Fontys Hogescholen, Eindhoven

Transcriptie

1 Fontys Hogescholen, Eindhoven Opleiding: Bedrijfsmanagement MKB, bachelor Croho: Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Visitatiedatum: 27 maart 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juli 2008

2 2/55 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du)

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 11 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 18 Onderwerp 3 Inzet van personeel 29 Onderwerp 4 Voorzieningen 32 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 34 Onderwerp 6 Resultaten 37 Deel C: Bijlagen 41 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 42 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 47 Bijlage 3: Bezoekprogramma 51 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 53 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 55 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du) 3/55

4 4/55 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du)

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du) 5/55

6 6/55 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du)

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Bedrijfsmanagement MKB van de Fontys Hogescholen heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in januari 2008, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 27 maart Het panel bestond uit: De heer drs. T.A.M. van der Velde (voorzitter, domeinpanellid); De heer dr.ir. W.L. Jansen (domeinpanellid); Mevrouw A. Daniel (studentpanellid); Mevrouw drs. P. Göbel (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding Bij de Fontys Hogescholen staan ruim studenten ingeschreven. De school biedt, verspreid over het hele land, onderdak aan 200 bacheloropleidingen en 10 masteropleidingen op de gebieden communicatie, economie, educatie, gezondheidszorg, informatica, kunsten, logistiek, mens en maatschappij en techniek. Er werken circa personen, die samen fte bezetten. Fontys profileert zich als een moderne hogeschool met innovatieve onderwijsproducten. Het strategisch beleid heeft zij vastgelegd in de nota Idealisme in Learning Communities (2002). NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du) 7/55

8 De nota beschrijft wat Fontys voor haar studenten, medewerkers en haar omgeving wil zijn: een learning community, een plaats voor waarden educatie, een kennispoort en een organisatie die groot is in kleinschaligheid. In Fontys is in 2004 een omvangrijk veranderprogramma van start gegaan. Het programma heeft de naam Biloba meegekregen. De twee doelen ervan zijn: de inrichting van bacheloropleidingen volgens een major-minormodel en de transformatie van de huidige leer- en onderwijsprocessen naar competentiegericht en flexibel leren, beoordelen en onderwijzen. Elke bacheloropleiding van Fontys bestaat na afloop van het programma in principe uit een major van 180 EC in de hoofdrichting en twee minoren van 30 EC. De student dient de keuze van één minor te verantwoorden, de andere minor is vrij te kiezen, maar moet wel overlap vertonen met de major en de andere minor. Fontys heeft haar opleidingen ondergebracht in 37 instituten. De Fontys Hogeschool Techniek en Bedrijfsmanagement (FHTBM) is één van de instituten. De opleiding BMKB maakt deel uit van dit instituut. BMKB telt in oktober studenten. Het instituut FHTBM beschikt over een omvang van 88 fte in 2007, de opleiding BMKB beschikt over 17,3 fte docenten. De docent/student ratio is 1:22. Met de invoering van de bachelor-masterstructuur verdween de wettelijke basis voor tweejarige hbo-opleidingen. Op basis van onderzoek en overleg met het werkveld heeft de opleiding geconcludeerd dat er een maatschappelijke behoefte is aan een brede bedrijfskundige bacheloropleiding specifiek gericht op het midden en kleinbedrijf (MKB). Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van de bacheloropleiding Bedrijfsmanagement MKB. Met ingang van september 2004 is de tweejarige opleiding Bedrijfskader formeel afgebouwd en de bacheloropleiding formeel in opbouw. In september 2003 is de vraaggestuurde tweede fase (derde en vierde jaar) gestart. De naam van de bacheloropleiding is in augustus 2005 gewijzigd van Bedrijfskader naar Bedrijfsmanagement MKB. Vanaf september 2005 zijn studenten in de propedeuse BMKB ingestroomd. Daarnaast heeft de opleiding het MKB-centrum opgericht. De missie van dit centrum is kenniscirculatie tussen Fontys, andere kennisinstellingen en het MKB ter verhoging van de kwaliteit van het onderwijs en dienstverlening aan het MKB. Het MKB-centrum is gevormd rond het lectoraat Bedrijfsmanagement MKB. In dit centrum participeren inmiddels de meeste technische en economische Fontys hogescholen. Verder participeert de FH Techniek en Bedrijfsmanagement in een samenwerking van Fontys met de Technische Universiteit Eindhoven, TNO en ROC Eindhoven in de stichting United Brains. Deze stichting beoogt de dienstverlening van de desbetreffende kennisinstellingen voor het bedrijfsleven toegankelijk te maken. Vanuit het MKB-centrum en United Brains wordt op dit moment met name samengewerkt met MKB-bedrijven, Syntens, de Kamer van Koophandel, en de hogescholen Utrecht en INHOLLAND. De opleiding Bedrijfsmanagement MKB (BMKB) wordt aangeboden in de vormen voltijd, deeltijd en duaal. De voltijd opleiding is gericht op studenten die direct instromen vanuit het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. De deeltijdse en duale opleiding 8/55 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du)

9 zijn gericht op studenten die studie en werk willen combineren. De verschillen tussen de deeltijd en duale opleiding zijn beperkt. De verschillen tussen de voltijdse opleiding enerzijds en de deeltijdse en duale opleiding anderzijds zitten met name in de didactische werkvormen in de eerste twee studiejaren. Zo spelen bijvoorbeeld onderwijsprojecten bij de voltijdse opleiding een grotere rol dan bij de deeltijdse en duale opleiding, omdat de deeltijdse en duale studenten in de beroepspraktijk in het algemeen al ervaring opdoen met het werken in projecten. De drie opleidingsvarianten zijn gelijk wat betreft het beroepsprofiel en de hieraan gekoppelde eisen ten aanzien van de competentieniveaus. De opleiding wordt op twee locaties aangeboden: Eindhoven (hoofdlocatie, alle varianten) en Tilburg (alleen voltijd). 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode maart 2008 inhoudelijk voor op het bezoek. Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du) 9/55

10 (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in mei 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in juni 2008 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in juli Het visitatierapport is uiteindelijk in juli 2008 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijd en duale varianten afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de deeltijd/duale opleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de deeltijd/duale opleiding inhoudelijk voornamelijk zijn gebaseerd op dezelfde module-inhouden als de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. 10/55 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du)

11 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Opleiding BMKB voltijd Opleiding BMKB deeltijd Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Opleiding BMKB duaal 1.1 Domeinspecifieke eisen Voldoende Voldoende Voldoende 1.2 Niveau bachelor Goed Goed Goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Voldoende Voldoende Voldoende 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Voldoende Voldoende Voldoende 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Voldoende Goed Goed 2.4 Studielast Goed Goed Goed 2.5 Instroom Goed Goed Goed 2.6 Duur Voldaan Voldaan Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Goed Goed 2.8 Beoordeling en toetsing Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Voldoende Voldoende Voldoende 3.2 Kwantiteit personeel Goed Goed Goed 3.3 Kwaliteit personeel Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Goed Goed Goed 4.2 Studiebegeleiding Goed Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Voldoende Voldoende Voldoende 5.2 Maatregelen tot verbetering Voldoende Voldoende Voldoende 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau Goed Goed Goed 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief Positief NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du) 11/55

12 Doelstellingen opleiding Op twee van de drie facetten scoren de opleidingen een voldoende en op één facet een goed. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Programma De voltijdse opleiding scoort vier keer een voldoende, drie keer een goed en één keer voldaan. De deeltijdse en duale opleidingen hebben vier keer een goed, drie keer een voldoende en één keer een voldaan gekregen. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Inzet van personeel De drie opleidingen scoren twee keer goed en één keer voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Voorzieningen De drie opleidingen hebben op beide facetten goed gekregen. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Interne kwaliteitszorg De drie opleidingen scoren op de drie facetten een voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Resultaten De opleidingen scoren op één facet een goed en op één facet een voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleidingen op de zes onderwerpen positief scoren. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleidingen positief is. 12/55 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du)

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du) 13/55

14 14/55 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du)

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen VT: voldoende DT: voldoende DU: voldoende Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding heeft in 2002 en 2003 een beroepsprofiel voor de bacheloropleiding Bedrijfsmanagement MKB (BMKB) ontwikkeld in samenspraak met MKB-ondernemers en branchevertegenwoordigers van het MKB (midden en kleinbedrijf). Uitgangspunt vormen de kwaliteitscriteria voor een succesvol bedrijf volgens ISO 9000:2000. Het profiel is vastgelegd in het Beroepsprofiel en Opleidingsprofiel Bedrijfsmanagement MKB (2004). Het beroeps- en opleidingsprofiel zijn vervolgens besproken met het College van Advies en Toezicht dat akkoord is gegaan met het profiel. Tot slot is de eindversie ook nog een keer besproken met de voor de ontwikkeling benaderde groep MKB-ondernemers en branchevertegenwoordigers. MKB-Nederland heeft in 2004 onderzoek onder haar leden gedaan naar de behoefte aan hbo-afgestudeerden (De vraag naar HBO-ers bij MKB-bedrijven, 2004). Dit onderzoek bevestigt de uitgangspunten van de opleiding: behoefte aan breed opgeleide managers, belang van leren in de beroepspraktijk en belang van branchegerelateerde vakkennis. Op basis van de ISO-richtlijnen zijn er acht competenties geformuleerd: klantgericht zijn, leider zijn, gericht zijn op samenwerking, denken in processen, systeembenadering toepassen, streven naar verbetering, beslissen op basis van feiten en win-win-situaties bereiken. De opleiding heeft hier een negende competentie aan toegevoegd: zelfstandig leren. Het panel vindt de relatering van competenties aan ISO-richtlijnen een interessante aanpak. De opleiding Bedrijfsmanagement MKB is de enige in Nederland. Zij is verwant aan de bacheloropleidingen Technische Bedrijfskunde, Logistiek, Bedrijfskundige Informatica en Small Business. Het kenmerkende verschil wordt gevormd door de brede, integrale benadering van BMKB ten opzichte van de meer specialistische insteek van de andere opleidingen. Zij voelt zich het meest verwant met Technische Bedrijfskunde waar studenten opgeleid worden voor adviseur of projectleider. BMKB bevindt zich op het snijvlak van het technische en economische domein. BMKB sluit aan bij de competenties die behoren bij een bachelor of engineering zoals zij in een schema in het zelfevaluatierapport laat zien (Zelfevaluatierapport Opleiding Bedrijfsmanagement MKB, 2008, p.3). Met ingang van september 2007 worden deze competenties vanaf de propedeuse ingevoerd. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du) 15/55

16 Het panel vindt de aansluiting bij de competenties van de bachelor of engineering niet erg helder in het zelfevaluatierapport tot uitdrukking komen. Uit de gesprekken heeft het panel begrepen dat er overeenkomsten met de opleiding Technische Bedrijfskunde zijn en dat de verschillen bestaan uit de meer generieke benadering bij BMKB, met aandacht voor communicatieve en commerciële aspecten, tegenover de technische invalshoek bij Technische Bedrijfskunde. De opleiding kiest voor een bachelor of engineering. Het panel tekent aan dat de opleiding kritisch moet blijven kijken naar de toegevoegde waarde van competenties van bachelor of engineering. De ISO-competentiebeschrijving is krachtig en sturend genoeg. Facet 1.2 Niveau bachelor VT: goed DT: goed DU: goed Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Doordat voor de competenties de ISO-kwaliteitscriteria als uitgangspunt zijn genomen, moeten studenten in staat zijn succesvol te handelen in een omgeving waar de relevante bedrijfsprocessen in elkaar grijpen. Bij de ontwikkeling van het beroepsprofiel zijn de generieke kernkwalificaties van de Commissie Franssen en de Dublin descriptoren als referentiekader genomen. In een tabel laat de opleiding zien welke competenties in welke descriptor zijn terug te vinden (Zelfevaluatierapport Opleiding Bedrijfsmanagement MKB, 2008, p.4). De Dublin descriptor kennis en inzicht komt in alle competenties terug, omdat er voor alle competenties een bedrijfskundige basiskennis vereist is. Bij denken in processen is kennis en inzicht in alle functionele bedrijfsprocessen van belang. Het verzamelen en interpreteren van gegevens (Dublin descriptor: oordeelsvorming) is de kern van beslissen op basis van feiten (competentie 7). Om alle relevante factoren en actoren in samenhang te wegen is een systeembenadering (competentie 5) nodig. Per competentie is een basisniveau gedefinieerd waaraan alle afgestudeerden moeten voldoen. Het basisniveau kent een onderverdeling in drie tussenniveaus: basaal effectief gedrag tonen, zelfstandig en op eigen initiatief effectief gedrag tonen en anderen in de directe werkomgeving tot effectief gedrag stimuleren, het scheppen van randvoorwaarden daartoe en voorbeeldgedrag vertonen. Studenten hebben daarnaast de mogelijkheid zich te profileren naar competentieniveau, bedrijfsproces of bedrijfscontext. Het panel is positief over deze niveau-indeling en is overtuigd van het feit dat het hoogste niveau aan het bachelorniveau voldoet. 16/55 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du)

17 Facet 1.3 Oriëntatie HBO bachelor VT: voldoende DT: voldoende DU: voldoende Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een HBO-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De argumentatie bij facet 1.1 en 1.2 geldt ook voor facet 1.3. De opleiding BMKB heeft de ambitie MKB-bedrijven, met een personeelsomvang van 20 tot 100 medewerkers in technische branches, te voorzien van hbo-gediplomeerden in organisatorische en leidinggevende functies. De afgestudeerde moet na een inwerkperiode zelfstandig leiding kunnen geven aan een team van vijf tot tien medewerkers. De beroepscontext in een kleinbedrijf wordt gekenmerkt door een centrale rol van de ondernemer, een informele en directe communicatie en het ontbreken van structuren, systemen, modellen en strategische plannen. Een grootbedrijf kent een grote mate van differentiatie en specialisatie, een meer formele communicatie en een belangrijke rol voor structuren, systemen, modellen en strategische plannen. Het middenbedrijf wordt gekenmerkt door enige mate van groei, waarbij een verdere groei tot de mogelijkheden behoort. Binnen een middenbedrijf is er behoefte aan begeleiding van en expertise in organisatieverandering, de ontwikkeling en implementatie van praktische managementconcepten, beheersings- en informatiesystemen. De MKB-manager kan hier met een integrale benadering een spilfunctie vervullen. Het takenpakket van de MKB-manager is divers: het leveren van een bijdrage aan onderzoek gericht op de optimalisatie van bedrijfsprocessen, het maken van een omgevingsanalyse voor een probleemgebied, het ontwikkelen van een marketingstrategie, analyseren financiële bedrijfsaspecten, verbeteren van de goederenstroom en productieorganisatie en het communiceren op alle niveaus. Er is ten tijde van de visitatie een Raad van Advies voor de opleidingen BMKB, Technische Bedrijfskunde en Logistiek. In verband met een reorganisatie binnen de hogeschool wordt de Raad gesplitst. Op dit moment zijn er twee werkveldvertegenwoordigers speciaal voor BMKB. Het panel vindt het jammer dat één van deze twee vertegenwoordigers beroepsmatig slechts zijdelings bij het werkveld BMKB betrokken is geweest. Zij zou graag een ruimere vertegenwoordiging uit het werkveld in de Raad zien. Om deze reden komt het panel tot het oordeel voldoende. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du) 17/55

18 Onderwerp 2 Programma De opleiding BMKB komt voort uit de tweejarige Bedrijfskaderopleiding. De opleiding BMKB kent in de vierjarige opzet een voltijds, een deeltijds en een duaal traject. Zowel de voltijdse als de deeltijdse variant krijgen vanaf het derde respectievelijk vierde studiejaar (tweede fase) het karakter van een duale opleiding door de combinatie van leren en werken. De varianten zijn dan identiek. De eerste fase is verschillend voor voltijd en deeltijd. Bij de voltijd wordt uitgegaan van een competentiegericht curriculum. Na de startweek krijgen studenten in het eerste jaar zeven workshops en acht projecten aangeboden. Het tweede jaar bestaat uit vier grotere projecten. Gedurende de hele opleiding krijgen studenten studieloopbaanbegeleiding. Bij deeltijd wordt uitgegaan van een thematisch opgebouwd programma, waarbij studenten elk jaar vier onderwijseenheden krijgen aangeboden. In de tweede fase kan ook voor een duale variant worden gekozen. In de tweede fase staat het leren op de werkplek centraal waar de student in de praktijk beroepshandelingen uitvoert en beroepsproducten levert. Deze tweede fase was tot 2007 volledig vraaggericht. Vanaf het studiejaar is er een aanbodgerichte mogelijkheid bijgekomen met een stage, aanbodgestuurd onderwijs en een afstudeeropdracht. Ook deze variant is competentiegericht opgezet. Op deze manier wordt tegemoet gekomen aan de verschillen in ervaring bij studenten. Bij de opzet van de vierjarige bacheloropleiding is uitgegaan van het idee dat studenten een adequate werkplek zouden combineren met een studie. Echter, voor studenten rechtstreeks afkomstig van het voortgezet onderwijs bleek het lastig om in het derde jaar een geschikte werkplek te verwerven. De opleiding heeft daarom recentelijk voor deze studenten gekozen voor een klassiekere variant, met een deel bestaande uit aanbodgerichte modulen en een deel dat meer op vraagsturing is gebaseerd: praktijkcomponent in de minor, stage en afstuderen. De meerderheid van eerder genoemde studenten kiest voor deze variant. Facet 2.1 Eisen HBO VT: voldoende DT: voldoende DU: voldoende Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. 18/55 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du)

19 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Kennisontwikkeling bij studenten vindt plaats via aangeboden vakliteratuur, beroepspraktijkmateriaal in boeken en dictaten, projecten en interactie met de beroepspraktijk. Studenten krijgen standaardwerken te bestuderen passend bij de vier bedrijfsprocessen. In projectboeken zijn literatuurlijsten opgenomen met verplichte en aanbevolen literatuur. Het panel is van mening dat de literatuurlijst adequaat is, maar constateert wel dat er geen literatuur in de oorspronkelijke taal (bijvoorbeeld Engels of Duits) wordt bestudeerd. Studenten leren om te gaan met voorgeschreven literatuur om vervolgens zelfstandig vakliteratuur te kunnen selecteren, bestuderen en toepassen. Dit geldt niet alleen in het vraaggestuurde programma, ook in het aanbodgestuurde programma moeten studenten hun rapportages onderbouwen met door hen zelf verzamelde en geselecteerde literatuur. Gezien het profiel van BMKB richt de kenniscomponent zich op het verkrijgen van een brede blik. In een latere fase van de studie kan de student de kennis toespitsen op een bepaald kennisgebied (bijvoorbeeld logistiek). In de voltijdse opleiding wordt gewerkt met vereenvoudigde praktijkcasussen in de projecten en workshops. In de projecten zit een opbouwende systematiek. Studenten krijgen eerst te maken met onderdelen van de beroepspraktijk om aan het eind van het tweede jaar onder begeleiding in de beroepspraktijk werkzaam te zijn. In het tweede jaar wordt de beroepspraktijk zowel in de voltijd als in de deeltijd nagebootst via een managementgame, waarbij via keuzemogelijkheden en opdrachten de beroepscompetenties rond bedrijfsmanagement behaald kunnen worden. De tweede fase (derde en vierde jaar) bestaat voor beide varianten uit verbreding en verdieping van kennis en inzichten door het toepassen van relevante literatuur, modellen en technieken bij praktijkopdrachten zoals ook blijkt uit de beoordelingssystematiek (zie facet 2.8). De opleiding noemt als actuele onderwerpen waar studenten mee bezig zijn: kostenreductie, ARBO-zorg en invoering wet verbetering Poortwachter. In projecten, workshops en praktijkopdrachten doet de student beroepsvaardigheden van een bedrijfsmanager MKB op. In de tweede fase voert de student praktijkopdrachten uit op basis van de in zijn POP genoemde uitgangspunten voor verdere ontwikkeling van kennis, attitude en vaardigheden op de negen competenties. Gedurende de projectopdrachten komen studenten in aanraking met onderzoeksaspecten en leren naast projectmatig werken ook onderzoeksvaardigheden aan. Het panel is positief over de projecten en beroepsopdrachten waardoor studenten met actuele praktijksituaties worden geconfronteerd. Het panel heeft uit de gesprekken begrepen dat projecten waar nodig aangepast worden aan ontwikkelingen in de praktijk. Volgens enkele studenten zou het realiteitsgehalte van de projecten nog verhoogd kunnen worden. De interactie met de beroepspraktijk krijgt gestalte via de beroepsoriëntatie in het eerste jaar, de themadagen en door alumni die over hun ervaringen in de beroepspraktijk komen vertellen. Verder werken studenten in echte praktijksituaties, met name in de hogere jaren. De deeltijdse en duale studenten hebben een relevante functie in de beroepspraktijk. Hoewel de opleiding in het verleden ook werkplekken in een grootbedrijf als relevant geaccepteerd heeft, komt dat steeds minder voor sinds er de mogelijkheid is om studenten naar de aanbodgestuurde variant te verwijzen. Het panel vindt het positief dat er steeds minder stages in grootbedrijven plaatsvinden. NQA - visitatie Fontys Hogescholen, opleiding Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du) 19/55

20 Hoewel het panel begrip heeft voor de invoering van de aanbodgestuurde variant, vindt het de duale aanpak een unique selling point voor de opleiding. De coördinator van de tweede fase (jaar 3 en 4) voert een intakegesprek met een bedrijf om de kwaliteit van de werkplek vast te stellen en de attitude van het bedrijf tegenover vraaggestuurd onderwijs. Inmiddels zijn er ook voorbeelden van deeltijdse studenten die zijn afgewezen op grond van een ongeschikte werkplek. Tijdens de opleiding is er aandacht voor internationale aspecten in de workshop International Business en in een casus over het opzetten van een nieuwe vestiging van een internationaal bedrijf in Nederland. Verder wordt er een workshop gespreks- en presentatietechnieken Engelse communicatie in een bedrijfsomgeving aangeboden. Internationale ontwikkelingen komen in de desbetreffende vakgebieden aanbod. Er is een Kenniscentrum MKB dat onder de lector valt. Docenten van verschillende opleidingen werken hieraan mee, onder andere in de vorm van een promotie-onderzoek. Via dit centrum worden projecten geworven die uitgevoerd worden door teams van docenten en studenten. Het lectoraat geeft input aan de projecten in het derde jaar. Via dit kanaal vinden actuele ontwikkelingen een weg naar de inhoud van het programma. De opleiding heeft onderzoek gedaan naar instromende studenten in de vraaggestuurde variant van de tweede fase. Daaruit blijkt dat deze vraaggestuurde variant met name geschikt is voor deeltijders, duale studenten en zij-instromers met al een ruime werkervaring. Voor met name voltijdse studenten die deze variant willen, moet een grondige werkplekscan en een indicatie van de mogelijkheden voor relevante beroepsproducten garanderen dat verdere kennisontwikkeling plaatsvindt, dat de werkzaamheden tegen het beroepsbeeld van een BMKB er aanliggen en dat studievertraging voorkomen wordt. Voor de overige studenten wordt sinds voor zowel voltijd als deeltijd ook een aanbodsgerichte tweede fase aangeboden. De inhoud hiervan is in overleg met het lectoraat MKB, promovenda innovatie en creatieve industrie, MKB-centrum en MKB-bedrijven tot stand gekomen. De laatste ontwikkelingen kunnen op deze manier in het programma worden opgenomen. Het programma bevat de volgende onderwijsarrangementen: administratieve organisatie en ERP-systemen, verbetering logistieke performance, globalisering/netwerken/innovatie/strategische denken, en communicatie/ besluitvorming/managementvaardigheden. De onderwijsdidactiek is net als bij de vraaggestuurde variant competentiegericht. Het panel komt tot het oordeel voldoende op basis van het ontbreken van anderstalige literatuur op de literatuurlijst en het feit dat de borging van het actualiseren van inhouden nog beter ontwikkeld kan worden. Via het MKB-centrum en het lectoraat kan de opleiding zich op de hoogte van actuele ontwikkelingen houden. Het panel heeft geen systematiek aangetroffen waaruit blijkt dat het consulteren van deze gremia regelmatig plaatsvindt en dat de uitkomsten worden doorvertaald naar het programma. 20/55 NQA - visitatie Fontys Hogescholen, Bedrijfsmanagement MKB (vt/dt/du)