA. Meer weten?

Transcriptie

1 Voorbld van ht montarisrn van ysik ctn: 1 Voorbld van ht montarisrn van ysik ctn: 2 Mr wtn? En Maatschapplijk Kostn-BatnAnalys () gt ht rndmnt van n invstring voor d ghl maatschappij wr. D kracht van d is ht inzichtlijk makn van all voor- n nadln van n invstring, waar di ook trchtkomn. All ctn di onz wlvaart n ons wlzijn bïnvlodn wordn daarin mgnomn. D is dan ook god vrankrd in d conomisch thori ovr wlvaart. 's wordn vaak togpast op invstringn waar publik gld m gmoid is. Maar ook blidsmaatrgln o social invstringn van corporatis kunnn aan d hand van n boordld wordn. Mrwaard woningn in gron omgving Natuurbatn Stl dat in n woningbouwprojct in n stad tw altrnativn tgn lkaar agzt dinn t wordn: (1) Woningbouw van 500 woningn in n standaardwijk zondr (vl) gron o (2) 400 woningbouw in n gron omgving (mt bijvoorbld n park o plantson). U kunt contact opnmn mt: Stl dat in ht kadr van n projct 300 hctar natuur (grasland) wordt aanglgd. D aanlg lijkt in rst instanti vooral n kostnpost. Er trdn chtr divrs batn op di tot voor kort wl als PM-post wrdn opgmrkt, maar nit kondn wordn brknd omdat r gn marktprijzn voor zijn. D volgnd batn van natuur kunnn growg wordn ondrschidn: D rcratibatn. Mnsn kunnn rcrërn in d natuur n hchtn hir waard aan. D productibatn. D aanlg van natuur kan tot allrli productibatn lidn zoals CO2 avang (klimaatbschrming), abraak van nitratn n osatn (opprvlaktwatrzuivring) o ritoogst. D vrrvings o nit-gbruikrswaard. Aangzin natuur n stds schaarsr god wordt, hchtn mnsn stds mr waard aan d aanwzighid van natuur, ook al makn z r nit altijd gbruik van. Vl mnsn in Ndrland vindn ht bijvoorbld blangrijk dat d Waddnz mt rust wordt glatn o dat d Vluw voor tokomstig gnratis bwaard blijt. D is in Ndrland sinds ht jaar 2000 mt d lidraad Ovrzicht Ectn Inrastructuur (OEI) niuw lvn ingblazn n wordt sindsdin bhalv voor inrastructuurprojctn - op vl trrinn togpast. Mn kan daarbij dnkn aan invstringn in inrastructuur (wgn, spoor, havns, parkrgarags tc.), (intgral) gbidsontwikkling (woningbouw, natuur, bdrijvntrrinn tc.), maatschapplijk invstringn (brd school, buurthuizn tc.) nzovoort. RIGO n RIGO kan all stappn di in n doorlopn motn wordn voor u uitvorn: 1 Problm- n omgvingsanalys 2 Diniërn van ht nulaltrnati n projctaltrnativn 3 Bpaln van d (ysik) ctn 4 Ht montarisrn van d (ysik) ctn 5 Ht opstlln van n -ovrzicht 6 Ht uitvorn van n gvolighids- n actoranalys In dz brochur lichtn w dz stappn to. Ervan uitgaand dat lk woning gld oplvrt (n dus d ralisatikostn lagr zijn dan d opbrngstn) lijkt projctaltrnati 1 in kostn n batn trmn wllicht aantrkklijk. Er wordn immrs mr woningn gbouwd n projctaltrnati 2 lidt ook nog ns tot moglijk xtra ondrhoudskostn voor ht gron in d wijk. Echtr d woningn in projctaltrnati 2 zulln in d praktijk mr opbrngn dan d woningn in projctaltrnati 1. Uit divrs hdonisch prijsstudis is gblkn dat woningn in n raair omgving, bijvoorbld mt uitzicht op gron gmiddld 10% mr opbrngn. Stl nu dat in projctaltrnati 1 d ralisatikostn pr woning gmiddld uro zijn n d opbrngstn uro. In gval van projctaltrnati 2 spln dzld ralisatikostn, maar zijn d opbrngstn (0,1 x ) = uro. Hirm komn d batn op: Projctaltrnati 1: 500 x ( ) = 20 miljon uro. Projctaltrnati 2: 400 x ( ) = 29,6 miljon uro (xclusi vntul xtra ondrhoudskostn gron, maar ook xclusi bijvoorbld xtra rcratibatn voor bwonrs di kunnn rcrërn in ht parkj in d wijk). Uitraard is dit n icti voorbld. Dankzij uitgbrid databass mt woningprijzn voor hl Ndrland kan RIGO locatispciik brkningn makn. Ook voor vrschillnd woonomgvingn hbbn w kngtalln voor mrwaard van woningn. 2 En hdonisch prijsstudi is n studi naar d invlod van n bpaald knmrk van n product op d total waard van dat product. Voorbld product woning: d invlod van uitzicht op gron o watr (knmrk) op d total waard van n woning. Voor al dz batn zijn tgnwoordig kngtalln bschikbaar zodat z toch mgnomn kunnn wordn in n kostn-batnanalys. Hirondr wordt één voorbld uitgwrkt. Er wordt 300 hctar grasland aanglgd. Grasland draagt bij aan bschrming tgn klimaatvrandring doordat kooldioxid wordt vastglgd, namlijk 2 ton koolsto (C) pr hctar. D batn van koolstovastlgging kunnn gmontarisrd wordn op basis van intrnationaal vastgstld waardn. Momntl wordt 49,50 uro pr ton C ghantrd. D baat voor klimaatvrandring als gvolg van 300 hctar grasland is dus: 300 x 2 x 49,50 uro = uro pr jaar. Frddi Rosnbrg, , rddi.rosnbrg@rigo.nl Edgar Wvr, , dgar.wvr@rigo.nl Mr inormati ovr onz dinstvrlning op ht gbid van vindt u op n RIGO Rsarch n Advis BV D Ruytrkad AC Amstrdam Tloon Fax Maatschapplijk Kostn Batn Analys Brd gdragn awgingsmthodik voor invstringn op vl maatschapplijk gbidn RIGO Rsarch n Advis BV D Ruytrkad AC Amstrdam tloon

2 Voorbld van ht montarisrn van ysik ctn: 1 Voorbld van ht montarisrn van ysik ctn: 2 Mr wtn? En Maatschapplijk Kostn-BatnAnalys () gt ht rndmnt van n invstring voor d ghl maatschappij wr. D kracht van d is ht inzichtlijk makn van all voor- n nadln van n invstring, waar di ook trchtkomn. All ctn di onz wlvaart n ons wlzijn bïnvlodn wordn daarin mgnomn. D is dan ook god vrankrd in d conomisch thori ovr wlvaart. 's wordn vaak togpast op invstringn waar publik gld m gmoid is. Maar ook blidsmaatrgln o social invstringn van corporatis kunnn aan d hand van n boordld wordn. Mrwaard woningn in gron omgving Natuurbatn Stl dat in n woningbouwprojct in n stad tw altrnativn tgn lkaar agzt dinn t wordn: (1) Woningbouw van 500 woningn in n standaardwijk zondr (vl) gron o (2) 400 woningbouw in n gron omgving (mt bijvoorbld n park o plantson). U kunt contact opnmn mt: Stl dat in ht kadr van n projct 300 hctar natuur (grasland) wordt aanglgd. D aanlg lijkt in rst instanti vooral n kostnpost. Er trdn chtr divrs batn op di tot voor kort wl als PM-post wrdn opgmrkt, maar nit kondn wordn brknd omdat r gn marktprijzn voor zijn. D volgnd batn van natuur kunnn growg wordn ondrschidn: D rcratibatn. Mnsn kunnn rcrërn in d natuur n hchtn hir waard aan. D productibatn. D aanlg van natuur kan tot allrli productibatn lidn zoals CO2 avang (klimaatbschrming), abraak van nitratn n osatn (opprvlaktwatrzuivring) o ritoogst. D vrrvings o nit-gbruikrswaard. Aangzin natuur n stds schaarsr god wordt, hchtn mnsn stds mr waard aan d aanwzighid van natuur, ook al makn z r nit altijd gbruik van. Vl mnsn in Ndrland vindn ht bijvoorbld blangrijk dat d Waddnz mt rust wordt glatn o dat d Vluw voor tokomstig gnratis bwaard blijt. D is in Ndrland sinds ht jaar 2000 mt d lidraad Ovrzicht Ectn Inrastructuur (OEI) niuw lvn ingblazn n wordt sindsdin bhalv voor inrastructuurprojctn - op vl trrinn togpast. Mn kan daarbij dnkn aan invstringn in inrastructuur (wgn, spoor, havns, parkrgarags tc.), (intgral) gbidsontwikkling (woningbouw, natuur, bdrijvntrrinn tc.), maatschapplijk invstringn (brd school, buurthuizn tc.) nzovoort. RIGO n RIGO kan all stappn di in n doorlopn motn wordn voor u uitvorn: 1 Problm- n omgvingsanalys 2 Diniërn van ht nulaltrnati n projctaltrnativn 3 Bpaln van d (ysik) ctn 4 Ht montarisrn van d (ysik) ctn 5 Ht opstlln van n -ovrzicht 6 Ht uitvorn van n gvolighids- n actoranalys In dz brochur lichtn w dz stappn to. Ervan uitgaand dat lk woning gld oplvrt (n dus d ralisatikostn lagr zijn dan d opbrngstn) lijkt projctaltrnati 1 in kostn n batn trmn wllicht aantrkklijk. Er wordn immrs mr woningn gbouwd n projctaltrnati 2 lidt ook nog ns tot moglijk xtra ondrhoudskostn voor ht gron in d wijk. Echtr d woningn in projctaltrnati 2 zulln in d praktijk mr opbrngn dan d woningn in projctaltrnati 1. Uit divrs hdonisch prijsstudis is gblkn dat woningn in n raair omgving, bijvoorbld mt uitzicht op gron gmiddld 10% mr opbrngn. Stl nu dat in projctaltrnati 1 d ralisatikostn pr woning gmiddld uro zijn n d opbrngstn uro. In gval van projctaltrnati 2 spln dzld ralisatikostn, maar zijn d opbrngstn (0,1 x ) = uro. Hirm komn d batn op: Projctaltrnati 1: 500 x ( ) = 20 miljon uro. Projctaltrnati 2: 400 x ( ) = 29,6 miljon uro (xclusi vntul xtra ondrhoudskostn gron, maar ook xclusi bijvoorbld xtra rcratibatn voor bwonrs di kunnn rcrërn in ht parkj in d wijk). Uitraard is dit n icti voorbld. Dankzij uitgbrid databass mt woningprijzn voor hl Ndrland kan RIGO locatispciik brkningn makn. Ook voor vrschillnd woonomgvingn hbbn w kngtalln voor mrwaard van woningn. 2 En hdonisch prijsstudi is n studi naar d invlod van n bpaald knmrk van n product op d total waard van dat product. Voorbld product woning: d invlod van uitzicht op gron o watr (knmrk) op d total waard van n woning. Voor al dz batn zijn tgnwoordig kngtalln bschikbaar zodat z toch mgnomn kunnn wordn in n kostn-batnanalys. Hirondr wordt één voorbld uitgwrkt. Er wordt 300 hctar grasland aanglgd. Grasland draagt bij aan bschrming tgn klimaatvrandring doordat kooldioxid wordt vastglgd, namlijk 2 ton koolsto (C) pr hctar. D batn van koolstovastlgging kunnn gmontarisrd wordn op basis van intrnationaal vastgstld waardn. Momntl wordt 49,50 uro pr ton C ghantrd. D baat voor klimaatvrandring als gvolg van 300 hctar grasland is dus: 300 x 2 x 49,50 uro = uro pr jaar. Frddi Rosnbrg, , rddi.rosnbrg@rigo.nl Edgar Wvr, , dgar.wvr@rigo.nl Mr inormati ovr onz dinstvrlning op ht gbid van vindt u op n RIGO Rsarch n Advis BV D Ruytrkad AC Amstrdam Tloon Fax Maatschapplijk Kostn Batn Analys Brd gdragn awgingsmthodik voor invstringn op vl maatschapplijk gbidn RIGO Rsarch n Advis BV D Ruytrkad AC Amstrdam tloon

3 1. Problm- n omgvingsanalys 3. Bpaln van d (ysik) ctn 4. Ht montarisrn van d (ysik) ctn D start mt n analys van ht problm. Dol daarbij is om hldr vast t stlln wat d dolstlling van ht projct is n wlk projctaltrnativn daarop aansluitn. Vragn di daarbij gstld wordn zijn: Waaruit bstaat ht problm? Wins problm is ht? Op wlk schaalnivau wil mn ht problm oplossn n binnn wlk tijdsbslag? Vaak ht n opdrachtgvr al n problmanalys gmaakt, maar d bidt d moglijkhid om dz analys nog ns tgn ht licht t houdn n vntul altrnativn di buitn zicht warn gblvn alsnog to t vogn. Ht is vrstandig om dz ctn hldr t omschrijvn opdat r gn ctn vrgtn wordn noch ctn dubbl wordn gtld. Vaak dln w d ctn in naar dirct, indirct n xtrn ctn. Hbbn w altrnativn n d typn ctn bpaald dan kunnn w d ctn brknn. Voor lk ct gldt dat w d hovlhid n d prijs motn knnn om ht ct t bpaln. Voor d bdrijsconomisch lmntn (kostn, ondrhoud, vntul opbrngstn) is dat vidnt. Voor sommig ctn gldt chtr dat marktprijzn nit mtn voorhandn zijn. W zokn in dat gval rst naar aanpalnd marktn waarop ht ct van n projct wl in n prijs tot uitdrukking komt (bijvoorbld lbaarhid, gluidsovrlast via d woningprijs o ht ct van n hogr opliding via ht loon). Vrvolgns gaan w na in hovrr omgvingsactorn van invlod zijn op ht projct. Zakn als woningblid, conomisch groi n bvolkingsontwikkling kunnn van invlod zijn op d omvang van ht problm. Omdat w dz zakn nit wrklijk kunnn voorsplln kizn w n aantal omgvingsscnario s di dz tokomstig onzkrhdn wrgvn. Vaak wordn daarvoor langtrmijnscnario s van ht CPB gbruikt waarin blid, conomi n dmograi vrwrkt zijn. Voor d hoodbrkningn wordt in ht algmn n middnscnario gkozn n wordt d robuusthid van d uitkomstn gchckt door ook andr scnario s t hantrn. 2. Diniërn van ht nulaltrnati n projctaltrnativn D kwalitit van d wordt allrrst bpaald door d schrpt waarm d ondrzokr o opdrachtgvr projct- n nulaltrnati vaststlt. Wat zal r gburn zondr projct n wat mt ht projct? Ht nulaltrnati wordt gbruikt als rrnti waartgn d projctaltrnativn wordn agzt. D niging bstaat soms om ht nulaltrnati ngati a t schildrn opdat ht projct zovl moglijk batn lijkt op t lvrn. Maar vaak kunnn mt minimal inspanning d rgst problmn vrmdn wordn. Ht nulaltrnati bstaat vaak uit autonom ontwikklingn n vastgstld blid. Tgnovr ht nulaltrnati plaatsn w d projctaltrnativn. Dz bstaan uit all moglijk altrnativn di voldon aan d gstld doln. Uit ht vrschil in ontwikkling tussn nulaltrnati n projctaltrnati ontstaat n rks van ctn. Ondrstaand schma toont d ontwikkling mt n zondr projct. Ht ct is ht vrschil tussn d tw ontwikklingn zoals aanggvn door d blauw drihok. Ontwikkling mt projct Drihok=Ectn van ht projct c t n Ontwikklingn zondr projct: autonom ontwikklingn Huidig situati Bgin projct Eind projct Tijd Mt dirct ctn wordt bdold d ctn waarm gbruikrs o xploitantn van ht projct t makn krijgn. D dirct ctn bstaan uit d kostn van d invstring n d batn van ht gbruik daarvan. D batn van ht gbruik bstaan uit d voordln di gbruikrs ondrvindn van d niuw invstring: mn dnk daarbij aan ht xtra comort van d niuw woning; ht gmak van d niuw parkrgarag; d ristijdvoordln van d niuw wg, d rcratimoglijkhdn van ht niuw bos o d batn van n brd school. D trm indirct lvrt vaak vrwarring op. Bijna lk ondrwrp knt wl dirct n mindr dirct gvolgn. Mt indirct wordt hir bdold ctn di op n andr markt trchtkomn. Ht id hirachtr is dat ctn vaak wordn doorggvn in d conomi n dat w d gvolgn van d oorspronklijk baat op vrschillnd plkkn in d conomi tgnkomn. Bijvoorbld: door d aanlg van n niuw wg wordt n stad btr brikbaar. D niuw wg vrlaagt d riskostn voor wggbruikrs (waarondr woon-wrkornsn, zaklijk automobilistn), maar lidt ook tot hogr huiznprijzn van woningn n mr wrkglgnhid in d stad als gvolg van d vrbtrd brikbaarhid. D woon-wrkorns krijgt dus n riskostnvoordl. Dit wordt chtr dls wr agroomd door d hogr huiznprijzn in d stad. Vrdr is sprak van d xtra wrkglgnhid in d stad. Dit kan n additionl ct zijn, maar in vl gvalln gaat dz xtra wrkglgnhid tn kost van d wrkglgnhid ldrs (vrdlingsct) n vormt dan gn additionl baat. Drglijk doorggvn ctn zijn intrssant voor d vrdling van ctn (wi krijgt ht voordl) maar wordn slchts nmaal in d mgnomn. Wl kan ht zo zijn dat r rgns in d conomi schaalvoordln gaan ontstaan waardoor ht doorggvn ct xtra groot wordt. In d zijn w op zok naar di additionl indirct ctn. Extrn ctn zijn ctn di bij drdn trchtkomn zondr dat dz daarvoor btaln o gcompnsrd wordn. Ectn op ht miliu (gluid, missis tc.), d vilighid (ovrstroming, vrkr, xtrn vilighid) o d natuur (vrdroging, vrzilting, biodivrsitit) vormn typisch xtrn ctn. In n woonomgving gaat ht vaak om gronvoorzining, social vilighid.d. Ook d invlod van n wijkvrbtring op omliggnd woningn is n god voorbld van n xtrn ct: d bwonrs ondrvindn proijt maar hbbn daar nit voor btaald. Ook kunnn w d marktondrzoksmthodn van RIGO gbruikn om d omvang n waard van projctn in kaart t brngn. Daarnaast bstaan r allrli hulpmiddln om toch d xtrn ctn t kunnn brknn. Zo zijn r vrschillnd lidradn n kngtallnbokn bschikbaar. Vrdrop in dz brochur zijn tw voorbldn uitgwrkt van ht montarisrn van ysik ctn. Batn: Dirct ctn Gbruikrs: ristijdwinst Exploitati: opbrngstn Indirct ctn Arbidsmarkt/ agglomrati-ctn Extrn ctn Vilighid: slachtors Miliu: klimaatvrandring (koolstovastlgging) Blving Natuur: vrnitiging 5. Ht opstlln van n -ovrzicht D uitkomstn van d brkningn wordn vrvolgns wrggvn in n -ovrzicht. Dat ovrzicht bvat all kostn n batn n gt dz zowl wr in trmn van ysik nhdn (aantal woningn, urn ristijdwinst, hctarn gron tc.) als in gld (contant waard). D brkning van d contant waard bhlst ht optlln van all jaarlijks ctn ovr d ghl lvnsduur van ht projct. Omdat gldbdragn nu voor ons mr waard zijn dan gldbdragn in d tokomst makn w d jaarlijks bdragn rst vrglijkbaar aan d hand van n discontovot alvorns d bdragn op t tlln. Di discontovot is nigszins vrglijkbaar mt d rnt di w op onz bankrkning krijgn. D t hantrn discontovot wordt chtr door ht Ministri van Financiën bpaald n ns in d zovl jarn bijgstld. In 2007 is d discontovot 1 vastgstld op 2,5%. Hirnaast is n voorbld ggvn van n -ovrzicht voor n icti projct. 1 Ht btrt d rël risicovrij discontovot. All ctn wordn vrdr in d prijzn van één spciik jaar uitgdrukt zodat r gn invlod bstaat van vrandring in rlativ prijzn. Om onzkrhdn in d tokomst m t nmn wordt bovndin vaak n risico-opslag bovnop d 2,5% gzt. 6. Gvolighids- n actoranalys -ovrzicht voor n icti projct Wlvaartsct mtnhid (Fysik) projctctn in 2020 Vrschil t.o.v. nulaltrnati Ntto contant waard Vrschil t.o.v. nulaltrnati (in mln. uro) Urn (x duiznd) Riskm (x duiznd) 10, ,7 11,00 Bann 100 0,50 Ziknhuisopnams Ton CO ,20-0,10 Rcrantn Fijnsto avang (kg) Houtkap (kg) 50 20,1 Totaal Batn Kostn Invstringn Bhr n ondrhoud Mln uro Mln uro 17,3 14,90 3,70 Totaal Kostn 18,6 Saldo 1,5 Ht -ovrzicht gt d kostn n batn van ht projct in vrglijking mt ht nulaltrnati wr. Aan di brkningn ligt ovr ht algmn n rks van aannams tn grondslag. In d gvolighidsanalys wordn d uitkomstn van d gtotst op hun robuusthid voor di aannams. Bkkn wordt in hovrr d conclusis gvolig zijn voor n vrandring in één o mr aannams. Zo wordt bkkn o n andr tokomstscnario waarin bijvoorbld n andr woonblid wordt gvord ht saldo van kostn n batn van tkn (+ o -) dot vrandrn o dat d volgord van mst rndrnd altrnativn vrandrt. Vaak wordt r rikhalznd uitgkkn o d n positi saldo oplvrt. Maar daarm is ht projct nog lang nit op d rails gzt. Zkr in situatis waar mrdr blanghbbndn n contribuantn bij btrokkn zijn is ht hogr god van d slchts n klin ondrdl van d individul awging. Blanghbbndn zulln vooral gïntrssrd zijn in hun individul kostn n batn. Daarom maakt RIGO vaak n actoranalys waarin d kostn n batn naar blanghbbnd wordn togdld n lk actor zijn balans kan opmakn. En drglijk analys gt ht bnodigd inzicht voor partijn maar kan moglijk ook hlpn bij vntul compnsatis aan vrlizrs. Pr projct zal d lijst mt actorn vrschilln maar n aardig start is: xploitant, gbruikrs, ovrhid n omwonndn. Ovrigns is ht nit zo dat mt n ngati saldo ht dok voor ht projct is gvalln. D lvrt, nt als d Miliu Ect Rapportag (MER), inormati aan d bsluitvormr. Di inormati bschrijt in dit gval zo god als moglijk is all maatschapplijk kostn n batn. Ht is vrvolgns aan d politik om n bslissing t nmn.

4 1. Problm- n omgvingsanalys 3. Bpaln van d (ysik) ctn 4. Ht montarisrn van d (ysik) ctn D start mt n analys van ht problm. Dol daarbij is om hldr vast t stlln wat d dolstlling van ht projct is n wlk projctaltrnativn daarop aansluitn. Vragn di daarbij gstld wordn zijn: Waaruit bstaat ht problm? Wins problm is ht? Op wlk schaalnivau wil mn ht problm oplossn n binnn wlk tijdsbslag? Vaak ht n opdrachtgvr al n problmanalys gmaakt, maar d bidt d moglijkhid om dz analys nog ns tgn ht licht t houdn n vntul altrnativn di buitn zicht warn gblvn alsnog to t vogn. Ht is vrstandig om dz ctn hldr t omschrijvn opdat r gn ctn vrgtn wordn noch ctn dubbl wordn gtld. Vaak dln w d ctn in naar dirct, indirct n xtrn ctn. Hbbn w altrnativn n d typn ctn bpaald dan kunnn w d ctn brknn. Voor lk ct gldt dat w d hovlhid n d prijs motn knnn om ht ct t bpaln. Voor d bdrijsconomisch lmntn (kostn, ondrhoud, vntul opbrngstn) is dat vidnt. Voor sommig ctn gldt chtr dat marktprijzn nit mtn voorhandn zijn. W zokn in dat gval rst naar aanpalnd marktn waarop ht ct van n projct wl in n prijs tot uitdrukking komt (bijvoorbld lbaarhid, gluidsovrlast via d woningprijs o ht ct van n hogr opliding via ht loon). Vrvolgns gaan w na in hovrr omgvingsactorn van invlod zijn op ht projct. Zakn als woningblid, conomisch groi n bvolkingsontwikkling kunnn van invlod zijn op d omvang van ht problm. Omdat w dz zakn nit wrklijk kunnn voorsplln kizn w n aantal omgvingsscnario s di dz tokomstig onzkrhdn wrgvn. Vaak wordn daarvoor langtrmijnscnario s van ht CPB gbruikt waarin blid, conomi n dmograi vrwrkt zijn. Voor d hoodbrkningn wordt in ht algmn n middnscnario gkozn n wordt d robuusthid van d uitkomstn gchckt door ook andr scnario s t hantrn. 2. Diniërn van ht nulaltrnati n projctaltrnativn D kwalitit van d wordt allrrst bpaald door d schrpt waarm d ondrzokr o opdrachtgvr projct- n nulaltrnati vaststlt. Wat zal r gburn zondr projct n wat mt ht projct? Ht nulaltrnati wordt gbruikt als rrnti waartgn d projctaltrnativn wordn agzt. D niging bstaat soms om ht nulaltrnati ngati a t schildrn opdat ht projct zovl moglijk batn lijkt op t lvrn. Maar vaak kunnn mt minimal inspanning d rgst problmn vrmdn wordn. Ht nulaltrnati bstaat vaak uit autonom ontwikklingn n vastgstld blid. Tgnovr ht nulaltrnati plaatsn w d projctaltrnativn. Dz bstaan uit all moglijk altrnativn di voldon aan d gstld doln. Uit ht vrschil in ontwikkling tussn nulaltrnati n projctaltrnati ontstaat n rks van ctn. Ondrstaand schma toont d ontwikkling mt n zondr projct. Ht ct is ht vrschil tussn d tw ontwikklingn zoals aanggvn door d blauw drihok. Ontwikkling mt projct Drihok=Ectn van ht projct c t n Ontwikklingn zondr projct: autonom ontwikklingn Huidig situati Bgin projct Eind projct Tijd Mt dirct ctn wordt bdold d ctn waarm gbruikrs o xploitantn van ht projct t makn krijgn. D dirct ctn bstaan uit d kostn van d invstring n d batn van ht gbruik daarvan. D batn van ht gbruik bstaan uit d voordln di gbruikrs ondrvindn van d niuw invstring: mn dnk daarbij aan ht xtra comort van d niuw woning; ht gmak van d niuw parkrgarag; d ristijdvoordln van d niuw wg, d rcratimoglijkhdn van ht niuw bos o d batn van n brd school. D trm indirct lvrt vaak vrwarring op. Bijna lk ondrwrp knt wl dirct n mindr dirct gvolgn. Mt indirct wordt hir bdold ctn di op n andr markt trchtkomn. Ht id hirachtr is dat ctn vaak wordn doorggvn in d conomi n dat w d gvolgn van d oorspronklijk baat op vrschillnd plkkn in d conomi tgnkomn. Bijvoorbld: door d aanlg van n niuw wg wordt n stad btr brikbaar. D niuw wg vrlaagt d riskostn voor wggbruikrs (waarondr woon-wrkornsn, zaklijk automobilistn), maar lidt ook tot hogr huiznprijzn van woningn n mr wrkglgnhid in d stad als gvolg van d vrbtrd brikbaarhid. D woon-wrkorns krijgt dus n riskostnvoordl. Dit wordt chtr dls wr agroomd door d hogr huiznprijzn in d stad. Vrdr is sprak van d xtra wrkglgnhid in d stad. Dit kan n additionl ct zijn, maar in vl gvalln gaat dz xtra wrkglgnhid tn kost van d wrkglgnhid ldrs (vrdlingsct) n vormt dan gn additionl baat. Drglijk doorggvn ctn zijn intrssant voor d vrdling van ctn (wi krijgt ht voordl) maar wordn slchts nmaal in d mgnomn. Wl kan ht zo zijn dat r rgns in d conomi schaalvoordln gaan ontstaan waardoor ht doorggvn ct xtra groot wordt. In d zijn w op zok naar di additionl indirct ctn. Extrn ctn zijn ctn di bij drdn trchtkomn zondr dat dz daarvoor btaln o gcompnsrd wordn. Ectn op ht miliu (gluid, missis tc.), d vilighid (ovrstroming, vrkr, xtrn vilighid) o d natuur (vrdroging, vrzilting, biodivrsitit) vormn typisch xtrn ctn. In n woonomgving gaat ht vaak om gronvoorzining, social vilighid.d. Ook d invlod van n wijkvrbtring op omliggnd woningn is n god voorbld van n xtrn ct: d bwonrs ondrvindn proijt maar hbbn daar nit voor btaald. Ook kunnn w d marktondrzoksmthodn van RIGO gbruikn om d omvang n waard van projctn in kaart t brngn. Daarnaast bstaan r allrli hulpmiddln om toch d xtrn ctn t kunnn brknn. Zo zijn r vrschillnd lidradn n kngtallnbokn bschikbaar. Vrdrop in dz brochur zijn tw voorbldn uitgwrkt van ht montarisrn van ysik ctn. Batn: Dirct ctn Gbruikrs: ristijdwinst Exploitati: opbrngstn Indirct ctn Arbidsmarkt/ agglomrati-ctn Extrn ctn Vilighid: slachtors Miliu: klimaatvrandring (koolstovastlgging) Blving Natuur: vrnitiging 5. Ht opstlln van n -ovrzicht D uitkomstn van d brkningn wordn vrvolgns wrggvn in n -ovrzicht. Dat ovrzicht bvat all kostn n batn n gt dz zowl wr in trmn van ysik nhdn (aantal woningn, urn ristijdwinst, hctarn gron tc.) als in gld (contant waard). D brkning van d contant waard bhlst ht optlln van all jaarlijks ctn ovr d ghl lvnsduur van ht projct. Omdat gldbdragn nu voor ons mr waard zijn dan gldbdragn in d tokomst makn w d jaarlijks bdragn rst vrglijkbaar aan d hand van n discontovot alvorns d bdragn op t tlln. Di discontovot is nigszins vrglijkbaar mt d rnt di w op onz bankrkning krijgn. D t hantrn discontovot wordt chtr door ht Ministri van Financiën bpaald n ns in d zovl jarn bijgstld. In 2007 is d discontovot 1 vastgstld op 2,5%. Hirnaast is n voorbld ggvn van n -ovrzicht voor n icti projct. 1 Ht btrt d rël risicovrij discontovot. All ctn wordn vrdr in d prijzn van één spciik jaar uitgdrukt zodat r gn invlod bstaat van vrandring in rlativ prijzn. Om onzkrhdn in d tokomst m t nmn wordt bovndin vaak n risico-opslag bovnop d 2,5% gzt. 6. Gvolighids- n actoranalys -ovrzicht voor n icti projct Wlvaartsct mtnhid (Fysik) projctctn in 2020 Vrschil t.o.v. nulaltrnati Ntto contant waard Vrschil t.o.v. nulaltrnati (in mln. uro) Urn (x duiznd) Riskm (x duiznd) 10, ,7 11,00 Bann 100 0,50 Ziknhuisopnams Ton CO ,20-0,10 Rcrantn Fijnsto avang (kg) Houtkap (kg) 50 20,1 Totaal Batn Kostn Invstringn Bhr n ondrhoud Mln uro Mln uro 17,3 14,90 3,70 Totaal Kostn 18,6 Saldo 1,5 Ht -ovrzicht gt d kostn n batn van ht projct in vrglijking mt ht nulaltrnati wr. Aan di brkningn ligt ovr ht algmn n rks van aannams tn grondslag. In d gvolighidsanalys wordn d uitkomstn van d gtotst op hun robuusthid voor di aannams. Bkkn wordt in hovrr d conclusis gvolig zijn voor n vrandring in één o mr aannams. Zo wordt bkkn o n andr tokomstscnario waarin bijvoorbld n andr woonblid wordt gvord ht saldo van kostn n batn van tkn (+ o -) dot vrandrn o dat d volgord van mst rndrnd altrnativn vrandrt. Vaak wordt r rikhalznd uitgkkn o d n positi saldo oplvrt. Maar daarm is ht projct nog lang nit op d rails gzt. Zkr in situatis waar mrdr blanghbbndn n contribuantn bij btrokkn zijn is ht hogr god van d slchts n klin ondrdl van d individul awging. Blanghbbndn zulln vooral gïntrssrd zijn in hun individul kostn n batn. Daarom maakt RIGO vaak n actoranalys waarin d kostn n batn naar blanghbbnd wordn togdld n lk actor zijn balans kan opmakn. En drglijk analys gt ht bnodigd inzicht voor partijn maar kan moglijk ook hlpn bij vntul compnsatis aan vrlizrs. Pr projct zal d lijst mt actorn vrschilln maar n aardig start is: xploitant, gbruikrs, ovrhid n omwonndn. Ovrigns is ht nit zo dat mt n ngati saldo ht dok voor ht projct is gvalln. D lvrt, nt als d Miliu Ect Rapportag (MER), inormati aan d bsluitvormr. Di inormati bschrijt in dit gval zo god als moglijk is all maatschapplijk kostn n batn. Ht is vrvolgns aan d politik om n bslissing t nmn.

5 1. Problm- n omgvingsanalys 3. Bpaln van d (ysik) ctn 4. Ht montarisrn van d (ysik) ctn D start mt n analys van ht problm. Dol daarbij is om hldr vast t stlln wat d dolstlling van ht projct is n wlk projctaltrnativn daarop aansluitn. Vragn di daarbij gstld wordn zijn: Waaruit bstaat ht problm? Wins problm is ht? Op wlk schaalnivau wil mn ht problm oplossn n binnn wlk tijdsbslag? Vaak ht n opdrachtgvr al n problmanalys gmaakt, maar d bidt d moglijkhid om dz analys nog ns tgn ht licht t houdn n vntul altrnativn di buitn zicht warn gblvn alsnog to t vogn. Ht is vrstandig om dz ctn hldr t omschrijvn opdat r gn ctn vrgtn wordn noch ctn dubbl wordn gtld. Vaak dln w d ctn in naar dirct, indirct n xtrn ctn. Hbbn w altrnativn n d typn ctn bpaald dan kunnn w d ctn brknn. Voor lk ct gldt dat w d hovlhid n d prijs motn knnn om ht ct t bpaln. Voor d bdrijsconomisch lmntn (kostn, ondrhoud, vntul opbrngstn) is dat vidnt. Voor sommig ctn gldt chtr dat marktprijzn nit mtn voorhandn zijn. W zokn in dat gval rst naar aanpalnd marktn waarop ht ct van n projct wl in n prijs tot uitdrukking komt (bijvoorbld lbaarhid, gluidsovrlast via d woningprijs o ht ct van n hogr opliding via ht loon). Vrvolgns gaan w na in hovrr omgvingsactorn van invlod zijn op ht projct. Zakn als woningblid, conomisch groi n bvolkingsontwikkling kunnn van invlod zijn op d omvang van ht problm. Omdat w dz zakn nit wrklijk kunnn voorsplln kizn w n aantal omgvingsscnario s di dz tokomstig onzkrhdn wrgvn. Vaak wordn daarvoor langtrmijnscnario s van ht CPB gbruikt waarin blid, conomi n dmograi vrwrkt zijn. Voor d hoodbrkningn wordt in ht algmn n middnscnario gkozn n wordt d robuusthid van d uitkomstn gchckt door ook andr scnario s t hantrn. 2. Diniërn van ht nulaltrnati n projctaltrnativn D kwalitit van d wordt allrrst bpaald door d schrpt waarm d ondrzokr o opdrachtgvr projct- n nulaltrnati vaststlt. Wat zal r gburn zondr projct n wat mt ht projct? Ht nulaltrnati wordt gbruikt als rrnti waartgn d projctaltrnativn wordn agzt. D niging bstaat soms om ht nulaltrnati ngati a t schildrn opdat ht projct zovl moglijk batn lijkt op t lvrn. Maar vaak kunnn mt minimal inspanning d rgst problmn vrmdn wordn. Ht nulaltrnati bstaat vaak uit autonom ontwikklingn n vastgstld blid. Tgnovr ht nulaltrnati plaatsn w d projctaltrnativn. Dz bstaan uit all moglijk altrnativn di voldon aan d gstld doln. Uit ht vrschil in ontwikkling tussn nulaltrnati n projctaltrnati ontstaat n rks van ctn. Ondrstaand schma toont d ontwikkling mt n zondr projct. Ht ct is ht vrschil tussn d tw ontwikklingn zoals aanggvn door d blauw drihok. Ontwikkling mt projct Drihok=Ectn van ht projct c t n Ontwikklingn zondr projct: autonom ontwikklingn Huidig situati Bgin projct Eind projct Tijd Mt dirct ctn wordt bdold d ctn waarm gbruikrs o xploitantn van ht projct t makn krijgn. D dirct ctn bstaan uit d kostn van d invstring n d batn van ht gbruik daarvan. D batn van ht gbruik bstaan uit d voordln di gbruikrs ondrvindn van d niuw invstring: mn dnk daarbij aan ht xtra comort van d niuw woning; ht gmak van d niuw parkrgarag; d ristijdvoordln van d niuw wg, d rcratimoglijkhdn van ht niuw bos o d batn van n brd school. D trm indirct lvrt vaak vrwarring op. Bijna lk ondrwrp knt wl dirct n mindr dirct gvolgn. Mt indirct wordt hir bdold ctn di op n andr markt trchtkomn. Ht id hirachtr is dat ctn vaak wordn doorggvn in d conomi n dat w d gvolgn van d oorspronklijk baat op vrschillnd plkkn in d conomi tgnkomn. Bijvoorbld: door d aanlg van n niuw wg wordt n stad btr brikbaar. D niuw wg vrlaagt d riskostn voor wggbruikrs (waarondr woon-wrkornsn, zaklijk automobilistn), maar lidt ook tot hogr huiznprijzn van woningn n mr wrkglgnhid in d stad als gvolg van d vrbtrd brikbaarhid. D woon-wrkorns krijgt dus n riskostnvoordl. Dit wordt chtr dls wr agroomd door d hogr huiznprijzn in d stad. Vrdr is sprak van d xtra wrkglgnhid in d stad. Dit kan n additionl ct zijn, maar in vl gvalln gaat dz xtra wrkglgnhid tn kost van d wrkglgnhid ldrs (vrdlingsct) n vormt dan gn additionl baat. Drglijk doorggvn ctn zijn intrssant voor d vrdling van ctn (wi krijgt ht voordl) maar wordn slchts nmaal in d mgnomn. Wl kan ht zo zijn dat r rgns in d conomi schaalvoordln gaan ontstaan waardoor ht doorggvn ct xtra groot wordt. In d zijn w op zok naar di additionl indirct ctn. Extrn ctn zijn ctn di bij drdn trchtkomn zondr dat dz daarvoor btaln o gcompnsrd wordn. Ectn op ht miliu (gluid, missis tc.), d vilighid (ovrstroming, vrkr, xtrn vilighid) o d natuur (vrdroging, vrzilting, biodivrsitit) vormn typisch xtrn ctn. In n woonomgving gaat ht vaak om gronvoorzining, social vilighid.d. Ook d invlod van n wijkvrbtring op omliggnd woningn is n god voorbld van n xtrn ct: d bwonrs ondrvindn proijt maar hbbn daar nit voor btaald. Ook kunnn w d marktondrzoksmthodn van RIGO gbruikn om d omvang n waard van projctn in kaart t brngn. Daarnaast bstaan r allrli hulpmiddln om toch d xtrn ctn t kunnn brknn. Zo zijn r vrschillnd lidradn n kngtallnbokn bschikbaar. Vrdrop in dz brochur zijn tw voorbldn uitgwrkt van ht montarisrn van ysik ctn. Batn: Dirct ctn Gbruikrs: ristijdwinst Exploitati: opbrngstn Indirct ctn Arbidsmarkt/ agglomrati-ctn Extrn ctn Vilighid: slachtors Miliu: klimaatvrandring (koolstovastlgging) Blving Natuur: vrnitiging 5. Ht opstlln van n -ovrzicht D uitkomstn van d brkningn wordn vrvolgns wrggvn in n -ovrzicht. Dat ovrzicht bvat all kostn n batn n gt dz zowl wr in trmn van ysik nhdn (aantal woningn, urn ristijdwinst, hctarn gron tc.) als in gld (contant waard). D brkning van d contant waard bhlst ht optlln van all jaarlijks ctn ovr d ghl lvnsduur van ht projct. Omdat gldbdragn nu voor ons mr waard zijn dan gldbdragn in d tokomst makn w d jaarlijks bdragn rst vrglijkbaar aan d hand van n discontovot alvorns d bdragn op t tlln. Di discontovot is nigszins vrglijkbaar mt d rnt di w op onz bankrkning krijgn. D t hantrn discontovot wordt chtr door ht Ministri van Financiën bpaald n ns in d zovl jarn bijgstld. In 2007 is d discontovot 1 vastgstld op 2,5%. Hirnaast is n voorbld ggvn van n -ovrzicht voor n icti projct. 1 Ht btrt d rël risicovrij discontovot. All ctn wordn vrdr in d prijzn van één spciik jaar uitgdrukt zodat r gn invlod bstaat van vrandring in rlativ prijzn. Om onzkrhdn in d tokomst m t nmn wordt bovndin vaak n risico-opslag bovnop d 2,5% gzt. 6. Gvolighids- n actoranalys -ovrzicht voor n icti projct Wlvaartsct mtnhid (Fysik) projctctn in 2020 Vrschil t.o.v. nulaltrnati Ntto contant waard Vrschil t.o.v. nulaltrnati (in mln. uro) Urn (x duiznd) Riskm (x duiznd) 10, ,7 11,00 Bann 100 0,50 Ziknhuisopnams Ton CO ,20-0,10 Rcrantn Fijnsto avang (kg) Houtkap (kg) 50 20,1 Totaal Batn Kostn Invstringn Bhr n ondrhoud Mln uro Mln uro 17,3 14,90 3,70 Totaal Kostn 18,6 Saldo 1,5 Ht -ovrzicht gt d kostn n batn van ht projct in vrglijking mt ht nulaltrnati wr. Aan di brkningn ligt ovr ht algmn n rks van aannams tn grondslag. In d gvolighidsanalys wordn d uitkomstn van d gtotst op hun robuusthid voor di aannams. Bkkn wordt in hovrr d conclusis gvolig zijn voor n vrandring in één o mr aannams. Zo wordt bkkn o n andr tokomstscnario waarin bijvoorbld n andr woonblid wordt gvord ht saldo van kostn n batn van tkn (+ o -) dot vrandrn o dat d volgord van mst rndrnd altrnativn vrandrt. Vaak wordt r rikhalznd uitgkkn o d n positi saldo oplvrt. Maar daarm is ht projct nog lang nit op d rails gzt. Zkr in situatis waar mrdr blanghbbndn n contribuantn bij btrokkn zijn is ht hogr god van d slchts n klin ondrdl van d individul awging. Blanghbbndn zulln vooral gïntrssrd zijn in hun individul kostn n batn. Daarom maakt RIGO vaak n actoranalys waarin d kostn n batn naar blanghbbnd wordn togdld n lk actor zijn balans kan opmakn. En drglijk analys gt ht bnodigd inzicht voor partijn maar kan moglijk ook hlpn bij vntul compnsatis aan vrlizrs. Pr projct zal d lijst mt actorn vrschilln maar n aardig start is: xploitant, gbruikrs, ovrhid n omwonndn. Ovrigns is ht nit zo dat mt n ngati saldo ht dok voor ht projct is gvalln. D lvrt, nt als d Miliu Ect Rapportag (MER), inormati aan d bsluitvormr. Di inormati bschrijt in dit gval zo god als moglijk is all maatschapplijk kostn n batn. Ht is vrvolgns aan d politik om n bslissing t nmn.

6 1. Problm- n omgvingsanalys 3. Bpaln van d (ysik) ctn 4. Ht montarisrn van d (ysik) ctn D start mt n analys van ht problm. Dol daarbij is om hldr vast t stlln wat d dolstlling van ht projct is n wlk projctaltrnativn daarop aansluitn. Vragn di daarbij gstld wordn zijn: Waaruit bstaat ht problm? Wins problm is ht? Op wlk schaalnivau wil mn ht problm oplossn n binnn wlk tijdsbslag? Vaak ht n opdrachtgvr al n problmanalys gmaakt, maar d bidt d moglijkhid om dz analys nog ns tgn ht licht t houdn n vntul altrnativn di buitn zicht warn gblvn alsnog to t vogn. Ht is vrstandig om dz ctn hldr t omschrijvn opdat r gn ctn vrgtn wordn noch ctn dubbl wordn gtld. Vaak dln w d ctn in naar dirct, indirct n xtrn ctn. Hbbn w altrnativn n d typn ctn bpaald dan kunnn w d ctn brknn. Voor lk ct gldt dat w d hovlhid n d prijs motn knnn om ht ct t bpaln. Voor d bdrijsconomisch lmntn (kostn, ondrhoud, vntul opbrngstn) is dat vidnt. Voor sommig ctn gldt chtr dat marktprijzn nit mtn voorhandn zijn. W zokn in dat gval rst naar aanpalnd marktn waarop ht ct van n projct wl in n prijs tot uitdrukking komt (bijvoorbld lbaarhid, gluidsovrlast via d woningprijs o ht ct van n hogr opliding via ht loon). Vrvolgns gaan w na in hovrr omgvingsactorn van invlod zijn op ht projct. Zakn als woningblid, conomisch groi n bvolkingsontwikkling kunnn van invlod zijn op d omvang van ht problm. Omdat w dz zakn nit wrklijk kunnn voorsplln kizn w n aantal omgvingsscnario s di dz tokomstig onzkrhdn wrgvn. Vaak wordn daarvoor langtrmijnscnario s van ht CPB gbruikt waarin blid, conomi n dmograi vrwrkt zijn. Voor d hoodbrkningn wordt in ht algmn n middnscnario gkozn n wordt d robuusthid van d uitkomstn gchckt door ook andr scnario s t hantrn. 2. Diniërn van ht nulaltrnati n projctaltrnativn D kwalitit van d wordt allrrst bpaald door d schrpt waarm d ondrzokr o opdrachtgvr projct- n nulaltrnati vaststlt. Wat zal r gburn zondr projct n wat mt ht projct? Ht nulaltrnati wordt gbruikt als rrnti waartgn d projctaltrnativn wordn agzt. D niging bstaat soms om ht nulaltrnati ngati a t schildrn opdat ht projct zovl moglijk batn lijkt op t lvrn. Maar vaak kunnn mt minimal inspanning d rgst problmn vrmdn wordn. Ht nulaltrnati bstaat vaak uit autonom ontwikklingn n vastgstld blid. Tgnovr ht nulaltrnati plaatsn w d projctaltrnativn. Dz bstaan uit all moglijk altrnativn di voldon aan d gstld doln. Uit ht vrschil in ontwikkling tussn nulaltrnati n projctaltrnati ontstaat n rks van ctn. Ondrstaand schma toont d ontwikkling mt n zondr projct. Ht ct is ht vrschil tussn d tw ontwikklingn zoals aanggvn door d blauw drihok. Ontwikkling mt projct Drihok=Ectn van ht projct c t n Ontwikklingn zondr projct: autonom ontwikklingn Huidig situati Bgin projct Eind projct Tijd Mt dirct ctn wordt bdold d ctn waarm gbruikrs o xploitantn van ht projct t makn krijgn. D dirct ctn bstaan uit d kostn van d invstring n d batn van ht gbruik daarvan. D batn van ht gbruik bstaan uit d voordln di gbruikrs ondrvindn van d niuw invstring: mn dnk daarbij aan ht xtra comort van d niuw woning; ht gmak van d niuw parkrgarag; d ristijdvoordln van d niuw wg, d rcratimoglijkhdn van ht niuw bos o d batn van n brd school. D trm indirct lvrt vaak vrwarring op. Bijna lk ondrwrp knt wl dirct n mindr dirct gvolgn. Mt indirct wordt hir bdold ctn di op n andr markt trchtkomn. Ht id hirachtr is dat ctn vaak wordn doorggvn in d conomi n dat w d gvolgn van d oorspronklijk baat op vrschillnd plkkn in d conomi tgnkomn. Bijvoorbld: door d aanlg van n niuw wg wordt n stad btr brikbaar. D niuw wg vrlaagt d riskostn voor wggbruikrs (waarondr woon-wrkornsn, zaklijk automobilistn), maar lidt ook tot hogr huiznprijzn van woningn n mr wrkglgnhid in d stad als gvolg van d vrbtrd brikbaarhid. D woon-wrkorns krijgt dus n riskostnvoordl. Dit wordt chtr dls wr agroomd door d hogr huiznprijzn in d stad. Vrdr is sprak van d xtra wrkglgnhid in d stad. Dit kan n additionl ct zijn, maar in vl gvalln gaat dz xtra wrkglgnhid tn kost van d wrkglgnhid ldrs (vrdlingsct) n vormt dan gn additionl baat. Drglijk doorggvn ctn zijn intrssant voor d vrdling van ctn (wi krijgt ht voordl) maar wordn slchts nmaal in d mgnomn. Wl kan ht zo zijn dat r rgns in d conomi schaalvoordln gaan ontstaan waardoor ht doorggvn ct xtra groot wordt. In d zijn w op zok naar di additionl indirct ctn. Extrn ctn zijn ctn di bij drdn trchtkomn zondr dat dz daarvoor btaln o gcompnsrd wordn. Ectn op ht miliu (gluid, missis tc.), d vilighid (ovrstroming, vrkr, xtrn vilighid) o d natuur (vrdroging, vrzilting, biodivrsitit) vormn typisch xtrn ctn. In n woonomgving gaat ht vaak om gronvoorzining, social vilighid.d. Ook d invlod van n wijkvrbtring op omliggnd woningn is n god voorbld van n xtrn ct: d bwonrs ondrvindn proijt maar hbbn daar nit voor btaald. Ook kunnn w d marktondrzoksmthodn van RIGO gbruikn om d omvang n waard van projctn in kaart t brngn. Daarnaast bstaan r allrli hulpmiddln om toch d xtrn ctn t kunnn brknn. Zo zijn r vrschillnd lidradn n kngtallnbokn bschikbaar. Vrdrop in dz brochur zijn tw voorbldn uitgwrkt van ht montarisrn van ysik ctn. Batn: Dirct ctn Gbruikrs: ristijdwinst Exploitati: opbrngstn Indirct ctn Arbidsmarkt/ agglomrati-ctn Extrn ctn Vilighid: slachtors Miliu: klimaatvrandring (koolstovastlgging) Blving Natuur: vrnitiging 5. Ht opstlln van n -ovrzicht D uitkomstn van d brkningn wordn vrvolgns wrggvn in n -ovrzicht. Dat ovrzicht bvat all kostn n batn n gt dz zowl wr in trmn van ysik nhdn (aantal woningn, urn ristijdwinst, hctarn gron tc.) als in gld (contant waard). D brkning van d contant waard bhlst ht optlln van all jaarlijks ctn ovr d ghl lvnsduur van ht projct. Omdat gldbdragn nu voor ons mr waard zijn dan gldbdragn in d tokomst makn w d jaarlijks bdragn rst vrglijkbaar aan d hand van n discontovot alvorns d bdragn op t tlln. Di discontovot is nigszins vrglijkbaar mt d rnt di w op onz bankrkning krijgn. D t hantrn discontovot wordt chtr door ht Ministri van Financiën bpaald n ns in d zovl jarn bijgstld. In 2007 is d discontovot 1 vastgstld op 2,5%. Hirnaast is n voorbld ggvn van n -ovrzicht voor n icti projct. 1 Ht btrt d rël risicovrij discontovot. All ctn wordn vrdr in d prijzn van één spciik jaar uitgdrukt zodat r gn invlod bstaat van vrandring in rlativ prijzn. Om onzkrhdn in d tokomst m t nmn wordt bovndin vaak n risico-opslag bovnop d 2,5% gzt. 6. Gvolighids- n actoranalys -ovrzicht voor n icti projct Wlvaartsct mtnhid (Fysik) projctctn in 2020 Vrschil t.o.v. nulaltrnati Ntto contant waard Vrschil t.o.v. nulaltrnati (in mln. uro) Urn (x duiznd) Riskm (x duiznd) 10, ,7 11,00 Bann 100 0,50 Ziknhuisopnams Ton CO ,20-0,10 Rcrantn Fijnsto avang (kg) Houtkap (kg) 50 20,1 Totaal Batn Kostn Invstringn Bhr n ondrhoud Mln uro Mln uro 17,3 14,90 3,70 Totaal Kostn 18,6 Saldo 1,5 Ht -ovrzicht gt d kostn n batn van ht projct in vrglijking mt ht nulaltrnati wr. Aan di brkningn ligt ovr ht algmn n rks van aannams tn grondslag. In d gvolighidsanalys wordn d uitkomstn van d gtotst op hun robuusthid voor di aannams. Bkkn wordt in hovrr d conclusis gvolig zijn voor n vrandring in één o mr aannams. Zo wordt bkkn o n andr tokomstscnario waarin bijvoorbld n andr woonblid wordt gvord ht saldo van kostn n batn van tkn (+ o -) dot vrandrn o dat d volgord van mst rndrnd altrnativn vrandrt. Vaak wordt r rikhalznd uitgkkn o d n positi saldo oplvrt. Maar daarm is ht projct nog lang nit op d rails gzt. Zkr in situatis waar mrdr blanghbbndn n contribuantn bij btrokkn zijn is ht hogr god van d slchts n klin ondrdl van d individul awging. Blanghbbndn zulln vooral gïntrssrd zijn in hun individul kostn n batn. Daarom maakt RIGO vaak n actoranalys waarin d kostn n batn naar blanghbbnd wordn togdld n lk actor zijn balans kan opmakn. En drglijk analys gt ht bnodigd inzicht voor partijn maar kan moglijk ook hlpn bij vntul compnsatis aan vrlizrs. Pr projct zal d lijst mt actorn vrschilln maar n aardig start is: xploitant, gbruikrs, ovrhid n omwonndn. Ovrigns is ht nit zo dat mt n ngati saldo ht dok voor ht projct is gvalln. D lvrt, nt als d Miliu Ect Rapportag (MER), inormati aan d bsluitvormr. Di inormati bschrijt in dit gval zo god als moglijk is all maatschapplijk kostn n batn. Ht is vrvolgns aan d politik om n bslissing t nmn.

7 Voorbld van ht montarisrn van ysik ctn: 1 Voorbld van ht montarisrn van ysik ctn: 2 Mr wtn? En Maatschapplijk Kostn-BatnAnalys () gt ht rndmnt van n invstring voor d ghl maatschappij wr. D kracht van d is ht inzichtlijk makn van all voor- n nadln van n invstring, waar di ook trchtkomn. All ctn di onz wlvaart n ons wlzijn bïnvlodn wordn daarin mgnomn. D is dan ook god vrankrd in d conomisch thori ovr wlvaart. 's wordn vaak togpast op invstringn waar publik gld m gmoid is. Maar ook blidsmaatrgln o social invstringn van corporatis kunnn aan d hand van n boordld wordn. Mrwaard woningn in gron omgving Natuurbatn Stl dat in n woningbouwprojct in n stad tw altrnativn tgn lkaar agzt dinn t wordn: (1) Woningbouw van 500 woningn in n standaardwijk zondr (vl) gron o (2) 400 woningbouw in n gron omgving (mt bijvoorbld n park o plantson). U kunt contact opnmn mt: Stl dat in ht kadr van n projct 300 hctar natuur (grasland) wordt aanglgd. D aanlg lijkt in rst instanti vooral n kostnpost. Er trdn chtr divrs batn op di tot voor kort wl als PM-post wrdn opgmrkt, maar nit kondn wordn brknd omdat r gn marktprijzn voor zijn. D volgnd batn van natuur kunnn growg wordn ondrschidn: D rcratibatn. Mnsn kunnn rcrërn in d natuur n hchtn hir waard aan. D productibatn. D aanlg van natuur kan tot allrli productibatn lidn zoals CO2 avang (klimaatbschrming), abraak van nitratn n osatn (opprvlaktwatrzuivring) o ritoogst. D vrrvings o nit-gbruikrswaard. Aangzin natuur n stds schaarsr god wordt, hchtn mnsn stds mr waard aan d aanwzighid van natuur, ook al makn z r nit altijd gbruik van. Vl mnsn in Ndrland vindn ht bijvoorbld blangrijk dat d Waddnz mt rust wordt glatn o dat d Vluw voor tokomstig gnratis bwaard blijt. D is in Ndrland sinds ht jaar 2000 mt d lidraad Ovrzicht Ectn Inrastructuur (OEI) niuw lvn ingblazn n wordt sindsdin bhalv voor inrastructuurprojctn - op vl trrinn togpast. Mn kan daarbij dnkn aan invstringn in inrastructuur (wgn, spoor, havns, parkrgarags tc.), (intgral) gbidsontwikkling (woningbouw, natuur, bdrijvntrrinn tc.), maatschapplijk invstringn (brd school, buurthuizn tc.) nzovoort. RIGO n RIGO kan all stappn di in n doorlopn motn wordn voor u uitvorn: 1 Problm- n omgvingsanalys 2 Diniërn van ht nulaltrnati n projctaltrnativn 3 Bpaln van d (ysik) ctn 4 Ht montarisrn van d (ysik) ctn 5 Ht opstlln van n -ovrzicht 6 Ht uitvorn van n gvolighids- n actoranalys In dz brochur lichtn w dz stappn to. Ervan uitgaand dat lk woning gld oplvrt (n dus d ralisatikostn lagr zijn dan d opbrngstn) lijkt projctaltrnati 1 in kostn n batn trmn wllicht aantrkklijk. Er wordn immrs mr woningn gbouwd n projctaltrnati 2 lidt ook nog ns tot moglijk xtra ondrhoudskostn voor ht gron in d wijk. Echtr d woningn in projctaltrnati 2 zulln in d praktijk mr opbrngn dan d woningn in projctaltrnati 1. Uit divrs hdonisch prijsstudis is gblkn dat woningn in n raair omgving, bijvoorbld mt uitzicht op gron gmiddld 10% mr opbrngn. Stl nu dat in projctaltrnati 1 d ralisatikostn pr woning gmiddld uro zijn n d opbrngstn uro. In gval van projctaltrnati 2 spln dzld ralisatikostn, maar zijn d opbrngstn (0,1 x ) = uro. Hirm komn d batn op: Projctaltrnati 1: 500 x ( ) = 20 miljon uro. Projctaltrnati 2: 400 x ( ) = 29,6 miljon uro (xclusi vntul xtra ondrhoudskostn gron, maar ook xclusi bijvoorbld xtra rcratibatn voor bwonrs di kunnn rcrërn in ht parkj in d wijk). Uitraard is dit n icti voorbld. Dankzij uitgbrid databass mt woningprijzn voor hl Ndrland kan RIGO locatispciik brkningn makn. Ook voor vrschillnd woonomgvingn hbbn w kngtalln voor mrwaard van woningn. 2 En hdonisch prijsstudi is n studi naar d invlod van n bpaald knmrk van n product op d total waard van dat product. Voorbld product woning: d invlod van uitzicht op gron o watr (knmrk) op d total waard van n woning. Voor al dz batn zijn tgnwoordig kngtalln bschikbaar zodat z toch mgnomn kunnn wordn in n kostn-batnanalys. Hirondr wordt één voorbld uitgwrkt. Er wordt 300 hctar grasland aanglgd. Grasland draagt bij aan bschrming tgn klimaatvrandring doordat kooldioxid wordt vastglgd, namlijk 2 ton koolsto (C) pr hctar. D batn van koolstovastlgging kunnn gmontarisrd wordn op basis van intrnationaal vastgstld waardn. Momntl wordt 49,50 uro pr ton C ghantrd. D baat voor klimaatvrandring als gvolg van 300 hctar grasland is dus: 300 x 2 x 49,50 uro = uro pr jaar. Frddi Rosnbrg, , rddi.rosnbrg@rigo.nl Edgar Wvr, , dgar.wvr@rigo.nl Mr inormati ovr onz dinstvrlning op ht gbid van vindt u op n RIGO Rsarch n Advis BV D Ruytrkad AC Amstrdam Tloon Fax Maatschapplijk Kostn Batn Analys Brd gdragn awgingsmthodik voor invstringn op vl maatschapplijk gbidn RIGO Rsarch n Advis BV D Ruytrkad AC Amstrdam tloon

8 Voorbld van ht montarisrn van ysik ctn: 1 Voorbld van ht montarisrn van ysik ctn: 2 Mr wtn? En Maatschapplijk Kostn-BatnAnalys () gt ht rndmnt van n invstring voor d ghl maatschappij wr. D kracht van d is ht inzichtlijk makn van all voor- n nadln van n invstring, waar di ook trchtkomn. All ctn di onz wlvaart n ons wlzijn bïnvlodn wordn daarin mgnomn. D is dan ook god vrankrd in d conomisch thori ovr wlvaart. 's wordn vaak togpast op invstringn waar publik gld m gmoid is. Maar ook blidsmaatrgln o social invstringn van corporatis kunnn aan d hand van n boordld wordn. Mrwaard woningn in gron omgving Natuurbatn Stl dat in n woningbouwprojct in n stad tw altrnativn tgn lkaar agzt dinn t wordn: (1) Woningbouw van 500 woningn in n standaardwijk zondr (vl) gron o (2) 400 woningbouw in n gron omgving (mt bijvoorbld n park o plantson). U kunt contact opnmn mt: Stl dat in ht kadr van n projct 300 hctar natuur (grasland) wordt aanglgd. D aanlg lijkt in rst instanti vooral n kostnpost. Er trdn chtr divrs batn op di tot voor kort wl als PM-post wrdn opgmrkt, maar nit kondn wordn brknd omdat r gn marktprijzn voor zijn. D volgnd batn van natuur kunnn growg wordn ondrschidn: D rcratibatn. Mnsn kunnn rcrërn in d natuur n hchtn hir waard aan. D productibatn. D aanlg van natuur kan tot allrli productibatn lidn zoals CO2 avang (klimaatbschrming), abraak van nitratn n osatn (opprvlaktwatrzuivring) o ritoogst. D vrrvings o nit-gbruikrswaard. Aangzin natuur n stds schaarsr god wordt, hchtn mnsn stds mr waard aan d aanwzighid van natuur, ook al makn z r nit altijd gbruik van. Vl mnsn in Ndrland vindn ht bijvoorbld blangrijk dat d Waddnz mt rust wordt glatn o dat d Vluw voor tokomstig gnratis bwaard blijt. D is in Ndrland sinds ht jaar 2000 mt d lidraad Ovrzicht Ectn Inrastructuur (OEI) niuw lvn ingblazn n wordt sindsdin bhalv voor inrastructuurprojctn - op vl trrinn togpast. Mn kan daarbij dnkn aan invstringn in inrastructuur (wgn, spoor, havns, parkrgarags tc.), (intgral) gbidsontwikkling (woningbouw, natuur, bdrijvntrrinn tc.), maatschapplijk invstringn (brd school, buurthuizn tc.) nzovoort. RIGO n RIGO kan all stappn di in n doorlopn motn wordn voor u uitvorn: 1 Problm- n omgvingsanalys 2 Diniërn van ht nulaltrnati n projctaltrnativn 3 Bpaln van d (ysik) ctn 4 Ht montarisrn van d (ysik) ctn 5 Ht opstlln van n -ovrzicht 6 Ht uitvorn van n gvolighids- n actoranalys In dz brochur lichtn w dz stappn to. Ervan uitgaand dat lk woning gld oplvrt (n dus d ralisatikostn lagr zijn dan d opbrngstn) lijkt projctaltrnati 1 in kostn n batn trmn wllicht aantrkklijk. Er wordn immrs mr woningn gbouwd n projctaltrnati 2 lidt ook nog ns tot moglijk xtra ondrhoudskostn voor ht gron in d wijk. Echtr d woningn in projctaltrnati 2 zulln in d praktijk mr opbrngn dan d woningn in projctaltrnati 1. Uit divrs hdonisch prijsstudis is gblkn dat woningn in n raair omgving, bijvoorbld mt uitzicht op gron gmiddld 10% mr opbrngn. Stl nu dat in projctaltrnati 1 d ralisatikostn pr woning gmiddld uro zijn n d opbrngstn uro. In gval van projctaltrnati 2 spln dzld ralisatikostn, maar zijn d opbrngstn (0,1 x ) = uro. Hirm komn d batn op: Projctaltrnati 1: 500 x ( ) = 20 miljon uro. Projctaltrnati 2: 400 x ( ) = 29,6 miljon uro (xclusi vntul xtra ondrhoudskostn gron, maar ook xclusi bijvoorbld xtra rcratibatn voor bwonrs di kunnn rcrërn in ht parkj in d wijk). Uitraard is dit n icti voorbld. Dankzij uitgbrid databass mt woningprijzn voor hl Ndrland kan RIGO locatispciik brkningn makn. Ook voor vrschillnd woonomgvingn hbbn w kngtalln voor mrwaard van woningn. 2 En hdonisch prijsstudi is n studi naar d invlod van n bpaald knmrk van n product op d total waard van dat product. Voorbld product woning: d invlod van uitzicht op gron o watr (knmrk) op d total waard van n woning. Voor al dz batn zijn tgnwoordig kngtalln bschikbaar zodat z toch mgnomn kunnn wordn in n kostn-batnanalys. Hirondr wordt één voorbld uitgwrkt. Er wordt 300 hctar grasland aanglgd. Grasland draagt bij aan bschrming tgn klimaatvrandring doordat kooldioxid wordt vastglgd, namlijk 2 ton koolsto (C) pr hctar. D batn van koolstovastlgging kunnn gmontarisrd wordn op basis van intrnationaal vastgstld waardn. Momntl wordt 49,50 uro pr ton C ghantrd. D baat voor klimaatvrandring als gvolg van 300 hctar grasland is dus: 300 x 2 x 49,50 uro = uro pr jaar. Frddi Rosnbrg, , rddi.rosnbrg@rigo.nl Edgar Wvr, , dgar.wvr@rigo.nl Mr inormati ovr onz dinstvrlning op ht gbid van vindt u op n RIGO Rsarch n Advis BV D Ruytrkad AC Amstrdam Tloon Fax Maatschapplijk Kostn Batn Analys Brd gdragn awgingsmthodik voor invstringn op vl maatschapplijk gbidn RIGO Rsarch n Advis BV D Ruytrkad AC Amstrdam tloon

9 1. Problm- n omgvingsanalys 3. Bpaln van d (ysik) ctn 4. Ht montarisrn van d (ysik) ctn D start mt n analys van ht problm. Dol daarbij is om hldr vast t stlln wat d dolstlling van ht projct is n wlk projctaltrnativn daarop aansluitn. Vragn di daarbij gstld wordn zijn: Waaruit bstaat ht problm? Wins problm is ht? Op wlk schaalnivau wil mn ht problm oplossn n binnn wlk tijdsbslag? Vaak ht n opdrachtgvr al n problmanalys gmaakt, maar d bidt d moglijkhid om dz analys nog ns tgn ht licht t houdn n vntul altrnativn di buitn zicht warn gblvn alsnog to t vogn. Ht is vrstandig om dz ctn hldr t omschrijvn opdat r gn ctn vrgtn wordn noch ctn dubbl wordn gtld. Vaak dln w d ctn in naar dirct, indirct n xtrn ctn. Hbbn w altrnativn n d typn ctn bpaald dan kunnn w d ctn brknn. Voor lk ct gldt dat w d hovlhid n d prijs motn knnn om ht ct t bpaln. Voor d bdrijsconomisch lmntn (kostn, ondrhoud, vntul opbrngstn) is dat vidnt. Voor sommig ctn gldt chtr dat marktprijzn nit mtn voorhandn zijn. W zokn in dat gval rst naar aanpalnd marktn waarop ht ct van n projct wl in n prijs tot uitdrukking komt (bijvoorbld lbaarhid, gluidsovrlast via d woningprijs o ht ct van n hogr opliding via ht loon). Vrvolgns gaan w na in hovrr omgvingsactorn van invlod zijn op ht projct. Zakn als woningblid, conomisch groi n bvolkingsontwikkling kunnn van invlod zijn op d omvang van ht problm. Omdat w dz zakn nit wrklijk kunnn voorsplln kizn w n aantal omgvingsscnario s di dz tokomstig onzkrhdn wrgvn. Vaak wordn daarvoor langtrmijnscnario s van ht CPB gbruikt waarin blid, conomi n dmograi vrwrkt zijn. Voor d hoodbrkningn wordt in ht algmn n middnscnario gkozn n wordt d robuusthid van d uitkomstn gchckt door ook andr scnario s t hantrn. 2. Diniërn van ht nulaltrnati n projctaltrnativn D kwalitit van d wordt allrrst bpaald door d schrpt waarm d ondrzokr o opdrachtgvr projct- n nulaltrnati vaststlt. Wat zal r gburn zondr projct n wat mt ht projct? Ht nulaltrnati wordt gbruikt als rrnti waartgn d projctaltrnativn wordn agzt. D niging bstaat soms om ht nulaltrnati ngati a t schildrn opdat ht projct zovl moglijk batn lijkt op t lvrn. Maar vaak kunnn mt minimal inspanning d rgst problmn vrmdn wordn. Ht nulaltrnati bstaat vaak uit autonom ontwikklingn n vastgstld blid. Tgnovr ht nulaltrnati plaatsn w d projctaltrnativn. Dz bstaan uit all moglijk altrnativn di voldon aan d gstld doln. Uit ht vrschil in ontwikkling tussn nulaltrnati n projctaltrnati ontstaat n rks van ctn. Ondrstaand schma toont d ontwikkling mt n zondr projct. Ht ct is ht vrschil tussn d tw ontwikklingn zoals aanggvn door d blauw drihok. Ontwikkling mt projct Drihok=Ectn van ht projct c t n Ontwikklingn zondr projct: autonom ontwikklingn Huidig situati Bgin projct Eind projct Tijd Mt dirct ctn wordt bdold d ctn waarm gbruikrs o xploitantn van ht projct t makn krijgn. D dirct ctn bstaan uit d kostn van d invstring n d batn van ht gbruik daarvan. D batn van ht gbruik bstaan uit d voordln di gbruikrs ondrvindn van d niuw invstring: mn dnk daarbij aan ht xtra comort van d niuw woning; ht gmak van d niuw parkrgarag; d ristijdvoordln van d niuw wg, d rcratimoglijkhdn van ht niuw bos o d batn van n brd school. D trm indirct lvrt vaak vrwarring op. Bijna lk ondrwrp knt wl dirct n mindr dirct gvolgn. Mt indirct wordt hir bdold ctn di op n andr markt trchtkomn. Ht id hirachtr is dat ctn vaak wordn doorggvn in d conomi n dat w d gvolgn van d oorspronklijk baat op vrschillnd plkkn in d conomi tgnkomn. Bijvoorbld: door d aanlg van n niuw wg wordt n stad btr brikbaar. D niuw wg vrlaagt d riskostn voor wggbruikrs (waarondr woon-wrkornsn, zaklijk automobilistn), maar lidt ook tot hogr huiznprijzn van woningn n mr wrkglgnhid in d stad als gvolg van d vrbtrd brikbaarhid. D woon-wrkorns krijgt dus n riskostnvoordl. Dit wordt chtr dls wr agroomd door d hogr huiznprijzn in d stad. Vrdr is sprak van d xtra wrkglgnhid in d stad. Dit kan n additionl ct zijn, maar in vl gvalln gaat dz xtra wrkglgnhid tn kost van d wrkglgnhid ldrs (vrdlingsct) n vormt dan gn additionl baat. Drglijk doorggvn ctn zijn intrssant voor d vrdling van ctn (wi krijgt ht voordl) maar wordn slchts nmaal in d mgnomn. Wl kan ht zo zijn dat r rgns in d conomi schaalvoordln gaan ontstaan waardoor ht doorggvn ct xtra groot wordt. In d zijn w op zok naar di additionl indirct ctn. Extrn ctn zijn ctn di bij drdn trchtkomn zondr dat dz daarvoor btaln o gcompnsrd wordn. Ectn op ht miliu (gluid, missis tc.), d vilighid (ovrstroming, vrkr, xtrn vilighid) o d natuur (vrdroging, vrzilting, biodivrsitit) vormn typisch xtrn ctn. In n woonomgving gaat ht vaak om gronvoorzining, social vilighid.d. Ook d invlod van n wijkvrbtring op omliggnd woningn is n god voorbld van n xtrn ct: d bwonrs ondrvindn proijt maar hbbn daar nit voor btaald. Ook kunnn w d marktondrzoksmthodn van RIGO gbruikn om d omvang n waard van projctn in kaart t brngn. Daarnaast bstaan r allrli hulpmiddln om toch d xtrn ctn t kunnn brknn. Zo zijn r vrschillnd lidradn n kngtallnbokn bschikbaar. Vrdrop in dz brochur zijn tw voorbldn uitgwrkt van ht montarisrn van ysik ctn. Batn: Dirct ctn Gbruikrs: ristijdwinst Exploitati: opbrngstn Indirct ctn Arbidsmarkt/ agglomrati-ctn Extrn ctn Vilighid: slachtors Miliu: klimaatvrandring (koolstovastlgging) Blving Natuur: vrnitiging 5. Ht opstlln van n -ovrzicht D uitkomstn van d brkningn wordn vrvolgns wrggvn in n -ovrzicht. Dat ovrzicht bvat all kostn n batn n gt dz zowl wr in trmn van ysik nhdn (aantal woningn, urn ristijdwinst, hctarn gron tc.) als in gld (contant waard). D brkning van d contant waard bhlst ht optlln van all jaarlijks ctn ovr d ghl lvnsduur van ht projct. Omdat gldbdragn nu voor ons mr waard zijn dan gldbdragn in d tokomst makn w d jaarlijks bdragn rst vrglijkbaar aan d hand van n discontovot alvorns d bdragn op t tlln. Di discontovot is nigszins vrglijkbaar mt d rnt di w op onz bankrkning krijgn. D t hantrn discontovot wordt chtr door ht Ministri van Financiën bpaald n ns in d zovl jarn bijgstld. In 2007 is d discontovot 1 vastgstld op 2,5%. Hirnaast is n voorbld ggvn van n -ovrzicht voor n icti projct. 1 Ht btrt d rël risicovrij discontovot. All ctn wordn vrdr in d prijzn van één spciik jaar uitgdrukt zodat r gn invlod bstaat van vrandring in rlativ prijzn. Om onzkrhdn in d tokomst m t nmn wordt bovndin vaak n risico-opslag bovnop d 2,5% gzt. 6. Gvolighids- n actoranalys -ovrzicht voor n icti projct Wlvaartsct mtnhid (Fysik) projctctn in 2020 Vrschil t.o.v. nulaltrnati Ntto contant waard Vrschil t.o.v. nulaltrnati (in mln. uro) Urn (x duiznd) Riskm (x duiznd) 10, ,7 11,00 Bann 100 0,50 Ziknhuisopnams Ton CO ,20-0,10 Rcrantn Fijnsto avang (kg) Houtkap (kg) 50 20,1 Totaal Batn Kostn Invstringn Bhr n ondrhoud Mln uro Mln uro 17,3 14,90 3,70 Totaal Kostn 18,6 Saldo 1,5 Ht -ovrzicht gt d kostn n batn van ht projct in vrglijking mt ht nulaltrnati wr. Aan di brkningn ligt ovr ht algmn n rks van aannams tn grondslag. In d gvolighidsanalys wordn d uitkomstn van d gtotst op hun robuusthid voor di aannams. Bkkn wordt in hovrr d conclusis gvolig zijn voor n vrandring in één o mr aannams. Zo wordt bkkn o n andr tokomstscnario waarin bijvoorbld n andr woonblid wordt gvord ht saldo van kostn n batn van tkn (+ o -) dot vrandrn o dat d volgord van mst rndrnd altrnativn vrandrt. Vaak wordt r rikhalznd uitgkkn o d n positi saldo oplvrt. Maar daarm is ht projct nog lang nit op d rails gzt. Zkr in situatis waar mrdr blanghbbndn n contribuantn bij btrokkn zijn is ht hogr god van d slchts n klin ondrdl van d individul awging. Blanghbbndn zulln vooral gïntrssrd zijn in hun individul kostn n batn. Daarom maakt RIGO vaak n actoranalys waarin d kostn n batn naar blanghbbnd wordn togdld n lk actor zijn balans kan opmakn. En drglijk analys gt ht bnodigd inzicht voor partijn maar kan moglijk ook hlpn bij vntul compnsatis aan vrlizrs. Pr projct zal d lijst mt actorn vrschilln maar n aardig start is: xploitant, gbruikrs, ovrhid n omwonndn. Ovrigns is ht nit zo dat mt n ngati saldo ht dok voor ht projct is gvalln. D lvrt, nt als d Miliu Ect Rapportag (MER), inormati aan d bsluitvormr. Di inormati bschrijt in dit gval zo god als moglijk is all maatschapplijk kostn n batn. Ht is vrvolgns aan d politik om n bslissing t nmn.

10 Voorbld van ht montarisrn van ysik ctn: 1 Voorbld van ht montarisrn van ysik ctn: 2 Mr wtn? En Maatschapplijk Kostn-BatnAnalys () gt ht rndmnt van n invstring voor d ghl maatschappij wr. D kracht van d is ht inzichtlijk makn van all voor- n nadln van n invstring, waar di ook trchtkomn. All ctn di onz wlvaart n ons wlzijn bïnvlodn wordn daarin mgnomn. D is dan ook god vrankrd in d conomisch thori ovr wlvaart. 's wordn vaak togpast op invstringn waar publik gld m gmoid is. Maar ook blidsmaatrgln o social invstringn van corporatis kunnn aan d hand van n boordld wordn. Mrwaard woningn in gron omgving Natuurbatn Stl dat in n woningbouwprojct in n stad tw altrnativn tgn lkaar agzt dinn t wordn: (1) Woningbouw van 500 woningn in n standaardwijk zondr (vl) gron o (2) 400 woningbouw in n gron omgving (mt bijvoorbld n park o plantson). U kunt contact opnmn mt: Stl dat in ht kadr van n projct 300 hctar natuur (grasland) wordt aanglgd. D aanlg lijkt in rst instanti vooral n kostnpost. Er trdn chtr divrs batn op di tot voor kort wl als PM-post wrdn opgmrkt, maar nit kondn wordn brknd omdat r gn marktprijzn voor zijn. D volgnd batn van natuur kunnn growg wordn ondrschidn: D rcratibatn. Mnsn kunnn rcrërn in d natuur n hchtn hir waard aan. D productibatn. D aanlg van natuur kan tot allrli productibatn lidn zoals CO2 avang (klimaatbschrming), abraak van nitratn n osatn (opprvlaktwatrzuivring) o ritoogst. D vrrvings o nit-gbruikrswaard. Aangzin natuur n stds schaarsr god wordt, hchtn mnsn stds mr waard aan d aanwzighid van natuur, ook al makn z r nit altijd gbruik van. Vl mnsn in Ndrland vindn ht bijvoorbld blangrijk dat d Waddnz mt rust wordt glatn o dat d Vluw voor tokomstig gnratis bwaard blijt. D is in Ndrland sinds ht jaar 2000 mt d lidraad Ovrzicht Ectn Inrastructuur (OEI) niuw lvn ingblazn n wordt sindsdin bhalv voor inrastructuurprojctn - op vl trrinn togpast. Mn kan daarbij dnkn aan invstringn in inrastructuur (wgn, spoor, havns, parkrgarags tc.), (intgral) gbidsontwikkling (woningbouw, natuur, bdrijvntrrinn tc.), maatschapplijk invstringn (brd school, buurthuizn tc.) nzovoort. RIGO n RIGO kan all stappn di in n doorlopn motn wordn voor u uitvorn: 1 Problm- n omgvingsanalys 2 Diniërn van ht nulaltrnati n projctaltrnativn 3 Bpaln van d (ysik) ctn 4 Ht montarisrn van d (ysik) ctn 5 Ht opstlln van n -ovrzicht 6 Ht uitvorn van n gvolighids- n actoranalys In dz brochur lichtn w dz stappn to. Ervan uitgaand dat lk woning gld oplvrt (n dus d ralisatikostn lagr zijn dan d opbrngstn) lijkt projctaltrnati 1 in kostn n batn trmn wllicht aantrkklijk. Er wordn immrs mr woningn gbouwd n projctaltrnati 2 lidt ook nog ns tot moglijk xtra ondrhoudskostn voor ht gron in d wijk. Echtr d woningn in projctaltrnati 2 zulln in d praktijk mr opbrngn dan d woningn in projctaltrnati 1. Uit divrs hdonisch prijsstudis is gblkn dat woningn in n raair omgving, bijvoorbld mt uitzicht op gron gmiddld 10% mr opbrngn. Stl nu dat in projctaltrnati 1 d ralisatikostn pr woning gmiddld uro zijn n d opbrngstn uro. In gval van projctaltrnati 2 spln dzld ralisatikostn, maar zijn d opbrngstn (0,1 x ) = uro. Hirm komn d batn op: Projctaltrnati 1: 500 x ( ) = 20 miljon uro. Projctaltrnati 2: 400 x ( ) = 29,6 miljon uro (xclusi vntul xtra ondrhoudskostn gron, maar ook xclusi bijvoorbld xtra rcratibatn voor bwonrs di kunnn rcrërn in ht parkj in d wijk). Uitraard is dit n icti voorbld. Dankzij uitgbrid databass mt woningprijzn voor hl Ndrland kan RIGO locatispciik brkningn makn. Ook voor vrschillnd woonomgvingn hbbn w kngtalln voor mrwaard van woningn. 2 En hdonisch prijsstudi is n studi naar d invlod van n bpaald knmrk van n product op d total waard van dat product. Voorbld product woning: d invlod van uitzicht op gron o watr (knmrk) op d total waard van n woning. Voor al dz batn zijn tgnwoordig kngtalln bschikbaar zodat z toch mgnomn kunnn wordn in n kostn-batnanalys. Hirondr wordt één voorbld uitgwrkt. Er wordt 300 hctar grasland aanglgd. Grasland draagt bij aan bschrming tgn klimaatvrandring doordat kooldioxid wordt vastglgd, namlijk 2 ton koolsto (C) pr hctar. D batn van koolstovastlgging kunnn gmontarisrd wordn op basis van intrnationaal vastgstld waardn. Momntl wordt 49,50 uro pr ton C ghantrd. D baat voor klimaatvrandring als gvolg van 300 hctar grasland is dus: 300 x 2 x 49,50 uro = uro pr jaar. Frddi Rosnbrg, , rddi.rosnbrg@rigo.nl Edgar Wvr, , dgar.wvr@rigo.nl Mr inormati ovr onz dinstvrlning op ht gbid van vindt u op n RIGO Rsarch n Advis BV D Ruytrkad AC Amstrdam Tloon Fax Maatschapplijk Kostn Batn Analys Brd gdragn awgingsmthodik voor invstringn op vl maatschapplijk gbidn RIGO Rsarch n Advis BV D Ruytrkad AC Amstrdam tloon