INHOUDSTABEL (ctrl + klikken op onderstaande items voor directe koppeling naar de bijhorende tekst)

Transcriptie

1 INHOUDSTABEL (ctrl + klikken p nderstaande items vr directe kppeling naar de bijhrende tekst) 1 Algemeen 2 Infrmatie vr patiënten en gebruikers 2.1. vestiging 2.2. artsen 2.3 bereikbaarheid, beschikbaarheid en telefnnummers 2.4 nderzeken verricht dr de dienst pathlgische anatmie 2.5 drlptijden (Turn arund times; TAT) 2.6 nderzeken die wrden uitbesteed aan andere labratria 2.7 lijst van factren met een negatieve impact p het histlgisch en cytlgisch nderzek 2.8 bescherming van de privacy van de patient 2.9 prcedure ivm klachten en nn-cnfrmiteiten 3 het aanvraagfrmulier 3.1 algemeen 3.2 crrect invullen van het aanvraagfrmulier 3.3 aanvragen van bijkmende testen p een eerder ingestuurd staal 4 richtlijnen in verband met staalafname en verdere behandeling 4.1 algemeen 4.2 richtlijnen in verband met afname en transprt van stalen A. algemeen: afname materiaal en recipiënten B. richtlijnen in verband met fixatieduur bipten algemeen specifieke richtlijnen vr speciale types bipten Vriescupes Brst: tumrectmie/mastectmie: chrnmeterprcedure Btbr/beenmergcagulum Cytgenetisch nderzek Huidbipten vr immuunflurescentie Lymfm/sarcm/hematlgische maligniteit algemeen ziekenhuis sint-lucas vzw sint-lucaslaan 29, 8310 brugge > T > F > inf@stlucas.be > IBAN BE / BIC KREDBEBB > Identificatienr. 7/10140/94 Het ziekenhuis is lid van het Vlaams Ziekenhuisnetwerk K.U.Leuven en is aangeslten bij de vzw Zrgnet Vlaanderen van Caritas Cathlica-Vlaanderen

2 Infectieuze pathlgie Nierpunctiebipsie Spier/zenuwbipten Electrnenmicrscpie (EM) niet-gynaeclgische cytlgie algemeen specifieke richtlijnen vr verschillende types cytlgie FNA brstpathlgie en lymfeklierpathlgie Brnchusaspiraat/lavage Brnchusbrushing Gewrichtsvcht Lumbaal vcht Pleuravcht/ascites Sputum Schildklierpuncties Urine Ech-endscpisch geleide puncties cervic-vaginale cytlgie (Baarmederhals screening) autpsies adviesverlening en klachten 5.staalverzameling en transprt 5.1 algemeen 5.2 interne phaling van stalen 5.3 externe phaling van stalen 6 staalntvangst 7. Verslagen 7.1 Identificatie en inhud rapprt 7.2 behandeling van bijzndere verzeken en pmerkingen via aanvraagfrmulier 7.3 wijze van rapprtage en autrisatie * resultaten viewer * uitdrukken van partiële en vlledige rapprten * validatie dr pathlg-anatm * telefnisch drgeven van resultaten * rapprtage van resultaten na uitbesteding van aanvullende testen * crrectie van en aanvullingen p het rapprt * timing: wanneer kan een resultaat verwacht wrden? / 35

3 1 Algemeen De kwaliteitsdelstellingen van het Labratrium vr Pathlgische Anatmie en Cytlgie AZ Sint- Lucas Brugge zijn algemeen als vlgt mschreven: - tijdig crrecte labratriumresultaten verstrekken, expertise verlenen, adviezen en cnsulten frmuleren en z helpen bij de diagnse en behandeling; - een klinisch relevant en ksteneffectief gebruik van diagnstische mgelijkheden bevrderen; - een actieve bijdrage leveren in patiënt-gebnden en tegepast wetenschappelijk nderzek. Om deze delstellingen te realiseren werd dr het labratrium een kwaliteitssysteem ingeverd dat vldet aan de geregistreerde Belgische nrm vr medische labratria, ISO 15189:2012 en het erkenningsbesluit vr labratria pathlgische anatmie De invled van de preanalytische fase (alle gebeurtenissen die zich afspelen vr de uitvering van de histlgische f cytlgische analyse, zals afname, bewaring en transprt van patiënten stalen p de kwaliteit van het labratriumnderzek is zeer grt. De kwaliteit van stalen is nderhevig aan fysische factren zals temperatuur, uitdrging en druk f tractie uitgeefend p het weefsel. Een slechte kwaliteit van stalen kan de pathlgisch-anatmische berdeling bemeilijken f zelfs nmgelijk maken. Het is bijgevlg van cruciaal belang dat stalen p een crrecte manier wrden afgenmen, bewaard en getransprteerd. Deze prcedure bevat infrmatie vr vrschrijvende huisartsen en geneesheerspecialisten die gebruik maken van de diensten van het labratrium. Het del van de prcedure is de aanvrager en k de labmedewerker (secretariaatsmedewerkers en medische labratrium technlgen, MLT) te helpen bij het crrect aanvragen van pathlgienderzek, dr richtlijnen te geven ver het invullen van het aanvraagfrmulier en ver de bewaar- en transprtcndities van stalen die vr nderzek aangebden wrden, teneinde de pre-analytische fase z ged mgelijk te beheersen. Het labratrium pathlgische anatmie gaat ervan uit dat de aanvragende arts zijn/haar patiënt crrect infrmeert (infrmed cnsent). Hierbij wrdt gedacht aan uitleg mtrent de ndzaak tt anatm-pathlgisch nderzek, bespreking van resultaten en uitleg mtrent eventuele genetische implicaties / 35

4 2.Infrmatie vr patiënten en gebruikers. 2.1 Vestiging Dienst Pathlgische Anatmie AZ St. Lucas St. Lucaslaan Assebrek - Brugge internet : De Dienst Pathlgische Anatmie is te bereiken p het eerste verdiep, blk D, rute D172 Secretariaat : telefn: 050/ fax. 050/ mail: sec.lab@stlucas.be internet : Artsen Dr. I. Dalle : Labratrium directeur/diensthfd telefn: 050/ mail: ignace.dalle@stlucas.be Dr. M.A. Van Caillie : Pathlg-anatm telefn:050/ mail : Marie-Astrid.VanCaillie@stlucas.be 2.3 Bereikbaarheid, beschikbaarheid en telefnnummers De receptie van het labratrium is dagelijks 24 uur p 24 pen. Tenminste 1 van de artsen is aanwezig p weekdagen tussen 8.30 uur en uur. Daarbuiten kan vr dringende zaken zals vriescupes en autpsies, steeds een pathlg-anatm wrden bereikt via de receptie van het lab f de ziekenhuisreceptie 050/ f buiten de peningsuren van de ziekenhuisreceptie via de spedgevallendienst (050/ ). Dr. I. Dalle (dect) 050/ , ignace.dalle@stlucas.be Dr. M.A. Van Caillie (dect) 050/ , Marie-Astrid.VanCaillie@stlucas.be Labratrium teamleider (dect) Kwaliteitscördinatr (dect) 050/ , dnald.vanhecke@stlucas.be 050/ , dnald.vanhecke@stlucas.be / 35

5 Labratrium (Medisch labratrium technlgen): 050/ Secretariaat : telefn: 050/ fax.: 050/ mail: sec.lab@stlucas.be Ziekenhuis receptie algemeen: telefn: 050/ mail: inf@stlucas.be internet : Onderzeken verricht dr de dienst Pathlgische Anatmie De dienst Pathlgische Anatmie verricht vlgende nderzeken vr huisartsen en geneesheerspecialisten, deze wrden verricht vlgens de RIZIV nmenclatuur. Deze nmenclatuur van de geneeskundige verstrekkingen is een gecdeerde lijst met de geneeskundige prestaties die (geheel f gedeeltelijk) verged wrden dr de verzekering vr geneeskundige verzrging: Het labratrium bepaalt de methde en de apparatuur waarmee het nderzek wrdt uitgeverd, vlgens de allernieuwste prcedures en gangbare standaarden. Histlgische nderzeken: Histpathlgisch nderzek p paraffinecupes (frml gefixeerd materiaal) Histpathlgisch nderzek p vriescupes (vers ntvangen weefsel) Histchemisch nderzek Immuunhistchemisch nderzek p paraffine- en p vriescupes Farmacdiagnstische testen p paraffine cupes (ER,PR, Her-2, C-kit) Immuunflurescentie nderzek In situ hybridisatie: EBV (Ebstein Barr Virus) p paraffinecupe Cytlgische nderzeken: Cytpathlgisch nderzek van punctievchten, brushings en fijne naald aspiratie cytlgie (FNAC) Immuuncytchemisch nderzek Diagnstische cytlgie en screeningscytlgie van cervic-vaginale afnames, d.m.v. dunne laag techniek / 35

6 Mleculaire nderzeken: (vermedelijk in de lp van 2015, p vrwaarde van behalen van een Belac-accreditatie) HPV bepaling p vrwaarde behalen Belac-accreditatie (delstelling 2015) Silver in situ hybridisatie (SISH) vr Her-2 p vrwaarde behalen Belacaccreditatie (delstelling 2015) Onderzeken in nderaanneming : Cytgenetisch nderzek EGFR-mutatie analyse en ALK bepaling Electrnen micrscpisch nderzek (EM) Flw-cytmetrie K-RAS, NRAS BRAF mutatie analyse NGS (next genme sequencing) Micrsatelliet instabiliteit (PCR) bepaling bij clntumren PCR en NGS (next genme sequencing) vr hematlgische aandeningen HPV bepaling, vrlpig, tt aan behalen Belac-accreditatie HER-2, in situ hybridisatie, vrlpig, tt aan behalen Belac-accreditatie Klinische autpsies : Fetus Kind Vlwassene Advies aan andere lab s ( secnd pinin ) Vr adviesvraag is het belangrijk te beschikken ver alle patiëntgegevens en deze van de aanvragende arts. Tevens dient het aantal pgestuurde blkken en cupes vermeld te wrden. Graag k het (vrlpig) pathlgisch anatmisch verslag meesturen met inbegrip van de blkkensleutel. Om beschadiging te vermijden, meten blkken en cupes verpakt wrden in gewatteerde envelppen. Graag k een duidelijke nummering van blkken en cupes die k terug te vinden is in het vrlpige PA-verslag f p het aanvraagfrmulier met verwijzing naar de anatmische lkalisatie. Er wrdt dr ns gestreefd naar een antwrd p uw vraag binnen 5 werkdagen / 35

7 2.5 Drlptijden (Turn arund time; TAT) De drlptijd is de tijd ndig tussen de start van het nderzek en de beschikbaarheid van het gevalideerd rapprt (in werkdagen (d), weken (w) f maanden (m)) Stalen vr histlgisch nderzek die ntvangen zijn vr u p de dienst pathlgische anatmie en die vldende gefixeerd zijn (en geen ntkalking e.d. beheven), wrden de dag zelf technisch verwerkt. Vr cytlgisch nderzek meten de stalen in het lab aanwezig zijn vr uur m de vlgende dag een resultaat te hebben. De eerstvlgende werkdag na ntvangst is drgaans een eerste resultaat gekend van de kleine bipten. In smmige gevallen zijn bijkmende (histchemische f immunhistchemische) kleuringen ndig. Dit vereist ng minstens één extra dag. Van cytlgische stalen afkmstig van de baarmederhals wrdt drgaans dezelfde f de daarpvlgende dag gestart met de verwerking. Deze stalen wrden vrgescreend dr een cmputer-gestuurd systeem (Imager ). Hiervr is een samenwerking met een 10-tal andere lab s in Vlaanderen pgestart. Het testel staat pgesteld in het lab pathlgie van het Jan Yperman ziekenhuis te Ieper. Er is een pendel die dagelijks stalen ver en weer brengt tussen de deelnemende lab s. Dr het transprt en de verwerking lpt de TAT p tt 9 dagen. In individuele gevallen kan de TAT langer plpen, wanneer bijvrbeeld een intern f extern cnsult wrdt aangevraagd, f wanneer verder grndige literatuurstudie vereist is. De drlptijden zijn niet geldig in geval van vermacht (bvb testelschade na brand). Het lab heeft SLA s afgeslten met andere lab s m in dergelijk geval de dienstverlening z ptimaal mgelijk te huden, maar mgelijk kunnen de drlptijden in dergelijk geval wat langer zijn. Aard nderzek Antwrd tijd (TAT) Frequentie van uitveren uitgedrukt in werkdagen Bipsie, kleinere stukken 1-3d Dagelijks Bipsie, grtere resectiestukken 2-4d Dagelijks Bipsie, TME 4-6d Dagelijks Cytlgie 1-3d Dagelijks Cytlgie cervic-vaginale 7-10d Dagelijks screening Immuunhistchemie Tijd vr bipsie + 1d Dagelijks (incl. farmacdiagnstische testen) Immuunflurescentie Tijd vr bipsie + 1d Dagelijks HPV bepaling *indien extern uitbesteed: dagelijks 10-14d *indien in-huse (p vrwaarde van behalen van BELAC-accreditatie: 5d) HPV typering (wrdt uitbesteed) 14d 2 per w (extern) EBER (CMV) Tijd vr bipsie +1d Dagelijks In situ hybridisatie (ISH) vr Her2 *indien extern uitbesteed: 10-14d *indien in-huse (p vrwaarde van behalen *indien extern uitbesteed:1x per week *indien in-huse (p vrwaarde van behalen van / 35

8 van BELAC-accreditatie: BELAC-accreditatie): dagelijks 5d) Autpsie 2-4w Op vraag Vr nderzeken die uitbesteed wrden, wrdt verwezen naar paragraaf 2.6. Bij significante wijziging van nderzeken die dr het labratrium wrden uitgeverd, zal de labgids wrden aangepast maar zullen k de betrkken aanvragers wrden geïnfrmeerd. De labratrium directeur bepaalt de mdaliteiten van deze infrmatie. 2.6 Onderzeken die wrden uitbesteed aan andere labratria Vlgende testen gebeuren niet in het lab zelf maar wrden uitbesteed. Het lab beslist zelf aan wie ze het nderzek uitbesteedt. Indien gewenst kan een clinicus hierver wel verleg plegen met het diensthfd Pathlgische Anatmie. Het labratrium beschikt ver een standaardprcedure vr dit nderzek in nderaanneming. Bij uitbestede nderzeken, wrdt het resultaat van de uitbestede dienst in een aanvullend prtcl vergenmen. Vr uitbestede diensten gelden de drlptijden van de betreffende diensten. De hiernder vermeldde drlptijden zijn enkel richting gevend / 35

9 Cnsult UZ Leuven Dienst Pathlgische Anatmie UZ Leuven Campus St Rafael 3-4 w Minderbrederstraat Leuven Cnsult UZ Gent Cntactpersn: Prf. Dr. R. Scit Dienst Pathlgische Anatmie UZ Gent De Pintelaan w Elektrnen micrscpisch nderzek 9000 Gent Cntactpersn: Prf. Dr. J. Van Drpe Dienst Pathlgische Anatmie UZ Brussel 3-4 m Laarbeeklaan Jette mutatie analyse -EGFR, KRAS, NRAS, BRAF (NGS) -ALK (immuunhistchemie en FISH) Mleculaire testen (FISH, PCR, ) Cntact persn: Dr. C. Geers Dienst Pathlgische Anatmie AZ Delta Reselare Campus Westlaan Westlaan Reselare Cntact persn: Dr. DeDeurwaerdere Dienst Pathlgische Anatmie AZ Delta Campus Westlaan Westlaan w 2-3 w Karytypering (UZ Leuven, centrum menselijke erfelijkheid) 8800 Reselare Cntact persn: Dr DeDeurwaerdere UZ Gasthuisberg Herestraat m 3000 Leuven / 35

10 Cntactpersnen: Prf. P. Van den berghe Prf. I. Wldarska Flw cytmetrie en NGS hematlgie (AZ Sint-Jan Brugge) Prf. M. Debiec-Rychter Marijke Spaepen Dienst Labratriumgeneeskunde AZ ST JAN AV Afdeling Hematlgie Ruddershve w 8000 Brugge Cntactpersnen: Micrsatellietbepaling in kader van HNPCC (UZ Leuven, Centrum menselijke erfelijkheid) Dr. J. Billiet Dr. B. Cauwelier UZ Gasthuisberg CME Herestraat Leuven 6m Kper bepaling lever bipten Cntact persn: Prf. Dr. G. Matthys en Marijke Spaepen Clin Universitaires de St Luc Avenue Hippcrate w 1200 Bruxelles Labratire Cliniques Cntact persn: Prf Haufrid Spier en zenuwbipten (UZ Gent) UZ Gent Dienst Pathlgische Anatmie 6-8w De Pintelaan 185 Blk A 5 e verdiep 9000 Gent Cntactpersn: Prf J. De Bleecker HPV bepaling Jan Ypermanziekenhuis Labratrium Pathlgishe Anatmie 10-14d / 35

11 Briekestraat Ieper Her-2 SISH Cntact persn: Dr. K. Ckelaere AZ Sint-Jan Brugge Dienst Pathlgische Anatmie 10-14d Ruddershve Brugge Cntactpersn: Dr. I. Van den Berghe 2.7 Lijst van factren met een negatieve impact p het histlgisch en cytlgisch nderzek Verse stalen die drijven in een recipiënt met fysilgisch serum, in plaats van gewikkeld te zijn in een cmpres dat in fysilgisch serum is gedrenkt. Deze stalen wrden beschadigd, hetgeen de histlgische interpretatie kan bemeilijken. Stalen die ngefixeerd p kamertemperatuur wrden bewaard: dit geeft autlyse, hetgeen de histlgische interpretatie kan bemeilijken. Tumrectmies van brsttumren f mastectmie specimens die niet vlgens de chrnmeterprcedure naar het lab wrden gebracht maar in het O.K. ter plaatse wrden gefixeerd. Deze meten dan in het O.K. vlgens de regels der kunst reeds wrden ingesneden (gelamelleerd) m een gede fixatie van het weefsel te bekmen. Dit verrzaakt anders autlyse, hetgeen de histlgische interpretatie kan bemeilijken en zeker nefast kan zijn vr de verdere bepaling van de Her2/Neu status. Stalen vr cytlgisch nderzek die in frml wrden gefixeerd: geen verdere HPV bepaling mgelijk p gevalideerde wijze. Stalen vr histlgisch nderzek die in cytlgisch fixatief werden gefixeerd. Dit geeft lichte artefacten die het histlgisch nderzek bemeilijken / 35

12 2.8 Bewaking van de privacy van de patiënten Berepsgeheim Medewerkers verbnden via een arbeidsvereenkmst met het ziekenhuis Elk persneelslid van het ziekenhuis is er te gehuden bij te dragen tt de bescherming van de persnlijke levenssfeer. Het arbeidsreglement, waarvan elk persneelslid een exemplaar heeft ntvangen, vermeldt de verplichtingen van het persneel ten aanzien van het berepsgeheim. Het arbeidsreglement is beschikbaar via de prtaalsite (algemene infrmatie ziekenhuis > bladeren p nderwerpen > arbeidsreglement). Cnfrm het KB van 16/12/1994 in tepassing van de wet van 8/12/1992 tt bescherming van de persnlijke levenssfeer, is elk persneelslid gebnden tt geheimhuding en respect vr de bescherming van de persnlijke levenssfeer via het arbeidsreglement. Elk persneelslid is erte gebnden m het berepsgeheim met de grtste discretie te bewaren en dit met betrekking tt alle infrmatie die wrdt verzameld bij de raadplegingen, het nderzek f het verblijf van patiënten ngeacht f het al dan niet m strikt medische gegevens gaat (bv. de financiële testand van de patiënt f zijn familie). Elke ziekenhuisarts heeft vr zijn indiensttreding in het ziekenhuis de individuele regeling met het ziekenhuis ndertekend. Een ndertekend exemplaar kan steeds bij de arts zelf pgevraagd wrden. Externe persneelsleden Het persneel van de bedrijven die instaan vr het LIS hebben tegang tt patiëntengegevens pgeslagen in de data base. Zij zijn gebnden tt geheimhuding krachtens cntractueel vereengekmen bepalingen. Met de leveranciers van apparatuur waarvan inzage kan verkregen wrden in patiëntengegevens hetzij tijdens een interventie ter plaatse, hetzij via tegang p afstand wrdt er in de tekmst p tegezien dat er een cnfidentialiteitsverklaring mee pgenmen wrdt in het cntract ndertekend. Dit is terug te vinden in de respectievelijke cntracten (service level agreements, SLA s) met de firma s. Tegang tt labratriumgegevens Alle persneelsleden van het labratrium hebben tegang tt het LIS (labratrium infrmatica systeem) via een persnlijke cde (paswrd) vr inbrengen en pvragen van labratriumresultaten. Verder is er mgelijkheid tt tegang tt het HIS (hspitaal infrmatica systeem), eveneens via een persnlijke tegangscde. Hier is het naspeurbaar wie p welk tijdstip heeft ingelgd en welke patientenresultaten er werden pgevraagd. Bij een telefnische vraag naar labratriumresultaten wrdt de vlgende huding aangenmen: de vraag wrdt genteerd, inclusief het telefnnummer van de aanvragende arts. Deze gegevens wrden aan de pathlg drgegeven die fwel de arts meteen aan de lijn krijgt fwel de arts daarna zelf cntacteert m het resultaat dr te geven. Als de pathlg anatm uit de cntext meent met zekerheid te kunnen afleiden dat het inderdaad de betreffende arts is, kan hij het resultaat drgeven. Indien er twijfel is, zal de pathlg de arts zelf terugbellen (verificatie telefnnummer) m het resultaat dr te geven. Indien de aanvraag in het lab tekmt p het mment dat de pathlgen-anatm niet meer in het ziekenhuis zijn, zal de medewerker van de receptie van het labratrium de vraag drbellen naar de pathlg die van permanentie is. Dan wrdt aan deze / 35

13 medewerker gevraagd wel het betreffende verslag p te zeken m mee te delen aan de pathlg die permanentie heeft f kan de pathlg via citrix verbinding het resultaat pzeken en daarna aan de aavragende arts drgeven. Elke patiënt heeft in het kader van de wet p de patiëntenrechten tegang tt gegevens uit zijn/haar medisch dssier. Een aanvraag vr een afschrift van labratriumresultaten dient gericht te wrden aan de labratriumdirecteur f zijn plaatsvervanger. Wel dient de aanvrager zich eenduidig te kunnen identificeren. Resultaten van de partner kunnen enkel meegegeven wrden indien de aanvrager beschikt ver schriftelijke testemming. Een uder die de resultaten van zijn/haar kinderen pvraagt, krijgt deze mee. Er wrden geen prtcls naar huis pgestuurd. Er wrden telefnisch bij vrkeur geen resultaten gerapprteerd, aangezien men de crrecte identificatie van de aanvragende persn niet kan garanderen. Wanneer een huisarts belt vr een resultaat van zijn patiënt dan wrden de resultaten bij de geringste twijfel mtrent de identiteit van deze huisarts, bij vrkeur via Medibridge drg d f gefax f wrdt de huisarts terug pgebeld dr een medewerker van het labratrium. Registratie van administratieve persnsgegevens van de patient Alleen persneel verbnden aan het ziekenhuis kan tegang hebben ttde persnsregistratie van patiënten dr middel van een persnlijke cde (paswrd). Veranderingen en tevegingen aan de persnsregistratie wrden uitsluitend aangebracht dr het persneel van de dienst nthaal en pname. Enkel de vlgende persnsgebnden gegevens wrden in het LIS geregistreerd en verwerkt: - Administratieve gegevens die wrden beschikbaar gesteld dr de ziekenhuisadministratie (dienst nthaal en pname) f dr de verzekeringsinstelling via de SIS kaart vr identificatie, rapprtering en facturatie. - Infrmatie verstrekt dr de vrschrijvende arts m te vlden aan diagnseregels, vr interpretatie en validatie dr de pathlg anatm en vr eventueel advies an de behandelende arts. - Gegevens verkregen uit de uitgeverde labratriumanalyses vr de aanvragende arts. In het LIS wrden de pgeslagen gegevens bewaard rekening hudende met de wettelijke bewaringstermijnen / 35

14 2.9 klachten en nn-cnfrmiteiten Er vindt een registratie plaats van de vlgende types klachten, afwijkingen en verbeterpunten: 1. Externe klachten Externe klachten zijn klachten die wrden gefrmuleerd dr gebruikers van het labratrium betreffende de werking van het labratrium. Klachten dienen gericht te wrden aan de labratrium directeur f diens vervanger. Dit kan p alle mgelijke wijzen gebeuren (mndeling, telefnisch, mail, etc). De labdirecteur is verantwrdelijk vr registratie van de klacht, afhandeling en bespreking in de management review. Elke klacht wrdt dr de pathlgen anatm en/f kwaliteitscördinatr eveneens berdeeld p de ndzaak tt melden aan de cel kwaliteitszrg van het ziekenhuis via de site Melding incidenten p de prtaalsite (datix registratie), cfr hiernder: incidentmeldingen 2. Interne klachten Interne klachten zijn klachten die wrden gefrmuleerd dr medewerkers van het labratrium ten pzichte van eigen medewerkers en verder k gebruikers, ziekenhuisdiensten f leveranciers en die de kwaliteit f patiëntveiligheid kunnen in het gedrang brengen. 3. Nn-cnfrmiteiten Nn-cnfrmiteiten zijn vastgestelde afwijkingen van de in het kwaliteitssysteem vastgelegde prcedures f vaststellingen dat de bestaande prcedures lacunes vertnen f ntereikend zijn znder dat ze hebben geleid tt externe klachten. Zij kunnen dr elke medewerker van het labratrium wrden geregistreerd. Aanvragen kunnen k dr het labratrium geweigerd wrden indien ze nvldende f njuiste gegevens bevatten m een resultaat te bekmen dat vldet aan de geldende kwaliteitscriteria. Het labratrium brengt in dit geval de aanvrager nmiddellijk p de hgte m verder verleg te plegen. Bij futieve identificatie van een patiëntenstaal zal een medewerker van het labratrium aan de aanvrager vragen m het mnster f het deelmnster ndubbelzinnig ter plekke, in het labratrium te identificeren. De aanvrager kan eventueel p eigen verantwrdelijkheid verplegend persneel f medewerkers van de betreffende dienst aanstellen m deze identificatie uit te veren. Onvlledig ingevulde aanvraagfrmulieren wrden geregistreerd als nn-cnfrmiteiten in het labratrium infrmatica systeem (LIS). Relevante nn-cnfrmiteiten (hetgeen wrdt bepaald dr het labratrium na uitvering van een nn-cnfrmiteiten risic-analyse) wrden in het uiteindelijke rapprt vermeld. Bij nduidelijkheden ivm de aanvraag zal een medewerker van het labratrium f een pathlg-anatm cntact pnemen met de aanvragende arts vr verder verleg en verduidelijking / 35

15 4. Incidenten wrden gemeld p de prtaalsite van het AZ Sint Lucas (Datix registratie). De vlgende definities wrden gebruikt m hierte een bjectief rdeel p te stellen. Zrg gerelateerde schade: schade die het rechtstreekse f nrechtstreekse gevlg is van de zrgverlening eerder dan van de rzakelijke aandening(en). Patiëntveiligheid = afwezigheid vr de patiënt van ndelze en / f vermijdbare schade f letsels ten gevlge van de zrgverlening. Incident = een nverwacht vrval tijdens en / f ten gevlge van de zrgverlening aan de patiënt dat leidt f had kunnen leiden tt ndelze en / f vermijdbare schade. Bijna - incident: een nverwacht vrval tijdens en / f ten gevlge van de zrgverlening aan de patiënt dat had kunnen leiden tt ndelze en / f vermijdbare schade en bij teval vrkmen werd / 35

16 3. Aanvraagfrmulieren 3.1 Algemeen Het labratrium beschikt ver 1 enkel type aanvraagfrmulieren (rect/vers). Hierp is ruimte vrzien vr aanvragen vr histlgisch nderzek, cytlgisch nderzek, farmacdiagnstische testen, autpsie en nderzek in het kader van cervic-vaginale screening. 3.2 Crrect invullen van het aanvraagfrmulier Een aanvraag vr nderzek dient schriftelijk te gebeuren. Een mndelinge aanvraag vr pathlgienderzek kan niet aanvaard wrden, hgstens als verwittiging ter kennis genmen wrden. Bij elke mndelinge aanvraag wrdt gevraagd m een schriftelijk aanvraagfrmulier in te vullen en samen met het staal te bezrgen. Het staal zelf (recipiënt) dient k crrect geïdentificeerd te wrden met de gegevens van de patiënt. Bij gekend besmettingsgevaar met een hg risic infectieus agens (T.B.C., H.I.V., Hepatitis C virus, ) vragen we dit duidelijk te vermelden nder klinische gegevens p het begeleidende aanvraagfrmulier en k het recipiënt te markeren p éénduidige wijze. Bij bestralingsgevaar (vb sentinelklier prcedure) met dit eveneens aangegeven zijn p het aanvraagfrmulier en met het recipiënt gemarkeerd zijn met een stralingsgevaar sticker. Een crrect ingevuld en ndertekend aanvraagfrmulier bevat verder vlgende gegevens: - naam, vrnaam, gebrtedatum, geslacht, adres, mutualiteitsgegevens, INSZ nummer van de patiënt (bij vrkeur pnamesticker kleven f eventueel klever van de mutualiteit) - naam, vrnaam, adres, RIZIV identificatienummer aanvragende arts (dus bij vrkeur stempel) - handtekening van de aanvragende arts - aard van het nderzek (bipsie, cytlgie, )en van de aard van het staalen plaats van staalafname (aan te kruisen in rubrieken die per aanvragen discipline zijn ingedeeld) - relevante klinische infrmatie. Indien vriescupe gewenst, met bij de klinische infrmatie VRIESCOUPE als verzek genteerd wrden en het telefnnummer waar het resultaat kan drgebeld wrden. - Datum van vrschrift en datum van afname indien deze verschillend is van datum vrschrift. (de datum van afname kan k afgelezen wrden p de stickers die bij aanmelden in het ziekenhuis aan de patiënt wrden meegegeven, aangezien deze slechts geldig zijn vr de afgedrukte datum) Eventueel k het tijdstip van de start van de fixatie (vnl. van belang bij puncties van brstletsels, in kader van het testen van de eventuele geveligheid vr Herceptine behandeling) aangeven bij de klinische inlichtingen - de datum van staalntvangst wrdt autmatisch gegenereerd in het labratrium infrmatica systeem. Hierbij wrdt een sticker afgedrukt met de unieke 2-D barcde waarp k de datum van / 35

17 staalntvangst is vermeld. Deze wrdt bij receptie van het staal p alle recipiënten en p het aanvraagfrmulier gekleefd. - kpij te versturen naar, hierbij meten de identificatie gegevens van de artsen die een kpij wensen te ntvangen, duidelijk en leesbaar vermeld wrden. - Er kan k telefnisch cntact pgenmen wrden met een pathlg-anatm i.v.m. de dringendheid f i.v.m. een andere vraag. - Bij het invullen van een aanvraag vr een baarmederhals nderzek kan het, zals hierbven vermeld, ndzakelijk zijn aan te geven f de patiënt p de hgte werd gesteld van het feit dat het nderzek dr de mutualiteit niet zal terugbetaald wrden ten gevlge van de bepalingen ivm de terugbetaling dr de mutualiteit m de 3 jaar van dit nderzek in het kader van screening. Dit kan aangeduid wrden p het aanvraagfrmulier p de daarte vrziene plaats. Het is de verantwrdelijkheid van de aanvragende arts m de patiënt mtrent de mdaliteiten van terugbetaling te infrmeren. Aanvragen kunnen k dr het labratrium geweigerd wrden indien ze nvldende f njuiste gegevens bevatten m een resultaat te bekmen dat vldet aan de geldende kwaliteitscriteria. Het labratrium brengt in dit geval de aanvrager nmiddellijk p de hgte m verder verleg te plegen. Bij futieve identificatie van een patiëntenstaal zal een medewerker van het labratrium aan de aanvrager vragen m het mnster f het deelmnster ndubbelzinnig ter plekke, in het labratrium te identificeren. De aanvrager kan eventueel p eigen verantwrdelijkheid verplegend persneel f medewerkers van de betreffende dienst aanstellen m deze identificatie uit te veren. Onvlledig ingevulde aanvraagfrmulieren wrden geregistreerd als nn-cnfrmiteiten in het labratrium infrmatica systeem (LIS). Relevante nn-cnfrmiteiten (hetgeen wrdt bepaald dr de pathlg-anatm) wrden in het uiteindelijke rapprt vermeld. Bij nduidelijkheden ivm de aanvraag zal een medewerker van het labratrium f een pathlg-anatm cntact pnemen met de aanvragende arts vr verder verleg en verduidelijking. 3.3 Aanvraag vr bijkmende nderzeken p eerder ingestuurd staal: Bijkmende nderzeken, bvb farmacdiagnstische kleuringen (EGFR, HER2, ER,PR, C-kit), FISH testen, cnsulten, dienen steeds aangevraagd te wrden p het aanvraagfrmulier f via elektrnische weg. Vr ft s van macrscpisch f micrscpisch nderzek kan dit zwel schriftelijk als telefnisch gevraagd wrden. Deze aanvragen kunnen eventueel achteraf ng bijkmend wrden aangevraagd via een bijkmend aanvraagfrmulier f via mail. Deze bijkmende testen kunnen niet enkel telefnisch aangevraagd wrden. Let p: vr ISH (in situ hybridisatie) nderzeken en K-RAS bepaling: ndzaak van fixatie met gebufferde frml. Op cytlgische stalen kan een bij-aanvraag gebeuren tt enkele weken na de staalafname. Vr bipsies wrden de weefselblkken 30 jaar bewaard en is dus in de meeste gevallen (indien de bijkmende test kan uitgeverd wrden p frmlgefixeerd, paraffine ingebed weefsel) ng tt 30 jaar na staalafname een bij-aanvraag mgelijk / 35

18 4. Richtlijnen i.v.m. staalafname en verdere behandeling. 4.1 Algemeen In deze prcedure wrdt beschreven he de pre-analytische fase crrect verlpt. De link met deze labgids is k vermeld p de vrzijde van het aanvraagfrmulier. Indien m 1 f andere reden een afwijking aan deze prcedure met wrden vrzien, zal hiervr een aparte prcedure wrden gemaakt, die zal wrden gecmmuniceerd met de aanvragende arts en met de betrkken medewerkers van het labratrium. Opm.: alle prcedures die wrden uitgeverd p patiëntweefsel, meten gedekt wrden dr het infrmed cnsent van de patiënt. Patiënten hebben k het recht te weigeren een bepaald nderzek te ndergaan. Bij ntvangst van een patiëntenstaal in het labratrium vr pathlgische anatmie, wrdt dr het labratrium verndersteld dat dergelijk infrmed cnsent, mndeling f geschreven, werd gegeven aan de aanvragende arts van dit nderzek. In ndsituaties, waarbij er geen infrmed cnsent mgelijk is, wrdt het nderzek k uitgeverd indien er kan van uitgegaan wrden dat het nderzek in het belang is van de patiënt. 4.2 Richtlijnen vr behandeling en transprt van stalen A. Algemeen Vrgevulde frmlptjes, aanvraagfrmulieren, lege recipiënten, gebufferde frml en andere fixatieven enz wrden ter beschikking gesteld dr het labratrium p eenvudige vraag (telefnisch verzek dienst aankp en vrraadbeheer). Op de recipiënten met frml (en andere fixatieven) is een vervaldatum vermeld. Gebruik geen vervallen fixatief! Naast een crrect ingevuld aanvraagfrmulier (cfr supra) meten k alle recipiënten met de stalen crrect van een identificatie vrzien zijn (naam, gebrtedatum; bij vrkeur met etiketten zals afgedrukt wrden bij aanmelding van de patiënt in het ziekenhuis (dienst Tpn). Indien er meerdere recipiënten zijn, meten deze van een deelnummering wrden vrzien. B. Afname materiaal en recipiënten Het labratrium stelt afnamemateriaal en recipiënten ter beschikking van de aanvrager vr pathlgisch anatmisch nderzek. Deze kunnen dagelijks aangevraagd wrden via de dienst aankp en vrraadbeheer / 35

19 C. Richtlijnen i.v.m. fixatieduur van het staal Smmige stalen dienen vers naar het lab gebracht te wrden, hiervr verwijzen we naar het hfdstuk specifieke richtlijnen vr speciale types bipten. Alle andere stalen dienen gefixeerd te wrden. Het is belangrijk van zdra het weefsel, het vcht f de cellen afgenmen werden deze z spedig mgelijk te fixeren. Dit m de berdeling van het staal te ptimaliseren en aanvullende nderzeken mgelijk te maken. Zeker bij brsttumren/mastectmie is de crrecte fixatieduur van belang, in het kader van crrecte HER2 Testing. (Belgian Guidelines n HER2 FISH testing, Clpaert et al) Gelieve vr brsttumren dus het STARTUUR VAN FIXATIE te vermelden. Vr heelkundige resecties wrdt de chrnmeterprcedure gebruikt, hiervr verwijzen we naar het hfdstuk richtlijnen vr behandeling en transprt van mnsters Een ptimale fixatieduur is tussen de 6 en 48 u. vr resectiespecimens, minimum 6 u vr punctiecilinders. Fixatief: 10% neutraal gebufferde frml (= de klassieke frml die dr het labratrium ter beschikking wrdt gesteld; pm. 10% gebufferde frml= 4% frmaldehyde) Bipten (Fixeren van weefsels histlgisch materiaal, rutine) Algemeen Vr rutine histlgisch nderzek (alles wat niet nder paragraaf 6.2 valt) dienen alle weefsels (bijv. bipten, resectie specimens ) gefixeerd te wrden in 10% gebufferde frml (= 4% frmaldehyde). Het wrdt aanbevlen van de fixatie start te nteren p het aanvraagfrmulier bij de klinische inlichtingen. Gefixeerd materiaal mag verder bewaard wrden p kamertemperatuur. De tijd tussen afname van het weefsel en fixatie met z krt mgelijk gehuden wrden, zeker minder dan 1 uur, best nmiddellijke fixatie (in verband met het ptimaal bewaren van het staal vr verdere analyse). Het verdient aanbeveling z mgelijk een 10-vudig vlume van het bipt f excisie materiaal aan fixatievleistf te gebruiken. Vr smmige nderzeken kan het ndig zijn het weefsel ngefixeerd (zie hiernder vr meer specifieke beschrijving van specifieke bipten) aan te leveren. Het transprt naar het lab dient dan nmiddellijk te gebeuren. Indien transprt niet nmiddellijk mgelijk is, dan kan vrlpige bewaring in een kelkast (4 C) gebeuren p vrwaarde dat uitdrging van het weefsel vrkmen wrdt (kleine bipten tussen vchtige kmpressen met fysilgische plssing, dus niet een vers bipt drijvend in een recipiënt met enkel fysilgisch serum). Verwittig in dit geval steeds een pathlganatm en /f de receptie van het lab. De ndige regelingen zullen getrffen wrden m k deze bipten adequaat te verwerken en z spedig mgelijk te fixeren / 35

20 Specifieke behandeling vr speciale types histlgisch materiaal (bipten) Vr vlgende nderzeken is afhankelijk van het srt nderzek een verschillende behandeling ndig: Perperatir spednderzek (VRIESCOUPES) Verwittigen : Het is nuttig m een vrzien vriescupe-nderzek tenminste 1 dag p vrhand te melden aan het secretariaat f aan een pathlg-anatm. - Vriescupe-nderzek tijdens de kantruren (= aanwezigheid van labratrium technlg in het labratrium): Tijdens de heelkundige prcedure wrdt het Labratrium vr Pathlgische Anatmie bij vrkeur telefnisch verwittigd wanneer het weefsel uit het peratiekwartier vertrekt. Het vlledig ingevuld aanvraagfrmulier met indicatiestelling, vraagstelling en nuttige klinische gegevens wrdt samen met het weefsel aan het labratrium bezrgd. - Vriescupe-nderzek buiten de kantruren: Ingrepen waarbij een vriescupe-nderzek wrdt verwacht, dienen bij vrkeur gepland te wrden binnen de kantruren. Nadien is er geen ndersteunend persneel meer aanwezig en met de Pathlg-Anatm dit nderzek alleen afhandelen. Dit kan leiden een verlengde wachttijd. Wanneer een vriescupe-nderzek tch verwacht wrdt buiten de kantruren met dit met de pathlgen liefst een dag p vrhand wrden afgesprken. Wanneer dr mstandigheden een binnen de nrmale uren geplande vriescupe naar een later uur wrdt verschven, met de pathlg hiervan z vlug mgelijk, en liefst vr uur, verwittigd wrden. Wanneer het geplande vriescupe-nderzek afgelast wrdt, met de pathlg hiervan k p de hgte gebracht wrden. Vr een nverwacht vriescupe-nderzek buiten de kantruren, dient cntact te wrden pgenmen met een aanwezige pathlg anatm f met het secretariaat van het lab (24 u p 24 bemand) werkwijze : - Weefsel vers (niet gefixeerd, niet in fysilgisch vcht) insturen (= z snel mgelijk naar het lab brengen, liefst binnen de 5-10 minuten). Vr zeer kleine fragmentjes: p een met fysilgische plssing bevchtigde kmpres f p een draagglaasje - Wanneer er verschillende fragmenten tegelijk verstuurd wrden, duidelijk de lkalisaties van de verschillende mnsters vermelden en vr welke stalen vriescupe-nderzek wrdt aangevraagd. - Vergeet niet het telefnnummer van het zaalnummer van het peratiekwartier f van de aanvragende arts p de aanvraag te nteren. - Vermeld steeds de specifieke vraagstelling (diagnsestelling, evalueren uitgebreidheid f snijranden, berdelen van representativiteit van het gepreleveerde weefsel,...) / 35

21 indicaties: - Indien er geen preperatieve diagnse kn gesteld wrden: de intra-peratieve diagnse kan de aard van de ingreep beïnvleden. - Perperatieve bepaling van de uitgebreidheid van een ziekteprces waardr de aard van de ingreep beïnvled kan wrden. - Perperatieve weefselidentificatie (bijv. bijschildklierweefsel f niet?) - Berdeling van snijranden. - Berdeling van de representativiteit van bipsiemateriaal (hierbij best k ng weefselstaal sturen p klassieke gefixeerde wijze). Cntra-indicaties: - Niet zichtbare f niet palpabele letsels: te kleine letsels waarbij vriescupenderzek tt te veel weefselverlies aanleiding geeft, waardr het definitieve nderzek in het gedrang kmt. Bij twijfel hiermtrent neemt de pathlganatm cntact p met de aanvragende arts van de vriescupe tijdens de ingreep m hiermtrent verleg te plegen. - Verkalkte weefsels/weefsel met bt (niet snijdbaar p vriesmicrtm). - Weefsel zeer rijk aan vetweefsel (technisch vaak zeer meilijk m hier een ged berdeelbare vriescupe van te maken.) Bij twijfel hiermtrent neemt de pathlg-anatm cntact p met de aanvragende arts tijdens de ingreep m hiermtrent verleg te plegen. - Bij twijfel vraf: bespreek de indicatiestelling met een pathlg van dienst. Timing en drgeven van resultaat : Na aankmst in het lab wrdt de vriescupeprcedure gestart die gemiddeld 15 minuten (registratie, macrscpie, invriezen, snijden, kleuren, micrscpie) per fragment duurt. De wachttijd kan gevelig plpen wanneer verschillende vriescupes min f meer p hetzelfde mment meten gedaan wrden. De wachttijd zal k wat langer zijn bij vriescupes buiten de kantruren, daar er p dat mment geen ndersteunend persneel aanwezig is en de pathlg-anatm de verschillende delen van het nderzek alleen met uitveren. Het resultaat wrdt z snel mgelijk telefnisch drgegeven aan de aanvragende arts. Gelieve dan k het pgegeven telefntestel z mgelijk vrij te huden. Bij het telefnisch drgeven van een resultaat via het OK-persneel wrdt aan dit persneelslid gevraagd het resultaat hrbaar vr de pathlg-anatm te herhalen m futen vermijden. Brsttumrectmie/mastectmie: chrnmeterprcedure Tijdens de kantruren: z snel mgelijk vers (niet gefixeerd), persnlijk afleveren aan een de receptie van het lab + daarbij vermelden mndeling en p aanvraagfrmulier dat het gaat m een vers (ngefixeerd) staal (lamelleren en fixatiestart gebeurt in labratrium). Hierbij wrdt gebruik gemaakt van de chrnmeter-prcedure. Chrnmeters zijn vrzien in de peratiezaal. Op het / 35

22 mment dat het tumrectmie specimen f het mastectmie specimen vrijgeprepareerd is, wrdt de chrnmeter gestart. Deze wrdt met het staal en het aanvraagfrmulier meegegeven. Ofwel gaat het staal direct naar de receptie van het lab pathlgische anatmie, fwel gaat het staal eerst ng naar de dienst radilgie vr stukradigrafie. De chrnmeter blijft k dan bij het staal. Na de stukradigrafie met het staal, vergezeld van de chrnmeter z snel mgelijk naar de receptie van de dienst pathlgische anatmie gebracht wrden. Daar wrdt het staal nmiddellijk geregistreerd en wrdt de pathlg verwittigd die van permanentie is. Naam en telefnnummer van deze pathlg hangen uit aan het prikbrd in de receptie van het labratrium. De pathlg-anatm zal de snedevlakken vers inkten en het staal insnijden, waarna nmiddellijk tt fixatie van het staal wrdt vergegaan. Dan wrdt de chrnmeter stpgezet. De tijdsaanduiding p de chrnmeter wrdt afgelezen en genteerd p het aanvraagfrmulier. Later wrdt het in het definitief verslag vermeld als TTF ( tijd tt fixatie ). Deze is van belang vr later eventuele Her-2 testing (TTF wrdt verndersteld minder dan 1 uur te bedragen). Nadien wrden de chrnmeters terug aan de dispatching van het peratiekwartier bezrgd. Het vrdeel van de chrnmeters is dat het k visueel duidelijk is dat het gaat m een dringend staal, waardr kans p vertraging en laattijdige fixatie aanzienlijk wrdt verminderd. Indien dit niet mgelijk is (buiten de kantruren): fixeren in ruime heveelheid gebufferde frml vermelden van datum en uur fixatiestart p aanvraagfrmulier. Bij ttale mastectmie mag het resectie specimen reeds dwars gelamelleerd wrden tt net nder de huid in repen van ngeveer 2 cm Bij tumrectmie mag het specimen drheen de tumr f bij twjjfel centraal reeds ingesneden wrden m betere fixatie te bekmen Zie k verder punt Aanbeveling i.v.m. fixatieduur Btbr en Beenmergbipten Cagulum: mag vers in een hrlgeglas (wrdt ter beschikking gesteld dr het labratrium p de dienst inwendige ziekten/functieafdeling) naar het lab wrden gebracht, dr cntact met het glas ntstaat een stlsel, p dat mment wrdt het stlsel dan in het labratrium gefixeerd, wel liefst z snel mgelijk naar lab brengen. Btbr: fixeren in frml-plssing. Vermeld datum en het begin-uur van fixatie. Curettagemateriaal e.d. vr cytgenetisch nderzek Smmige diensten (gynaeclgie) beschikken ver het juiste bewaarmedium vr cytgenetisch nderzek. Deze dienst is dan zelf verantwrdelijk vr de verdere afhandeling van het staal / 35

23 Huidbipten vr immuunflurescentie nderzek (I.F) Op een met fysilgische plssing bevchtigd gaasje nmiddellijk naar het lab brengen + vermelden mndeling bij afgave en schriftelijk p aanvraagfrmulier dat het gaat m een vers ( = ngefixeerd) staal gaat. De pathlg van permanentie wrdt nmiddellijk verwittigd en zrgt ervr dat het verse staal nmiddellijk wrdt ingevrren vr verder I.F. nderzek Lymfeklieren met vermeden van lymfm/ weke delen tumren(sarcm)/ materiaal verdacht p hematlgische maligniteit: Vers (niet gefixeerd) in een geslten recipiënt nmiddellijk naar het lab brengen Vermeden van infectieuze pathlgie Bij vermeden van infectieuze pathlgie en nd aan micrbilgisch nderzek: in het peratiekwartier met p steriele wijze een deel van het weefsel wrden genmen en pgestuurd naar het labratrium Klinische Bilgie. Steriele verwerking is niet mgelijk in het labratrium vr Pathlgische Anatmie Nierpunctiebipten Ongefixeerd (vers), p een met fysilgische plssing drdrngen gaasje nmiddellijk naar het lab brengen + vermelden mndeling bij afgave en schriftelijk p aanvraagfrmulier dat het gaat m een vers ( = ngefixeerd) staal gaat. De pathlg van permanentie wrdt nmiddellijk verwittigd en zrgt ervr dat het een deel van het verse staal nmiddellijk wrdt ingevrren vr verder I.F. nderzek. Indien de nefrlg erm verzekt, wrdt een vriescupe gemaakt m te zien f vldende glmeruli in het staal aanwezig zijn vr betruwbaar I.F. nderzek. De nefrlg wrdt hiervan telefnisch p de hgte gebracht dr de pathlg-anatm. Spier- en zenuwbipten Vr deze weefsels met (dr de dienst pathlgische anatmie) speciaal transprt geregeld wrden naar UZ Gent. Breng de verantwrdelijke pathlg-anatm ten laatste de vrafgaande werkdag p de hgte dat er een vers spier/zenuwbipt gepreleveerd zal wrden zdat de ndige schikkingen kunnen getrffen wrden vr een vlt transprt. electrnen micrscpisch nderzek (EM) Is van tepassing vr bvb cilia bipten f smmige nierpunctiebipten: deze wrden direct na afname vers naar het lab gebracht (p een gaasje drdrngen met fysilgisch serum). In het lab wrdt de pathlg van permanentie nmiddellijk verwittigd en deze zrgt ervr dat het een deel van het verse staal f / 35

24 het ganse staal, naargelang de klinische cntext, nmiddellijk wrdt gefixeerd in glutaaraldehyde en verder wrdt drgestuurd vr elektrnen micrscpisch nderzek in nderaanneming / 35

25 Specifieke behandeling van vchten : CYTOLOGIE (met uitzndering van baarmedershalsscreening, cfr infra) : Algemeen Vr materiaal afkmstig van de baarmederhals/vagina: zie vlgend punt Een geschikt fixatief vr de meeste vchten (zie k specifieke beschrijving hiernder) is Cytlyt, een gebufferde cnserveringsplssing p basis van methanl die k RBC lyseert en slijm plst en precipitatie vrkmt van eitwitten. Deze plssing handhaaft de mrflgie van de cellen gedurende 8 dagen bij kamertemperatuur. Vrgevulde Cytlyt tubes bevatten ngeveer 30 ml fixatief. Er kan bijgevuld wrden tt 50 ml. Dit is een gede verhuding vr de fixatie (+/-1:3). Geen fixatievleistf uit de tube verwijderen m het mnsters erbij te kunnen vegen! Gebruik desnds meerdere tubes. Het vcht kan eventueel k ngefixeerd in de kelkast bewaard wrden en dan z vlug mgelijk naar de dienst pathlgische anatmie gebracht wrden. Specifiek types cytlgie Brst(cyste) puncties en klierpunctie (vcht), FNA materiaal verbrengen in vrgevulde Cytlyt tube. Spuit en naald ged naspelen. Geen naalden in de Cytlyt tube depneren. Brnchusaspiraten, lavages en spelingen materiaal verbrengen in vrgevulde Cytlyt tube(s). indien echter vervledig slijmerig vcht wrdt bekmen: vers naar lab brengen waar het verder gefixeerd en verwerkt zal wrden Brnchusbrstelingen brsteltje verbrengen in vrgevulde Cytlyt tube (niet in frml ptje, dit is cytlgisch wel verwerkbaar maar vertraagt de prcedure en verlengt de turn arund time (TAT)) Gewrichtsvcht indien nderzek naar aanwezigheid van kristallen: vers insturen naar lab klinische bilgie In andere gevallen: materiaal verbrengen in vrgevulde Cytlyt tube. Spuit en naald ged naspelen. Geen naalden in de Cytlyt tube depneren / 35

26 Lumbaal vcht: vers naar het labratrium brengen f in frig bewaren tt transprt (z snel mgelijk). Pleuravcht en Ascitesvcht fixeren met Cytlyt. Indien geen fixatief beschikbaar, in kelkast bewaren tt transprt (z snel mgelijk) Sputum Het sputum wrdt best p een drietal peenvlgende dagen nderzcht. De sensitiviteit van het nderzek wrdt bevrderd dr vrafgaandelijke taptage van de patiënt dr een kinesist. Het sputum mag vers naar het labratrium gebracht wrden Schildklierpuncties Enerzijds uitstrijkjes ter plaatse maken en laten drgen aan de lucht. Identificeer k de glaasjes, bvb met ptld. Tevens: restmateriaal in tube met Cytlyt verbrengen. Spuit en naald ged naspelen. Geen naalden in de Cytlyt tube depneren. Urine: fixeren met Cytlyt. Indien geen fixatief beschikbaar, in kelkast bewaren en z snel mgelijk vers naar lab brengen De tweede chtendurine is geschikt vr cytlgisch nderzek. In de eerste chtendurine zijn veel gelyseerde cellen aanwezig. Ech-endscpisch geleide cytlgische puncties (bvb pancreas) Enerzijds Uitstrijkjes ter plaatse maken en laten drgen aan de lucht. Identificeer k de glaasjes (bvb met ptld). Tevens: restmateriaal in tube met Cytlyt verbrengen. Spuit en naald ged naspelen. Geen naalden in de Cytlyt tube depneren. Afname en fixatie van cervic-vaginale cytlgie (BAARMOEDERHALSSCREENING) Afname techniek : crrecte afname is aangewezen vr het maken van een kwalitatief dunne laag preparaat De afname van het staal bij de patiënt gebeurt met een kunststffen Cervix-Brush. Neem een geschikt staal van de baarmederhals dr de brstel vrzichtig 5 keer met de klk mee te draaien. De brstel wrdt afgespeld in het ptje met PreservCyt Slutin. Deze wrden dr het lab ter beschikking gesteld. Druk de brstel een 10 tal keer tegen de bdem van het ptje zdat de haren zich vldende kunnen spreiden. Beweeg de brstel tensltte stevig heen en weer zdat het materiaal verder lslaat. Laat de BORSTELKOP NIET in het ptje zitten! / 35

27 Sluit het ptje ged af (zwarte markeringslijn p deksel en ptje vrmen één lijn) m lekkage te vrkmen. Cellen in PreservCyt plssing kunnen ngeveer 3 weken bij een temperatuur van 4-37 C bewaard wrden. Deze inf is eveneens beschikbaar p: staalidentificatie : Breng een duidelijke identificatie aan p het ptje en aanvraagfrmulier. Vul het aanvraagfrmulier in met relevante klinische inlichtingen. Graag vlgende aandachtspunten vr duidelijke identificatie: Ofwel patiënten etiket p het ptje kleven p vrwaarde dat het etiket niet p het deksel gekleefd wrdt het etiket mi effen = znder plien, gekleefd wrdt Ofwel de naam van de patiënt en gebrtedatum p het ptje schrijven in de daarvr vrziene zne afwijkingen screeningsinterval : Bij afwijkingen van het nrmale screeningsinterval (RIZIV nmenclatuur: 1 x/ 3 kalenderjaren) dient dit duidelijk aangegeven te zijn p het aanvraagfrmulier, p de daarte vrziene plaats (aan te kruisen) waarbij het lab er dan van uitgaat dat de patiënt vlledig werd geïnfrmeerd dat de ksten van het nderzek niet dr de mutualiteit wrden terugbetaald. HPV aanvragen : De bekmen celsuspensie laat te m ng aanvullende mleculaire nderzeken (HPV detectie) uit te veren. De eventuele bijkmende HPV aanvragen wrden geschreven dr de pathlgen-anatmen in functie van het cytlgie restutaat. (Cf. BS ). De labratrium directeur zrgt ervr dat de gekzen HPV test gevalideerd is vr de PreservCyt plssing. Indien de patiënt zelf uitdrukkelijk een HPV bepaling wenst, nafhankelijk van het resultaat van het cytlgisch nderzek, dient dit duidelijk vermeld te wrden p de aanvraag bij de klinische inlichtingen. In deze setting is geen terugbetaling van de test vrzien dr de mutualiteit / 35

28 Klinische autpsies : Fetus Kind vlwassene De behandelende arts neemt z vlug mgelijk na het verlijden telefnisch cntact p met het labratrium, zdat de mdaliteiten van de autpsie kunnen afgesprken wrden met de pathlg anatm, met name prbleemstelling, uitgebreidheid van de autpsie enz. Daarnaast dient k een aanvraag frmulier crrect ingevuld te wrden en vr start van de autpsie in het lab geregistreerd zijn. Een aanvraag dient te zijn vergezeld van een gehandtekende testemming tt het verrichten van een autpsie dr een familielid/nabestaande vr autpsies p kinderen. De aanvraag wrdt samen met de testemming naar het mrtuarium gestuurd. Het lichaam van de verledene zal znder verwijl naar het mrtuarium gebracht wrden zdat de autpsie gepland kan wrden in samenspraak met het persneel van het mrtuarium. Er bestaat geen wetgeving mtrent de praktijk van klinische autpsies p een vlwassene. Het is echter wenselijk de familie in te lichten ver het vrnemen een autpsie uit te veren. Blijkt het niet mgelijk telating te vragen, dan met de behandelende arts zich er van vergewissen dat er geen redenen vr ppsitie zijn (gelfsvertuiging f andere). Aan de aanvrager van de autpsie wrdt wel gevraagd m de mdaliteiten van testemming p het aanvraagfrmulier te vermelden bij de klinische inlichtingen. Vreggebrten van minder dan 24 weken meten wettelijk niet begraven wrden. Wanneer de familie tch een begrafenis wenst, met dit aan de pathlg meegedeeld wrden zdat de lichaamsresten terug naar het mrtuarium kunnen gebracht wrden. Adviesverlening en klachten Vr alle vragen f nduidelijkheden in verband met de crrecte prcedure vr het afnemen van stalen, het meest geschikte type van nderzek, de wijze van staalafname en transprt, vr alle vragen in verband met het resultaat van het aangevraagde nderzek, vr alle klachten en suggesties vr verbetering van de dienstverlening, kan cntact pgenmen wrden met de pathlgen anatm, hetzij telefnisch, hetzij schriftelijk, hetzij via mail. Indien het gaat m een prbleem dat zich stelt buiten de kantruren en indien geen pathlg-anatm aanwezig is in het ziekenhuis, kan cntact wrden pgenmen met het secretariaat van het labratrium, 24 uur p 24, die de pathlg met permanentie zal cntacteren. Secretariaat telefn: 050/ fax. 050/ mail: seclab@stlucas.be Dr. I. Dalle Telefn: 050/ Mail: ignace.dalle@stlucas.be Dr. M.A. Van Caillie Telefn: 050/ Mail: Maire-Astrid.VanCaillie@stlucas.be / 35

29 5. Staalverzameling en transprt 5.1 Algemeen Onderscheid wrdt gemaakt tussen afhaling van mnsters van binnen het ziekenhuis en externe mnsters, cfr. Infra. De recipiënten van bipten die in frml gefixeerd zijn f cytlgie stalen die in cytlyt f cytrich gefixeerd zijn dienen ged afgeslten te zijn: ged dichtschreven van de schrefdp f sluiten van het deksel! Anders bestaat gevaar vr lekkage. Verse stalen dienen in een vldende grt recipiënt aangeleverd te wrden en veilig afgedekt wrden (deksel, dek, peratiedek, ). Een recipiënt mag niet afgedekt wrden met het aanvraagfrmulier: gevaar vr cntaminatie van het aanvraagfrmulier met bled f andere lichaamsvchten. Indien niet aan deze vrwaarde is vldaan wrdt een nn-cnfrmiteit geregistreerd. Bij gekend besmettingsgevaar met een hg risic infectieus agens (T.B.C., H.I.V., Hepatitis C virus, ) vragen we dit duidelijk te vermelden nder klinische gegevens p het begeleidende aanvraagfrmulier en k het recipiënt te markeren p éénduidige wijze. Indien niet aan deze vrwaarde is vldaan wrdt een nn-cnfrmiteit geregistreerd. Bij bestralingsgevaar (vb sentinelklier prcedure) met dit eveneens aangegeven zijn p het aanvraagfrmulier en met het recipient gemarkeerd zijn met een stralingsgevaar sticker. Indien niet aan deze vrwaarde is vldaan wrdt een nn-cnfrmiteit geregistreerd. Een ptimale fixatieduur is tussen de 6 en 48 u. vr resectiespecimens, minimum 6 u vr punctiecilinders. Weefselfragmenten kunnen k langer in frml wrden bewaard p kamertemperatuur. Een langere duur van transprt hindert dus niet het histlgische nderzek maar verlengd vanzelfsprekend wel de TAT (turn arund time). Vr Her-2 neu bepaling vr brst- en maagcarcinmen wrdt wel aangeraden de fixatieduur van 48 uur niet te verschrijden. Deze 48 uur behelst k de fixatietijd in het lab (tt ngeveer 12 uur, dus de transprttijd mag hier de 36 uur niet verschrijden; hiervr werden afspraken gemaakt: cfr chrnmeterprcedure: ) Fixatief: 10% neutraal gebufferde frml (= de klassieke frml die dr het labratrium ter beschikking wrdt gesteld = 4% frmaldehyde) Alle stalen wrden getransprteerd p kamertemperatuur / 35

30 5.2 Interne afhaling van stalen : Binnen het ziekenhuis vert een labratriummedewerker dagelijks een phaalrnde uit. - Operatiekwartier: stalen en aanvraagfrmulieren wrden p een verzamelpunt in een bx geplaatst. De afspraak is dat deze stalen in de vrmiddag wrden gebracht naar de receptie van de dienst Pathlgische Anatmie dr een medewerker van het peratie kwartier. In de namiddag wrden de stalen in het peratiekwartier pgehaald dr een medewerker (MLT) van het lab Pathlgische Anatmie tussen en uur. Indien hierna ng dringende stalen f vers materiaal afgenmen wrden, dient dit dr een medewerker van het peratiekwartier naar de receptie van het labratrium gebracht te wrden. Gelieve hiervan de receptie van het labratrium te verwittigen. Kleine bipten kunnen, vergezeld van het aanvraagfrmulier k via het buizentransprt naar de receptie van het labratrium gestuurd wrden. - Inwendige ziekten/functieafdeling, plikliniek: stalen en aanvraagfrmulieren wrden p dr een medewerker van de respectievelijke klinische dienst naar de receptie van het labratrium gebracht. Naar gelang de nden wrden de stalen sms k pgehaald dr een medewerker van het labratrium in de daarvr vrziene bx in het cnsultatielkaal van de afdeling functiepreven. - Urlgie: de stalen wrden dr een medewerker van de receptie Pathlgische Anatmie afgehaald p de receptie van de cnsultatie mstreeks uur. Dringende stalen wrden dr een medewerker van de dienst urlgie afgegeven aan de receptie van het labratrium. - Niet gefixeerde, dringende, verse en/f kritische mnsters wrden persnlijk verhandigd aan een labratrium medewerker met vermelding wat en/f waarm. 5.2 Externe afhaling van stalen : - Gefixeerde mnsters: wrden dr een medewerker van het labratrium Pathlgische Anatmie p afrep pgehaald p de lcatie en bezrgd aan de receptie Pathlgische Anatmie. Dit kan eventueel dringend gebeuren indien het gaat m verse bipten. Telefnisch cntact met de labratrium directeur f een cllega pathlg- anatm is evenwel aangewezen een dag p vrhand mwille van lgistieke redenen. - Paraffine blkjes/cupes: wrden per pst f per kerier pgestuurd naar de dienst pathlgische anatmie, vldende beschermd verpakt (bijv. in beschermende envelppe). Hierbij is een begeleidende brief ndzakelijk, met crrecte patiënt identificatie / 35

31 6. Staalntvangst Bij aankmst p het lab wrdt het staal z snel mgelijk geregistreerd in het labratrium infrmatica systeem (LIS) dr een medewerker van het secretariaat van het labratrium. Hierbij wrdt een uniek aanvraagnummer aangemaakt, met registratie de datum en uur van ntvangst en verder k van de unieke patiëntgegevens en deze van de aanvragende arts. Hierbij wrdt k een unieke 2-D barcde aangemaakt die via stickers p het aanvraagfrmulier en alle ntvangen recipiënten wrdt gekleefd. Dr middel van deze barcde is het vlledige verdere prces traceerbaar. Hierbij is k de naam traceerbaar van elke persn die in het vlledige traject heeft ingegrepen. Indien nn-cnfrmiteiten wrden vastgesteld, wrdt eerst cntact pgenmen met de aanvragende dienst f arts, alvrens het staal in het LIS wrdt geregistreerd. Smmige nn-cnfrmiteiten wrden in het finale verslag vermeld en z ndig wrdt vrbehud gemaakt bij het resultaat van het nderzek. De beslissing hiervr ligt bij de pathlg-anatm. Frml-gefixeerde stalen wrden p geregelde tijdstippen vergebracht vanuit de receptie van het labratrium naar het macrscpielkaal van de afdeling pathlgische anatmie, vergezeld van de respectievelijke aanvraagfrmulieren. Zwel de stalen als de aanvraagfrmulieren wrden z veel mgelijk in een numerische vlgrde gehuden. Bij ntvangst van verse, niet-gefixeerde stalen wrdt altijd nmiddellijk de pathlg met permanentie gecntacteerd, die beslist he het staal verder behandeld dient te wrden. Het meest urgent zijn de vriescupes, cfr supra. Ok bij nduidelijkheden in verband met de aanvraag f bepaalde nn-cnfrmiteiten wrdt de pathlg met permanentie gecntacteerd dr de medewerker van het secretariaat die hiervr het initiatief neemt / 35

32 7. Verslagen 7.1 Identificatie en inhud rapprtage Elk verslag bevat de ndzakelijke gegevens die ndubbelzinnig de resultaten kppelen aan de aanvraag en de patiënt. De vlgende gegevens wrden steeds p het verslag vermeld: Naam en adres van het labratrium en van de vrschrijver Naam en vrnaam van de patiënt Adres en gebrtedatum van de patiënt indien gekend Datum en eventueel (bvb. In het kader van farmacdiagnistische test) tijdstip van mnsterafname. Indien hierver geen nadere gegevens werden ntvangen, wrdt hiervr datum en uur van ntvangst van het staal in het labratrium vermeld. Datum van ntvangst van het staal in het labratrium Identificatienummer van het mnster in het labratrium (aanvraagnummer, lab nummer) Aard van de nderzeken Datum van uitgave van het rapprt De beschrijving van de gedane bservaties, p die manier zdat een andere pathlg uit deze beschrijving kan afleiden he de uiteidenlijke diagnse (het besluit) tt stand is gekmen. Het besluit van het nderzek. Eventueel ng een bijkmende cmmentaar f bespreking die uitleg geeft bij zeldzamere diagnses, met daarbij k advies vr eventuele verdere klinisch-technische investigaties f therapie. In het geval het een verslag betreft in het kader van de baarmederhals-screening is het wettelijk k verplicht (BS 19/05/2009, p ; numac en BS 29/05/2009, p ; numac ) hierbij een advies te frmuleren ivm het te vlgen herhalingsschema. Resultaten van eventuele aanvullende testen die uitbesteed werden, wrden in een apart addendum aan het verlag tegevegd; met vermeling van waar deze testen werden uitgeverd, het resultaat ervan en indien ndig k bijkmende duiding f verder advies ivm. diagnse f behandeling. Telefnnummer van het labratrium en de naam van de pathlg-anatm die nadere infrmatie kan verstrekken aangaande de uitslag(en) / 35

33 7.2 Behandeling van bijzndere verzeken en pmerkingen via het aanvraagfrmulier Bijzndere verzeken en pmerkingen die p het aanvraagfrmulier werden vermeld, wrden dr een pathlg-anatm verder behandeld tijdens het macrscpisch f micrscpisch nderzek, zwel de testen die in het lab zelf gebeuren als deze die wrden uitbesteed. De pathlg-anatm kan eventueel verleg plegen met de aanvragende arts en vervlgens beslissen tt wijziging f aanvulling van de aanvraag. Op basis van het resultaat van bepaalde nderzeken kan eveneens beslist wrden tt bijkmende nderzeken, waarvan het resultaat in het verslag f in een addendum wrdt verwerkt. Bijkmende nderzeken, bvb farmacdiagnstische kleuringen (EGFR, HER2, ER, PR, C-kit), FISH testen, cnsulten, dienen steeds aangevraagd te wrden p het aanvraagfrmulier f via elektrnische weg. Deze aanvragen kunnen eventueel achteraf ng bijkmend wrden aangevraagd via een bijkmend aanvraagfrmulier f via mail. Deze bijkmende testen kunnen niet enkel telefnisch aangevraagd wrden. Frml-gefixeerd-paraffine-ingebed weefsel wrdt in het archief van het lab gedurende 30 jaar bewaard. Bijkmende testen (vb mleculaire testen) kunnen dus ng gedurende 30 jaar na afname van het staal aangevraagd wrden (p vrwaarde dat de test werkt p de frml-paraffine matrix). Vr ft s van macrscpisch f micrscpisch nderzek kan dit zwel schriftelijk als telefnisch gevraagd wrden. 7.3 Wijze van rapprtage en autrisatie Resultatenviewer Elke geregistreerde aanvraag met zijn resultaten is terug te vinden in de resultatenviewer die nderdeel is van het elektrnisch medisch dssier van het ziekenhuis. De resultatenserver wrdt beheerd dr de dienst ICT. Er wrdt gestreefd naar het z weinig mgelijk uitprinten van papieren rapprten vr artsen binnen het ziekenhuis. Resultaten van uitgeverde analyses zijn enkel dan zichtbaar als in de resultatenviewer, nadat ze in het LIS zijn gevalideerd dr een pathlganatm. Vrdien is in de resultatenviewer enkel zichtbaar dat het staal in het lab is aangekmen en ng verder wrdt verwerkt/geanaliseerd. Een verslag kan wel dr de pathlg-anatm wrden gevalideerd als vrlpig verslag; dan is het vrlpig verslag in de resultatenviewer zichtbaar als nvlledig verslag. Aanvragen van artsen buiten het ziekenhuis (huisartsen, specialisten niet verbnden aan het ziekenhuis, arbeidsgeneeskundige dienst, ) kmen k in de resultatenviewer terecht, maar zijn niet cnsulteerbaar vr externe artsen. Deze aanvragen wrden dus steeds afgedrukt p papier (zie verder). Een aantal externe artsen kunnen lab resultaten elektrnisch tegestuurd krijgen via het systeem Medibridge, via de frmaten MediDc, MediBase, MedAr en HealthOne. De aanmaak van een rapprt vr Medibridge gebeurt eveneens autmatisch: in het LIS systeem wrdt bijgehuden welk frmaat dr de externe arts aangevraagd is. Het Medibridge systeem wrdt beheerd dr de dienst ICT. Artsen die hun resultaten drkrijgen p papier kunnen p eenvudig verzek / 35

34 mschakelen naar drsturing via Medibrigde. Dit kan dr de vraag schriftelijk, per f via telefn te richten aan het secretariaat van het lab, met wel de vermelding welk frmaat wrdt gebruikt vr het drsturen van bestanden (MediDc, MediBase, MedAr f HealthOne) Uitdrukken van partiële en vlledige rapprten Van elke aanvraag vr anatm-pathlgisch nderzek kunnen partiële f vlledige rapprten p papier wrden uitgedrukt. Elke individuele aanvragende arts beslist f hij ng papieren rapprten wil ntvangen. Het uitdrukken van rapprten gebeurt in de lp van de dag na autrisatie van de resultaten dr de pathlg-anatm. Zwel van verblijvende als van ambulante patiënten kan p elk tijdstip p verzek een rapprt wrden gedrukt. Validatie dr pathlg-anatm. Alle verslagen wrden gevalideerd dr de pathlg-anatm. Indien een resultaat na validatie wijzigt, wrdt dit in aparte cmmentaar vermeld en wrdt het verslag pnieuw elektrnisch f p papier verznden naar de aanvragende arts(en). Z de pathlg-anatm verantwrdelijk vr de validatie, rdeelt dat het wijzigen van het resultaat significant de diagnse f behandeling kan beïnvleden, wrdt dit telefnisch gemeld aan de vrschrijvende arts(en). Telefnische rapprtage Resultaten die ng niet in de resultatenviewer zichtbaar zijn kunnen telefnisch wrden pgevraagd (indien reeds gekend) bij het secretariaat f de pathlgen-anatm zelf. Aangezien resultaten niet aan patiënten mgen wrden drgegeven, zal bij de minste twijfel mtrent de identiteit van de telefnische aanvrager, het lab direct na de aanvraag, de aanvrager zelf terug pbellen f faxen m het resultaat dr te geven, m via telefn f fax nummer de identiteit van de aanvrager te kunnen verifiëren. Op verzek is eveneens rapprtage via fax mgelijk. Er vlgt steeds een bevestiging via een gedrukt rapprt tenzij de aanvragende arts dit niet wenst. Rapprtage van resultaten na uitbesteden van de analyse De wettelijk dr het R.I.Z.I.V. pgelegde gegevens en de ndige infrmatie vr een crrecte interpretatie van de resultaten f die richtinggevend zijn bij het nderzek wrden aan het uitverend labratrium meegedeeld. Indien het een aanvraag vr een ambulante patiënt met uitsluitend extern uit te veren testen betreft, wrden de mutualiteitgegevens eveneens meegedeeld. De afname en verzending van de mnsters gebeuren cnfrm de richtlijnen van het uitverende labratrium / 35

35 Alle essentiële gegevens uit het riginele rapprt van het uitverende labratrium wrdt geïntegreerd in het rspnkelijke rapprt, inclusief aan welk labratrium het nderzek werd uitbesteed. Indien dit dr de pathlg-anatm nuttig wrdt geacht, f indien de aanvragende arts daarm verzekt, wrdt een kpie van dit extern rapprt pgestuurd aan de aanvragende arts(en). Crrecties en aanvullende infrmatie p het rapprt Crrecties p het rapprt wrden steeds duidelijk vermeld dr de persn die de crrectie heeft drgeverd. Betreft het een crrectie van een resultaat dan wrdt dit expliciet bij dit resultaat vermeld, als aparte cmmentaar. Aanvullende infrmatie wrdt dr pathlg-anatm eveneens p het rapprt vermeld via een addendum. Ok nn-cnfrmiteit kunnen vermeld wrden als een addendum aan het verslag. Timing: wanneer kan een gevalideerd verslag verwacht wrden? Hiervr wrdt verwezen naar de drlptijden ( Turn Arund Times, TAT). Let wel: deze tijden zijn richtinggevend, in individuele gevallen kan dr mstandigheden hiervan afgeweken wrden. Telefnisch verleg met een anatm-pathlg is dan steeds mgelijk vr verdere duiding / 35