Samen op weg naar Rotterdam fietsstad 2018!

Transcriptie

1 Samen op weg naar Rotterdam fietsstad 2018! Onderzoek naar de waardering van fietsen in Rotterdam Eindrapportage

2 Opdrachtgever(s) Titel rapport Projectteam opdrachtgever Projectteam Goudappel Coffeng Kenmerk Datum publicatie Gemeente Rotterdam Samen op weg naar Rotterdam fietsstad 2018! Onderzoek naar de waardering van fietsen in Rotterdam Eindrapportage Petra Vleeskens, Will Clerx Marie-Jose Olde Kalter, Laura Groenendijk RTD280/Gdl/ juni 2016

3 Inhoud Managementsamenvatting 5 1. Inleiding 7 2. Waardering fietsen in Rotterdam Vooral inwoners op Noord, jongeren en autochtonen vaker op de fiets Fietsen is gezond en goedkoop Inwoners positief over fietsen in de stad én Rotterdam fietsstad Verkeersveiligheid en gedrag andere weggebruikers worden als meest belangrijk ervaren Veranderingen niet bij iedereen bekend Fietspaden en fietsparkeren vaakst genoemd als verbeterpunten Hoe nu verder? Gedrag fietsers Verschillende snelheden op fietspaden Kwaliteit fietspaden Fietsparkeerplaatsen Situaties bij verkeerslichten 19 Bijlage 1: Onderzoeksopzet en verantwoording 21 Bijlage 2: Vragenlijst 24

4

5 MANAGEMENTSAMENVATTING Wat ik zelf heel vervelend vind, is het wisselen tussen een- en tweerichtingsfietspaden. Dagelijks pakken Rotterdammers de fiets en in de afgelopen tien jaar is het fietsgebruik in Rotterdam met maar liefst 60% gestegen. Dit is een gunstige ontwikkeling, want fietsen is gezond, goed voor de bereikbaarheid, economie en leefbaarheid van de stad. Hoewel fietsen steeds populairder wordt, wordt Rotterdam nog steeds vooral als een autostad ervaren. De komende jaren wil de gemeente een eigen Rotterdamse fietscultuur creëren en heeft men de ambitie in 2018 dé fietsstad van Nederland te zijn. Van de inwoners van Rotterdam ouder dan 12 jaar bezit bijna iedereen een fiets (93%). Bijna tweederde van de Rotterdammers met een fiets maakt 4 of meer dagen per week gebruik van de fiets. Onder de inwoners op Noord is het aandeel frequente fietsers (>3 dagen per week) fors hoger dan onder de inwoners op Zuid. Het beeld dat frequente fietsers vaker autochtonen en jongeren zijn wordt met de onderzoeksresultaten bevestigd. Gezondheid en milieu zijn de belangrijkste motieven om te gaan fietsen, maar ook de snelheid / reistijd in vergelijking tot de auto en de kosten spelen bij ruim driekwart van de inwoners een belangrijke rol. Rotterdammers beoordelen het fietsen in Rotterdam gemiddeld met een 7,0. Frequente fietsers zijn in het algemeen iets positiever dan minder frequente fietsers. Bij de beoordeling van het fietsen spelen verschillende aspecten een rol. Inwoners van Rotterdam vinden met afstand de verkeersveiligheid het belangrijkst. Ook het gedrag van andere weggebruikers, zowel fietsers als automobilisten, bromfiets- en scootergebruikers, wordt als belangrijk ervaren. Rotterdammers vinden verkeersveiligheid en gedrag van andere weggebruikers belangrijk, maar geven hiervoor een lager rapportcijfer dan voor het fietsen in het algemeen. De verkeersveiligheid in Rotterdam wordt gewaardeerd met een 6,3 en het gedrag van andere weggebruikers scoort zelfs een onvoldoende (5,2). De fietsparkeerplek bij huis wordt gewaardeerd met een 7,4 en wordt daarmee het meest positief gewaardeerd. Over het algemeen is de bekendheid van de veranderingen die hebben plaatsgevonden om de kwaliteit van het fietsen in Rotterdam te verbeteren nog niet zo groot. De nieuwe fietsenstalling bij station Blaak is veruit het meest bekend onder de inwoners van Rotterdam (38%). De online fietscommunity Fietsfan010 is nog weinig bekend onder de inwoners (9%). Ongeveer 4 op 10 Rotterdammers is wel nieuwsgierig naar het platform en heeft het voornemen om te gaan kijken en eventueel mee te doen. De inwoners van Rotterdam zien vooral graag dat het aantal fietspaden en de kwaliteit van de fietspaden worden verbeterd. Daarnaast vinden de inwoners het belangrijk dat ze hun fiets veilig kunnen stallen en zien ze graag dat het aantal fietsparkeerplekken wordt uitgebreid. Op basis van de genoemde verbeterpunten door de inwoners, de inzichten uit de focusgroepen en de waardering en mening van Rotterdammers over het fietsen in de stad, geven wij een vijftal aanknopingspunten voor verdere ontwikkeling van het fietsbeleid in Rotterdam (zie onderstaande tabel). aanknopingspunten oplossingsrichting(en) 1 gedrag fietsers communicatie (bv. campagne goed gedrag ) 2 snelheidsverschillen fietsers (her)inrichting/ontwerp (gescheiden verkeer) 3 fietspaden (her)inrichting/ontwerp/beheer + meer fietspaden 4 fietsparkeren meer fietsparkeerplaatsen 5 verkeerslichten vaker groen voor fietsers (continueren/uitbreiden) Tabel 1 Aanknopingspunten voor verdere verbeteringen Samen op weg naar Rotterdam Fietsstad 2018! 5

6

7 1 INLEIDING Dagelijks pakken Rotterdammers de fiets en in de afgelopen tien jaar is het fietsgebruik in Rotterdam met maar liefst 60% gestegen. Dit is een gunstige ontwikkeling, want fietsen is gezond, goed voor de bereikbaarheid, economie en leefbaarheid van de stad. Hoewel fietsen steeds populairder wordt, wordt Rotterdam nog steeds vooral als een autostad ervaren. De komende jaren wil de gemeente een eigen Rotterdamse fietscultuur creëren en heeft men als ambitie in 2018 dé fietsstad van Nederland te zijn. Om van Rotterdam een échte fietsstad te maken, is meer nodig dan alleen het huidige beleid voortzetten. Daarom heeft de gemeente een Fietsplan opgesteld met daarin bijna dertig actiepunten voor fietsers. Rode draad van het Fietsplan vormen de drie thema s Lekker kunnen doorfietsen, Veilig en comfortabel stallen en Zoveel mogelijk op de fiets. Kortweg: fietspaden, fietsen stallen en fietsgebruik. Samengevat wil de gemeente meer comfort bieden aan Rotterdammers die al veel op de pedalen staan. En bewoners die dat nog niet of nauwelijks doen, vaker op het zadel helpen (Fietsplan Rotterdam , Gemeente Rotterdam). De veranderingen op fietsgebied binnen de gemeente Rotterdam worden sinds vorig jaar oktober met regelmaat gecommuniceerd. De laatste doelstelling heeft betrekking op de mening van Rotterdammers als het gaat om fietsen in de stad. Op dit moment bestaat er nog weinig inzicht in deze mening. De jaarlijkse Omnibus-enquête van de gemeente geeft alleen inzicht in de mening over het stallen van de fiets bij de woning en in de binnenstad en over het comfort van het fietsen in de stad. De waardering van het fietsen in de stad is echter niet alleen afhankelijk van stallingsmogelijkheden en comfort. Anders aspecten die de waardering beïnvloeden zijn bijvoorbeeld de reistijd, de wachttijd bij verkeerslichten en de kwaliteit van de fietsinfrastructuur. Dit onderzoek Hoe waarderen Rotterdammers het fietsen in de stad en hebben de inwoners de veranderingen op fietsgebied opgemerkt? Om deze twee vragen te beantwoorden is een onderzoek uitgevoerd onder inwoners van Rotterdam. In dit rapport zijn de uitkomsten van dit onderzoek samengevat. Het onderzoek wordt in 2017 herhaald om te achterhalen of de waardering van het fietsen in de stad en bekendheid met veranderingen op fietsgebied zijn gewijzigd. Eind 2018 moeten de volgende doelen bereikt zijn: 10% meer fietsers op de belangrijkste routes naar de binnenstad meer ruimte, comfort en snelheid voor Rotterdammers die dagelijks hun fiets pakken een hogere waardering van bewoners voor Rotterdam als fietsstad Samen op weg naar Rotterdam Fietsstad 2018! 7

8

9 2 WAARDERING FIETSEN IN ROTTERDAM Mobiliteitskeuzes die reizigers maken worden mede bepaald en beïnvloed door attitudes en voorkeuren van mensen. Algemeen kan gesteld worden dat iemand die wekelijks gebruik maakt van de auto, OV of fiets, vaker een positieve indruk heeft van het gebruikte vervoermiddel dan minder frequente reiziger 1. Figuur 2.1 laat bijvoorbeeld zien dat 95% van de frequente fietsers in Nederland positief tegenover de fiets staat, terwijl van de mensen die (bijna) nooit op de fiets stappen maar 38% een positief gevoel heeft. Als we weten welke aspecten van het fietsen positief of negatief worden beoordeeld en aan welke aspecten het meeste belang wordt gehecht, dan kunnen we daar beter op inspelen met het beleid. Daarvoor is ook de mening van mensen die minder vaak of (bijna) nooit fietsen van belang. Want juist deze groep geeft inzicht in de weerstanden en barrières om (nog) niet te fietsen. Oordeel Fietsgebruik (Bijna) nooit Incidenteel Wekelijks Figuur 2.1 Attitude t.o.v. fiets (Promotieonderzoek Marie-José Olde Kater) positief negatief 1 Olde Kalter, M.J.T., Harms, L.W.J. & Geurs, K.T. (2015). Elk vervoermiddel heeft zijn voordeel. En zijn nadeel. Over attitudes en voorkeuren ten aanzien van de auto, OV en fiets. Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk, Antwerpen. Onderzoek waardering fietsen in Rotterdam In april zijn op verschillende locaties inwoners van Rotterdam ondervraagd over de waardering en beleving van fietsen in de stad. In totaal hebben 640 inwoners deelgenomen aan het onderzoek. Dit is voldoende voor het doen van betrouwbare uitspraken. Op basis van de resultaten van dit onderzoek doen we uitspraken over hoe de inwoners van Rotterdam denken over het fietsen in hun stad en hoe goed zij op de hoogte zijn van de veranderingen op fietsgebied. Met de inwoners van Rotterdam bedoelen we alle Rotterdammers van 12 jaar en ouder. Omdat alleen inwoners zijn ondervraagd die onderweg waren, zijn minder mobiele personen in het onderzoek ondervertegenwoordigd. Bij de interpretatie van de resultaten moet hierbij rekening worden gehouden. Cijfers over bijvoorbeeld het fietsbezit en fietsgebruik zijn daardoor niet vergelijkbaar met andere onderzoeken waar ook mensen ondervraagd worden die geen verplaatsingen maken. Een gedetailleerde beschrijving van de onderzoeksopzet en de representativiteit en betrouwbaarheid van de resultaten staat in bijlage 1. Samen op weg naar Rotterdam Fietsstad 2018! 9

10 2.1 Vooral inwoners op Noord, jongeren en autochtonen vaker op de fiets Van de inwoners van Rotterdam bezit 88% een gewone fiets, 5% een elektrische fiets en 2% beide. Dit betekent dat bijna iedereen over een fiets beschikt. Bijna tweederde (64%) van de Rotterdammers met een fiets maakt 4 of meer dagen per week gebruik van de fiets. Ruim een kwart (28%) van de inwoners gebruikt de fiets 1 tot 3 dagen per week en 9% (bijna) nooit (Figuur 2.2). Onder de inwoners op Noord is het aandeel frequente fietsers (>3 dagen per week) fors hoger dan onder de inwoners op Zuid. Inwoners op Zuid maken vaker geen of bijna nooit gebruik van de fiets. Dit komt overeen met de uitkomsten van de jaarlijkse Omnibus-enquête, waaruit blijkt dat het aantal intensieve fietsgebruikers het grootst is op de Rechter Maasoever binnen de ring. Ook het beeld dat frequente fietsers vaker autochtonen en jongeren zijn wordt met de onderzoeksresultaten bevestigd. 100% 80% 60% 40% 20% 0% 7% 22% 71% noord Figuur 2.2 Fietsfrequentie 11% 34% 55% zuid 9% 28% 64% totaal bijna nooit 1 tot 3 dagen >3 dagen 2.2 Fietsen is gezond en goedkoop Om meer inzicht te krijgen in de achterliggende beweegredenen van de inwoners is gevraagd in hoeverre verschillende motieven van invloed zijn op de keuze om wel of niet te gaan fietsen (Figuur 2.3). Gezondheid en milieu zijn de belangrijkste motieven, maar ook de snelheid / reistijd in vergelijking tot de auto en de kosten spelen bij ruim driekwart van de inwoners een belangrijke rol. Een gevoel van vrijheid op de fiets is voor 60% een sterke motivatie om te gaan fietsen. Het imago van de fiets ( fietsen is cool/hip, iedereen in mijn omgeving fietst ) speelt bij ongeveer de helft van de bevolking geen rol bij de keuze voor de fiets. Tussen de verschillende bevolkingsgroepen zijn een aantal opvallende verschillen in motivatie om te gaan fietsen. Inwoners op de noordelijke Maasoever vinden kosten en de snelheid in vergelijking tot de auto belangrijker om wel of niet te gaan fietsen dan inwoners op de zuidelijke Maasoever. Inwoners van 55 jaar en ouder vinden het milieu belangrijker dan inwoners beneden de 55 jaar, terwijl bij jongeren het imago van de fiets een sterkere rol speelt. Zowel de autochtone als allochtone bevolking kijkt bij de keuze voor de fiets naar gezondheid en het milieu, maar het gevoel van vrijheid en de kosten worden belangrijker gevonden door de autochtone Rotterdammers. 2.3 Inwoners positief over fietsen in de stad én Rotterdam fietsstad Rotterdammers beoordelen het fietsen in Rotterdam gemiddeld met een 7,0. Uitgesplitst naar sociaal-demografische en ruimtelijke achtergrondkenmerken zijn er nauwelijks verschillen in waardering. Inwoners die minimaal 1x per week op de fiets zitten zijn in het algemeen iets positiever dan inwoners die (bijna) nooit fietsen. Deze samenhang tussen gebruik en waardering is overeenkomstig eerder onderzoek waar bijvoorbeeld werd geconstateerd dat veel gebruikers positievere emoties ervaren dan minder frequente of niet-gebruikers 2. 2 Harms, L.W.J., Jorritsma, P.J. & Kalfs, N. (2007). Beleving en beeldvorming van de mobiliteit. Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid, Den Haag. 10

11 Fietsen is cool/hip 22% 26% 53% Fietsen geeft een gevoel van vrijheid Fietsen is goed voor het milieu Fietsen in de stad is sneller dan met de auto Iedereen in mijn omgeving fietst Fietsen is goedkoop 60% 30% 10% 85% 12% 3% 78% 16% 6% 24% 31% 45% 74% 19% 7% Het is gezond om te fietsen 83% 15% 2% 0% 25% 50% 75% 100% Sterk Een beetje Niet Figuur 2.3 Motieven om te gaan fietsen Ruim 60% van de inwoners vindt het een goede keuze van de gemeente om van Rotterdam een échte fietsstad te maken (Tabel 2.1). Slechts 4% vindt het geen goede keuze en een derde heeft geen mening of weet het niet. Op Zuid is het aandeel inwoners met geen mening iets hoger dan op Noord. Dit kan te maken hebben met het lagere aandeel intensieve fietsers. Aan de inwoners die het een goede keuze vinden, is gevraagd waarom het goed is om van Rotterdam een échte fietsstad te maken. Bijna 30% vindt het een goede keuze omdat het goed is voor het milieu (Tabel 2.1). Fietsen is gezond en Er zijn dan minder auto s in de stad worden ook regelmatig genoemd als positief effect. Kosten (met de auto of het OV is duurder in vergelijking met de fiets), snelheid, plezier en parkeerproblemen worden minder vaak genoemd in relatie tot Rotterdam fietsstad. nr waarom goede keuze? aantal keer genoemd aandeel 1 goed voor het milieu % 2 minder auto s in de stad 74 19% 3 fietsen is gezond 71 18% 4 verbetering verkeersveiligheid 29 7% 5 meer aandacht voor fiets 28 7% 6 voorstander van fietsen 25 6% 7 met de fiets is alles gemakkelijker te bereiken 22 6% 8 fietsen is goedkoop 13 3% 9 met de fiets is sneller 12 3% 10 leuk / plezierig / gemakkelijk 5 1% 11 lost parkeerproblemen op 3 1% Tabel 2.1 Waarom Rotterdam fietsstad een goede keuze is volgens inwoners Samen op weg naar Rotterdam Fietsstad 2018! 11

12 Brommers op het fietspad zijn irritant. 2.4 Verkeersveiligheid en gedrag andere weggebruikers worden als meest belangrijk ervaren In het algemeen gaat bij de beoordeling van de fiets de aandacht vooral naar kosten en snelheid. Er spelen echter ook andere zaken een rol bij de beleving van fietsers, zoals het gedrag van andere weggebruikers of het plezier dat men aan het fietsen beleeft. Inwoners van Rotterdam vinden met afstand de verkeersveiligheid het meest belangrijk (Figuur 2.4). Ook het gedrag van andere weggebruikers wordt als belangrijk ervaren. Het gaat daarbij zowel om het gedrag van andere fietsers als automobilisten, bromfiets- en scootergebruikers. Het comfort van en de hoeveelheid fietspaden komen op een derde en vierde plaats. De wachttijd bij verkeerslichten, weinig omrijden met de fiets en fietsparkeren (zowel thuis als in het centrum) worden als minder belangrijk ervaren. Hoewel verkeersveiligheid en het gedrag van andere weggebruikers hoog scoren op belang, scoort het gemiddelde rapportcijfer in vergelijking tot andere aspecten minder hoog (Figuur 2.4). De verkeersveiligheid in Rotterdam wordt gewaardeerd met een 6,3 en het gedrag van andere weggebruikers scoort zelfs een onvoldoende (5,2). De fietsparkeerplek bij huis, zoals eigen berging, fietstrommels en fietsrekken, wordt gewaardeerd met een 7,4 en scoort daarmee het hoogst. Vooral inwoners op Zuid, ouderen (>54 jaar), intensieve fietsers (>3 dagen) en autochtonen zijn hier tevreden over. Het gedrag van andere weggebruikers scoort onder autochtonen lager dan onder allochtonen. Als je veilig door de stad wilt, moet je defensief fietsen. Fietsenstallingen in het centrum Fietsparkeerplek bij mijn huis Weinig omrijden Wachttijd bij stoplichten Voldoende fietspaden 3% 2% 1% 3% 3% Comfortabele fietspaden Gedrag andere weggebruikers Veilig (in het verkeer) 5% 18% % 6.8 Belang Cijfer Figuur 2.4 Rapportcijfers en belang voor verschillende kenmerken van fietsen in Rotterdam 12

13 gobike Aankondiging deelfietsen Gobike 7% Opening BMX/fietsschool 4% Regensensor bij verkeerslichten Fietspad met lichtgevende belijning Gratis een buggy lenen bij fietsenstallingen Nieuwe fietsenstalling bij station Blaak Vaker groen licht voor fietsers Verwijdering obstakels op fietspaden 11% 12% 22% 24% 29% 38% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Figuur 2.5 Bekendheid veranderingen om het fietsen te verbeteren en/of te stimuleren 2.5 Veranderingen niet bij iedereen bekend De nieuwe fietsenstalling bij station Blaak is veruit het meest bekend onder de inwoners van Rotterdam (Figuur 2.5). Ongeveer 38% heeft hierover gehoord of is bekend met de nieuwe fietsenstalling. Bijna een kwart van de inwoners heeft gehoord over de regensensor bij verkeerslichten en het fietspad met lichtgevende belijning en ongeveer 29% van de Rotterdammers heeft gehoord en/of gemerkt dat fietsers vaker groen licht krijgen. De overige veranderingen zijn iets minder goed bekend. Een op de tien inwoners heeft gehoord van het verwijderen van obstakels op de fietspaden en het gratis lenen van een buggy bij fietsenstallingen, terwijl minder dan 10% heeft gehoord van de opening van de BMX-fietsschool en het deelfietsproject Gobike. In het algemeen zijn autochtonen beter op de hoogte van de veranderingen op het gebied van fietsen in Rotterdam. Dit geldt voor alle veranderingen. Tenslotte, inwoners die regelmatig fietsen (>3 dagen per week) zijn niet per definitie beter op de hoogte van de veranderingen dan inwoners die (bijna) nooit fietsen. Iets minder dan de helft van de inwoners heeft aangegeven niet op de hoogte te zijn van een van de veranderingen op fietsgebied in Rotterdam. Samen op weg naar Rotterdam Fietsstad 2018! 13

14 De inwoners die wel bekend zijn met een of meerdere veranderingen hebben hier vooral van gehoord via de media (kranten, radio, TV, nieuwssites). Via internet, familie of bekenden wordt een klein deel van de bevolking bereikt (Figuur 2.6). Inwoners op Zuid, 55-plussers, autochtonen en inwoners die (bijna) nooit fietsen zijn iets vaker op de hoogte via de media, terwijl inwoners op Noord, jongeren, allochtonen en intensieve fietsers iets vaker op de hoogte zijn van de veranderingen via internet, familie of bekenden. 100% 80% 79% 60% 40% 20% 0% 6% via de media via internet (kranten, radio, tv, nieuwssites) 4% via familie of bekenden 0% via Fietsfan010 Figuur 2.6 Hoe zijn Rotterdammers op de hoogte van de veranderingen? 1% anders Fietsfan010, een online fietscommunity (facebook, twitter, instagram en website) waar fietsers elkaar treffen en tips en ideeën uitwisselen en meedenken over de uitvoering van het Fietsplan van de gemeente, is nog weinig bekend onder de inwoners. 9% van de Rotterdammers is bekend met Fietsfan010. Ongeveer 4 op 10 Rotterdammers is wel nieuwsgierig naar het platform en heeft het voornemen om te gaan kijken en eventueel mee te doen.

15 2.6 Fietspaden en fietsparkeren vaakst genoemd als verbeterpunten Alle inwoners is gevraagd 1 of 2 verbeterpunten te noemen op fietsgebied in Rotterdam (Tabel 2.2). Verbetering van de fietspaden en de fietsparkeervoorzieningen zijn het vaakst genoemd. Opvallend genoeg vinden inwoners dit niet het meest belangrijk als het om fietsen in de stad gaat (zie figuur 2.4). Inwoners hechten juist het meeste belang aan verkeersveiligheid en het gedrag van andere weggebruikers, die zijn terug te vinden op een 3e en 4e plaats als het gaat om verbeterpunten. Meer fietspaden, andere inrichting van de fietspaden (gescheiden rijrichtingen, breder) en een beter onderhoud van de fietspaden (glas op de weg, losliggende tegels, boomwortels) zijn het vaakst genoemd. Bij de fietsparkeervoorzieningen gaat het vooral om het aantal. Inwoners hebben behoefte aan meer plekken om hun fiets neer te zetten. Verder vinden ze het belangrijk dat hun fiets op een veilige plek staat en pleiten ze voor meer en goed bewaakte stallingen. De kwaliteit van de fietsenstallingen is niet vaak genoemd, maar als verbeterpunt wordt een aantal keer de ruimte (bredere fietsenrekken, stalling te krap) aangedragen. De verkeersveiligheid en het gedrag van andere weggebruikers vinden inwoners erg belangrijk. Verbeterpunten die op dit gebied worden genoemd gaan over het gedrag van andere fietsers (bv. fietsers die zich te weinig aan de regels houden, het gebruik van mobieltjes door fietsers) en het gedrag van andere mobilisten (bv. automobilisten die te weinig rekening houden met fietsers, scooterverkeer dat zich asociaal gedraagt). Betere afstemming van verkeerslichten, waardoor er minder lange wachttijden zijn, wordt ook regelmatig genoemd als verbeterpunt. nr verbeterpunt genoemd aandeel 1 fietspaden % - ontwerp (breedte, gescheiden richtingen) 77 - aantal fietspaden 56 - beheer & onderhoud (glas, boomwortels, tegels) 42 2 fietsparkeren 88 16% - aantal parkeerplekken 62 - bewaking, veiligheid 17 - kwaliteit stallingen (oa. bredere fietsenrekken) 9 3 gedrag andere weggebruikers 79 12% - gedrag andere mobilisten (auto s / brommers / scooters) - gedrag andere fietsers nr verbeterpunt genoemd aandeel 4 verkeersveiligheid 54 10% 5 verkeerslichten (wachttijd, doorstroming) 41 8% 6 toezicht / handhaving 28 5% 7 verbetering specifieke locaties 9 1% 8 overzicht op kruispunten 9 1% 9 route-informatie 9 1% 10 drukte op straat 9 1% Tabel 2.2 Top 10 genoemde verbeterpunten door inwoners Rotterdam t.a.v. fietsen in de stad Samen op weg naar Rotterdam Fietsstad 2018! 15

16

17 3 HOE NU VERDER? De afgelopen periode hebben diverse veranderingen plaatsgevonden in de stad Rotterdam die het fietsen verbeteren en/of stimuleren. De komende jaren worden de actiepunten uit het Fietsplan van de gemeente Rotterdam verder uitgevoerd. De resultaten van dit onderzoek geven een vijftal aanknopingspunten voor verdere ontwikkeling van het fietsbeleid. Fietsers zijn soms agressief, mensen worden ongeduldig en gaan bellen. 3.1 Gedrag fietsers Uit de resultaten van de face-to-face enquêtes blijkt dat inwoners van Rotterdam het gedrag van andere weggebruikers erg belangrijk vinden, maar tegelijkertijd wordt dit het minst positief ervaren. Dit komt ook terug in de aangedragen verbeterpunten. Hier valt dus nog veel winst te behalen. Tijdens de verdiepende focusgroep is hier dieper op ingegaan. Daarbij ging het vooral over het gedrag van andere fietsers. De agressiviteit van ongeduldige fietsers is een belangrijk aandachtspunt. Daarnaast ergeren de Rotterdammers zich aan fietsers die nog niet zo goed kunnen fietsen en aan schoolkinderen die met z n vieren naast elkaar over het fietspad fietsen. Als oplossing hiervoor wordt vooral het positief benaderen genoemd. Door acties als het organiseren van fietsfora, het benadrukken van de huisregels van Rotterdam en het stimuleren van scholen om hier aandacht aan te besteden, hopen de inwoners dat het gedrag van hun medefietsers verbetert. Een andere mogelijke oplossing is het starten van een beloningscampagne waarin goed gedrag wordt beloond Er is een enorme discrepantie aan snelheid op de fietspaden. 3.2 Verschillende snelheden op fietspaden De inwoners van Rotterdam ergeren zich ook aan brommers en scooters op het fietspad. Dit blijkt zowel uit de straatenquêtes als de verdiepende focusgroep. Genoemde klachten zijn onder andere dat berijders van deze voertuigen vaak voorrang op fietspaden nemen waardoor gevaarlijke situaties ontstaan en brommers/scooters te snel rijden. Hoewel in Rotterdam brommers en scooters verboden zijn op fietspaden, wordt deze regel dus niet altijd nageleefd, tot ergernis van de fietsers. Voor de inwoners van Rotterdam is dit een belangrijk verbeterpunt. Zij willen liever geen brommers en scooters op de fietspaden. Toezicht op en handhaving van de verkeersregels kan hierbij helpen. Inwoners van Rotterdam ervaren ook door de opkomst van de e-bike soms voor gevaarlijke situaties doordat e-fietsers met veel hogere snelheden fietsen. Bij het ontwerpen van nieuwe fietspaden of (her)inrichten van het bestaande fietsnetwerk moet nog meer rekening worden gehouden met verschillende typen gebruikers en snelheden. Samen op weg naar Rotterdam Fietsstad 2018! 17

18 3.3 Kwaliteit fietspaden Naast meer en ruimere fietspaden zien de inwoners van Rotterdam ook andere mogelijkheden tot verbetering van de kwaliteit van de fietspaden. Uit de enquêteresultaten en de verdiepende focusgroep blijkt dat het vooral gaat om tweerichtingsfietspaden, het liefst gescheiden van het overige verkeer. Dit haakt aan bij het vorige aanknopingspunt (verschillende snelheden op fietspaden). In de focusgroep is dieper ingegaan op de vormgeving van de fietsinfrastructuur. Vooral een overzichtelijke verkeerssituatie vinden Rotterdammers belangrijk als het om fietsen gaat. Nu zijn er op verschillende locaties onduidelijke kruisingen of wisselt de vormgeving van de fietspaden. De fietspaden zelf moeten schoon en egaal zijn. Soms blijft er nu te lang glaswerk of ander afval op liggen. Met een egaal fietspad wordt bedoeld dat het fietspad bijvoorbeeld geen kabelgoten, bakstenen of boomwortels heeft waar de fietser last van kan hebben. Ook grote plassen water zijn een bron van irritatie. Verbetering van het beheer en onderhoud van de fietspaden kan hier een positieve bijdrage aan leveren.

19 3.4 Fietsparkeerplaatsen De resultaten van de face-to-face enquêtes laten zien dat Rotterdammers overwegend positief zijn over fietsparkeerplaatsen bij huis (rapportcijfer = 7,4). Een fietsparkeerplaats dichtbij huis waar ze hun fiets veilig kunnen stallen is voor de inwoners het meest belangrijk. Veilig stallen kan zowel aan nietjes of achter slot en grendel. Uit de enquêtes komt naar voren dat inwoners meer fietsparkeerplaatsen willen. In de focusgroep ging het vooral om meer fietsparkeerplaatsen in het centrum. Niet alleen bij Rotterdam CS, maar ook op andere drukke locaties zoals bij winkels of Diergaarde Blijdorp zijn vraag en aanbod niet goed op elkaar afgestemd. Volgens de deelnemers zijn hiervoor niet altijd permanente extra stallingen nodig, maar zou de gemeente ook kunnen denken aan tijdelijke oplossingen om de drukte te verlichten wanneer dit nodig is. Het plaatsen van tijdelijke stallingen op piekmomenten is overigens een actiepunt uit het Fietsplan. Ik wil gewoon mijn fiets veilig en dichtbij huis kunnen parkeren. Bij dat verkeerslicht kun je behoorlijk nat regenen tijdens een goede regenbui. 3.5 Situaties bij verkeerslichten Inwoners vinden dat ze bij verkeerslichten soms lang moeten wachten. Het beter afstellen van de verkeerslichten op het fietsverkeer, verkeerslichten met wachttijdvoorspeller, kortere wachttijden, sensoren bij opstelstroken en meer verkeerslichten zijn allemaal verbeterpunten die uit de face-to-face enquêtes naar voren komen en in de verdiepende focusgroep besproken zijn. De inwoners ervaren (te) lange wachttijden en zien op dit gebied graag verbeteringen. Vooral op drukke fietsroutes door het centrum zien de inwoners fietsfiles ontstaan voor verkeerslichten. Andere richtingen worden hierdoor geblokkeerd. In de ogen van de inwoners moet hier meer aandacht aan worden besteed, mogelijk in de vorm van een kruis op de grond of andere maatregelen. Vaker groen licht is een van de actiepunten uit het Fietsplan en de afgelopen periode zijn op een aantal locaties de verkeerslichtenregelingen ook aangepast. Gezien de mening en ervaring van de inwoners is het aan te raden hier mee door te gaan om nog meer verkeerslichten fietsvriendelijk te maken. Samen op weg naar Rotterdam Fietsstad 2018! 19

20

21 B BIJLAGEN Bijlage 1: Onderzoeksopzet en verantwoording Hesseplaats Onderzoeksopzet In het onderzoek is aan inwoners van Rotterdam gevraagd hoe zij over het fietsen in hun stad denken. De inwoners zijn ondervraagd via faceto-face enquêtes. In totaal hebben 640 inwoners aan het onderzoek deelgenomen. Voor het opstellen van de vragenlijst zijn naast de inbreng van eigen kennis en expertise, twee interviews gehouden met experts op het gebied van fiets (Lucas Harms, Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid) en gedrag (Matthijs Dicke-Ogenia, Goudappel Coffeng). Ook is een focusgroep gehouden met inwoners van Rotterdam die regelmatig fietsen om te achterhalen wat Rotterdammers zelf wel en niet belangrijk vinden als het gaat om fietsen in de stad. Aan deze focusgroep hebben 10 Rotterdammers deelgenomen. De vragenlijst is opgenomen in bijlage 2. locatie dinsdag 19 april zaterdag 26 april Bergse Dorpsstraat Eudokiaplein (stadswinkel) Schiedamseweg dinsdag 17 mei 71 Eudokiaplein Vuurplaat 101 Groene Hilledijk 69 Hesseplaats 73 Keizerswaard 87 Schiedamseweg 78 Slinge 71 Vuurplaat Totaal Bergse Dorpsstraat Groene Hilledijk Keizerswaard (stadswinkel) Tabel B1.1 Aantal geïnterviewde personen per locatie 303 Slinge 101 Figuur B1.1 Enquêtelocaties Samen op weg naar Rotterdam Fietsstad 2018! 21

22 gebied aantal respondenten Rotterdam Centrum 9 Charlois 69 Delfshaven 70 Feijenoord 143 Hillegersberg-Schiebroek 77 Hoek van Holland 0 Hoogvliet 1 IJsselmonde 93 Kralingen-Crooswijk 6 Noord 88 Overschie 2 Pernis 1 Prins Alexander 83 Rozenburg 1 Totaal 640 Tabel B1.2 Aantal geïnterviewde personen per gebied (woonlocatie) De face-to-face-enquêtes zijn uitgevoerd op dinsdag 19 april, zaterdag 26 april en dinsdag 17 mei. Om een evenwichtige verdeling te krijgen van het aantal respondenten op de noordelijke en zuidelijke Maasoever en binnen en buiten de ring, zijn de enquête op acht verschillende locaties gehouden (zie figuur B1.1). De enquêteurs hebben tussen 10 en 18 uur inwoners van Rotterdam van 12 jaar en ouder staande gehouden met het verzoek mee te werken aan het onderzoek. In totaal zijn 640 inwoners uit Rotterdam ondervraagd. Tabel B1.1 laat het aantal geïnterviewde personen per locatie zien. De uitkomsten van de face-to-face enquêtes zijn verrijkt met resultaten uit een verdiepende focusgroep. Deze focusgroep is gehouden op donderdag 19 mei met 10 inwoners uit Rotterdam. In tabel B1.2 staat het aantal geïnterviewde personen per woonlocatie, waarbij onderscheid is gemaakt naar de 14 gebieden 3 in Rotterdam. De enquête is representatief naar geslacht, leeftijd en representativiteit (zie ook weging ). De steekproef per gebied is te klein om op dit niveau betrouwbare uitspraken te doen (zie ook representativiteit ). Steekproef Om een uitspraak te kunnen doen over de waardering van Rotterdammers over fietsen in de stad is het niet noodzakelijk alle inwoners van Rotterdam te ondervragen. Het is voldoende een selectie van Rotterdammers te ondervragen om vervolgens uitspraken te doen voor de totale doelgroep. Deze selectie van inwoners noemen we de steekproef en de totale doelgroep noemen we de onderzoekspopulatie. Het onderzoek is uitgevoerd onder een steekproef van inwoners van Rotterdam. Om de juiste conclusies te kunnen trekken over de waardering van fietsen in de stad is een representatieve steekproef nodig en voor de betrouwbaarheid van de resultaten zijn voldoende aantallen respondenten nodig. Indien nodig vindt achteraf een weging plaats. 22

23 Representativiteit en betrouwbaarheid Representativiteit is een breed begrip. De uitkomsten van een representatief onderzoek zijn generaliseerbaar naar de totale populatie. Dit betekent dat de uitkomsten van een representatief onderzoek generaliseerbaar zijn naar de totale populatie. Niet de omvang van de steekproef, maar de samenstelling is bepalend voor de representativiteit. De variatie in de waardering van het fietsen in Rotterdam komt vooral door verschillen in leeftijd, herkomst (etniciteit), woonlocatie en fietsgebruik. Een representatief onderzoek naar de waardering van fietsen moet dus vooral op deze kenmerken representatief zijn. Bij de selectie van inwoners is daarom zoveel mogelijk met deze kenmerken rekening gehouden. Omdat het onderzoek heeft plaatsgevonden onder inwoners die onderweg waren, zijn minder mobiele Rotterdammers (inwoners die zich niet of nauwelijks verplaatsen) in de steekproef ondervertegenwoordigd. Dit is een groot verschil met reguliere onderzoeken zoals het Onderzoek Verplaatsingen in Nederland en de Omnibus-enquête van de gemeente Rotterdam. Indicatoren zoals het aandeel fietsbezit en fietsgebruik zullen daarom verschillen. Ter illustratie van deze verschillen is in tabel B1.3 het aandeel fietsbezit van Rotterdammers weergegeven op basis van het OVIN (CBS, 2012) en de uitkomsten uit dit onderzoek. De resultaten uit dit onderzoek zijn dus representatief voor mobiele inwoners van 12 jaar en ouder. aandeel fietsbezit OViN 2012 Huidig onderzoek alle inwoners, incl zonder verplaatsing (gewogen) 70% - alle inwoners, excl zonder verplaatsing (gewogen) 75% - inwoners >11 jaar, excl zonder verplaatsing (gewogen) 77% 87% inwoners >11 jaar, excl zonder verplaatsing (ongewogen) 81% 88% Tabel B1.3 Vergelijking aandeel fietsbezit OVIN 2012 en Onderzoek waardering fietsen Rotterdam 2016 Aan het onderzoek in Rotterdam hebben in totaal 640 respondenten deelgenomen. Met dit aantal kunnen representatieve uitspraken worden gedaan met een betrouwbaarheid van 95% en nauwkeurigheid van 5%. De respons op de noordelijke Maasoever bedraagt 325 en op de zuidelijke Maasoever 317. Met deze aantallen is er 95% zekerheid dat de gemeten effecten per oever met een nauwkeurigheid van 5,5% worden gemeten. Weging Op basis van de ingevulde enquêtes doen we in dit onderzoek uitspraken over de inwoners van Rotterdam. Om dit te kunnen doen zijn de resultaten gewogen. De verdeling van het aantal inwoners in de steekproef is gelijkgesteld aan de werkelijke verdeling van de Rotterdamse bevolking naar geslacht, leeftijd en etniciteit. De gegevens over de werkelijke verdeling zijn aangeleverd door de gemeente Rotterdam. In tabel B1.4 staan de gehanteerde weegfactoren weergegeven. geslacht respons aandeel steekproef aandeel gemeente weegfactor man % 49% 0,97 vrouw % 51% 1,03 leeftijdsklasse jaar 60 9% 14% 1, jaar % 55% 1,04 >54 jaar % 30% 0,82 etniciteit autochtoon % 64% 0,81 allochtoon % 36% 1,72 Tabel B1.4 Weegfactoren steekproef Samen op weg naar Rotterdam Fietsstad 2018! 23

24 Bijlage 2: Vragenlijst Onderzoek beleving fietsen in Rotterdam SELECTIEVRAAG: WOONT U IN ROTTERDAM? (enquête alleen voor inwoners van Rotterdam) Goedemorgen/goedemiddag. In opdracht van de gemeente Rotterdam voeren wij onderzoek uit naar de beleving van fietsen in Rotterdam. Mag ik u daarover een aantal vragen stellen? Het interview duurt ongeveer 3 minuten. 1. Heeft u een gewone en/of een elektrische fiets? gewone fiets elektrische fiets beide ik heb geen fiets 2. Hoeveel dagen per week fietst u in Rotterdam? (bijna) elke dag 4 of 5 dagen 2 of 3 dagen 1 dag bijna nooit nooit met de elektrische fiets met de fiets 3. Welk rapportcijfer geeft u aan het fietsen in Rotterdam? nvt rapportcijfer fietsen Rotterdam Deze vraag alleen voor inwoners die gebruik maken van de (elektrische) fiets 4. Welk rapportcijfer geeft u aan de volgende punten als het om fietsen in Rotterdam gaat? veiligheid (in het verkeer) gedrag andere weggebruikers comfortabele fietspaden voldoende fietspaden wachttijd bij stoplichten weinig omrijden fietsparkeerplek bij mijn huis fietsenstallingen in het centrum Deze vraag alleen voor inwoners die gebruik maken van de (elektrische) fiets 5. Welke drie punten vindt u het meest belangrijk als het om fietsen in Rotterdam gaat? (1, 2, en 3 noteren in volgorde waarin ze genoemd worden) veiligheid (in het verkeer) gedrag medeweggebruikers comfortabele fietspaden voldoende fietspaden wachttijd bij stoplichten weinig omrijden parkeerplek in mijn buurt fietsenstallingen in het centrum 5. Wat kan volgens u verbeteren voor fietsers in Rotterdam? (noem maximaal 2 punten) punt 1: punt 2: 6. De gemeente wil van Rotterdam een échte fietsstad maken. Wat vindt u hiervan? een goede keuze omdat geen goede keuze omdat weet niet / geen mening 7. Het afgelopen half jaar zijn dingen veranderd als het gaat om fietsen in Rotterdam. Heeft u gehoord van de volgende veranderingen? ja verwijdering obstakels op fietspaden vaker groen licht voor fietsers nieuwe fietsenstalling bij station Blaak gratis een buggy lenen bij fietsenstallingen fietspad met lichtgevende belijning regensensor bij verkeerslichten opening BMX-fietsschool aankondiging deelfietsen Gobike 8. Hoe heeft u over deze veranderingen gehoord via de media (kranten, via internet via familie of radio, TV) bekenden 9. Kent u het platform Fietsfan010? ja nee TOELICHTING: Fietsfan010 staat op facebook, twitter, instagram en u kunt hier allerlei tips en nieuws vinden over fietsen in Rotterdam via Fietsfan010 ik ga kijken ik ga meedoen ik heb geen interesse anders: Deze vraag alleen voor inwoners die gebruik maken van de (elektrische) fiets 10. In welke mate wordt uw keuze om te gaan fietsen beïnvloed door.. sterk een beetje niet het is gezond om te fietsen fietsen is goedkoop iedereen in mijn omgeving fietst fietsen in de stad is sneller dan met de auto fietsen is goed voor het milieu fietsen geeft een gevoel van vrijheid fietsen is cool / hip anders, namelijk: 11. Heeft u verder nog vragen of opmerkingen die van belang kunnen zijn voor dit onderzoek? Mag ik u tot slot enkele achtergrondvragen stellen? 12. Wat is de (volledige) postcode van uw woonadres? 13. Wat is uw leeftijd? 14. Wilt u meewerken aan een vervolgonderzoek over fietsen in Rotterdam? Zo ja, noteer adres Hartelijk dank voor uw medewerking en nog een prettige dag verder! 15. Noteer het geslacht van de respondent: man vrouw 16. Noteer herkomst (inschatten): autochtoon allochtoon 17. Noteer de locatie, het tijdstip en de datum: locatie tijdstip datum 24

25 Samen op weg naar Rotterdam Fietsstad 2018! 25

26 Vestiging Deventer Snipperlingsdijk BJ Deventer T +31 (0570) F +31 (0570) Postbus AD Deventer goudappel@goudappel.nl